غفلت امّت اسلامى، شبيخون كفّار را در پى‌خواهد داشت. «مَيْلَةً واحِدَةً» 19- هر سخن و برنامه و حركتى كه مسلمانان را غافل كند، گامى است در جهت اهداف و خواسته‌هاى دشمن. «وَدَّ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوْ تَغْفُلُونَ» 20- مرض و ضرر ملاك و مجوّز معافيّت از جبهه و سربازى است. بِكُمْ أَذىً‌ ... أَوْ كُنْتُمْ مَرْضى‌ 21- بارانى مجوّز زمين گذاشتن اسلحه است كه با ضرر و آزار همراه باشد. در باران بى ضرر رزمنده سلاح بر زمين نمى‌گذارد. «بِكُمْ أَذىً مِنْ مَطَرٍ» 22- در هيچ حالى، رزمنده نبايد از وسائل حفاظتى دور باشد. حتّى اگر اسلحه ندارد، زره بر تن داشته باشد. «خُذُوا حِذْرَكُمْ» 23- تهديد كفّار و اميد و دلگرمى دادن به مؤمنان، از شيوه‌هاى قرآن است. «أَعَدَّ لِلْكافِرِينَ عَذاباً مُهِيناً» 24- در آينده، ذلّت از آنِ كافران است. «لِلْكافِرِينَ عَذاباً مُهِيناً» @tafsir_qheraati

‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏تفسیرسوره نساء آیه ی ۱۰۳ @tafsir_qheraati

فَإِذا قَضَيْتُمُ الصَّلاةَ فَاذْكُرُوا اللَّهَ قِياماً وَ قُعُوداً وَ عَلى‌ جُنُوبِكُمْ فَإِذَا اطْمَأْنَنْتُمْ فَأَقِيمُوا الصَّلاةَ إِنَّ الصَّلاةَ كانَتْ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ كِتاباً مَوْقُوتاً «103» پس چون نماز را به پايان برديد، خداوند را در (همه) حال ايستاده و نشسته و به پهلو خوابيده ياد كنيد، پس هرگاه آرامش يافتيد (و حالت خوف تمام شد) نماز را (بصورت كامل) برپا داريد. همانا، نماز بر مؤمنان در وقت‌هاى معيّن واجب شده است. نکته ها كلمه‌ى‌ «قِياماً» جمع «قائم» به معناى ايستاده و كلمه‌ى‌ «قُعُوداً» جمع «قاعد» به معناى نشسته و كلمه‌ى «جُنوب» جمع «جَنب» به معناى پهلو و كنايه از دراز كشيدن است. همچنين كلمه‌ى‌ «كِتاباً» به معناى امرى نوشته شده و واجب و كلمه‌ى «مَوقوت» به معناى‌ كارى با وقت معيّن است. حضرت على عليه السلام درباره‌ى آيه‌ «فَاذْكُرُوا اللَّهَ قِياماً وَ قُعُوداً وَ عَلى‌ جُنُوبِكُمْ» فرمودند: يعنى شخص سالم ايستاده، مريض نشسته و كسى كه نشسته نمى‌تواند، خوابيده نماز بخواند. «1» امام باقر عليه السلام درباره‌ى‌ «كِتاباً مَوْقُوتاً» فرمودند: يعنى مفروض و واجب. «2» پیام ها 1- كمبودهاى نماز خوف، با ياد خدا جبران مى‌شود. «فَإِذا قَضَيْتُمُ الصَّلاةَ فَاذْكُرُوا اللَّهَ» 2- نماز و ياد خدا در هر حال لازم است، در جبهه‌ى جنگ يا بستر بيمارى. «قِياماً وَ قُعُوداً وَ عَلى‌ جُنُوبِكُمْ» 3- نماز خوف، يك استثناست. پس از برطرف شدن حالت اضطرار، نماز بايد به صورت عادّى خوانده شود. «فَإِذَا اطْمَأْنَنْتُمْ فَأَقِيمُوا الصَّلاةَ» 4- نماز، از واجبات قطعى الهى در همه‌ى عصرها و براى همه‌ى نسل‌ها است. «كانَتْ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ كِتاباً» 5- وجوب هر نماز، در وقت مخصوص خودش است. «مَوْقُوتاً» @tafsir_qheraati

‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏تفسیرسوره نساء آیه ی ۱۰۴ @tafsir_qheraati

