🔆 سوره محمد (صلی الله علیه و آله وسلم)
نظماهنگ درونی سورهها
نام دیگر این سوره «قتال» و موضوع آن، پیرامون جهاد با كفار، جدیت در اطاعت از رسول اكرم (ص) به عنوان رهبر و فرمانده و انفاق در راه خدا، جهت پیشبرد دین الهی است.
🔹این سوره دارای آهنگی بسیار سنگین است؛
🔸آهنگی خاص که مجسمكننده «اوزارِ حرب» (بارهای سنگین جنگ، آیه ۴) میباشد.
🔹وجود ضمایر جمع غایب و مخاطب در فواصل آیات، باعث شده همه آیات - غیر از دو آیه ۱۰ و ۲۴ - به میم ساكن (هُم - كُم) ختم شوند و این سوره ۳۸ آیهای، در قرآن جایگاهی منحصر به فرد از این حیث بیابد:
💠 الَّذِینَ كَفَرُوا وَ صَدُّوا عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ أَضَلَّ أَعْمَالَهُمْ (۱)
🔹وَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَ آمَنُوا بِمَا نُزِّلَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ هُوَ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ كَفَّرَ عَنْهُمْ سَیئَاتِهِمْ وَ أَصْلَحَ بَالَهُمْ (۲)
🔹ذَلِكَ بِأَنَّ الَّذِینَ كَفَرُوا اتَّبَعُوا الْبَاطِلَ وَ أَنَّ الَّذِینَ آمَنُوا اتَّبَعُوا الْحَقَّ مِنْ رَبِّهِمْ كَذَلِكَ یضْرِبُ اللَّهُ لِلنَّاسِ أَمْثَالَهُمْ (۳)
🔹فَإِذا لَقِیتُمُ الَّذِینَ كَفَرُوا فَضَرْبَ الرِّقَابِ حَتَّى إِذَا أَثْخَنْتُمُوهُمْ فَشُدُّوا الْوَثَاقَ فَإِمَّا مَنًّا بَعْدُ وَ إِمَّا فِدَاءً حَتَّى تَضَعَ الْحَرْبُ أَوْزَارَهَا ذَلِكَ وَ لَوْ یشَاءُ اللَّهُ لانْتَصَرَ مِنْهُمْ وَ لَكِنْ لِیبْلُوَ بَعْضَكُمْ بِبَعْضٍ وَ الَّذِینَ قُتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَلَنْ یضِلَّ أَعْمَالَهُمْ (۴)
🔹سَیهْدِیهِمْ وَ یصْلِحُ بَالَهُمْ (۵)
🔹وَ یدْخِلُهُمُ الْجَنَّةَ عَرَّفَهَا لَهُمْ (محمد:۶).
❇️ آیات بالا با دو خبر و بیان دو حکم و سنت الهی آغاز میشوند و پس از بیان وجه تعلیلی از این دو حکم وارد موضوع قتال میشوند.
✅ افزایش تدریجی طول آیات در سخن بالا با توجه به همین معانی قابل توجه است.
✅ دو آیه از مجموع آیات این سوره به الف كشیده ختم میشوند كه یكی جهت تحریض بر سیر در زمین و تأمل و عبرت گرفتن از سرنوشت كسانی است كه پیش از آنان (كفار) زندگی میکردهاند و دیگری جهت تحریض بر تأمل و تدبّر در قرآن كریم میباشد.
💠 أَفَلَمْ یسِیرُوا فِی الأرْضِ فَینْظُرُوا كَیفَ كَانَ عَاقِبَةُ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ دَمَّرَ اللَّهُ عَلَیهِمْ وَ لِلْكَافِرِینَ أَمْثَالُهَا (محمد:۱۰)
💠 أَفَلا یتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلَى قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا (محمد:۲۴).
🖋 دکتر ابوالفضل خوشمنش
📚نظماهنگ قرآن، ائتلاف لفظ و معنا در کلام وحی
📖 ص ۱۶۴_۱۶۵
🏢 مؤسسه فرهنگی و هنری تألیف، ترجمه و نشر(۱۳۹۹).
🆔 http://eitaa.com/zekra114
⚜ احزاب و تحریم
سوره تحریم، نزولی زنانه دارد و به سرگذشت و سرنوشت سه «دو زن»، یعنی شش زن میپردازد و خود سوره شصتوششم قرآن كریم، مضربِ دو از سوره سیوسوم، یعنی سوره احزاب است. ✅ از این سه «دو زن»، دو «دو زن»، یعنی چهار زن، زنان سه پیامبرند و از دو زن دیگر، یكی زن طاغوت بزرگ، فرعون است كه داستان ستیزه و ستیهندگی او در بسیاری از صفحات قرآن آمده است و دیگری همان مریم است كه شویی آن هم شوی پیامبر ندارد، اما قرار است پیامبری را به دنیا بیاورد.
❇ ذكر مریم در این سوره طی آیه 12، بهصورت اختصاصی و مستقل از فرزندش آمده است و خداوند در این آیه نیز از درخت و نه از میوه آن ـ كه حضرت عیسی (ع) باشد ـ سخن میگوید: 💠ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلا لِلَّذِینَ كَفَرُوا اِمْرَأَةَ نُوحٍ وَامْرَأَةَ لُوطٍ كَانَتَا تَحْتَ عَبْدَینِ مِنْ عِبَادِنَا صَالِحَینِ فَخَانَتَاهُمَا فَلَمْ یغْنِیا عَنْهُمَا مِنَ اللَّهِ شَیئًا وَقِیلَ ادْخُلا النَّارَ مَعَ الدَّاخِلِینَ (١٠)وَضَرَبَ اللَّهُ مَثَلا لِلَّذِینَ آمَنُوا اِمْرَأَةَ فِرْعَوْنَ إِذْ قَالَتْ رَبِّ ابْنِ لِی عِنْدَكَ بَیتًا فِی الْجَنَّةِ وَنَجِّنِی مِنْ فِرْعَوْنَ وَعَمَلِهِ وَنَجِّنِی مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِینَ (١١)وَمَرْیمَ ابْنَتَ عِمْرَانَ الَّتِی أَحْصَنَتْ فَرْجَهَا فَنَفَخْنَا فِیهِ مِنْ رُوحِنَا وَصَدَّقَتْ بِكَلِمَاتِ رَبِّهَا وَكُتُبِهِ وَكَانَتْ مِنَ الْقَانِتِینَ (تحریم، ١٢).
