وَ مَنْ يَكْسِبْ إِثْماً فَإِنَّما يَكْسِبُهُ عَلى‌ نَفْسِهِ وَ كانَ اللَّهُ عَلِيماً حَكِيماً «111» و هر كس گناهى مرتكب شود، پس در حقيقت به زيان خود مرتكب شده و خداوند دانا و حكيم است. نکته ها گناه كه تجاوز از مرز قانون الهى است، صفاى دل و تقواى روح و عدالت را از بين مى‌برد واين بزرگ‌ترين خسارت است. علاوه بر آنكه در نظام هستى و سنّت‌هاى الهى، نتيجه ظلم به مردم، دير يا زود به خود ظالم مى‌رسد. «فَإِنَّما يَكْسِبُهُ عَلى‌ نَفْسِهِ» پیام ها 1- هر گناهى در روح و جان انسان، اثر مستقيم دارد. «يَكْسِبُهُ عَلى‌ نَفْسِهِ» 2- انسان در انجام گناه مجبور نيست و گناه را با اختيار واراده خود انجام مى‌دهد. «يكسب» 3- در بازگرداندن آثار بد گناه به گناهكار هيچ خطائى رخ نمى‌دهد و كارى‌ جلد 2 - صفحه 158 حكيمانه است. «عَلِيماً حَكِيماً» 4- كار حكيمانه مشروط به آگاهى و علم است. «عَلِيماً حَكِيماً» @tafsir_qheraati

‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏تفسیرسوره نساء آیه ی ۱۱۲ @tafsir_qheraati

وَ مَنْ يَكْسِبْ خَطِيئَةً أَوْ إِثْماً ثُمَّ يَرْمِ بِهِ بَرِيئاً فَقَدِ احْتَمَلَ بُهْتاناً وَ إِثْماً مُبِيناً «112» و هر كس كه خطا يا گناهى مرتكب شود، سپس آن را به بى‌گناهى نسبت دهد، به يقين بار تهمت و گناه آشكارى را بر دوش گرفته است. نکته ها «خطا» به معناى لغزش است، عمدى يا غير عمدى، ولى «اثم» گناه عمدى است. تهمت، از گناهان بسيار بزرگى است كه موجب ذوب شدن ايمان و محو عدالت و اعتماد در جامعه و سبب عذاب اخروى است. امام صادق عليه السلام فرمود: تهمت به بى‌گناه، از كوههاى عظيم سنگين‌تر است. «1» «بهتان» به دروغى گفته مى‌شود كه انسان از شنيدن آن بهت‌زده مى‌شود. امام صادق عليه السلام فرمود: غيبت آن است كه درباره‌ى برادر دينى خود چيزى را كه خدا بر او پوشانده ابراز كنى، ولى اگر درباره‌ى او چيزى بگويى كه در او نيست، بُهتان است. «2» پیام ها 1- تهمت، پرتاب تير به آبروى مردم است. «يَرْمِ بِهِ» 2- تهمت به بى گناه از هر نژاد و مكتب و در هر سنّ و شرايطى كه باشد، حرام است. «يَرْمِ بِهِ بَرِيئاً» 3- تهمت‌زننده، بارسنگينى از گناه را به دوش مى‌كشد. «فَقَدِ احْتَمَلَ» (تنوين در دو كلمه‌ «بُهْتاناً» و «إِثْماً» نشانه‌ى عظمت گناه است.) «1». سفينة البحار، ماده «بهت»؛ كافى ج 2، باب التهمة. «2». وسائل، ج 13، ص 286. @tafsir_qheraati

‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏تفسیرسوره نساء آیه ی ۱۱۳ @tafsir_qheraati

