⚜ سرنخ‌های نظام تقارن سوره‌ها وقتی به روایات نظری می‌افکنیم، در می‌یابیم که از همراهی و تقارن برخی سوره‌های قرآن با یکدیگر سخن گفته شده و می‌بینیم که سور متقارن، آغاز و پایان قرآن را از دو طرف در میان خود گرفته‌اند: ❇️ سوره‌های «ناس» و «فلق» از آخر قرآن و سوره‌های «بقره» و «آل‌عمران» از آغاز آن، به نام‌های جفتیِ «معوذتان» «زهراوان» نامیده شده‌اند. ❇️ همچنین است تقارنی که بنا بر اشارات روایات اهل‌بیت در میان سوره‌های «ضحی» و «انشراح» و «فیل» و «قریش» وجود دارد و لازم است در صورت قرائت یکی از دو سوره نخست در نماز، آن سوره دیگر نیز در پی آن خوانده شود. ✅ تدبّر در سوره‌های مختلف قرآن، به ما نشان می‌دهد که موضوع ربط و پیوند و تقارن میان سوره‌های قرآن، محدود به سوره‌های مورد اشاره در بالا نیست و اگر از پایان قرآن تا آغاز حزب مفصل از یکسو، و از آغاز قرآن تا شروع حزب مفصل از سویی دیگر - یعنی از سوره ناس تا قاف و سپس از سوره بقره تا حجرات - مورد بررسی دقیق قرار گیرد، روشن خواهد شد نظام زوجیّت مورد اشاره به نحوی مخصوص میان جفت‌سوره‌های سراسر قرآن برقرار است. ❇️ اگر نگاهی به «حزب مفصل» از پایان قرآن به سمت جلو بیافکنیم، شاهد ارتباط میان سوره‌های مزبور به ترتیب زیر خواهیم بود: 💠 ناس و فلق؛ اخلاص و مسد؛ نصر و کافرون؛ کوثر و ماعون؛ قریش و فیل؛ همزه و عصر؛ تکاثر و قارعه؛ عادیات و زلزال؛ بیّنه و قدر؛ علق و تین؛ انشراح و ضحی؛ لیل و شمس؛ بلد و فجر؛ غاشیه و اعلی؛ طارق و بروج؛ انشقاق و مطفّفین؛ انفطار و تکویر؛ عبس و نازعات؛ نبأ و مرسلات؛ انسان و قیامت؛ مدّثّر و مزّمّل؛ جن و نوح؛ معارج و حاقّه؛ قلم و ملک؛ تحریم و طلاق؛ تغابن و منافقون؛ جمعه و صف؛ ممتحنه و حشر؛ مجادله و حدید؛ واقعه و رحمان؛ قمر و نجم؛ طور و ذاریات. از آغاز قرآن نیز ترتیب مزبور به این صورت خواهد بود: 💠 بقره و آل‌عمران؛ نساء و مائده؛ انعام و اعراف؛ انفال و توبه؛ یونس و هود؛ یوسف و رعد؛ ابراهیم و حجر؛ نحل و اسراء؛ کهف و مریم؛ طاها و انبیاء؛ حج و مؤمنون؛ نور و فرقان؛ شعراء و نمل؛ قصص و عنکبوت؛ روم و لقمان؛ سجده و احزاب؛ سبأ و فاطر؛ یاسین و صافات؛ صاد و زمر؛ غافر و فصّلت؛ شوری و زخرف؛ دخان و جاثیه؛ احقاف و محمّد؛ فتح و حجرات. ❇️ سوره حمد، «ام‌الکتاب» و «فاتحه» و گشاینده آن است و این سوره «اُمّ» یکایک سوره‌های قرآن نیز محسوب می‌شود و در این نظام تقارن نمی‌گنجد. ✅ سوره قاف نیز، تمایز خاصی دارد و این دو سوره، دو طلیعه و مطلع را در کنار هم نشان می‌دهند، یکی در آغاز کلّ قرآن که «کتاب مفصل» است و دیگری در آغاز حزب هفتم که خود «حزب مفصل» می‌باشد. ✅ اصل انتباه به تناسبات موجود میان آیه‌ها و سوره‌های قرآن، زاییده ممارست و مداومت در تدبر در قرآن کریم است. ✅ این مداومت به تدریج دیدگان تدبرکننده را در این وادی خواهد گشود و او را به انواع نظم و نسبت‌های موجود میان آیه‌ها و سوره‌های مختلف رهنمون خواهد گردید. ✅ برخی نسبت‌های موجود میان اجزای سوره‌های متقارن که ما را به سوی ارتباطات میان این سوره‌ها رهنمون می‌گردد، به قرار ذیل است: ❇️ اجمال و تفصیل؛ در آیه ۲۸ حدید از «ایمان به رسول» سخن رفته است؛ سوره مجادله در آیات متعدد خود و از آغاز تا انجام، نمونه‌ای تفصیلی از ایمان به رسول را در حیات فردی اجتماعی پیش روی ما می‌نهد. ❇️ بهره‌گیری از اسلوب‌های مختلف سخن؛ مانند سوره‌های انسان و قیامت 🔹یکی با پرسش و دیگری با قسم آغاز می‌شود 🔹یکی از زمانی می‌گوید که از انسان هیچ اثری در این دنیا نبوده و دیگری از زمانی که انسان دیگر در این دنیا نخواهد بود. ❇️ اسلوب‌های مشابه همانند آغاز با قسم در سوره‌های طور و ذاریات. ❇️ تفاوت‌های زمانهای مذکور در سوره، نظیر سخن از لیل و شمس. ❇️ تفاوت‌های مکان‌های مذکور در سوره، نظیر سخن از «بلد» و «بلاد» در سوره‌های بلد و فجر (لازم به ذکر است که این دو با هم، موضوع مکان را درمی‌نوردند و سخن قرآن در محدوده زمانی معیّنی محبوس نمی‌ماند). ⬅️ ادامه دارد.... 🖋 دکتر ابوالفضل خوش‌منش 📚 تناسب سوره‌ها، تنظیر و تدبر در سوره‌های حزب مفصل 📖 ص ۲۵_۲۷ 🏢 مرکز طبع و نشر قرآن کریم (۱۳۹۹) 🆔 http://eitaa.com/zekra114