وَ لا تَهِنُوا فِي ابْتِغاءِ الْقَوْمِ إِنْ تَكُونُوا تَأْلَمُونَ فَإِنَّهُمْ يَأْلَمُونَ كَما تَأْلَمُونَ وَ تَرْجُونَ مِنَ اللَّهِ ما لا يَرْجُونَ وَ كانَ اللَّهُ عَلِيماً حَكِيماً «104» و در تعقيب دشمن سستى نكنيد، اگر شما رنج مى‌كشيد، همانا آنان نيز همان گونه كه شما رنج مى‌بريد رنج مى‌برند، در حالى كه شما چيزى (امدادهاى غيبى و بهشت) از خداوند اميد داريد كه آنان اميد ندارند، و خداوند دانا و حكيم است. «1». وسائل، ج 5، ص 488. «2». كافى، ج 3، ص 394. جلد 2 - صفحه 150 نکته ها پس از جنگ احد، ابوسفيان بالاى كوه احد رفت و شعار داد كه پيروزى ما در مقابل شكست سال گذشته در جنگ بدر بود. ياران پيامبر صلى الله عليه و آله گفتند: شهداى ما در بهشتند و كشته‌هاى شما در دوزخ. آنان شعار دادند: «انّ لنا العزّى و لا عزّى لكم» ما بت عُزّى داريم ولى شما نداريد، مسلمانان پاسخ دادند: «اللّه مولانا و لا مولى لكم» خداوند مولاى ماست ولى شما مولى نداريد. آنگاه كفّار به نام بت هُبَل شعار دادند: «اعلُ هُبَل» سر بلند باد بت هُبَل. مسلمانان در پاسخ فرياد زدند: «اللّه اعلى‌ و اجلّ» خداوند بالاتر و جليل‌تر است. پس از نزول اين آيه، پيامبر فرمان بسيج عمومى (حتّى زخميان) را صادر كرد، تا با اين حركت، فكر بازگشت كفّار از سرشان بيرون رود. پیام ها 1- مسلمانان بايد روحيّه‌ى قوى داشته باشند و شكست‌هاى موردى (مثل احد) آنان را سست نكند. «وَ لا تَهِنُوا» 2- به جاى موضع تدافعى، در تعقيب دشمن و در حالت تهاجمى باشيد. «لا تَهِنُوا فِي ابْتِغاءِ الْقَوْمِ» 3- از عوامل روحيّه گرفتن مؤمنان، مقايسه‌ى دردهاى خود با رنج ديگران و اميد و توجّه به امدادهاى الهى و آگاهى اوست. «فَإِنَّهُمْ يَأْلَمُونَ كَما تَأْلَمُونَ» 4- با همه‌ى آسيب‌ها و تلخى‌هاى جنگ، شما پيروزيد، چون اميد به الطاف الهى داريد. «تَرْجُونَ مِنَ اللَّهِ» 5- مسلمانان، اميدهاى گونه‌گون از خدا دارند. اميد به امدادهاى غيبى، پيروزى، مرعوب شدن دشمن، پاداش‌هاى معنوى و امثال آن. (مورد اميد در آيه ذكر نشده و هر اميدى را شامل مى‌شود). «تَرْجُونَ مِنَ اللَّهِ» 6- اميد، بزرگ‌ترين اهرم حركت و سرمايه‌ى روحى رزمنده است. يا شهادت و سعادت، يا پيروزى. «تَرْجُونَ مِنَ اللَّهِ ما لا يَرْجُونَ» @tafsir_qheraati

‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏تفسیرسوره نساء آیه ی ۱۰۵ و ۱۰۶ @tafsir_qheraati