✅ همانگونه كه در آغاز سوره تحریم از اوضاع خانه خاتم رسولان و بزرگِ پیامبران سخن میرود، در پایان آن نیز سخنی از خانه فرعون و بزرگِ طواغیت میرود: زن او، نجوایی را در خلوت خانه خود با معبود حقیقی خویش بر زبان میآورد كه از قضا در باره «بیت» است. ✅ این زن در پی به دست آوردن «بیت»ی نزد خداوند است تا همسایه خدا و «جارَةُ الله» باشد. او گویی هماكنون به این خواسته بلند و متعالی خود دست یافته است و بهگفته علامه طباطبایی، حاشا از ذات اقدس الهی كه از خواسته دوستان خود در قرآن یاد كند و آن را بدون اجابت بگذارد. باری، این سوره که با سخن از کنیزی مصری آغاز شد، با سخن بانویی مصری و بانوی بزرگِ مصر رو به پایان میرود.
❇ سوره مجاور و قرینه سوره تحریم، سوره مسمّی به طلاق است. در صدر تا ذیل این سوره كه 12 آیه بیش ندارد، بارها از لزوم رعایت تقوا، مراعات حدود الهی، توكل و صبر هنگام عسر سخن گفته شده و بر عدم تكلیف خارج از وسع تأكید شده است. ما تنها بخشهایی از نیمه نخست سوره را از نظر میگذرانیم: 💠 وَ اتَّقُوا اللَّهَ رَبَّكُمْ (١) وَ مَنْ یتَّقِ اللَّهَ یجْعَلْ لَهُ مَخْرَجًا (٢) قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِكُلِّ شَیءٍ قَدْرًا (٣) وَ مَنْ یتَّقِ اللَّهَ یجْعَلْ لَهُ مِنْ أَمْرِهِ یسْرًا (٤) وَ مَنْ یتَّقِ اللَّهَ یكَفِّرْ عَنْهُ سَیئَاتِهِ وَ یعْظِمْ لَهُ أَجْرًا (٥).
⭕همه این نمونه ها و موارد مشابه در قرآن از شدت و حساسیت طلاق ـ كه ابغضالحلال نزد خداوند است ـ حكایت میكنند. بخش دوم سوره طلاق، از آیه ۸ این سوره آغاز می شود. ممكن است این بخش پایانی درنظر اول فاقد ارتباط با موضوع عمومی سوره تلقی شود. آنجا كه میفرماید: 💠 وَ كَأَینْ مِنْ قَرْیةٍ عَتَتْ عَنْ أَمْرِ رَبِّهَا وَ رُسُلِهِ فَحَاسَبْنَاهَا حِسَابًا شَدِیدًا وَ عَذَّبْنَاهَا عَذَابًا نُكْرًا (٨) فَذَاقَتْ وَ بَالَ أَمْرِهَا وَ كَانَ عَاقِبَةُ أَمْرِهَا خُسْرًا (طلاق، ٩).
🔹در این آیات سخن از خرابی شهرها و چشیدن عذابی غریب و خسران اقوام، بلكه نابودی دولتها و تمدنها است در این آیات، موعظه و تهدید را مكرر میبینم. در قرآن كریم در باره هیچ حكمی به اندازه احكام راجع به زنان تاكید نشده، و این نیست مگر به سبب اینكه دنبال این احكام و توصیهها خبری است.
🖋 دکتر ابوالفضل خوشمنش
📚 زن، سیمای زندگی در دین و اسطوره
📖 ص 66-68 (با کمی تصرف و تلخیص)
🏢 انتشارات ادیان (۱۳۸۹)
🆔 http://eitaa.com/zekra114
⚜ كوثر و ماعون
در سوره كوثر، از خیر كثیر سخن میرود و «كوثر»، مقابل ابتر قرار میگیرد و اینهمه به بركت تولد یك «دختر» است.
❇️ در روایات متعدد، مصادیق متعددی برای این «كوثر» شمرده شده است. از جمله اینكه كوثر، عبارت از قرآن و نیز نهری در بهشت است و دو سوی آن را درّ و یاقوت فرا گرفته و نیز عبارت از كثرت نسل و ذریهای است كه خداوند بدو عطا فرمود و این كثرت ذریه با ولادت و ظهور حضرت فاطمه (س) ظاهر و محقق گردید.
🔹قرطبی شانزده قول از تفاسیر و مفسران مختلف در خصوص مصداق كوثر آورده است، اما قدر مشترك این مصادیق، یك چیز و آن، خیر كثیری است كه خدا به آخرین فرستاده خود اعطا فرمود و این پیامبر را با وحی و نبوت و قرآن از دیگران ممتاز كرد و این عطیه الهی جلوههای گوناگون و مترابطی دارد.
🔹سخن آیتالله طالقانی در جمع بین این اقوال، قابل توجه است:
❇️ ... مظهر دیگر و مثل كامل این كوثر، گفتار آن حضرت بود كه برای همیشه سرچشمه ایمان و معرفت و حكمت است.
✅ و همین كوثر، از مجرای توارث و تربیت خاص در وجود امامان و ذریه پاكش جریان یافت و موجب تكثیر نسل او و هدایت خلق گردید. چنان كه از یگانه دختر اطهرش ـ با آن همه دشمنیها و كشتارها.
✅ فرزندانی با ایمان و غیور پدید آمدند و برای هدایت و نجات خلق بهر سو پراكنده و افزوده شدند و منشأ فیض و هدایت خلق در هر زمان گردیدند.
✅ و همچنین هر یك از علمای اسلام كه وارث معارف قرآن و پیوسته به روح محمدی (ص) و وحی او میباشند، فرزندان روحی آن حضرت و شعبهای از نهر كوثرند و لایزال سرچشمه اصول و فروع اسلام از افكارشان منفجر شده بسوی فراگیرندگان جاری میشود، چه مردم زمان آنها را بشناسند یا نشناسند. ... اوصافی كه در روایات از طرق مختلف درباره حوض یا نهر كوثر شده، تمثیل و اشاراتی است از همین سرچشمه وحی و نبوت.