⚜ سرنخ‌های نظام تقارن سوره‌ها قسمت دوم ❇️ بیان حقایق به صورت.های متقابل یا متعاکس ✅ نظیر آنچه میان سوره‌های اخلاص و مسد، میان خالق و مخلوق، میان دو منتهی‌الیه پاکی و ناپاکی و نیاز و بی‌نیازی وجود دارد ✅ سخن از مردم و طبیعت و تکوین در آغاز سوره‌های ناس و فلق در عین تأکید آشکاری که بر مسأله محوریِ «ربوبیت» در این هردو سوره وجود دارد ✅ پیوندهای پیدا و پنهانی که میان سوره‌های «جمعه» و «صف» وجود دارد: صفوف جهادی که باید از صفوف جمعه و جماعت به درآید و معیشت و اقتصادی که باید پیوند و پیمان خود را با نماز و رسول‌الله پیوسته بپاید؛ ✅ زمانی سوره‌ای می‌گوید: وَ فُتِحَتِ السَّمَاءُ فَكَانَتْ أَبْوَابًا (نبأ: ۱۹) سوره قرینه آن، همین مفهوم را چنین بیان می‌کند: وَ إِذَا السَّمَاءُ فُرِجَتْ(مرسلات: ۹) ✅ سوره‎ای از عدم نفع انذار فرعون و «سعی» متکبرانه او می‌گوید، سوره قرینه از آمدن نابینایی تشنه و مشتاق برای شنیدن سخن حق می‌گوید، بلکه کم‌توجهی به آن نابینای مشتاق را بدون هیچ کتمان و لاپوشانی ملامت می‌کند تا مقایسه میان آن دو، ضرورت توجه به مشتریان مشتاق و واقعی را گوشزد کند: 🔹فَكَذَّبَ وَ عَصَى . ثُمَّ أَدْبَرَ یسْعَى (نازعات: ۲۱_۲۲) 🔹وَ أَمَّا مَنْ جَاءَكَ یسْعَى . وَ هُوَ یخْشَى (عبس:۹-۸) ❇️ ‌واژگان و عبارات مشابه ✅ نظیر سوره.های ناس و فلق، مدّثّر و مزّمّل، سوره‌های تحریم و طلاق، سوره‌های طارق و بروج؛ ❇️ واژگان مرتبط و متقارن ✅ نظیر نجم و قمر در دو سوره‌ای که همین نامها را بر خود دارند. ❇️ تعبیر از یک حقیقت با جهات و زوایای متنوع ✅ نظیر سوره علق که از خلقت و تعلیم انسان می‌گوید و سوره تین که از رشد و خلقت و تربیت انسان می‌گوید. ❇️ ممکن است برخی از سوره‌ها به صورتی آغاز شوند که بیش از یکی از عناوین بالا را در خود جای دهند. ✅ مانند سوره‌‌های طارق و بروج که هم اسلوب قسم را در خود دارند و هم واژه مشابه. ❇️ ممکن است گاهی ارتباطات لزوماً در آغاز سوره نباشند، بلکه با سیر و تدبر در دل سوره و نگاه به پایان آن بتوان به انواع ارتباطات دست یافت. ✅ چنانکه سوره بلد در آغاز خود از «بلد» مکه می‌گوید و سوره فجر پس از آیات آغازین خود از «بلاد»ی که بر اثر طغیان و فساد، تازیانه الهی بر آنها فرود آمد؛ و بسی نمونه.های دیگر. 🖋 دکتر ابوالفضل خوش‌منش 📚 تناسب سوره‌ها، تنظیر و تدبر در سوره‌های حزب مفصل 📖 ص ۲۸-۲۹ 🏢 مرکز طبع و نشر قرآن کریم (۱۳۹۹) 🆔 http://eitaa.com/zekra114

⚜ مناسبت سوره‌های بینه و قدر بينه‌ای كه در سوره بينه سخن از آمدن آن می‌رود و سبب می‌شود تا کفار دست از کفر خود بردارند و در نهايت، انسان‌ها را در مرزبندی تاريخی خود به دو گروه تقسيم می‌كند: 💠 إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ وَالْمُشْرِكِينَ... إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ ...)،

در

لَيْلَةِ الْقَدْرِ می‌آيد. ✅ در آن شب، هرگونه «امر»ی نازل می‌شود: 🔹 أَلا لَهُ الْخَلْقُ وَالأمْرُ (اعراف،٥٤) و در رأس همه امور، امر رشد و هدايت است: 🔹وَمَا أُمِرُوا إِلا لِيَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ حُنَفَاءَ وَيُقِيمُوا الصَّلاةَ وَيُؤْتُوا الزَّكَاةَ وَذَلِكَ دِينُ الْقَيِّمَةِ (بينه،۵). ✅ موضوع سوره بينه بارها در سوره‌های پيشين ديده شد و در سوره‌های آينده نيز ديده خواهد شد: تقسيم همه انسان‌ها با همه كثرتی كه در جامعه انسانی در طول هزاره‌های گذشته و چه بسا آينده وجود دارد، به دو گروه؛ و نیز هشدار به انسان، تا جای خود را در يكی از اين دو گروه بيابد. برخی از سوره‌های دارای دسته‌بندی مورد اشاره، عبارت‌اند از: ليل و شمس. ✅ سوره بينه به مثابه تعليلی برای سوره قدر است. يعني اگر زمانی که خداوند گفت: إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ، پرسيده شود: چرا انزال صورت پذيرفت؟ ❇️ گفته خواهد شد: زيرا کسی از کفار تا زمانی که بينه نيامده بود، حاضر نبود دست از کفر خويش بردارد تا بينه به سراغ ايشان بيايد که عبارت از رسول‌الله است که بر ايشان صحيفه‌های پاک را ميخواند. 💠 لَمْ يَكُنِ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ وَالْمُشْرِكِينَ مُنْفَكِّينَ حَتَّى تَأْتِيَهُمُ الْبَيِّنَةُ (١) رَسُولٌ مِنَ اللَّهِ يَتْلُو صُحُفًا مُطَهَّرَةً (٢) فِيهَا كُتُبٌ قَيِّمَةٌ (٣) وَمَا تَفَرَّقَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ إِلا مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَتْهُمُ الْبَيِّنَةُ (٤) ✅ انفکاک و تباینی میان انسان‌ها نبود تا آنکه بینه وحی آمد و ایشان را به دو گروه عمده تقسیم کرد. 💠 كَانَ النَّاسُ أُمَّةً وَاحِدَةً فَبَعَثَ اللَّهُ النَّبِيِّينَ مُبَشِّرِينَ وَمُنْذِرِينَ وَأَنْزَلَ مَعَهُمُ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ لِيَحْكُمَ بَيْنَ النَّاسِ فِيمَا اخْتَلَفُوا فِيهِ وَمَا اخْتَلَفَ فِيهِ إِلا الَّذِينَ أُوتُوهُ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَتْهُمُ الْبَيِّنَاتُ بَغْيًا بَيْنَهُمْ فَهَدَى اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا لِمَا اخْتَلَفُوا فِيهِ مِنَ الْحَقِّ بِإِذْنِهِ وَاللَّهُ يَهْدِي مَنْ يَشَاءُ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ (بقره، ۲۱۳) ✅ شب نزول بینه‌ای که سرنوشت انسانها بلکه تقدیر هرچیزی را روشن میکند. 💠 وَ مَا أُمِرُوا إِلا لِيَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ حُنَفَاءَ وَيُقِيمُوا الصَّلاةَ وَيُؤْتُوا الزَّكَاةَ وَذَلِكَ دِينُ الْقَيِّمَةِ (۵) إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ وَالْمُشْرِكِينَ فِي نَارِ جَهَنَّمَ خَالِدِينَ فِيهَا أُولَئِكَ هُمْ شَرُّ الْبَرِيَّةِ (٦) إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ (٧) جَزَاؤُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ جَنَّاتُ عَدْنٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الأنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ ذَلِكَ لِمَنْ خَشِيَ رَبَّهُ (بینه، ۸) 💠 تَنَزَّلُ الْمَلائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ (٤) سَلامٌ هِيَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ (قدر، ۵) ✅ «امر» اصلی، عبادت حنیف و خالصانه خداوند و برپا داشتن نماز و دادن زکات و در یک کلمه، برپا داشتن دین قیّم و سُتوار است. گویی این امر، تفصیلی از آن «امر» جامعی است که در شب قدر نازل میشود. این «اقامه» است که انسانها را در گروه بهترین مخلوقات جای خواهد داد و به آنها سِلم و سلام ارزانی خواهد داشت. ✅ تفصیل سوره قدر را در آیات آغازین سوره‌هایی همچون دخان و نحل و یگر مواضع آنها می‌یابیم: 💠 حم (١) وَالْكِتَابِ الْمُبِينِ (٢) إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةٍ مُبَارَكَةٍ إِنَّا كُنَّا مُنْذِرِينَ (٣) فِيهَا يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِيمٍ (٤) أَمْرًا مِنْ عِنْدِنَا إِنَّا كُنَّا مُرْسِلِينَ (دخان،۵) 💠 أَتَى أَمْرُ اللَّهِ فَلا تَسْتَعْجِلُوهُ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى عَمَّا يُشْرِكُونَ (١) يُنَزِّلُ الْمَلائِكَةَ بِالرُّوحِ مِنْ أَمْرِهِ عَلَى مَنْ يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ أَنْ أَنْذِرُوا أَنَّهُ لا إِلَهَ إِلا أَنَا فَاتَّقُونِ (نحل، ۲) ✅ در سوره نخست، موضوع «وحی» و در سوره دوم، موضوع «حیات» بسیار پربار است. «وحی» و «حیات» در قرآن کریم، ارتباطات وثیقی با هم دارند. 🖋 دکتر ابوالفضل خوش‌منش 📚 تناسب سوره‌ها: تنظیر و تدبر در سوره‌های حزب مفصل 🏢 مرکز طبع و نشر قرآن کریم (۱۳۹۹) 🆔http://eitaa.com/zekra114