وَ لَوْ لا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكَ وَ رَحْمَتُهُ لَهَمَّتْ طائِفَةٌ مِنْهُمْ أَنْ يُضِلُّوكَ وَ ما يُضِلُّونَ إِلَّا أَنْفُسَهُمْ وَ ما يَضُرُّونَكَ مِنْ شَيْ‌ءٍ وَ أَنْزَلَ اللَّهُ عَلَيْكَ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ عَلَّمَكَ ما لَمْ تَكُنْ تَعْلَمُ وَ كانَ فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكَ عَظِيماً «113» و اگر فضل و رحمت خداوند بر تو نبود، گروهى از آنان تصميم داشتند كه تو را از مسير حقّ گمراه كنند، امّا جز خودشان را گمراه نمى‌كنند و به تو هيچ زيانى نمى‌زنند. و خداوند كتاب و حكمت را بر تو نازل كرد، و آنچه را نمى‌دانستى به تو آموخت. و فضل خداوند بر تو، بسى بزرگ بوده است. نکته ها ممكن است اين آيه، همانند آيه 105، مربوط به ماجراى تهمت سرقت به يك بى‌گناه و شهادت دادن جمعى به دروغ، بر سرقت باشد، كه پيامبر طبق گواهى آنان، داورى كرد. و ممكن است مربوط به گروهى باشد كه به ديدار پيامبر آمدند و گفتند: با دو شرط حاضريم با تو بيعت كنيم، يكى آنكه بت‌ها را با دست خود نشكنيم و ديگر آنكه تا يك سال ديگر، بت «عُزّى» را پرستش كنيم. آيه نازل شد و اين خواسته را رد كرد. پیام ها 1- دشمنان، حتّى براى پيامبر و لغزاندن او طرح و برنامه دارند، پس رهبران جامعه بايد به هوش باشند. «يُضِلُّوكَ» 2- تصميم به منحرف ساختن ديگران، در حقيقت تصميم به منحرف كردن خود است. «وَ ما يُضِلُّونَ إِلَّا أَنْفُسَهُمْ» 3- خداوند، آنگونه كه قرآن را بيمه كرده‌ «إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَ إِنَّا لَهُ لَحافِظُونَ» «1»، پيامبرش را نيز بيمه مى‌كند. «وَ ما يَضُرُّونَكَ مِنْ شَيْ‌ءٍ» «1». حجر، 9. جلد 2 - صفحه 160 4- تعليم حكمت و فرستادن كتاب، نمونه‌ى روشن فضل و لطف الهى و رمز عصمت پيامبر صلى الله عليه و آله است. «أَنْزَلَ اللَّهُ عَلَيْكَ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ عَلَّمَكَ» 5- خداوند به پيامبرش، علم غيب و اسرار را مى‌آموزد. «عَلَّمَكَ ما لَمْ تَكُنْ تَعْلَمُ» 6- از نشانه‌هاى حقّانيت پيامبر، اين است كه مى‌گويد: تو بدون تعليم الهى امكان آگاهى از امورى را نداشتى. آرى، اگر قرآن ساخته پيامبر بود، هرگز به خودش نسبت جهل نمى‌داد. «عَلَّمَكَ ما لَمْ تَكُنْ تَعْلَمُ» 7- خداوند معلّم پيامبر است، پس هيچ خطا واشتباهى در تعليم، رخ نمى‌دهد. «عَلَّمَكَ» 8- مدار علم بشر حتّى پيامبر خدا، محدود است. «ما لَمْ تَكُنْ تَعْلَمُ» @tafsir_qheraati

‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏تفسیرسوره نساء آیه ی ۱۱۴ @tafsir_qheraati