🔆 چنانكه از رسول اكرم نقل شده است: كوثر نهری است در بهشت كه پروردگارم به من وعده داده، در آن خیر بسیار است، از عسل شیرینتر و از شیر سپیدتر و از یخ سردتر است، دو لبه آن زبرجد و ظروف آن از نقره میباشد، هر كس از آن بنوشد تشنه نشود» و یا این كه «در بهشت بوستانی نیست مگر آنكه در آن از كوثر نهری جاری است».
❇️ نهر كوثر چنان كه در بعضی روایات آمده، از زیر عرش جریان دارد و مبدء و نهایت چون منبع كوثر از زیر عرش فرمانفرمایی پروردگار است و بهصورت وحی جریان دارد، خروشان و پاككننده و درهم شكننده و بالابرنده و گسترشیابنده و سازنده است و در هر جهت و هر ظرفی و پدیدهای مظهری دارد، برای ظرفیتهای قابل، خرمی و تحرك و كمال و نیرومندی و خوشی میآورد و برای ظرفیتهای ناقابل، تباهی و افسردگی و زوال در بردارد.
❇️ اینگونه آثار و نمودارها از مراتب و مجاری وحی رخ مینماید، گرچه سرچشمه و كوثر آن از نظرهایی پنهان باشدـ چه غریزی و محدود مانند وحی زنبور عسل باشد، یا عالی و عقلی چون وحی پیامبری.
✅ سوره قرینه كوثر كه از ارزشهای مقابلِ «كوثر» سخن میگوید، سوره ماعون است.
⭕️ صدق و اخلاص و سرشاری و نماز و انفاق «كوثر» و ارزشهای معطر و متعالی فردی و اجتماعی آن، جای خود را به شكمپرستی و منع و سهو و ریاكاری «ماعون» میدهد.
🖋 دکتر ابوالفضل خوشمنش
📚 زن، سیمای زندگی در دین و اسطوره
📖 ص ۶۲-۶۳ (با کمی تلخیص)
🏢 انتشارات ادیان (۱۳۸۹)
🆔 http://eitaa.com/zekra114
⚜ اشارات قرآن كریم به منطقهای مهم
(قسمت اول)
اگر ما امروز نقشهی منطقهی پراهمیت خاورمیانه را جلوی خود قرار دهیم، زایش و بالش بزرگترین تمدنهای تاریخ را در این منطقه خواهیم دید: ایران، مصر، یونان و روم.
✅ همهی این تمدّنها پیرامون مدیترانه یا نزدیك به آن شكل گرفتهاند و خاورمیانه با این تمدنهای عظیم و نوع روابطی كه میان آنها شكل گرفته در سراسر جهان بینظیر است.
❇️ اما امروز همین تمدن خاورمیانهای است كه با ریشهی چندین هزارسالهی خود بر سراسر دنیا مسلّط شده و این تمدن است كه انواع مناسبتها و قوانین و شیوههای زندگی را برای بشریت پی افكنده و رقم زده است.
❇️ اما همین تمدن خاورمیانه خود دارای دو وجههی متفاوت بلكه متضاد است.
🔹اولین وجهه، آن وجهه و فرهنگ الهی است كه برای هدایت انسان به صراط مستقیم به وسیلهی فرستادگان پاك خدا تنظیم شده و
🔹دوم آن فرهنگ دنیاپرستانه و تجارت پیشهای است كه همه چیز را از دریچهی سود و بهره و پول میبیند.
❇️ در منطقهی اصلی خاورمیانه كه شامل سرزمینهای فلسطین، لبنان، عراق، سوریه و اردن امروزی است به آن دلیل كه آب و هوای معتدل، زندگی آسوده و ثروت فراون وجود داشته و محل آمد و شد كاروانهای تجاری بوده، عموماً یك طبقه از مردم سوداگر سودپرست شهوتران زندگی كرده اند، در حالی كه گروهی دیگر از مردم هم بودهاند كه میخواستهاند بنده و فرمانبر خداوند متعال باشند.
⭕️ بین این دو گروه نیز همیشه آتش جنگی سخت شعلهور بوده است: آن دسته به رهبری امثال شدّاد، نمرود، فرعون، سامری، بلعم باعورا در صحنه حاضر بودهاند كه طی چندین هزار سال یا پیامبران را كشتهاند یا آنان را شكنجه داده و نفی بلد كرده و یا تهمت زده و تكذیب كردهاند و گروه دوم نیز همان انبیا و اولیا و صلحای الهی و پیروان آنان بودهاند. این منطقه، پهنهای دیرینه در رویاوریی همیشگی تاریخ میان خیر و شر بوده است.
♨️ یكی از این رویارویاییهای خونین، جنگهای صلیبی پیشین است و منطقهای كه جنگهای صلیبی در آن درگرفت، به سبب اهمیت آن از جهات مختلف، بارها مورد توجه قرآن كریم قرار گرفته است و كلامالله مجید بارها مخاطبان خود را به این منطقه و اهمیت آن توجه داده است كه در اینجا مروری بر پارهای از این آیات میشود.
✅ یكی از سورههایی كه این منطقه را به نحو بارزی مورد توجه قرار میدهد، سورهی مباركهی تین است.
✅ این سوره با قسم به دو میوهی انجیر و زیتون آغاز میشود، دو میوه، یكی قندی و دیگری دارای چربی و پروتئین، دو میوهای كه غذای جسم انساناند، در كنار دو مکان (طور سینا و بلد امین مكه) كه محیط وحی و خاستگاه پیامبران بزرگ و دو مکان برای ارتقای روحاند:
💠 وَ التِّینِ وَ الزَّیتُونِ (١) وَ طُورِ سِینِینَ (٢) وَ هَذَا الْبَلَدِ الأمِینِ (٣).
✅ این سوره اشاره به منطقهی مدیترانه دارد كه بهمعنی دریای میانه، دریایی كه میان زمین واقع است و بین چهار قارهی دنیا قرار گرفته است، میباشد.
✅ این ناحیه به علّت دارا بودن آب و هوای بسیار مناسب همواره در طول تاریخ خواستگاه تمدّنهای بزرگ مصر، فنیقیه، روم، بیزانس و یونان و با فاصلهی كمی از آن، بینالنهرین و ایران بوده است.
✅ از هفتهزار سال قبل تا كنون بوده است و هماكنون نیز ۱۵ کشور دنیا به این ناحیه احاطه دارند.
✅ توجه به این منطقه و اهمیت آن، گذشته از قرآن كریم، بارها در عهدین نیز انعكاس یافه است. اشاره به این منطقه را در سورههای متعدد دیگر نیز میبینیم.