⚜ سوره رحمان

نظماهنگ درونی سوره

اين سوره «عروس قرآن» لقب گرفته و دارای آهنگی شاد و سريع است. ✅ از ويژگیهای آوايی اين سوره، اين است که از مجموع ۷۸ آيه، ۷۶ آيه آن، تنها به دو حرف خوش‌آهنگ نون و میم ختم می‌شوند. ❇️ اين دو حرف در دسته بندی حروفِ خيشومی و آهنگين قرار می‌گيرند. سهم «ن» - که حرف نوا و نغمه آهنگين است - نسبت به میم بيشتر است. 🔹نون در اين سوره، تنها به دو حرف کشيده قبل از خود، يعنی صدای «آ» و «او» ختم می‌شود و از صدای یای مدّی (صدای «ای» در کلماتی مانند: «مُؤمِنين» و «مُجرمِين»)، خبری نيست. ✅ نام رحمان در آغاز سوره ۵۵ قرآن، نظیر مطلع بسیاری از سوره‌های دیگر قرآن، با لفظ و معنای خود در سراسر سوره سایه افکنده و سمت و سوی سخن و ساختار سوره را تنظیم کرده است. ✅ تمام نعمت‌هایی که این سوره برشمرده از رحمت خداوند رحمان نشأت گرفته است. ✅ در رأس همه این نعمت‌ها، نعمت تعلیم قرائت و قرآن قرار دارد؛ قرائتی گیرا در صحیفه تمام هستی و کتب علم و در رأس آنها قرآن کریم؛ نه قرائتی سرسری که نفع چندانی نمی‌بخشد. ✅ پس از آن، سوره از انسان حامل امانت عقل و تکلیف الهی سخن می‌گوید و «میزان» هستی، میزانِ آمده از عرش و آسمان و مواقع النجوم را به وی یادآوری می‌کند تا او بر روی زمین، گسترنده و اقامه‌کننده میزان بنا بر قسط و عدل باشد. ❇️ سایه موسیقایی نام رحمان و تناسب آن را با کلمات پس از آن بنگریم: 🔹الرحمن.. القرآن.. الإنسان.. البيان.. 🔹بحسبان.. يسجدان.. 🔹 الميزان.. الميزان.. الميزان.. للأنام.. 🔹الأكمام.. الريحان. ✅ این دوازده فاصله، مقدم بر مقطعی است که در این سوره سی و یک بار تکرار شده است: فَبِأَيِّ آلاءِ رَبِّكُما تُكَذِّبانِ. ✅ بسامد این تکرار، حجمی بيش از ثلث سوره را به خود اختصاص می‌دهد. ✅ همچنین كلمه «الميزان» که سه بار در سه فاصله پیاپی تکرار شده، تمهیدی برای تکرار آیه فَبِأَيِّ آلاءِ رَبِّكُما تُكَذِّبانِ است. ✅ سوره با آیه‌ای آغاز شده که کلمه‌ای واحد است، سپس با سه آیه ادامه یافته که هر آیه خود متشکل از دو کلمه است: 🔹الرحمن.. 🔹علم القرآن.. 🔹خلق الإنسان.. 🔹علّمه البيان.. ✅ از آن پس، دو آیه‌ای می‌آید که هریک سه کلمه اصلی دارد: 🔹الشمس و القمر بحسبان.. 🔹و النجم و الشجر يسجدان.. ✅ پس از آن، دو آیه با چهار کلمه: 🔹و السماء رفعها و وضع الميزان.. 🔹ألّا تطغوا فى الميزان.. ✅ در پی آن، آیه‌ای با شش کلمه: 🔹و أقيموا الوزن بالقسط و لا تخسروا الميزان.. ✅ و باز آیه‌ای با سه کلمه: 🔹و الأرض وضعها للأنام.. ✅ و آیه‌ای با پنج کلمه: 🔹فيها فاكهة و النخل ذات الأكمام... ✅ و آیه‌ای دیگر با چهار کلمه: 🔹و الحبّ ذو العصف و الريحان... ✅ و در پس آن، همچنان این آیه: 🔹فبأي آلاء ربكما تكذبان... ❇️ این قرارِ تشکیل دهنده مقاطع موسیقایی در این سوره است و نقش هریک از آیات این سوره را در دانش موسیقی و نزد اهل فن به صورت گسترده می‌توان مطالعه کرد. ❇️ قاری قرآن، هنگام قرائت این آیات، درسی را از منبع موسیقی آسمانی دریافت می‌کند که کلید وزنی آن همین نام الهی و خوش‌آهنگ «رحمان» است؛ همان نامی که سینه او را از نفَس حیات سرشار می‌کند و وی نفَس خود را بین آیات منظمی که با نظمی خاص از یک، دو، سه، چهار، پنج، شش کلمه و گاهی بیشتر تشکیل شده‌اند، توزیع می‌کند. 🖋 دکتر ابوالفضل خوش‌منش 📚 نظماهنگ قرآن؛ ائتلاف لفظ و معنا در کلام وحی 📖 ص ۱۶۰_۱۶۲ 🏢 مؤسسه تالیف، ترجمه و نشر آثار هنری (۱۳۹۹) ⬅️ ادامه دارد... 🆔 http://eitaa.com/zekra114

