۱۰۶۹) 📖 إِنَّ الَّذینَ ینادُونَكَ مِنْ وَراءِ الْحُجُراتِ أَكْثَرُهُمْ لا یعْقِلُونَ 📖 سوره حجرات (۴۹)، آیه۴ ترجمه 💢بی‌تردید آنان که از پسِ حجره‌ها تو را صدا می‌زنند اکثرشان تعقل نمی‌ورزند. ۱۴۰۰/۱/۵ ۲۲ شعبان ۱۴۴۳ @yekaye #حجرات_4

@yekaye #حجرات_4

. 1️⃣ «إِنَّ الَّذینَ ینادُونَكَ مِنْ وَراءِ الْحُجُراتِ أَكْثَرُهُمْ لا یعْقِلُونَ» می‌دانیم که پیامبر اکرم ص همسران متعددی داشتند و هریک را حجره‌ای [=اتاقی، خانه کوچکی] در کنار مسجد بود ، و پیامبر هرشب نزد یکی از آنان بسر می‌برد؛ و در واقع تمام این حجره‌ها منزل پیامبر ص حساب می‌شد؛ و برخی از مفسران این احتمال را هم مطرح کره‌اند که این تعبیر «الحجرات» (که به معنای «حجره‌های زنان» بوده) کنایه از خلوت کردن ایشان با همسرانشان بوده است 📚(تفسير كنز الدقائق، ج‏12، ص324 ) چنانکه در شأن نزول اشاره شد، این آیه درباره گروهی از بنی‌تمیم بود که وقتی به مدینه رسیدند و به مسجد مدینه سراغ پیامبر ص رفتند، پیامبر ص آنجا نبود؛ و با اینکه رسم ادب اقتضا می‌کند که وقتی شخصی با همسرش خلوت کرده (بویژه اگر وی پیامبر خدا باشد)، صبر کنند تا وی خودش تشریف بیاورد، از همانجا با صدای بلند فریاد زدند: «یا محمد؛ یا محمد» تا ایشان هرچه سریعتر از حجره‌اش بیرون، و نزد آنان بیاید. بر اساس همین نکته، اغلب مفسران وجه بی‌عقل خوانده شدن آنان در پی این کارشان را این دانسته‌اند که اساسا ادب و رعایت کردن ادب، ویژگی‌ای خاص انسان و به خاطر عاقل بودن اوست؛ و کسی که ادب را رعایت نمی‌کند همچون حیوانات است که عقل، و در نتیجه، ادب ندارند 📚(مثلا: مجمع البیان، ج‏9، ص197 ؛ المیزان ج۱۸، ص۳۱۰) @yekaye #حجرات_4

. 2️⃣ «إِنَّ الَّذینَ ینادُونَكَ مِنْ وَراءِ الْحُجُراتِ» چرا نفرمود «يُنادُونَكَ وَراءِ الْحُجُراتِ» و حرف «من» را هم آورد: 🔹الف. حرف «من» من ابتدائیه است که دلالت بر جهت ندادهنده می‌کند؛ آوردن آن دلالت می‌کند که مخاطب ندا داخل حجره بوده چرا که جهت ندادهنده و مخاطب ندا با هم تفاوت دارد 📚(تفسير كنز الدقائق، ج‏12، ص324 ) 🔹ب. ... @yekaye #حجرات_4