🔹 از آنجمله است: سورههای آلعمران، مائده، مریم، نحل، اسراء، كهف، مؤمنون، قصص، طه، طور، نجم.
⬅️ ادامه دارد.....
🖋 دکتر ابوالفضل خوشمنش
📚بیداری و بینالملل اسلامی با مروری بر نقش داعیان قرآنی در دو سده اخیر
📖 ص ۲۶-۲۷
🏢 بوستان کتاب (۱۴۰۱، چاپ پنجم)
🆔 https://eitaa.com/zekra114
⚜ اشارات قرآن کریم به منطقهای مهم
(قسمت دوم)
در سورهی كهف، تحركی فراگیر از نمادهای متعدد مدنیت و فعالیت متراكمی مشاهده میشود كه پیرامون منطقهی مزبور وجود داشته است:
🔹حركت و سیر زمینی و دریایی
🔸كشتیسازی
🔹 اغذیه فروشی
🔸تاریخ و باستانشناسی (شناسایی از راه پول)
🔹 موضوع دیانت و ساخت پرستشگاه
🔸سدسازی
🔹معماری
🔸كشاورزی منظم و تولید محصولات زراعی و باغی
🔹 رفاه و برخورداری از امكانات و خدم و حشم: إِنْ تَرَنِ أَنَا أَقَلَّ مِنْكَ مَالاً وَوَلَداً
🔸 ذوب فلزات و ریختهگری: زُبَرَ الْحَدِیدِ ... أُفْرِغْ عَلَیهِ قِطْراً (شكلی كه در این سوره از ساخت سد ذیالقرنین ارائه میشود، شباهتهایی را با نحوهی ساخت تخت جمشید و پاسارگاد به نظر میرساند)
🔹پول و گردش مالی: بِوَرِقِكُمْ، نَجْعَلُ لَكَ خَرْجاً، لَتَّخَذْتَ عَلَیهِ أَجْراً، كَانَ تَحْتَهُ كَنْزٌ لَهُمَا
🔸حكومت و باجگیری و جنگاوری: وَ كَانَ وَرَاءَهُمْ مَلِكٌ
🔹اختلاف زبان اقوام و روابط بینالملل و ترجمهی زبان
🔸 سیر وسیع در زمین و برخورداری از كلیهی آلات وامكانات:
وَآتَینَاهُ مِنْ كُلِّ شَیءٍ سَبَباً. فَأَتْبَعَ سَبَباً
ظرف اصلی وقوع سه داستان این سوره ـ طبق قرائن موجود در خود سوره و نیز تحقیقات باستان شناسی (نظیر نسبت جغرافیایی غار و خورشید كه وقوع آن را به سمت جنوب و نیز انطباق آن را با غار كشف شده در اردن و نه مناطق ادعایی دیگر نشان میدهد) و قرائن پیرامون سوره، نظیر وقوع آن بین دو سورهی كهف و اسراء.
✅ سرزمین كنعان یا منطقهی فلسطین و اردن امروز است. وقوع داستان موسی و آن «عبد گمنام» نیز در همین منطقه مینماید.
❇️ اشارات قرآن كریم به این منطقه، تنها از بعد استراتژیك و ژئوپلیتیك نیست، بلكه در این اشارات، یك نكتهی مهم دیگر نیز به چشم میآید: انتقال هیمنهی یهودی به ملك و حكمت و آفتاب عالمتاب محمدی.
❇️ در سورهای مانند سورهی اسراء، تعریضات متعددی را نسبت به یهود توان یافت که توجه به آنها در این سوره و دیگر سُور لازم است.
✅ در سور مسبحات، بارها، به تلویح و به تصریح، سخن از عادات و عقاید ناپسند گمراهان یهود است و تنبیه و تحذیر امت از خطری که از ناحیه آنان تواند رسید. بی آنکه قرآن کریم قصد بزرگ جلوه دادن آنان را داشته باشد.
⬅️ ادامه دارد...
🖋 دکتر ابوالفضل خوشمنش
📚بیداری و بینالملل اسلامی با مروری بر نقش داعیان قرآنی در دو سده اخیر
📖 ص ۲۷-۲۸
🏢 بوستان کتاب (۱۴۰۱، چاپ پنجم)
🆔 https://eitaa.com/zekra114
⚜ اشارات قرآن کریم به منطقهای مهم
(قسمت پایانی)
تدبر در این سورهها و نیز سیری در شرایط تاریخی آغاز اسلام در مکه و سپس حکومت اسلامی در مدینه، بهخوبی نشان میدهد.
✅ این سوره زمانی نازل شد که یهود از یکسو و منافقون از سوی دیگر سودای سواری بر توسن زمامداری میپختند.
پیش از آن در عهد عتیق و عهد جدید بارها سخن از پادشاهی خدا و پادشاهان بنیاسرائیل رفته بود.
⭕️ یهود با اخباری که در کتاب و سینه خود داشت، میدانست که پیامبر آخرالزمان در جزیرةالعرب ظهور خواهد کرد و او را مُلکی خواهد بود عظیم و جهان گیر.
این خبر یکی از اسباب آمدن و استقرار گروهی از یهود در این جزیره بود.
‼️ آنان، عربان «اُمیّ» و بیکتاب و فرهنگ را لایق فهم کتاب و شریعت آن رسول موعود نمیدانستند و خود را برگزیدگانی برکشیده میشمردند تنها فهم کنندگان دین و شریعت و در توقع و انتظار دریافت امتیازات ویژه از پیامبر موعود.
⭕️ آنان میخواستند پادشاهی خدا در زمین محقق شود: آرزوهای یهودی برای سلطنت خدا داستانی دراز دامن بوده و هست.
⭕️ البته آنها تنها پادشاهی خدایی را میخواستند که خود، اولیاء و فرزندان عزیزدردانهاش باشند، نه آن خدایی که از میان عربان «اُمیّ»، یتیمی به زعم آنان بینام و نشان را مهر نبوت خاتم ببخشد و بر او وحی فرستد.
❌ چه در چنین حالتی یهود البته عداوت با فرشتهای که وحی را اشتباه آورده نیز فرو نخواهد گذاشت. اشاراتی به این حقایق را هم در تورات کنونی و هم در قرآن توان دید.
از پادشاهی خداوند یهود میرفت تا خردمندی و حکمت مسیح، از جمله مستمسکات اهل کتاب، برابر فروغ آفتاب عالمتاب محمدی بوده است .