⚜ سوره رحمان نظم و نسبت درونی سوره (قسمت دوم) در این سوره تنها دو آیه وجود دارد که حرف پایانی‌شان غیر از دو حرف نون و میم است و بر آهنگ تمام سوره سایه افکنده است. این دو آیه به حرفِ «ر» ختم می‌شوند: 🔹خَلَقَ الإنْسَانَ مِنْ صَلْصَالٍ كَالْفَخَّارِ * وَ خَلَقَ الْجَانَّ مِنْ مَارِجٍ مِنْ نَارٍ (الرحمن، ۱۴_۱۵). ✅ این دو آیه به آفرینش انسان و جن می‌پردازند؛ همان «ثَقَلانِ» و دو گروهی که خطاب کلی سوره به آنان است و در واقع، سیر و دور سوره، دائر در مدار «تثنیه» و ذکر این دو گروه است. ❇️ آهنگ سوره به صورتی تنظیم شده است که بتواند به جنّ و انس خطاب کند و با افعال تثنیه، ایشان را انذار و هشدار دهد و از آنها پرسش‌گری کند: 💠 سَنَفْرُغُ لَكُمْ أَیهَا الثَّقَلانِ * فَبِأَی آلاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ * یا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَ الإنْسِ إِنِ اسْتَطَعْتُمْ أَنْ تَنْفُذُوا مِنْ أَقْطَارِ السَّمَاوَاتِ وَ الأرْضِ فَانْفُذُوا لا تَنْفُذُونَ إِلا بِسُلْطَانٍ * فَبِأَی آلاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ * یرْسَلُ عَلَیكُمَا شُوَاظٌ مِنْ نَارٍ وَ نُحَاسٌ فَلا تَنْتَصِرَانِ * فَبِأَی آلاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ (الرحمن، ۳۱-۳۴). ✅ حال اشاره‌ای سریع به آفرینش این دو گروه در دو آیه با حرفی متمایز آمده است: 🔹خَلَقَ الإنْسَانَ مِنْ صَلْصَالٍ كَالْفَخَّارِ * وَخَلَقَ الْجَانَّ مِنْ مَارِجٍ مِنْ نَارٍ (الرحمن، ۱۵). ❇️ سوره رحمان را از حیث تکرار یک آیه در آن و حالت حروف پایانی آیات در آن، باید در قرآن کریم منحصر به فرد خواند. ✅ جدا از آیه مذکور، در این سوره فشرده، چندین واژه و عبارت دیگر نیز وجود دارند که در پایان آیات تکرار می‌شوند و آیات را روی هم قرار می‌دهند، بدین معنا که میان آنها نوعی هم‌پوشانی و هماهنگی ایجاد می‌کنند و فضای سوره را هر چه آهنگین‌تر می‌سازند. ✅ همچنان که گفته شد، آیات نخست، هر چند همگی به نون ختم می‌شوند، اما طول آنها به تدریج افزایش می‌یابد و موجد نوعی تنوع آهنگین می‌گردد. ✅ با وجود همه تکرارهایی که در این سوره وجود دارد، تصریفات فراوانی نیز در سخن سوره به چشم می‌خورد و ملال و یکنواختی را از آهنگ سوره می‌زداید. ✅ بیشتر آیات سوره به حرف نون ختم می‌شوند، اما همین خاتمه با حرف نون با اَشکال و صور گوناگونی آمده است و آیات سوره به ترکیبات صامت و مصوّت ذیل ختم می‌شوند: آن، اون، اَین، شأن: 🔹رَبُّ الْمَشْرِقَینِ وَرَبُّ الْمَغْرِبَینِ * فَبِأَی آلاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ (الرحمن، ۱۷_۱۸)؛ 🔹یسْأَلُهُ مَنْ فِی السَّمَاوَاتِ وَ الأرْضِ كُلَّ یوْمٍ هُوَ فِی شَأْنٍ (الرحمن،۲۹) 🔹فَیوْمَئِذٍ لا یسْأَلُ عَنْ ذَنْبِهِ إِنْسٌ وَ لا جَانٌّ (الرحمن، ۳۹). ✅ و آیه‌هایی که آهنگ پایانی آنها بسیار نزدیک به هم است: 🔹یطُوفُونَ بَینَهَا وَ بَینَ حَمِیمٍ آنٍ (الرحمن،۴۴) 🔹مُتَّكِئِینَ عَلَى فُرُشٍ بَطَائِنُهَا مِنْ إِسْتَبْرَقٍ وَ جَنَى الْجَنَّتَینِ دَانٍ (الرحمن، ۵۴) ✅ و آیه‌هایی که برخی الفاظ و عبارات آنها با هم دارای تطابق و همپوشانی است: 🔹وَ یبْقَى وَجْهُ رَبِّكَ ذُو الْجَلالِ وَ الإكْرَامِ (الرحمن،۲۷) 🔹تَبارَكَ اسْمُ رَبِّكَ ذِی الْجَلالِ وَ الإكْرَامِ (الرحمن، ۷۸). 🔹‌فَیوْمَئِذٍ لا یسْأَلُ عَنْ ذَنْبِهِ إِنْسٌ وَلا جَانٌّ (الرحمن، ۳۹) 🔹فِیهِنَّ قَاصِرَاتُ الطَّرْفِ لَمْ یطْمِثْهُنَّ إِنْسٌ قَبْلَهُمْ وَ لا جَانٌّ (الرحمن، ۵۶) 🔹لَمْ یطْمِثْهُنَّ إِنْسٌ قَبْلَهُمْ وَ لا جَانٌّ (الرحمن، ۷۴). 🔹فِیهِنَّ خَیرَاتٌ حِسَانٌ (الرحمن، ۷۰) 🔹مُتَّكِئِینَ عَلَى رَفْرَفٍ خُضْرٍ وَ عَبْقَرِی حِسَانٍ (الرحمن، ۷۶). 🔹وَ لِمَنْ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ جَنَّتَانِ (الرحمن، ۴۶) 🔹وَ مِنْ دُونِهِمَا جَنَّتَانِ (الرحمن، ۶۲). ✅ آیه‌هایی که به مدّ و نون مشدّد ختم می‌شوند و آیه‌ای بسیار کوتاه که مدّ و میم مشدد در وسط آن، آوایی خوش و آهنگی کشیده به آن داده است: 🔹مُدْهَامَّتَانِ (الرحمن، ۶۴). ✅ و دو آیه دیگر که علاوه بر دو آیه ۲۷ و ۷۸ - که در بالا ذکر آنها رفت - به حرف میم ختم می‌شوند: 🔹وَ الأرْضَ وَضَعَهَا لِلأنَامِ (الرحمن، ۱۰) 🔹یعْرَفُ الْمُجْرِمُونَ بِسِیمَاهُمْ فَیؤْخَذُ بِالنَّوَاصِی وَالأقْدَامِ (الرحمن، ۴۱). 🖋 دکتر ابوالفضل خوش‌منش 📚 نظماهنگ قرآن؛ ائتلاف لفظ و معنا در کلام وحی 📖 ص ۱۶۲_۱۶۳ 🏢 مؤسسه تالیف، ترجمه و نشر آثار هنری (۱۳۹۹) 🆔 http://eitaa.com/zekra114