لا خَيْرَ فِي كَثِيرٍ مِنْ نَجْواهُمْ إِلَّا مَنْ أَمَرَ بِصَدَقَةٍ أَوْ مَعْرُوفٍ أَوْ إِصْلاحٍ بَيْنَ النَّاسِ وَ مَنْ يَفْعَلْ ذلِكَ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ فَسَوْفَ نُؤْتِيهِ أَجْراً عَظِيماً «114» در بسيارى از (جلسات و) سخنان درگوشى آنان، خيرى نيست، مگر (سخن) كسى كه به صدقه يا كار نيك يا اصلاح و آشتى ميان مردم فرمان دهد و هر كس براى كسب رضاى خدا چنين كند پس به زودى او را پاداشى بزرگ خواهيم داد. نکته ها امام صادق عليه السلام فرمود: مراد از معروف در آيه، قرض‌الحسنة دادن است. «1» امام صادق عليه السلام فرمود: ايجاد خوش‌بينى و اصلاح ذات‌البين حتّى با دروغ گفتن، عملى پسنديده است. «2» «1» كافى ج 4 ص 34. «2» كافى ج 2 ص 341 جلد 2 - صفحه 161 پیام ها 1- نجوا، جز در موارد استثنايى، ناپسند است، چون سبب سوء ظنّ ميان مؤمنان مى‌شود. «لا خَيْرَ فِي كَثِيرٍ مِنْ نَجْواهُمْ» 2- در اظهار نظر، بايد منصفانه رفتار كرد. همه‌ى نجواها را زير سؤال نبريم. «فِي كَثِيرٍ مِنْ نَجْواهُمْ» 3- گاهى آشتى دادن ميان مردم، ايجاب مى‌كند كه با هر يك از طرفين، مخفيانه گفتگو كنيم. «إِصْلاحٍ بَيْنَ النَّاسِ» 4- گاهى امر به معروف يا صدقه‌ى آشكار، سبب شرمندگى و لجاجت طرف مى‌شود، بايد با نجوا و پنهانى عمل كرد. «أَوْ مَعْرُوفٍ» 5- اهميّت آبروى مردم، تا حدّى است كه نجواى ناپسند، به خاطر حفظ آن پسنديده مى‌شود وصدقه وامر به معروف مخفيانه، زشتى نجوا را تحت الشعاع قرار مى‌دهد. إِلَّا مَنْ أَمَرَ بِصَدَقَةٍ ... 6- ارزش كارها به اخلاص است. «ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ» 7- انجام هر كار خير پنهانى و محرمانه، نشان اخلاص نيست، شايد خود تظاهر باشد. «وَ مَنْ يَفْعَلْ ذلِكَ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ» 8- خدمت به جامعه، دعوت به نيكوكارى و همزيستى مسالمت‌آميز سبب دريافت اجر عظيم است. «نُؤْتِيهِ أَجْراً عَظِيماً @tafsir_qheraati

‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏تفسیرسوره نساء آیه ی ۱۱۵ @tafsir_qheraati

وَ مَنْ يُشاقِقِ الرَّسُولَ مِنْ بَعْدِ ما تَبَيَّنَ لَهُ الْهُدى‌ وَ يَتَّبِعْ غَيْرَ سَبِيلِ الْمُؤْمِنِينَ نُوَلِّهِ ما تَوَلَّى وَ نُصْلِهِ جَهَنَّمَ وَ ساءَتْ مَصِيراً «115» و هركس پس از آنكه هدايت برايش آشكار شد با پيامبر مخالفت كند و راهى جز راه مؤمنان را پيروى كند، او را بدان سوى كه روى كرده بگردانيم و او را به دوزخ افكنيم كه سرانجام بدى است. جلد 2 - صفحه 162 نکته ها اين آيه درباره‌ى كسانى است كه پس از پذيرش اسلام و رسالت پيامبر، به مخالفتِ آگاهانه با دستورات ايشان مى‌پردازند و راهِ خود را از راه جماعت مسلمانان جدا مى‌كنند. «مُشاقّه رسول» يعنى خودت را يك شِقّ و رسول اكرم صلى الله عليه و آله را شِقّ ديگر قرار دهى. به كارشكنى بپردازى و دست به مخالفت آگاهانه همراه با عداوت بزنى. شقاق و مخالفت با پيامبر خدا انواع مختلفى دارد، مانند: انكار كل دين، ايمان به بعضى و كفر به بعضى ديگر، تحريف، توجيه و حيله‌هاى شرعى. پیام ها 1- علم و شناخت مسئوليّت‌آور است و كيفر مخالفان پيامبر زمانى است كه حقّانيت پيامبر اكرم را فهميده باشند. وَ مَنْ يُشاقِقِ الرَّسُولَ مِنْ بَعْدِ ما تَبَيَّنَ لَهُ‌ ... نُصْلِهِ جَهَنَّمَ‌ 2- سيره‌ى عملى مسلمانان به شرطى حجّت است كه با سنّت و راه رسول‌اللَّه مخالفتى نداشته باشد. مَنْ يُشاقِقِ الرَّسُولَ‌ .... يَتَّبِعْ غَيْرَ سَبِيلِ الْمُؤْمِنِينَ‌ ... نُصْلِهِ جَهَنَّمَ‌ 3- پيامبر اسلام و مؤمنان در يك جبهه قرار دارند و مخالفت با جامعه اسلامى، مخالفت با پيامبر است. يُشاقِقِ الرَّسُولَ‌ ... وَ يَتَّبِعْ غَيْرَ سَبِيلِ الْمُؤْمِنِينَ‌ 4- تسليم بودن در برابر رسول خداوند واجب و مخالفت با او حرام است. «وَ مَنْ يُشاقِقِ الرَّسُولَ» 5- تفرقه‌افكنى در صفوف مسلمانان سبب دوزخ است. يَتَّبِعْ غَيْرَ سَبِيلِ الْمُؤْمِنِينَ‌ ... نُصْلِهِ جَهَنَّمَ‌ 6- خداوند، كسى را بدون اتمام حجّت به دوزخ نمى‌برد. «بَعْدِ ما تَبَيَّنَ لَهُ الْهُدى‌» 7- حساب افراد قاصر و مستضعف كه صداى حقّ را نمى‌شنوند، يا قدرت تشخيص ندارند، از حساب افراد آگاه ولجوج، جداست. «بَعْدِ ما تَبَيَّنَ لَهُ الْهُدى‌» 8- مقدّمات سقوط انسان، به دست خود اوست. مَنْ يُشاقِقِ الرَّسُولَ‌ ... نُصْلِهِ جَهَنَّمَ‌ 9- هر راهى جز راه مؤمنان واقعى، به دوزخ منتهى مى‌شود. يَتَّبِعْ غَيْرَ سَبِيلِ‌ الْمُؤْمِنِينَ‌ ... نُصْلِهِ جَهَنَّمَ‌ جلد 2 - صفحه 163 10- نتيجه‌ى مخالفت با رسول خدا و امّت اسلامى، تحت ولايت غير خدا در آمدن و سقوط در جهنّم است. «نُوَلِّهِ ما تَوَلَّى» 11- خداوند، نعمت‌هاى خود را از منحرفان قطع نمى‌كند و هر كس را در مسيرى كه خودش انتخاب كرده است، يارى مى‌دهد. «نُوَلِّهِ ما تَوَلَّى »@tafsir_qheraati

‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏تفسیرسوره نساء آیه ی ۱۱۶ @tafsir_qheraati

إِنَّ اللَّهَ لا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَ يَغْفِرُ ما دُونَ ذلِكَ لِمَنْ يَشاءُ وَ مَنْ يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدْ ضَلَّ ضَلالًا بَعِيداً «116» همانا خداوند از اينكه به او شرك ورزيده شود (بدون توبه) درنمى گذرد ولى پائين‌تر و كمتر از آن را براى هر كس كه بخواهد (و شايسته بداند) مى‌بخشد. و هركس به خداوند شرك ورزد حتماً گمراه شده است، گمراهى دور و دراز. تفسير نور(10جلدى) ج‌2، 163 نکته ها اين آيه با اندك تفاوتى در آيه‌ى 48 همين سوره گذشت. آرى، در هدايت و تربيت تكرار لازم است. تا ريشه‌ى شرك كه يك مرض روحى عميق است قطع نشود، اخلاق و اعمال صالح سودى ندارد. توبه، درمان شرك است و مشرك بايد از مدار شرك بيرون آيد تا عفو و رحمت الهى شامل او شود. اين آيه، اميدبخش‌ترين آيات قرآن است. «1» پیام ها 1- مخالفت با رسول خدا و شكستن وحدت مسلمانان (كه در آيه قبل آمده بود) نوعى شرك است. وَ مَنْ يُشاقِقِ‌ ... يُشْرَكَ بِهِ‌ «1» تفسير أطيب البيان‌ جلد 2 - صفحه 164 2- شرك، بزرگ‌ترين گناه نابخشودنى است. «لا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ» 3- انسان بايد در حالتى بين بيم و اميد نسبت به مغفرت الهى باشد. «لِمَنْ يَشاءُ» 4- شرك، مايه گمراهى و دورى از هرگونه كمال است. «ضَلالًا بَعِيداً» @tafsir_qheraati

‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏تفسیرسوره نساء آیه ی ۱۱۷ @tafsir_qheraati