4️⃣ «إِنَّ الَّذِينَ يُنادُونَكَ مِنْ وَراءِ الْحُجُراتِ أَكْثَرُهُمْ لا يَعْقِلُونَ» چون در این آیه سخنی از حجره‌های پیامبر ص به میان آمده مناسب دیدیم که اشاره‌ای درباره این حجره‌ها داده شود. 📜نکته تاریخی: درباره حجره‌های پیامبر ▪️اولین حجره‌ای که پیامبر اکرم ص برای زنانشان ساخته شد حجره سوده بود (اولین همسر پیامبر ص بعد از حضرت خدیجه، که به مدت سه سال تنها همسر ایشان بود) که همزمان با بنای مسجد النبی ساخته شد. پس از آن، پیامبر اکرم ص با هر زنی که ازدواج می‌کرد، برای او خانه‌ای در کنار مسجد النبی می‌ساخت و او را در آن ساکن می‌کرد تا زمانی که تعداد این حجره‌ها به نُه باب رسید (وفاء الوفاء بأخبار دار المصطفى، ج2، ص۵۲). ▪️اگرچه از برخی نقلها چنین به نظر می‌رسد که تنها حجره‌ای که هنگام بنای مسجدالنبی ساخته شد همان حجره سوده باشد و تا زمانی که حجره بعدی (یعنی حجره عایشه) ساخته شد به حجره دیگری نیاز نشد (وفاء الوفاء بأخبار دار المصطفى، ج2، ص53 )؛ اما ظاهرا این نقلها صرفا ناظر به حجره‌هایی باشد که پیامبر برای همسرانش آماده ساخته و از ظاهر برخی از اخبار چنین برمی‌آید که ظاهرا ایشان حجره اختصاصی‌ای هم داشته‌اند که حضرت زهرا تا پیش از ازدواجشان با امیرالمومنین ع، در آن حجره در کنار پیامبر ص زندگی می‌کرده‌اند و بعد از ازدواجشان هم آن حجره اختصاصی پیامبر ص باقی بوده، و مدتی بعد از ازدواج حضرت فاطمه س با حضرت علی ع، حجره‌ای برای این دو بزرگوار چسبیده به همین حجره اختصاصی پیامبر ص بنا شد (بشارة المصطفى لشيعة المرتضى، ص137 ؛ وفاء الوفاء بأخبار دار المصطفى، ج2، ص214) که درب این دو حجره کاملا کنار هم قرار داشت (الكافي، ج‏4، ص556). مطلبی که می‌تواند موید وجود این حجره اختصاصی باشد این است که در روایات متعدد مجموع حجره‌های پیامبر ص در کنار مسجد – بدون احتساب حجره امیرالمومنین ع و حضرت زهرا س – ۹ عدد معرفی شده، در عین حال، ظهور برخی از روایات این است که صفیه (یکی از همسران پیامبر) در این حجره‌های کنار مسجد زندگی نمی کرده بلکه در حجره‌ای در سرای اسامة بن زید بوده است (وفاء الوفاء بأخبار دار المصطفى، ج2، ص53). ▪️نقل شده که عرض هر حجره (یعنی سمتی که در حجره قرار داشت)، شش یا هفت ذرع بود و طول درون آن ده ذرع بود و ستون‌های آن به هشت یا هفت عدد می‌رسید (الدر المنثور، ج‏6، ص87)؛ و به لحاظ مصالح ساختمانی، برخی از این خانه‌ها با خشت و بعضی از شاخه نخل بود که با گل اندود شده بود. ارتفاع آنها نسبتا کم بود چنانکه از حسن بَصْری نقل شده: من در نوجوانی در زمان خلافت عثمان داخل حجره‌هایِ پیامبر صلی الله علیه و آله شدم و سقف حجره‌ها را می‌توانستم با دستم لمس کنم. (الطبقات الكبير، ج1، ص429-430 ؛ الدر المنثور، ج‏6، ص87) ▪️این حجره‌ها همه در یک سمت مسجد بود؛ یعنی در سمت قبله تا باب النبی در سمت شرق (رو به جانب شام) و هیچیک در سمت غرب مسجد نبود (وفاء الوفاء بأخبار دار المصطفى، ج2، ص52) و درهایشان (همانند دربهای خانه‌های بسیاری از مهاجران و انصار) به مسجد باز می‌شد، تا زمانی که دستور آمد که تمام دربهایی که به مسجد باز می‌شود باید بسته شود غیر از درب خانه امیرالمومنین ع [= خانه حضرت زهرا س] (مسند أحمد، ج3، ص331-333 (ت أحمد شاكر) ؛ شرح مشكل الآثار، ج9، ص187-188 ؛ المسترشد في إمامة علي بن أبي‌طالب ع، ص303؛ عمدة عيون صحاح الأخبار في مناقب إمام الأبرار، ص176). ▪️درباره درب ورودی آنها دو گونه روایت آمده است: طبق برخی نقلها بر در این خانه‌ها درهایی از پرده‌هایِ مویی آویخته بودند که اندازه آن را سه ذرع در یک ذراع و یک وجب بود (الطبقات الكبير، ج1، ص429). اما در برخی دیگر از نقل‌ها درباره درب برخی از حجره‌های مذکور (مثلا حجره عایشه) نقل شده که آن دری یک لنگه و از چوب عرعر یا ساج بوده است (وفاء الوفاء بأخبار دار المصطفى، ج2، ص52 ). همچنین نقل شده که بین حجره عایشه و حجره حضرت زهرا پنجره‌ای بوده که پیامبر ص وقتی در خانه عایشه بوده و از آنجا می‌خواسته بیرون برود از آن پنجره احوال حضرت زهرا س و فرزندانشان را جویا می‌شده؛ اما چون عایشه گاه از آنجا به خانه حضرت زهرا سرک می‌کشیده، حضرت زهرا س درخواست می‌کند که آن را مسدود کنند و پیامبر هم چنین می‌کند (وفاء الوفاء بأخبار دار المصطفى، ج2، ص57) 📛این حجره‌ها سالها برقرار بود تا اینکه به دستور ولید بن عبدالملک (و طبق برخی نقلها در زمان عمر بن عبدالعزیز) ویران و به مسجد ملحق گردید و بسیاری از تابعین می‌گریستند که چرا این اثری از آثار رسول الله ص بود که می‌توانست به همگان نشان دهد که زندگی برترین پیامبری که آن اندازه سریع دینش در جهان رشد کرد چقدر ساده بوده است (الطبقات الكبير، ج1، ص429) @yekaye #حجرات_4