⚜ سوره شمس نسبت سوره‌ها با یکدیگر (قسمت اول) بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم وَ الشَّمْسِ وَ ضُحَاهَا (١) وَ الْقَمَرِ إِذَا تَلاهَا (٢) وَ النَّهَارِ إِذَا جَلاهَا (٣) وَ اللَّیلِ إِذَا یغْشَاهَا (٤) وَ السَّمَاءِ وَ مَا بَنَاهَا (٥) وَ الأرْضِ وَ مَا طَحَاهَا (٦) وَ نَفْسٍ وَ مَا سَوَّاهَا (٧) فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوَاهَا (٨)قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَكَّاهَا (٩) وَ قَدْ خَابَ مَنْ دَسَّاهَا (١٠) كَذَّبَتْ ثَمُودُ بِطَغْوَاهَا (١١) إِذِ انْبَعَثَ أَشْقَاهَا (١٢) فَقَالَ لَهُمْ رَسُولُ اللَّهِ نَاقَةَ اللَّهِ وَ سُقْیاهَا (١٣) فَكَذَّبُوهُ فَعَقَرُوهَا فَدَمْدَمَ عَلَیهِمْ رَبُّهُمْ بِذَنْبِهِمْ فَسَوَّاهَا (١٤) وَ لا یخَافُ عُقْبَاهَا (١٥)ع ❇️ سوره شمس، یكی دیگر از سوره‌های آغازشونده با قَسم است؛ ✅ سوره‌ای که در میانه هفت سوره آغازشونده با قسم قرار گرفته، بلکه خود با دربرگیری یازده قَسم، در قرآن، خاص و شاخص است و می‌تواند از این جهت، مهمترین سوره در میان سوره‌های مورد اشاره به‌شمار رود. ❇️ قسم‌های سوره شمس به پدیده‌های فلك و طبیعت است و این قسم‌ها ابتدا به آن پدیده و سپس به مرحله كمال آن پدیده است؛ یعنی به مرحله‌ای كه پدیده مورد نظر، در اوج جلوه و جلال و بر قلّه کمال و جمال خود است: 🔹خورشید و ضحای آن؛ 🔹ماه و گردش و پیروی آن؛ 🔹روز و جلوه و تجلی‌بخشی آن؛ 🔹شب و پوشانندگی آن، آسمان و بنا و بلندای آن؛ 🔹زمین و گستردگی آن 🔹نفس و تسویة آن و الهام فجور و تقوا به آن. ✅ قسم به یازده پدیده سترگ در مرحله کمال آنها برای بیان این حقیقت بزرگ است ‌كه: 💠 قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَكَّاهَا (٩) وَ قَدْ خَابَ مَنْ دَسَّاهَا (١٠) ✅ و نیز برای این حقیقت كه همه این پدیده‌ها سر به راه كمال و عبودیت خود نهاده‌اند و انسان نباید در این بین وصله‌ ناجور باشد و او نیز باید میان دو راه فلاح و خیبت، تقوی و طغوی، راه درست و شایسته را در پیش گیرد. ✅ تقابل میان این پدیده‌ها و مفاهیم نیز مشهود است: خورشید و ماه، روز و شب، آسمان و زمین، فجور و تقوی، طغوی و تقوی، فلاح و ناکامی، تزكیه و «تدسیه». ❇️ در این سوره، دو واژه كلیدی مقابل هم به كار رفته‌اند؛ دو واژه‌ای كه وزن و ساختار آن‌ها یكی است، اما هریك منتهاالیه مسیری بی‌انتهاست: طغوی و تقوی. ❇️ این سوره‌ ۱۵ آیه‌ای به دو بخش قابل تقسیم است. بخشی كه از پدیده‌های فلكی و آسمانی سخن می‌گوید، و بخشی كه از نمونه‌ای زمینی در این باب سخن می‌گوید و آن را پیش دیدگان می‌نهد: ثمود! 🔹قومی كه در روزگار خود قدرتی برتر به شمار بوده است. 🔹قوم بُرنده‌ی صخره‌های سخته و خارا؛ قوم دارنده‌ی توان «جَابُوا الصَّخْرَ بِالْوَادِ» «وَتَنْحِتُونَ الْجِبَالَ بُیوتًا». قومی كه ما یادكرد آن را در مقطع حساس دیگری نیز می‌بینیم: ✅ سوره اسراء، سوره وحی و ذكر و تسبیح، سوره قرآن و رسول اكرم، سوره خاتم‌الكتب و خاتم‌الانبیاء؛ ✅ سوره‌ای كه در آن، خداوند متعال از بروز نوعی تغییر در ارسال آیات و معجزات سخن ‌می‌گوید ✅ و اینکه ارسال آیات در قالب پیشین با توجه به عدم کارآییِ چندانِ آنها متوقف شد، دیگر برای بشر، ماده شتری از دل كوه در نخواهد آمد تا خواسته شود نبوّتی با آن اثبات گردد: 💠 وَ مَا مَنَعَنَا أَنْ نُرْسِلَ بِالآیاتِ إِلا أَنْ كَذَّبَ بِهَا الأوَّلُونَ وَ آتَینَا ثَمُودَ النَّاقَةَ مُبْصِرَةً فَظَلَمُوا بِهَا وَ مَا نُرْسِلُ بِالآیاتِ إِلا تَخْوِیفًا

(اسراء، ٥٩). 

✅ نظیر چنین اشاره‌ای را در پایان سوره بروج نیز می‌بینیم. ⬅️ ادامه دارد.... 🖋 دکتر ابوالفضل خوش‌منش 📚 تناسب سوره‌ها، تنظیر و تدبر در سوره‌های حزب مفصل 📖 ص ۱۰۳_۱۰۵ 🏢 مرکز طبع و نشر قرآن کریم (۱۳۹۹) 🆔 http://eitaa.com/zekra114

⚜ سوره لیل نسبت سوره‌ها با یکدیگر (قسمت دوم) سوره لیل سوره‌ای است که از لحاظ سیر و ساختار، همانندی‌های متعددی با دو جفت سوره پیشین دارد: ✅ آغاز سوره با قسم، آن‌هم قسم به پدیده‌های متقابل و نیز تفریع و تنویع سخن با تركیبات «فَأَمَّا» «وَ أَمَّا». ❇️ پدیده‌های متقابلی که به آنها قسم یاد شده است، پدیده‌هایی‌اند چون روز و شب و نر و ماده که خود از قوای حیاتی و ریشه‌هایی واحد برآمده‌اند، اما به تدریج از هم جدا شده، در برابر یکدیگر قرار گرفته‌اند، در عین حال که محرکی برای فرد و اجتماع به سوی کمال‌اند. ❇️ و ما تقابل‌هایی این‌چنین را در نظام خلقت فراوان می‌بینیم. نمونه‌هایی از آن همچنان در ساختار آتی سوره دیده می‌شود: ✅ شب و روز، ذَكر و اُنثی، اعطا و بخل، تقوا و استغنا، تصدیق و تكذیب، یسر و عُسر، آخرت و دنیا. ❇️ گویی از جمله، از دل همین تضادها و تقابل‌های طبیعی و تکوینی است که چرخ جهان به گردش درمی‌آید و از دل همین تقابل‌های اختیاری آحاد انسانی است که ارزش و ضدارزش از یکدیگر تمیز داده می‌شوند. ✅ در مقابل این‌همه طبایع متقابل و متضاد، سخن از احدِ واحد و یكتای یگانه‌ای می‌آید که دویی در در برابر او به تصور درنمی‌آید؛ سوره ذاریات سیری زیبا از این «دو»ها تا رسیدن به ذات احدی را پیش رو می‌نهد: 💠 وَ السَّمَاءَ بَنَینَاهَا بِأَیدٍ وَ إِنَّا لَمُوسِعُونَ * وَ الأرْضَ فَرَشْنَاهَا فَنِعْمَ الْمَاهِدُونَ * وَ مِنْ كُلِّ شَیءٍ خَلَقْنَا زَوْجَینِ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ * فَفِرُّوا إِلَى اللَّهِ إِنِّی لَكُمْ مِنْهُ نَذِیرٌ مُبِینٌ * وَ لا تَجْعَلُوا مَعَ اللَّهِ إِلَهًا آخَرَ إِنِّی لَكُمْ مِنْهُ نَذِیرٌ مُبِینٌ (ذاریات، ۴۷_۵۱) ❇️ سوره لیل، پس از قسم به این پدیده‌های متقابل از پراكندگی سعی و تلاش‌های انسان‌ها سخن می‌گوید. سعی و تلاش‌هایی رنگارنگ و فرساینده كه هیچ نفعی به حال انسان‌ها نخواهد داشت، اگر آن‌ جهت‌دهیِ اصلی مذکور در پایان سوره در بین نباشد: 💠 إِلا ابْتِغَاءَ وَجْهِ رَبِّهِ الأعْلَى! ⬅️ ادامه دارد.... 🖋 دکتر ابوالفضل خوش‌منش 📚 تناسب سوره‌ها، تنظیر و تدبر در سوره‌های حزب مفصل 📖 ص ۱۰۲_۱۰۳ 🏢 مرکز طبع و نشر قرآن کریم (۱۳۹۹) 🆔 http://eitaa.com/zekra114