إِنَّا أَنْزَلْنا إِلَيْكَ الْكِتابَ بِالْحَقِّ لِتَحْكُمَ بَيْنَ النَّاسِ بِما أَراكَ اللَّهُ وَ لا تَكُنْ لِلْخائِنِينَ خَصِيماً «105» همانا ما اين‌كتاب را بحقّ بر تو فروفرستاديم تا ميان مردم به آنچه خدا (از طريق وحى) تو را آموخته ونشان داده، داورى كنى وبه نفع خيانت‌كاران به مخاصمت برنخيز. وَ اسْتَغْفِرِ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ كانَ غَفُوراً رَحِيماً «106» و از خداوند طلب آمرزش كن كه همانا خداوند آمرزنده مهربان است. نکته ها شخصى از يك قبيله‌ى معروف، مرتكب سرقتى شد. چون موضوع به اطلاع پيامبر صلى الله عليه و آله رسيد، آن سارق، گناه را به گردن شخص ديگرى انداخت كه در خانه‌ى او زندگى مى‌كرد. متّهم، با شمشير به او حمله كرد و خواستار اثبات اين ادّعا شد. او را آرام كردند ولى يكى از سخنوران قبيله را همراه جمعى براى تبرئه‌ى خود خدمت پيامبر فرستاد. پيامبر، طبق ظاهر و بر اساس گواهى آنان، سارق واقعى را تبرئه كرد و خبر دهنده‌ى سرقت را (به نام قتاده) سرزنش نمود، ولى قتاده كه مى‌دانست گواهى آنان دروغ است به شدّت ناراحت بود. اين آيه نازل شد و مظلوميّت قتاده و صحنه‌سازى وگواهى دروغ آنان را روشن ساخت. نقل ديگر در شأن نزول آن است كه در يكى از جنگ‌ها، يكى از مسلمانان زرهى سرقت كرد. چون در آستانه‌ى رسوايى قرار گرفت، زره را به خانه‌ى يك يهودى انداخت و افرادى را مأمور كرد كه بگويند: يهودى سارق است، نه فلانى. پيامبر، طبق ظاهر، حكم به تبرئه آن مسلمان كرد. امّا نزول اين آيه، آن يهودى را تبرئه كرد. «خصيم» به كسى گفته مى‌شود كه از ادّعايى طرفدارى مى‌كند و خائن به كسى گفته‌ جلد 2 - صفحه 152 مى‌شود كه در محضر قاضى ادعاى امرى باطل مى‌كند. «1» رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمودند: من طبق ظاهر حكم مى‌كنم، امّا چنانچه حقّ با شما نيست به اتكاى قضاوت من چيزى از كسى نگيريد كه قطعه‌اى از دوزخ است. امام صادق عليه السلام فرمود: جانشينان بر حقّ پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله همانند خود آن حضرت بايد بر اساس قرآن قضاوت نمايند. «2» پیام ها 1- قرآن، پايه‌ى قضاوت و عدالت ميان مردم است. «إِنَّا أَنْزَلْنا إِلَيْكَ الْكِتابَ» 2- قاضى بايد از قانونِ قرآن، آگاهى كامل داشته باشد. «أَنْزَلْنا إِلَيْكَ الْكِتابَ‌ لِتَحْكُمَ» 3- فراگيرى قرآن و سنّت شرط قاضى شدن است. «أَنْزَلْنا إِلَيْكَ الْكِتابَ‌ ... لِتَحْكُمَ‌ ... أَراكَ اللَّهُ» 4- چون نزول قرآن بر اساس حقّ است، قضاوت‌ها هم بايد بر مبناى حقّ باشد، نه وابستگى‌هاى حزبى، گروهى، منطقه‌اى و نژادى. «بِما أَراكَ اللَّهُ» 5- رفتار به عدالت، حتّى نسبت به غير مسلمانان هم ضرورى است. (با توجّه به شأن نزول دوّم) لِتَحْكُمَ‌ ... بِما أَراكَ اللَّهُ‌ 6- قضاوت، از شئون انبياست. تنها ابلاغ احكام كافى نيست، اجراى احكام نيز وظيفه است. «لِتَحْكُمَ بَيْنَ النَّاسِ» 7- كفر اشخاص، دليل تهمت به آنان نمى‌شود. (با توجّه به شأن نزول) 8- پيامبر، علاوه بر قانون و كتاب، از امدادهاى الهى برخوردار است. «أَراكَ اللَّهُ» 9- خداوند علاوه بر قرآن برنامه‌هاى ديگرى به پيامبرش نشان داد. «أَراكَ اللَّهُ» و نفرمود: «لتحكم بين الناس به» 10- خداوند، پيامبرش راحفظ مى‌كند و توطئه‌ها و صحنه‌سازى‌ها را فاش مى‌سازد. «أَراكَ اللَّهُ» «1». تفسير راهنما. «2». كافى، ج 1، ص 268. جلد 2 - صفحه 153 11- قانون محترم است، ولى براى جلوگيرى از سوء استفاده‌ها بايد چاره‌اى جست. در اينجا، امداد الهى چاره‌ى كار شد. «بِما أَراكَ اللَّهُ» 12- دفاع و حمايت از خائن ممنوع است. «وَ لا تَكُنْ لِلْخائِنِينَ خَصِيماً» 13- خائنان نبايد اميدى به حمايت رهبران دينى داشته باشند. «وَ لا تَكُنْ لِلْخائِنِينَ خَصِيماً» 14- قضاوت، مقامى است كه متصدى آن، اگر معصوم هم باشد باز استغفار مى‌طلبد. «وَ اسْتَغْفِرِ اللَّهَ» 15- از افتخارات اسلام اين است كه حتّى اگر به يك يهودى ظلم شود، شخص اوّل اسلام براى مسلمانانى كه سوء قصدى داشته‌اند بايد استغفار كند. «وَ اسْتَغْفِرِ اللَّهَ» 16- اگر قرآن، ساخته و پرداخته‌ى خود پيامبر بود، هرگز آياتش فرمان استغفار به رسول خدا نمى‌داد. «وَ اسْتَغْفِرِ اللَّهَ» 17- قاضى بايد همواره براى دورى از هواى نفس استغفار كند. «اسْتَغْفِرِ اللَّهَ» 18- استغفار، مايه بهره‌گيرى از مغفرت ورحمت پروردگار است. «غَفُوراً رَحِيماً» 19- خداوند علاوه بر بخشيدن گناه مهربان است. «غَفُوراً رَحِيماً» @tafsir_qheraati

‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏تفسیرسوره نساء آیه ی ۱۰۷ @tafsir_qheraati

وَ لا تُجادِلْ عَنِ الَّذِينَ يَخْتانُونَ أَنْفُسَهُمْ إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ مَنْ كانَ خَوَّاناً أَثِيماً «107» و از كسانى كه به خود خيانت مى‌ورزند، دفاع مكن كه خداوند خيانت‌پيشگان گنهكار را دوست ندارد. نکته ها ظلم وخيانت به مردم، خيانت به خود است. زيرا آثار سوء زير را بدنبال دارد: الف: سبب از دست دادن روحيّه‌ى صفا و عدالتخواهى است. ب: عامل محروم كردن مظلومانى است كه فردا به پا خواهند خواست. جلد 2 - صفحه 154 ج: موجب آماده كردن قهر و دوزخ الهى براى خود است. د: جامعه را آلوده مى‌كند و اين آلودگى دامن خود خائن را هم مى‌گيرد. پیام ها 1- دفاع از خائن، حرام و رضايت به خيانت، به معناى شركت در جرم است. لا تُجادِلْ‌ ... 2- حاكم اسلامى بايد پشتيبان مظلومان باشد، نه حامى ظالم. وَ لا تُجادِلْ‌ ... 3- عناوين، قدرت‌ها، تهديدها، جوّ و افكار عمومى، هيچ يك مجوّز همكارى با خائن نيست. وَ لا تُجادِلْ‌ .... 4- رهبر جامعه و قاضيان بايد خائنان را بشناسند و نقشه‌هايشان را بدانند، تا بتوانند موضعگيرى مناسب داشته باشند. «وَ لا تُجادِلْ» 5- هم از گذشته بايد استغفار كرد، (آيه قبل) و هم نسبت به آينده هشيار بود. لا تُجادِلْ‌ ... 6- در فرهنگ قرآن، افراد جامعه به منزله‌ى اعضاى يك پيكرند و خيانت به جامعه به منزله‌ى خيانت به خود است. «يَخْتانُونَ أَنْفُسَهُمْ» 7- حساب خيانت‌هاى جزئى و ناآگاهانه، از خيانت توطئه‌گران فسادانگيز، جداست. «يَخْتانُونَ‌، خوان، اثيم» 8- آنكه با خيانت، محبّت خود را از مردم مى‌بُرد، محبّت خدا هم از او قطع خواهد شد. «إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ» 9- در انسان غريزه‌ى محبوب شدن است كه بايد از اين غريزه براى تربيت استفاده كرد. «إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ» 10- حُبّ و بغضِ خداوند، ملاك انتخاب و حركت رسول خدا و مؤمنان است. إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُ‌ ... تفسير نور(10جلدى)، ج‌2، ص: 155 @tafsir_qheraati

‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏تفسیرسوره نساء آیه ی ۱۰۸ @tafsir_qheraati

يَسْتَخْفُونَ مِنَ النَّاسِ وَ لا يَسْتَخْفُونَ مِنَ اللَّهِ وَ هُوَ مَعَهُمْ إِذْ يُبَيِّتُونَ ما لا يَرْضى‌ مِنَ الْقَوْلِ وَ كانَ اللَّهُ بِما يَعْمَلُونَ مُحِيطاً «108» (آنان خيانت خود را) از مردم پنهان مى‌كنند، ولى نمى‌توانند از خداوند پنهان دارند، در حالى كه او آنگاه كه شبانه، سخنان غير خداپسندانه مى‌گويند (و توطئه‌هاى پنهانى مى‌كنند) با آنان است وخداوند همواره به آنچه انجام مى‌دهند، احاطه دارد. پیام ها 1- بهره‌گيرى از جلسات مخفى شبانه براى توطئه، از شيوه‌هاى كار منافقان خائن است. «يَسْتَخْفُونَ، يُبَيِّتُونَ» 2- مهم‌ترين عامل تقوا، ايمان به حضور و آگاهى خداوند و احاطه‌ى او به همه‌ى گفته‌ها و كارهاست. «هُوَ مَعَهُمْ‌، مُحِيطاً» 3- خداوند از نزديك، ناظر بر اعمال ماست. «هُوَ مَعَهُمْ» 4- گفتار نيز، جزء اعمال است. با اين كه آيه درباره‌ى گفتارهاى ناپسند سخن مى‌گويد، ولى تعبير «بِما يَعْمَلُونَ» مى‌كند. @tafsir_qheraati

‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏تفسیرسوره نساء آیه ی ۱۰۹ @tafsir_qheraati