🔆طلوع مهر🔆 #انواع_خودشناسی #مقاله_ویژه ✅ سال‌ها قبل، نزد یکی از اساتید، کتاب «خودشناسی برای خودسازی» را می‌خواندیم. این کتاب از آثار فیلسوف و اسلام‌شناس مدقق، مرحوم #علامه_مصباح_یزدی، رحمت‌الله علیه است. من قبلاً عنوان کتاب را که دیده بودم و آن را تورق کرده بودم، برایم جذاب بود و متوجه نوع نگاه تازه‌ی علامه به موضوع بودم. با آنکه کتاب را خوانده بودم اما آن‌قدر استاد میرسپاه نکات تازه از دل متن، بیرون می‌کشیدند که کلاس، بسیار غنی و قابل استفاده بود. عادت من این بود که پس از درس، خاصه شب‌ها، ساعت‌ها روی مباحث درس، تعمقات طولانی داشتم. عمدتاً اشکالاتی به ذهنم می‌رسید و گاه مطالب تازه‌تری... گاه درک‌های بهتری پیدا می‌کردم و زوایای نپرداخته‌ای را کشف می‌نمودم. به همین منوال در مورد این کتاب، متوجه نکاتی شدم و آن را با استاد در میان گذاشتم، ایشان بسیار خوشحال شدند و فرمودند این توسعه‌ای که در ابعاد و انواع خودشناسی داده‌اید، بسیار مفید است؛ آن را قلمی کنید. حتی می‌شود با علامه مطرح کنیم، بسا کتاب در چاپ بعدی، با تحریر تازه‌ای، ارائه شود... و اضافه کردند این مسئله، موارد مشابه دارد. ✅ اما آن نگاه بسط یافته در مورد خودشناسی (برای خودسازی) این بود که: ما چند نوع خودشناسی داریم و اما عمدتاً فقط یک نوع آن مورد توجه است و آن همان خودشناسی‌ای است که از دل انسان‌شناسی و خداشناسی و... معارف اسلامی بیرون می‌آید. لکن گزاره‌های این خودشناسی عمدتاً کلی و کمتر کاربردی و عملیاتی هستند. شما وقتی در بررسی‌های خودشناختی، در پی خودسازی هستید، به انواع دیگر خودشناسی احتیاج پیدا می‌کنید. مانند «خودشناسی نژادی، تاریخی و منطقه‌ای» (من ایرانی، آسیایی و خاورمیانه‌ای هستم): در این بوم‌سازه‌ی نژادی و جغرافیایی، زاده شده‌ام که مختصات، فعلیات و اقتصائاتی را برایم موجب شده است... این هم یک نوع خودشناسی است. برای خودسازی با این قسم خودشناسی، باید بسته‌ای از اوصاف را غربال کنم و برخی را نپذیرم و از خودم دور کنم و برخی نه. مثلاً متوجه می‌شوم کدام آیین‌ها می‌خواهد به من تحمیل شود و نباید به آن تن بدهم (چهارشنبه‌سوری، ته‌مانده‌های تعصبات آریایی و ایرانی بودن، روحیات ناپسند و پسندیده‌ی آسیایی‌ها، اقتضائات اقلیم طبیعی و سیاسی خاورمیانه‌ای و...) ✅ خودشناسی دیگر «خودشناسی استانی، شهری و طایفه‌ای»ست. من شیرازی، اصفهانی، تهرانی یا... هستم. ویژگی‌هایی در این اهلیّت‌ها و وابستگی‌ها هست که شما باید آن را برای خودسازی، واکاوی و خودشناسی کنید. همچنین طایفه‌ و فامیل بزرگ خود را بازشناسی کنید. مثلاً اگر از حسینی‌ها، برقعی‌ها، رجایی‌ها و... هستید، ببینید اینان چه قرایح، سجایا، رذائل و گرفتاری‌های ازپیش‌آموخته دارند پس در مورد آن حساس بشوید. ✅ نوع دیگر خودشناسی، خاص‌تر و جزیی‌تر است و آن «خودشناسی خانوادگی و شخصی» است. باید ببینید از والدین‌تان چه چیزهایی به شما منتقل شده است. چه اقتضائات و چه زمینه‌هایی در وجود شما شکل گرفته است و... همچنین خودتان را بطریقی دیگر خودشناسی کنید: مزاج جسمی من چیست؟ سودایی هستم یا دموی؟ بلغمی یا صفراوی؟ زودعصبی‌شو هستم یا بی‌خیال، خون‌گرم و با محبت هستم یا سرد و بی‌روح؟ نسبت به غرایزم چطور هستم؟ در برابر شهوت و گرسنگی، تمایل به خواب، تحرک و تنبلی، خودخواهی و دیگرخواهی چگونه‌ام؟ احساساتی و سانتیمانتالم یا عقلی و دیراحساس، یا متعادل، جلالی هستم یا جمالی؟ اوضاع شعله‌کشیدن حسادتم چطور است؟ وانگهی نسبت این اوضاعم، با مزاجم، تغذیه‌ام، عادات و سبک زندگی‌ام چگونه است؟ اوضاع سلامتم، شخصیتم و... چگونه است درون‌گرا هستم یا برون‌گرا؟ کمال‌گرا هستم یا واقع‌گرا؟ و مانند آن. حال باید با توجه به همه این ملاحظات دست بکار خودسازی بشوم. امور توارثی تاریخی و منطقه‌ای، ملیتی و شهری خاندانم را غربال کنم، عادت و اطوار (خلقکم اطواراً) پدر و پدربزرگ و عموها و دایی‌ها، خاله‌ها و عمه‌ها و حتی اجدادم را بررسی کنم. شاید ما طبعا زودحسادت‌کننده‌ایم، شاید وسواسی هستیم، آیا بخل‌ورزی بنوعی در پیش‌نهاده و دیفالت ما بوده؟ یا عکس این‌ها... کدام جنود عقل و جهل در ما بیشتر یا کمتر بوده... پس بدانم باید با ذاتیاتم چگونه مواجه شوم. خوب بررسی کنم تا بفهمم روی چه چیزهایی باید بیشتر تمرکز کنم. اصلاح مزاج کنم. کم‌خون اگر هستم، مشکل متابولیکی اگر دارم، سوادایی اگر هستم و...، با روش‌های درست آن را اصلاح کنم... 👇👇