🔆 سوره محمد (صلی الله علیه و آله وسلم) نظماهنگ درونی سوره‌ها نام دیگر این سوره «قتال» و موضوع آن، پیرامون جهاد با كفار، جدیت در اطاعت از رسول اكرم (ص) به عنوان رهبر و فرمانده و انفاق در راه خدا، جهت پیشبرد دین الهی است. 🔹این سوره دارای آهنگی بسیار سنگین است؛ 🔸آهنگی خاص که مجسم‌كننده «اوزارِ حرب» (بارهای سنگین جنگ، آیه ۴) می‌باشد. 🔹وجود ضمایر جمع غایب و مخاطب در فواصل آیات، باعث شده همه آیات - غیر از دو آیه ۱۰ و ۲۴ - به میم ساكن (هُم - كُم) ختم شوند و این سوره ۳۸ آیه‌ای، در قرآن جایگاهی منحصر به فرد از این حیث بیابد: 💠 الَّذِینَ كَفَرُوا وَ صَدُّوا عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ أَضَلَّ أَعْمَالَهُمْ (۱) 🔹وَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَ آمَنُوا بِمَا نُزِّلَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ هُوَ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ كَفَّرَ عَنْهُمْ سَیئَاتِهِمْ وَ أَصْلَحَ بَالَهُمْ (۲) 🔹ذَلِكَ بِأَنَّ الَّذِینَ كَفَرُوا اتَّبَعُوا الْبَاطِلَ وَ أَنَّ الَّذِینَ آمَنُوا اتَّبَعُوا الْحَقَّ مِنْ رَبِّهِمْ كَذَلِكَ یضْرِبُ اللَّهُ لِلنَّاسِ أَمْثَالَهُمْ (۳) 🔹فَإِذا لَقِیتُمُ الَّذِینَ كَفَرُوا فَضَرْبَ الرِّقَابِ حَتَّى إِذَا أَثْخَنْتُمُوهُمْ فَشُدُّوا الْوَثَاقَ فَإِمَّا مَنًّا بَعْدُ وَ إِمَّا فِدَاءً حَتَّى تَضَعَ الْحَرْبُ أَوْزَارَهَا ذَلِكَ وَ لَوْ یشَاءُ اللَّهُ لانْتَصَرَ مِنْهُمْ وَ لَكِنْ لِیبْلُوَ بَعْضَكُمْ بِبَعْضٍ وَ الَّذِینَ قُتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَلَنْ یضِلَّ أَعْمَالَهُمْ (۴) 🔹سَیهْدِیهِمْ وَ یصْلِحُ بَالَهُمْ (۵) 🔹وَ یدْخِلُهُمُ الْجَنَّةَ عَرَّفَهَا لَهُمْ (محمد:۶). ❇️ آیات بالا با دو خبر و بیان دو حکم و سنت الهی آغاز می‌شوند و پس از بیان وجه تعلیلی از این دو حکم وارد موضوع قتال می‌شوند. ✅ افزایش تدریجی طول آیات در سخن بالا با توجه به همین معانی قابل توجه است. ✅ دو آیه از مجموع آیات این سوره به الف كشیده ختم می‌شوند كه یكی جهت تحریض بر سیر در زمین و تأمل و عبرت گرفتن از سرنوشت كسانی است كه پیش از آنان (كفار) زندگی می‌کرده‌اند و دیگری جهت تحریض بر تأمل و تدبّر در قرآن كریم می‌باشد. 💠 أَفَلَمْ یسِیرُوا فِی الأرْضِ فَینْظُرُوا كَیفَ كَانَ عَاقِبَةُ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ دَمَّرَ اللَّهُ عَلَیهِمْ وَ لِلْكَافِرِینَ أَمْثَالُهَا (محمد:۱۰) 💠 أَفَلا یتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلَى قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا (محمد:۲۴). 🖋 دکتر ابوالفضل خوش‌منش 📚نظماهنگ قرآن، ائتلاف لفظ و معنا در کلام وحی 📖 ص ۱۶۴_۱۶۵ 🏢 مؤسسه فرهنگی و هنری تألیف، ترجمه و نشر(۱۳۹۹). 🆔 http://eitaa.com/zekra114

⚜ احزاب و تحریم سوره تحریم، نزولی زنانه دارد و به سرگذشت و سرنوشت سه «دو زن»، یعنی شش زن می‌پردازد و خود سوره شصت‌وششم قرآن كریم، مضربِ دو از سوره‌ سی‌وسوم، یعنی سوره احزاب است. ✅ از این سه «دو زن»، دو «دو زن»، یعنی چهار زن، زنان سه پیامبرند و از دو زن دیگر، یكی زن طاغوت بزرگ، فرعون است كه داستان ستیزه و ستیهندگی او در بسیاری از صفحات قرآن آمده است و دیگری همان مریم است كه شویی آن هم شوی پیامبر ندارد، اما قرار است پیامبری را به دنیا بیاورد. ❇ ذكر مریم در این سوره طی آیه 12، به‌صورت اختصاصی و مستقل از فرزندش آمده است و خداوند در این آیه نیز از درخت و نه از میوه آن ـ كه حضرت عیسی (ع) باشد ـ سخن می‌گوید: 💠ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلا لِلَّذِینَ كَفَرُوا اِمْرَأَةَ نُوحٍ وَامْرَأَةَ لُوطٍ كَانَتَا تَحْتَ عَبْدَینِ مِنْ عِبَادِنَا صَالِحَینِ فَخَانَتَاهُمَا فَلَمْ یغْنِیا عَنْهُمَا مِنَ اللَّهِ شَیئًا وَقِیلَ ادْخُلا النَّارَ مَعَ الدَّاخِلِینَ (١٠)وَضَرَبَ اللَّهُ مَثَلا لِلَّذِینَ آمَنُوا اِمْرَأَةَ فِرْعَوْنَ إِذْ قَالَتْ رَبِّ ابْنِ لِی عِنْدَكَ بَیتًا فِی الْجَنَّةِ وَنَجِّنِی مِنْ فِرْعَوْنَ وَعَمَلِهِ وَنَجِّنِی مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِینَ (١١)وَمَرْیمَ ابْنَتَ عِمْرَانَ الَّتِی أَحْصَنَتْ فَرْجَهَا فَنَفَخْنَا فِیهِ مِنْ رُوحِنَا وَصَدَّقَتْ بِكَلِمَاتِ رَبِّهَا وَكُتُبِهِ وَكَانَتْ مِنَ الْقَانِتِینَ (تحریم، ١٢). ✅ همان‌گونه كه در آغاز سوره تحریم از اوضاع خانه خاتم رسولان و بزرگِ پیامبران سخن می‌رود، در پایان آن نیز سخنی از خانه فرعون و بزرگِ طواغیت می‌رود: زن او، نجوایی را در خلوت خانه خود با معبود حقیقی خویش بر زبان می‌آورد كه از قضا در باره «بیت» است. ✅ این زن در پی به دست آوردن «بیت‌»ی نزد خداوند است تا همسایه خدا و «جارَةُ الله» باشد. او گویی هم‌اكنون به این خواسته بلند و متعالی خود دست یافته است و به‌گفته علامه طباطبایی، حاشا از ذات اقدس الهی كه از خواسته دوستان خود در قرآن یاد كند و آن‌ را بدون اجابت بگذارد. باری، این سوره که با سخن از کنیزی مصری آغاز شد، با سخن بانویی مصری و بانوی بزرگِ مصر رو به پایان می‌رود. ❇ سوره مجاور و قرینه سوره تحریم، سوره مسمّی به طلاق است. در صدر تا ذیل این سوره كه 12 آیه بیش ندارد، بارها از لزوم رعایت تقوا، مراعات حدود الهی، توكل و صبر هنگام عسر سخن گفته شده و بر عدم تكلیف خارج از وسع تأكید شده است. ما تنها بخش‌هایی از نیمه نخست سوره را از نظر می‌گذرانیم: 💠 وَ اتَّقُوا اللَّهَ رَبَّكُمْ (١) وَ مَنْ یتَّقِ اللَّهَ یجْعَلْ لَهُ مَخْرَجًا (٢) قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِكُلِّ شَیءٍ قَدْرًا (٣) وَ مَنْ یتَّقِ اللَّهَ یجْعَلْ لَهُ مِنْ أَمْرِهِ یسْرًا (٤) وَ مَنْ یتَّقِ اللَّهَ یكَفِّرْ عَنْهُ سَیئَاتِهِ وَ یعْظِمْ لَهُ أَجْرًا (٥). ⭕همه این نمونه ها و موارد مشابه در قرآن از شدت و حساسیت طلاق ـ كه ابغض‌‌الحلال نزد خداوند است ـ حكایت می‌كنند. بخش دوم سوره طلاق، از آیه ۸ این سوره آغاز می شود. ممكن است این بخش پایانی درنظر اول فاقد ارتباط با موضوع عمومی سوره تلقی شود. آن‌جا كه می‌فرماید: 💠 وَ كَأَینْ مِنْ قَرْیةٍ عَتَتْ عَنْ أَمْرِ رَبِّهَا وَ رُسُلِهِ فَحَاسَبْنَاهَا حِسَابًا شَدِیدًا وَ عَذَّبْنَاهَا عَذَابًا نُكْرًا (٨) فَذَاقَتْ وَ بَالَ أَمْرِهَا وَ كَانَ عَاقِبَةُ أَمْرِهَا خُسْرًا (طلاق، ٩). 🔹در این آیات سخن از خرابی شهرها و چشیدن عذابی غریب و خسران اقوام، بلكه نابودی دولت‌ها و تمدن‌ها است در این آیات، موعظه و تهدید را مكرر می‌بینم. در قرآن كریم در باره هیچ حكمی به اندازه احكام راجع به زنان تاكید نشده، و این نیست مگر به سبب این‌كه دنبال این احكام و توصیه‌‏ها خبری است. 🖋 دکتر ابوالفضل خوش‌منش 📚 زن، سیمای زندگی در دین و اسطوره 📖 ص 66-68 (با کمی تصرف و تلخیص) 🏢 انتشارات ادیان (۱۳۸۹) 🆔 http://eitaa.com/zekra114