⭕️ گذشته از ادعای نبوّت و بنوّت، ولایت الهی و دنیایی یهود، هوسی دیگر است که آنان در طول اعصار و قرون میپختند.
⭕️ یهود به دلیل ادعای کتابداری و به سبب رباخواری و حرص و خستی شدید که از گذر حوادث درون آنها ریشه دوانیده بود و نیز به دلیل آتش تفرقه و فتنهای که هماره بین اوس و خزرج میافروخت، برای خود به ترتیب در سه زمینه فرهنگ اقتصاد و سیاست، تفوق و نوعی «ولایت» به معنی تولی امور و تاثیرگذاری در آن به هم زده بود.
❌ همانگونه که تا زمان حاضر نیز هماره کوشیدهاند این تفوقات را- اگر بتوانند- در سطح جهان یا در هر جا و به هر میزانی که دست داد، حفظ کنند.
♨️ همین برتریطلبی از قضا آتشی سوزان شد و در طول اعصار و قرون بر دامن و گریبان آنان را گرفت.
‼️هر چند آنان از همین رهگذر نیز مظلومنماییهایی تاریخی نمودند و خود را دستکم مستحقترین افراد به یک «ارض موعود» قلمداد کردند .
⭕️ همین داستان ارض موعود نیز غدهای سرطانی شد تا با تسهیلات و تمهیدات داهیان زمامدار زمان و مدعیان عُربیتی که به زعم آنان روی دیگر سکه اسلام بلکه عین آن است، اقیانوسی از ثروت و امکانات اسلام، مستقیم یا غیرمسقیم به پای آن و فتنهها و جنگافروزیها و فروش تسلیحات و... شود.
⚠️ با وجود اشارات و تصریحات فراوان قرآن كریم در خصوص منطقهی مزبور، دیدیم كه امت اسلامی تلخترین ضربه و آسیب را از یهود در قرن شمسی حاضر در این منطقه دید.
🖋 دکتر ابوالفضل خوشمنش
📚بیداری و بینالملل اسلامی با مروری بر نقش داعیان قرآنی در دو سده اخیر
📖 ص ۲۸ـ۲۹
🏢 بوستان کتاب (۱۴۰۱، چاپ پنجم)
🆔 https://eitaa.com/zekra114
⚜ رسول اكرم و همسر و دختر
قسمت اول
در زمانی كه زن، موجودی پست و دارای رتبهای همپا با چهارپایان است، محمد در نبودِ پدر، از «مادر»ی تنها زاده میشود، اولین گرونده به او یك «زن» است. یك زن دیگر دایه او میشود و نسل و شریعت و رسالت وی نیز به بركت وجود یك زن، استدام و استمرار مییابد.
❇️ تاریخ روشن زندگانی و وضع دوران طفولیت آن حضرت شاهد صادق و خدشه ناپذیر بر این است كه لطف خاص پروردگار پیوسته شامل حالش بوده و او را در مأواهای پاك و پر از مهر جای داده و از موجبات انحرافهای فكری و اخلاقی محیط بر كنارش میداشت: بیش از شش ماه از مرحله تكوینش نگذشته بود كه پدر جوانش عبداللَّه در شهر یثرب و در میان دایی زادگانش چشم از دنیا بست.
⭕️ مرگ عبداللَّه كه كوچكترین و عزیزترین فرزندان عبدالمطلب بود، سرور قریش و مردم مكه را ماتمزده كرد. در میان چنین اندوه و ماتم و اشك و آه مادر بیسرپرستش، دوره جنینی را گذراند و به دنیا چشم گشود.
✅ و چون وادی شركآلود و كوههای محیط و گرفته مكه و اوضاع فكری و اخلاقی آن و همچنین چهره افسرده و شیر غمآلود مادر، با پرورش اولی چنین طفلی مناسب نبود، عنایت ربوبی او را در آغوش زن پاك سرشتی بنام حلیمه سعدیه جای داد.
❇️ این زن با همان نظر اول چنان مجذوب آن طفل شد كه بدون نظر به پاداش او را در بر گرفت و در آغوشش مأوا داد و با خود به صحرا برد و در میان محبت خانواده و قبیلهاش جای داد.
✅ در آغوش مهرپرور این زن و قبیلهاش و در مأوای بیابان باز و نوازش نسیم و انوار، جسم و روحش بیش از حد معمول رشد مییافت.
🔹مورخان داستانهای عجیبی از وضع این طفل از حلیمه نقل میكنند،گوید:
✅ هیچ گاه جز از پستان راست شیر ننوشید و پستان دیگر را برای برادر همشیرش واگذارده بود.
✅ هرگاه شبها در میان خیمه گریه سرمیداد چون او را از خیمه بیرون میبردم و زیر آسمان میگذاردم چهرهاش باز و چشمانش به ستارهها دوخته میشد.
✅ و همین كه توانست به پا خیزد و راه برود، با برادران رضاعی و همسالانش همراه گوسفندان، چالاك به راه افتاد.
این زن در هر سال یك یا دو بار او را به مكه نزد مادر و خویشانش میبرد.
✅ پس از پنجسالگی كه رشدش كامل شد، به مكهاش بازگرداند و این بار در آغوش مادری مأوا گرفت كه گذشت زمان و دیدن این فرزند آلامش را سبك كرده بود.
دوران این مأوا هم بیش از یك سال نپائید كه مادرش همه رنجهای گذشته و امیدهای آینده را با خود از دنیا برد.
🔹 آیتالله طالقانی ذیل آیه ۲۳نساء كه محارم نسبی و سببی انسان را بیان میكند، نقش شیردهی جناب حلیمه به نبیخاتم (ص) را مورد توجه قرار میدهد و مینویسد:
❇️ شیری كه طفل در آغاز تكوین بنیه و رشدش از آن تغذیه میكند، همان خون حامل خصائص جسمی و روانی و عاطفی مادر و سازنده جنین است كه در غدههای پستانی به صورت شیر در میآید و اولین مایه و پایه تكوین تازه مولود میشود و بخشی از هستی و بافت شیردهنده به شیر خوار منتقل میگردد، گر چه زاده او نباشد.
✅ به این ترتیب بافت بدنی و توارثی شیرخوار همچون تركیبی از بافت مادر و پدر شیر دهنده و فرزند نسبی آنها میشود: «الرّضاع لحمة كلحمة النّسب ـ شیرخوارگی، شیر دادن، دایگی، بافتی همچون بافت نسب است. حدیث نبوی».