. 5️⃣ «إِنَّ الَّذِينَ يُنادُونَكَ مِنْ وَراءِ الْحُجُراتِ أَكْثَرُهُمْ لا يَعْقِلُونَ» با توجه به دو آیه قبل، معلوم می‌شود که سه گونه وضعیت در برقراری ارتباط با پیامبر ص مد نظر قرار گرفته شده است: ➖ارتباطی که با بلند کردن صدا در محضر پیامبر ص همراه است؛ که منجر به حبط عمل می‌شود؛ ➖ارتباطی که با فروکاستن صدا در نزد پیامبر ص همراه است؛ که نشانگر سربلندی در امتحان الهی از قلب است و منجر به مغفرت و اجر عظیم خواهد شد؛ ➖ارتباطی که با صدا بلند کردن از بیرون حجره‌ها همراه است، که حکایت از بی‌عقلی دارد! در واقع، دو آیه اول، نسبت انسان با (و وظیفه او در قبال) پیامبر ص را در محضر پیامبر ص شرح می‌دهد؛ و این آیه (و آیه بعد) نسبت انسان با (و وظیفه او در قبال) پیامبر ص را در زمانی که در محضر پیامبر ص نیست شرح می‌دهد. 🤔اگر فقط مساله ادب ظاهری باشد شاید انسان فرقی بین اینکه در محضر پیامبر ص بلند سخن بگوید با اینکه از بیرون حجره‌ها با صدای بلند ایشان را خطاب کند نبیند، و بلکه دومی را بی‌ادبانه‌تر قلمداد کند؛ اما مقایسه این چند آیه با همدیگر، نشان می‌دهد که وضعیت کسی که در محضر ایشان است (چه در جهت مثبت و چه در جهت منفی) بسیار شدیدتر از کسی است که در محضر نیست. خطا از جانب کسی که در محضر است به ضایعه عظیمی به نام حبط عمل می‌انجامد؛ اما دومی صرفا کاری نابخردانه کرده، که چنانکه در آیه بعد بیان می‌شود، هنوز راه مغفرت برایش باز است. 💢این نشان می‌دهد که اگرچه مساله رعایت ادب در ارتباطات اجتماعی، بویژه در برابر پیام‌آور دین خدا بسیار مهم است؛ اما مساله را نباید فقط به همین محدود کرد؛ بلکه ظاهرا امری بسیار فراتر از یک بی‌ادبی در رفتارهای اجتماعی که با مقیاسهای عرفی سنجیده می‌شود در کار است؛ که ان‌شاء الله ذیل آیه بعد در این باره بیشتر توضیح داده خواهد شد. @yekaye #حجرات_4

. 6️⃣ «إِنَّ الَّذینَ ینادُونَكَ مِنْ وَراءِ الْحُجُراتِ أَكْثَرُهُمْ لایعْقِلُونَ» پیامبر ص اگرچه از حیث زیست‌ دنیوی، همچون بقیه انسانها در مقطع خاصی زندگی کرده و سپس از دنیا رفته است، اما از آن جهت که پیام‌آور الهی است و از طریق قرآن کریم و اهل بیتش ع همچنان وظیفه رساندن پیام الهی به انسانها را انجام می‌دهد زنده است؛ و همان گونه که انسانها وقتی او به لحاظ بیولوژیکی زنده است ممکن است از ورای حجره‌ها (که وی دیده نمی‌شود) او را ندا دهند، از این حیث که پیام الهی را آورده نیز ممکن است وی را از جایی که او و پیامش دیده نمی‌شود مخاطب قرار دهند. یعنی چه‌بسا این آیه اشاره داشته باشد به اینکه همان طور که به لحاظ فیزیکی نباید از جایی که پیامبر ص را نمی‌بینید او را مخاطب قرار دهید و این کار در اغلب موارد نشانه بی‌عقلی است؛ به همین ترتیب، مادام که پیام او را نشنیده و بررسی نکرده‌اید نباید در قبال دین خدا موضعی بگیرید؛ که این کار هم خلاف عقل‌ورزی است. 💢به نظر می‌رسد مخاطب امروزین این آیه (یعنی در زمانه‌ای که شخص رسول الله ص با بدن جسمانی در میان ما نیست و فقط پیام او در میان ما هست) کسانی‌اند که امروزه به اسم روشنفکری بدون بررسی فقیهانه مواضع شریعت، از جانب خود اظهارنظرهایی مبتنی بر آرای شخصی خویش می‌کنند. بیهوده نیست که شهید مطهری در نقطه مقابل جمود خشکه‌مقدسان، این‌ گونه موضع‌گیریهایی را «جهالت» (اسلام و نیازهای زمان، ج۱، ص۵۰) و افرادی را که با ادعای روشنفکری چنین موضع‌گیری‌هایی می کنند «جاهل» می‌خواند (اسلام و نیازهای زمان، ج۱، ص۱۸۲). @yekaye #حجرات_4