⚜ كوثر و ماعون در سوره كوثر، از خیر كثیر سخن می‌رود و «كوثر»، مقابل ابتر قرار می‌گیرد و این‌همه به بركت تولد یك «دختر» است. ❇️ در روایات متعدد، مصادیق متعددی برای این «كوثر» شمرده شده است. از جمله این‌كه كوثر، عبارت از قرآن و نیز نهری در بهشت است و دو سوی آن را درّ و یاقوت فرا گرفته و نیز عبارت از كثرت نسل و ذریه‌ای است كه خداوند بدو عطا فرمود و این كثرت ذریه با ولادت و ظهور حضرت فاطمه (س) ظاهر و محقق گردید. 🔹قرطبی شانزده قول از تفاسیر و مفسران مختلف در خصوص مصداق كوثر آورده است، اما قدر مشترك این مصادیق، یك چیز و آن، خیر كثیری است كه خدا به آخرین فرستاده خود اعطا فرمود و این پیامبر را با وحی و نبوت و قرآن از دیگران ممتاز كرد و این عطیه الهی جلوه‌های گوناگون و مترابطی دارد. 🔹سخن آیت‌الله طالقانی در جمع بین این اقوال، قابل توجه است: ❇️ ... مظهر دیگر و مثل كامل این كوثر، گفتار آن حضرت بود كه برای همیشه سرچشمه ایمان و معرفت و حكمت است. ✅ و همین كوثر، از مجرای توارث و تربیت خاص در وجود امامان و ذریه پاكش جریان یافت و موجب‏ تكثیر نسل او و هدایت خلق گردید. چنان كه از یگانه دختر اطهرش ـ با آن همه دشمنی‏ها و كشتارها. ✅ فرزندانی با ایمان و غیور پدید آمدند و برای هدایت و نجات خلق بهر سو پراكنده و افزوده شدند و منشأ فیض و هدایت خلق در هر زمان گردیدند. ✅ و همچنین هر یك از علمای اسلام كه وارث معارف قرآن و پیوسته به روح محمدی (ص) و وحی او می‌‏باشند، فرزندان روحی آن حضرت و شعبه‏ای از نهر كوثرند و لایزال سرچشمه اصول و فروع اسلام از افكارشان منفجر شده بسوی فراگیرندگان جاری می‏شود، چه مردم زمان آن‌ها را بشناسند یا نشناسند. ... اوصافی كه در روایات از طرق مختلف درباره حوض یا نهر كوثر شده، تمثیل و اشاراتی است از همین سرچشمه وحی و نبوت. 🔆 چنان‌كه از رسول اكرم نقل شده است: كوثر نهری است در بهشت كه پروردگارم به من وعده داده، در آن خیر بسیار است، از عسل شیرین‏تر و از شیر سپیدتر و از یخ سردتر است، دو لبه آن زبرجد و ظروف آن از نقره می‏باشد، هر كس از آن بنوشد تشنه نشود» و یا این كه «در بهشت بوستانی نیست مگر آنكه در آن از كوثر نهری جاری است». ❇️ نهر كوثر چنان كه در بعضی روایات آمده، از زیر عرش جریان دارد و مبدء و نهایت‏ چون منبع كوثر از زیر عرش فرمان‌فرمایی پروردگار است و به‌صورت وحی جریان دارد، خروشان و پاك‌كننده و درهم شكننده و بالابرنده و گسترش‌یابنده و سازنده است و در هر جهت و هر ظرفی و پدیده‏ای مظهری دارد، برای ظرفیت‌های قابل، خرمی و تحرك و كمال و نیرومندی و خوشی می‏آورد و برای ظرفیت‌های ناقابل، تباهی و افسردگی و زوال در بردارد. ❇️ این‌گونه آثار و نمودارها از مراتب و مجاری وحی رخ می‏نماید، گرچه سرچشمه و كوثر آن از نظرهایی پنهان باشدـ چه غریزی و محدود مانند وحی زنبور عسل باشد، یا عالی و عقلی چون وحی پیامبری. ✅ سوره قرینه كوثر كه از ارزش‌های مقابلِ «كوثر» سخن می‌گوید، سوره ماعون است. ⭕️ صدق و اخلاص و سرشاری و نماز و انفاق «كوثر» و ارزش‌های معطر و متعالی فردی و اجتماعی آن، جای خود را به شكم‌پرستی و منع و سهو و ریاكاری «ماعون» می‌دهد. 🖋 دکتر ابوالفضل خوش‌منش 📚 زن، سیمای زندگی در دین و اسطوره 📖 ص ۶۲-۶۳ (با کمی تلخیص) 🏢 انتشارات ادیان (۱۳۸۹) 🆔 http://eitaa.com/zekra114