✅ و همین انتقال شیر به تدریج جاذب و انگیزنده عواطف و منعكس كننده در دیگران میگردد و بسا آثار و بركات و پیامدهای چشمگیری دارد.
✅ شیری كه از پستان حلیمه سعدیه در كام پیامبر اكرم (ص) جریان یافت سرچشمه جریان خیر و رحمت و آزادیها گردید.
❇️ آن حمله غافلگیرانه سیهزار مرد مسلح هوازن در پیچ و خم درهها كه جز پیامبر و چند تنی در برابرش تار و مار شدند، قلب پیامبر را نلرزاند، پس از شكست هوازن و به اسارت در آمدن شش هزار مرد و زن و كودك، همین كه زنی از میان آنها خود را شناساند كه خواهر یا مادر رضاعی «شیماء یا حلیمه» آن حضرت است، قلبش تپید و از جای برخاست و او را روی ردای خود نشاند و اشكش جاری شد و انگیزنده رحمت و آزادی اسیران گردید.
🔹تفصیل و تبیین ابعاد این داستان تاریخی را در كتاب «افق وحی» علّامه كمرهای، به روشنی میتوان دید.
⬅️ ادامه دارد....
🖋 دکتر ابوالفضل خوشمنش
📚 زن، سیمای زندگی در دین و اسطوره
📖 ص ۵۸-۵۹
🏢 انتشارات ادیان (۱۳۸۹)
🆔 http://eitaa.com/zekra114
⚜ آمدن «روح» و «امر» الهی
دو سوره كهف و مریم با هم قرینه و سرشار از مفاهیم حیات و نمادها و نمودهای آناند.
❇️ قرآن كریم از «روح» و حیات مادی و معنوی در دو سوره قرینه دیگر كه قبل از كهف و مریماند، یعنی سورههای نحل و اسراء نیز سخن گفته است.
این سیر و ارتباط مفهومی، در امر تدبّر قرآنی حائز اهمیت است.
باری، در این آیات نحل و اسراء، سخن از «روح» و آمدن «امر» الهی را میبینیم:
💠 بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم
أَتَی أَمْرُ اللَّهِ فَلا تَسْتَعْجِلُوهُ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَی عَمَّا یشْرِكُونَ (١) ینَزِّلُ الْمَلائِكَةَ بِالرُّوحِ مِنْ أَمْرِهِ عَلَی مَنْ یشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ أَنْ أَنْذِرُوا أَنَّهُ لا إِلَهَ إِلا أَنَا فَاتَّقُونِ (نحل، ٢)
💠 وَیسْأَلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّی وَمَا أُوتِیتُمْ مِنَ الْعِلْمِ إِلا قَلِیلا (اسراء، ٨٥).
✅ قرآن كریم، روح را از «امر» پروردگار متعال میشمارد كه مقابل خلق او قرار میگیرد و این تقابل را با تفصیلی روشن در این آیه میبینیم:
💠 إِنَّ رَبَّكُمُ اللَّهُ الَّذِی خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالأرْضَ فِی سِتَّةِ أَیامٍ ثُمَّ اسْتَوَی عَلَی الْعَرْشِ یغْشِی اللَّیلَ النَّهَارَ یطْلُبُهُ حَثِیثًا وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ وَالنُّجُومَ مُسَخَّرَاتٍ بِأَمْرِهِ أَلا لَهُ الْخَلْقُ وَالأمْرُ تَبَارَكَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِینَ (نحل، ٥٤)
(در مقام تمثیل و تشبیه، میتوان خلق و امر مذكور در این آیه را «نرمافزار» و «سختافزار» آفرینش تعبیر كرد).
✅ در سیاق آیات مربوط به ولادت حضرت عیسی مسیح (ع) از حضرت مریم (س)، چندین بار سخن از «امر» الهی آمده است:
💠 قَالَتْ رَبِّ أَنَّی یكُونُ لِی وَلَدٌ وَلَمْ یمْسَسْنِی بَشَرٌ قَالَ كَذَلِكِ اللَّهُ یخْلُقُ مَا یشَاءُ إِذَا قَضَی أَمْرًا فَإِنَّمَا یقُولُ لَهُ كُنْ فَیكُونُ (آلعمران، ٤٧).
و نیز در این آیه شكوهمند:
💠 قَالَ كَذَلِكِ قَالَ رَبُّكِ هُوَ عَلَی هَینٌ وَلِنَجْعَلَهُ آیةً لِلنَّاسِ وَرَحْمَةً مِنَّا وَكَانَ أَمْرًا مَقْضِیا (مریم، ٢١).
✅ در سوره نحل همچنین «حیات»، بروز و جلوه خاصی دارد و با نظری بر صدر تا ذیل سوره آیات فراوان با لحنهایی خاص و معنادار را در این باب مییابیم؛ از جمله آیاتی در باره: آفرینش انسان از آب، آفرینش چهارپایان و اشاره به چرای آنها، نزول آب و رویش نخل و زیتون و انگور و تمامی میوهها، تسخیر دریا و برآوردن ماهی از آن.
✅ و نیز آیاتی در باره نزول آب از آسمان و احیای زمین و چهارپایانی كه از میان امعا و فضولات داخل شكم آنها، شیری خالص و گوارا در میآید و زنبوری كه از ثمرات میخورد و عسلی رنگرنگ و سرشار از شفا برای انسانها میآورد. و آیاتی در باره آفرینش همسران و نسلهایی كه مسلسل از آنها پدید میآیند.
✅ در میانه سوره و در میان این آیات زایش و رویش است كه عادت زشت عرب در بغض و كراهت دختر، مذمت میشود (آیات ۶۲-۵۶). تقارن نزول «روح» با «امر» الهی را در سوره قدر نیز میبینیم.
❇️ سوره نحل، بسط و تفصیلیافته از سوره قدر است كه بیان رمزگونه و تأویل سخن آن را، حسب روایات، در سیمای بانوی نخست، حضرت فاطمه زهرا (س) میتوان دید.
🖋 دکتر ابوالفضل خوشمنش
📚 زن، سیمای زندگی در دین و اسطوره
📖 ص ۷۲
🏢 انتشارات ادیان (۱۳۸۹)
🆔 http://eitaa.com/zekra114
⚜ سوره مبارکه مریم
تولد حضرت عیسی با احیاگری روشنی همراه است.
❇️ او كه آورنده حیات روحی و جسمی برای بشر است، فراتر از نوزادان دیگر عمل میكند:
🔹بدون پدر زاده میشود،
🔹در زمان شیرخوارگی تكلم میكند و خود را بنده خدا و انسانی بسیار نیك در حق «مادر» معرفی میكند؛
🔹همین عیسی است كه مردگان را زنده میكند و از خاك خاموش، «پرنده» زنده، این نماد پرواز و رهایی را پدید میآورد:
✅ أَنِّی أَخْلُقُ لَكُمْ مِنَ الطِّینِ كَهَیئَةِ الطَّیرِ فَأَنْفُخُ فِیهِ فَیكُونُ طَیرًا بِإِذْنِ اللَّهِ وَ أُبْرِئُ الأكْمَهَ وَ الأبْرَصَ وَ أُحْیی الْمَوْتَی بِإِذْنِ اللَّهِ (آلعمران،۴۹).
❇️ عیسی كه با دمیدن روح خدا در مریم عذرا به دنیا آمده است، از سوی خدا محافظت میشود و علیرغم كید یهود و همدستی آنان با رومیان برای قتل او، نمیمیرد و خداوند او را به سوی خود بالا میبرد:
💠 وَ قَوْلِهِمْ إِنَّا قَتَلْنَا الْمَسِیحَ عِیسَی ابْنَ مَرْیمَ رَسُولَ اللَّهِ وَ مَا قَتَلُوهُ وَ مَا صَلَبُوهُ وَ لَكِنْ شُبِّهَ لَهُمْ وَ إِنَّ الَّذِینَ اخْتَلَفُوا فِیهِ لَفِی شَكٍّ مِنْهُ مَا لَهُمْ بِهِ مِنْ عِلْمٍ إِلا اتِّبَاعَ الظَّنِّ وَ مَا قَتَلُوهُ یقِینًا (١٥٧) بَلْ رَفَعَهُ اللَّهُ إِلَیهِ وَ كَانَ اللَّهُ عَزِیزًا حَكِیمًا (نساء، ۱۵۸).
✅ تنها در این سوره (سوره مریم) دو بار نیز از «بعثت» دو انسان ـ كه دو پیامبرند ـ در روز معاد سخن گفته شده است:
💠 وَ سَلامٌ عَلَیهِ یوْمَ وُلِدَ وَ یوْمَ یمُوتُ وَ یوْمَ یبْعَثُ حَیا (١٥) ... وَ السَّلامُ عَلَیَّ یوْمَ وُلِدْتُ وَ یوْمَ أَمُوتُ وَ یوْمَ أُبْعَثُ حَیا (مریم،۳۳).
✅ بنا بر عقیده مسیحیان، پس از مرگ و دفن عیسی، رستاخیز او روی میدهد و او زنده میشود و دوباره به آسمان میرود.
✅ نزول عیسی برای تشویق بشریت به رفعت و عروج و نیل به حیات ابدی است و صعود او این درس را به بشر میدهد.
✅ در این سوره، موضوع فرزند و زایش و «ذریّه»، شاخص و پررنگ است و در همین سوره است كه از «كودكی» حضرت ابراهیم سخن میرود، و از انسانی كه خیال نعمت مال و «فرزندان»، او را مغرور میكند و نیز از انسانهایی كه برای خداوند قائل به «فرزند» شدند.
✅ در همین سوره است كه خداوند به تفصیل از «ذریّه» آدم، ذریّهای كه در «كشتی» و بر فراز آبها همراه نوح حمل شدند و ذریه ابراهیم و ذریّه اسرائیل سخن میگوید:
💠 أُولَئِكَ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیهِمْ مِنَ النَّبِیینَ مِنْ ذُرِّیةِ آدَمَ وَ مِمَّنْ حَمَلْنَا مَعَ نُوحٍ وَمِنْ ذُرِّیةِ إِبْرَاهِیمَ وَ إِسْرَائِیلَ وَ مِمَّنْ هَدَینَا وَ اجْتَبَینَا إِذَا تُتْلَی عَلَیهِمْ آیاتُ الرَّحْمَنِ خَرُّوا سُجَّدًا وَ بُكِیاً (مریم، ٥٨).
❇️ این همه در حالی است كه اگر خداوند از همان آغاز از ذریّه آدم یا ذریّه نوح سخن میگفت، اصل مقصود، ادا میشد، اما این تعمّد در آیات اخیر وجود دارد كه آن مراحل و ایستگاههای صُلبی به تفكیك بازگو و این نعمت گوشزد گردد.
🖋 دکتر ابوالفضل خوشمنش
📚 زن، سیمای زندگی در دین و اسطوره
📖 ص ۱۳۸-۱۴۱
🏢 انتشارات ادیان (۱۳۸۹)
🆔 http://eitaa.com/zekra114
⚜نظماهنگ قرآن
ادغام و فکّ ادغام حروف
سید قطب درباره كلمه «اثّاقلتم» در آیه زیر میگوید:
💠 یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا مَا لَكُمْ إِذَا قِیلَ لَكُمُ انْفِرُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ اثَّاقَلْتُمْ إِلَی الأرْضِ أَرَضِیتُمْ بِالْحَیاةِ الدُّنْیا مِنَ الآخِرَةِ فَمَا مَتَاعُ الْحَیاةِ الدُّنْیا فِی الآخِرَةِ إِلا قَلِیلٌ (توبه: ۳۸)
✅ در كلمه مزبور، ادغام، از نوع «ادغامِ اِبدال» روی داده است.
اگر این كلمه به صورت غیر مدغم - یعنی تثاقلتم - میآمد، زنگ آن سست میگردید و اثر مورد نظر كه از چسبیدن «تاء» و «ثاء» و تشكیل «ثاء» مشدّد میآید و نشانگرِ سنگینی و چسبندگی گروه «متكاسلِ متثاقل» به زمین و سستی آنان در جهاد در راه خداست، از بین میرفت».