⚜ اشارات قرآن كریم به منطقه‌ای مهم (قسمت اول) اگر ما امروز نقشه‌ی منطقه‌ی پراهمیت خاورمیانه را جلوی خود قرار دهیم، زایش و بالش بزرگ‌ترین تمدن‌های تاریخ را در این منطقه خواهیم دید: ایران، مصر، یونان و روم. ✅ همه‌ی این تمدّن‌ها پیرامون مدیترانه یا نزدیك به آن شكل گرفته‌اند و خاورمیانه با این تمدن‌های عظیم و نوع روابطی كه میان آن‌ها شكل گرفته در سراسر جهان بی‌نظیر است. ❇️ اما امروز همین تمدن خاورمیانه‌ای است كه با ریشه‌ی چندین هزارساله‌ی خود بر سراسر دنیا مسلّط شده و این تمدن است كه انواع مناسبت‌ها و قوانین و شیوه‌های زندگی را برای بشریت پی افكنده و رقم زده است. ❇️ اما همین تمدن خاورمیانه خود دارای دو وجهه‌ی متفاوت بلكه متضاد است. 🔹اولین وجهه، آن وجهه و فرهنگ الهی است كه برای هدایت انسان به صراط مستقیم به وسیله‌ی فرستادگان پاك خدا تنظیم شده و 🔹دوم آن فرهنگ دنیاپرستانه و تجارت پیشه‌ای است كه همه چیز را از دریچه‌ی سود و بهره و پول می‌بیند. ❇️ در منطقه‌ی اصلی خاورمیانه كه شامل سرزمین‌های فلسطین، لبنان، عراق، سوریه و اردن امروزی است به آن دلیل كه آب و هوای معتدل، زندگی آسوده و ثروت فراون وجود داشته و محل آمد و شد كاروان‌های تجاری بوده، عموماً یك طبقه از مردم سوداگر سودپرست شهوت‌ران زندگی كرده اند، در حالی كه گروهی دیگر از مردم هم بوده‌اند كه می‌خواسته‌اند بنده و فرمان‌بر خداوند متعال باشند. ⭕️ بین این دو گروه نیز همیشه آتش جنگی سخت شعله‌ور بوده است: آن دسته به رهبری امثال شدّاد، نمرود، فرعون، سامری، بلعم باعورا در صحنه حاضر بوده‌اند كه طی چندین هزار سال یا پیامبران را كشته‌اند یا آنان را شكنجه داده و نفی بلد كرده و یا تهمت زده و تكذیب كرده‌اند و گروه دوم نیز همان انبیا و اولیا و صلحای الهی و پیروان آنان بوده‌اند. این منطقه، پهنه‌ای دیرینه در رویاوریی همیشگی تاریخ میان خیر و شر بوده است. ♨️ یكی از این رویارویایی‌های خونین، جنگ‌های صلیبی پیشین است و منطقه‌ای كه جنگ‌های صلیبی در آن درگرفت، به سبب اهمیت آن از جهات مختلف، بارها مورد توجه قرآن كریم قرار گرفته است و كلام‌الله مجید بارها مخاطبان خود را به این منطقه و اهمیت آن توجه داده است كه در این‌جا مروری بر پاره‌ای از این آیات می‌شود. ✅ یكی از سوره‌هایی كه این منطقه را به‌ نحو بارزی مورد توجه قرار می‌دهد، سوره‌ی مباركه‌ی تین است. ✅ این سوره با قسم به دو میوه‌ی انجیر و زیتون آغاز می‌شود، دو میوه‌، یكی قندی و دیگری دارای چربی و پروتئین، دو میوه‌ای كه غذای جسم انسان‌اند، در كنار دو مکان (طور سینا و بلد امین مكه) كه محیط وحی و خاستگاه پیامبران بزرگ و دو مکان برای ارتقای روح‌اند: 💠 وَ التِّینِ وَ الزَّیتُونِ (١) وَ طُورِ سِینِینَ (٢) وَ هَذَا الْبَلَدِ الأمِینِ (٣). ✅ این سوره اشاره‌ به منطقه‌ی مدیترانه دارد كه به‌معنی دریای میانه، دریایی كه میان زمین واقع است و بین چهار قاره‌ی دنیا قرار گرفته است، می‌باشد. ✅ این ناحیه به علّت دارا بودن آب و هوای بسیار مناسب همواره در طول تاریخ خواستگاه تمدّنهای بزرگ مصر، فنیقیه، روم، بیزانس و یونان و با فاصله‌ی كمی از آن، بین‌النهرین و ایران بوده است. ✅ از هفت‌هزار سال قبل تا كنون بوده است و هم‌اكنون نیز ۱۵ کشور دنیا به این ناحیه احاطه دارند. ✅ توجه به این منطقه و اهمیت آن، گذشته از قرآن كریم، بارها در عهدین نیز انعكاس یافه است. اشاره به این منطقه را در سوره‌های متعدد دیگر نیز می‌بینیم. 🔹 از آن‌جمله است: سوره‌های آل‌عمران، مائده، مریم، نحل، اسراء، كهف، مؤمنون، قصص، طه، طور، نجم. ⬅️ ادامه دارد..‌... 🖋 دکتر ابوالفضل خوش‌منش 📚بیداری و بین‌الملل اسلامی با مروری بر نقش داعیان قرآنی در دو سده اخیر 📖 ص ۲۶-۲۷ 🏢 بوستان کتاب (۱۴۰۱، چاپ پنجم) 🆔 https://eitaa.com/zekra114

⚜ اشارات قرآن کریم به منطقه‌ای مهم (قسمت دوم) در سوره‌ی كهف، تحركی فراگیر از نمادهای متعدد مدنیت و فعالیت متراكمی مشاهده می‌شود كه پیرامون منطقه‌ی مزبور وجود داشته است: 🔹حركت و سیر زمینی و دریایی 🔸كشتی‌سازی 🔹 اغذیه فروشی 🔸تاریخ و باستان‌شناسی (شناسایی از راه پول) 🔹 موضوع دیانت و ساخت پرستشگاه 🔸سدسازی 🔹معماری 🔸كشاورزی منظم و تولید محصولات زراعی و باغی 🔹 رفاه و برخورداری از امكانات و خدم و حشم: إِنْ تَرَنِ أَنَا أَقَلَّ مِنْكَ مَالاً وَوَلَداً 🔸 ذوب فلزات و ریخته‌گری: زُبَرَ الْحَدِیدِ ... أُفْرِغْ عَلَیهِ قِطْراً (شكلی كه در این سوره از ساخت سد ذی‌القرنین ارائه می‌شود، شباهت‌هایی را با نحوه‌ی ساخت تخت جمشید و پاسارگاد به نظر می‌رساند) 🔹پول و گردش مالی: بِوَرِقِكُمْ، نَجْعَلُ لَكَ خَرْجاً، لَتَّخَذْتَ عَلَیهِ أَجْراً، كَانَ تَحْتَهُ كَنْزٌ لَهُمَا 🔸حكومت و باج‌گیری و جنگاوری: وَ كَانَ وَرَاءَهُمْ مَلِكٌ 🔹اختلاف زبان اقوام و روابط بین‌الملل و ترجمه‌ی زبان 🔸 سیر وسیع در زمین و برخورداری از كلیه‌ی آلات وامكانات: وَآتَینَاهُ مِنْ كُلِّ شَیءٍ سَبَباً. فَأَتْبَعَ سَبَباً ظرف اصلی وقوع سه داستان این سوره ـ طبق قرائن موجود در خود سوره و نیز تحقیقات باستان شناسی (نظیر نسبت جغرافیایی غار و خورشید كه وقوع آن را به سمت جنوب و نیز انطباق آن را با غار كشف شده در اردن و نه مناطق ادعایی دیگر نشان می‌دهد) و قرائن پیرامون سوره، نظیر وقوع آن بین دو سوره‌ی كهف و اسراء. ✅ سرزمین كنعان یا منطقه‌ی فلسطین و اردن امروز است. وقوع داستان موسی و آن «عبد گمنام» نیز در همین منطقه می‌نماید. ❇️ اشارات قرآن كریم به این منطقه، تنها از بعد استراتژیك و ژئوپلیتیك نیست، بلكه در این اشارات، یك نكته‌ی مهم دیگر نیز به چشم می‌‌آید: انتقال هیمنه‌ی یهودی به ملك و حكمت و آفتاب عالم‌تاب محمدی. ❇️ در سوره‌ای مانند سوره‌ی اسراء، تعریضات متعددی را نسبت به یهود توان یافت که توجه به آنها در این سوره و دیگر سُور لازم است. ✅ در سور مسبحات، بارها، به تلویح و به تصریح، سخن از عادات و عقاید ناپسند گمراهان یهود است و تنبیه و تحذیر امت از خطری که از ناحیه آنان تواند رسید. بی آن‌که قرآن کریم قصد بزرگ جلوه دادن آنان را داشته باشد. ⬅️ ادامه دارد... 🖋 دکتر ابوالفضل خوش‌منش 📚بیداری و بین‌الملل اسلامی با مروری بر نقش داعیان قرآنی در دو سده اخیر 📖 ص ۲۷-۲۸ 🏢 بوستان کتاب (۱۴۰۱، چاپ پنجم) 🆔 https://eitaa.com/zekra114