❇ نقطه مقابل این حالت در آیه 125 سوره انعام دیده میشود؛ در این آیه در مقابلِ چسبیدن به زمین و فرو رفتن در آن، از بالا رفتن در آسمان - با همان شیوه قبلی - سخن میگوید و سختیاش را با ترکیب و ادغام موسیقایی به تصویر میکشد:
💠 فَمَنْ یرِدِ اللَّهُ أَنْ یهدِیهُ یشْرَحْ صَدْرَهُ لِلإسْلامِ وَ مَنْ یرِدْ أَنْ یضِلَّهُ یجْعَلْ صَدْرَهُ ضَیقًا حَرَجًا كَأَنَّمَا یصَّعَّدُ فِی السَّمَاءِ كَذَلِكَ یجْعَلُ اللَّهُ الرِّجْسَ عَلَی الَّذِینَ لا یؤْمِنُونَ (انعام: ۱۲۵).
✅ واژه «یصَّعَّدُ» در اصل «یتَصَعَّدُ» بوده است و به همان ترتیب بالا، حرف «تاء» در «صاد» ادغام شده و «صاد» شدّت گرفته و واژه به این صورت درآمده است؛ شکلی که سختی و صعوبتِ صعودِ نفسگیر و مواجه با کاهش تدریجی اکسیژن در آسمان را نشان میدهد، تا تنگی سینه را به خوبی بنمایاند.
✅ این واژه در سیاق شماری از واژگان سخته و متشکّل از حروفِ «ضاد»، «صاد» و «قاف» و شدّت قرار میگیرد و تقریباً تمام حرکات آن سیاق زبر و فتحه است و این همه در نهایت به واژه ممدود «سماء» ختم میشود تا همگی مفاهیم صعودِ صعب و دشوار را به تصویر بکشند.
❇ در داستان «ذبح بقره» و آیهای که با فاصله یک آیه دیگر پس از آن آمده است، دو مورد ادغام را میبینیم که با معنای آیات نیز هماهنگ افتاده است:
💠 وَ إِذْ قَتَلْتُمْ نَفْسًا فَادَّارَأْتُمْ فِیهَا وَاللَّهُ مُخْرِجٌ مَا كُنْتُمْ تَكْتُمُونَ (٧٢) ... ثُمَّ قَسَتْ قُلُوبُكُمْ مِنْ بَعْدِ ذَلِكَ فَهِی كَالْحِجَارَةِ أَوْ أَشَدُّ قَسْوَةً وَ إِنَّ مِنَ الْحِجَارَةِ لَمَا یتَفَجَّرُ مِنْهُ الأنْهَارُ وَ إِنَّ مِنْهَا لَمَا یشَّقَّقُ فَیخْرُجُ مِنْهُ الْمَاءُ وَ إِنَّ مِنْهَا لَمَا یهْبِطُ مِنْ خَشْیةِ اللَّهِ وَ مَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ (بقره:۷۲و۷۴).
✅ اصل دو فعل مورد اشاره در بالا، به ترتیب «فَتَدَارَأْتُمْ» و «یتَشقَّقُ» بوده و ادغامها بر سنگینی آهنگ دو کلمه افزوده است: درگیریهای بنیاسرائیل برای اتهامزنی متقابل و انداختن خون مقتول به گردن یکدیگر و نیز از هم شکافتن صخرههای سخته و خارا برای خروج آب.
✅ عكس چنین حالتی نیز وجود دارد و آن هنگامی است كه حروف همسان و یا دارای مخرجهای متقارب در كنار همدیگر قرار میگیرند و زمینه ادغام آنها نیز وجود دارد، لكن به دلیل معنایی خاص كه القا میكنند، لطافت و گیرایی در عدم ادغام آنهاست:
💠 رَبَّنَا لا تُزِغْ قُلُوبَنَا بَعْدَ إِذْ هَدَیتَنَا وَ هَبْ لَنَا مِنْ لَدُنْكَ رَحْمَةً إِنَّكَ أَنْتَ الْوَهَّابُ (آل عمران:۸).
❇ در این آیه از درگاه الهی مسألت میشود تا قلبها پس از برخورداری از هدایت او، دچار آفت زیغ و انحراف نگردند؛ زیغی كه قریب و خطر و امكان آن عظیم است، نظیر همان نزدیكیای كه بین «غین» و «قاف» وجود دارد و بیدقّتی در ادا، این دو حرف را به هم میآمیزد و به صورت «لا تزقّلوبنا» در میآورد.
💠 وَ أَنَّا مِنَّا الصَّالِحُونَ و مِنَّا دُونَ ذَلِكَ كُنَّا طَرَائِقَ قِدَداً (جن:۱۱).
✅ قرار گرفتن چهار حرف همسان «كاف» و «قاف»، دوبهدو كنار یكدیگر و لزوم تلفظ آنها به صورت جدا از هم، تناسب كامل با «طرائق قدد» (: راهها و مذاهب متباین) دارد.
🖋دکتر ابوالفضل خوشمنش
📚 نظماهنگ قرآن، ائتلاف لفظ و معنا در کلام وحی
📑 ص ۱۹۲-۱۹۴
🏢 مؤسسه تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری متن
(۱۴۰۳، چاپ دوم)🆔 http://eitaa.com/zekra114
💠 كِتَابٌ أَنْزَلْنَاهُ إِلَيْكَ مُبَارَكٌ لِيَدَّبَّرُوا آيَاتِهِ وَ لِيَتَذَكَّرَ أُولُو الْأَلْبَابِ (ص: ۲۹)
🔆 جلسات هفتگی تلاوت و تدبّر قرآن کریم به همراه بیان نکات تدبّری و تناسب آیات
❇️ با قرائت عموم علاقمندان و نظارت مشترک آقای دکتر ابوالفضل خوشمنش و اهل قرآن
📆 دوشنبهها ساعت ۱۰:۴۵ الی اذان ظهر
(دوشنبه ۱۷ دیماه ۱۴۰۳)
🏫 مسجد شهدای دانشکده الهیات و معارف اسلامی
❇️ حضور همه دانشجویان گرامی، استادان ارجمند و کارکنان محترم را برای استفاضه از منهل ماء معین قرآن کریم ارج مینهیم.
🆔 http://eitaa.com/zekra114
🔹اثرگذاری علم زبان قرآن در بیان و بلاغ قرآنی
🎙 آقای دکتر ابوالفضل خوشمنش
(نوزدهمین نشست تخصصی شورای عالی قرآن با عنوان «قاری مبلغ»)🌐 لینک مشاهده در تلوبیون https://www.aparat.com/v/fip0t4y 🆔 http://eitaa.com/zekra114