⚜ سوره مرسلات نظماهنگ درونی از قَسم‌های آغازين اين سوره، ریتمی سريع و حركت آفرين، به‌سان همان ریتمی که در آغاز سوره‌های عاديات، نازعات، ذاريات و صافّات وجود دارد، شنيده می‌شود: 💠 وَ الْمُرْسَلاتِ عُرْفًا* فَالْعَاصِفَاتِ عَصْفًا* وَ النَّاشِرَاتِ نَشْرًا* فَالْفَارِقَاتِ فَرْقًا* فَالْمُلْقِيَاتِ ذِكْراً * عُذْرًا أَوْ نُذْرًا (مرسلات، ۱_۶). ✅ هر چند در آهنگ سوره صافات به دليل وجود دو تشديد و مدّ لازم بعد از آنها، نمودِ حركت در مقايسه با سه مورد ديگر كمتر است، اما در همه سوره‌های مورد بحث از پديده‌هايی متحرك و دارای سرعت و شتاب ياد شده است. 🔹جواب قسم‌های سوره مرسلات يك جمله است: 💠 إِنَّمَا تُوعَدُونَ لَوَاقِعٌ (مرسلات،۷). ✅ همچنين آهنگ اين جمله، نظير آهنگ جواب قسم در آيه ۷ سوره طور و آيه ۵ سوره ذاريات است كه در آنها نيز مانند همين سوره با موضوع قيامت و اوصاف آن آغاز می‌شود. الفاظ اين سه آيه نيز تا حد زيادی دارای تشابه می‌باشند. 🔹در ادامه سوره مرسلات می‌آيد: 💠 فَإِذَا النُّجُومُ طُمِسَتْ* وَ إِذَا السَّمَاءُ فُرِجَتْ * وَ إِذَا الْجِبَالُ نُسِفَتْ * وَ إِذَا الرُّسُلُ أُقِّتَتْ * لأيِّ يَوْمٍ أُجِّلَتْ (مرسلات، ۸_۱۲). ❇️ آیات فوق به حروف ساکن ختم می‌شوند و مفهوم سكون را القا می‌كنند. ✅ سكون و توقف در همه چيز و در گردش عالم به شکلی كه برای تبديل آن به صورتی ديگر در روز جدايی لازم است: 💠 لِيَوْمِ الْفَصْلِ * وَ مَا أَدْرَاكَ مَا يَوْمُ الْفَصْلِ (مرسلات: ۱۳-۱۴). ❇️ آهنگ اين دو آيه، متفاوت از مفهوم آيات قبل و سنگين است و القاكننده فصل بين دو قسمت قبل و بعد خود می‌باشد. ❇️ آيات بعد، سيری اجمال در تاريخ و اشاره‌ای برق‌آسا به سنت الهی در نابودی مجرمان دارد و پس از آن تصوير پياپی صحنه‌های خلقت انسان ذکر می‌شود. ❇️ آيه «وَيْلٌ يَوْمَئِذٍ لِلْمُكَذِّبِينَ» (مرسلات،۱۵) آهنگ سوره را در قسمت مورد بحث قطع می‌كند و از آن پس آهنگی جديد آغاز می‌شود: 💠 أَلَمْ نَجْعَلِ الأرْضَ كِفَاتًا * أَحْيَاءً وَ أَمْوَاتًا* وَ جَعَلْنَا فِيهَا رَوَاسِيَ شَامِخَاتٍ وَ أَسْقَيْنَاكُمْ مَاءً فُرَاتًا (مرسلات، ۲۵_۲۷). ✅ اين آيات، برشمارنده نعمت‌های الهی در دنيا و براهينی بر قدرت او در برپايی آخرت هستند. ✅ اين آيات از نو، دارای ايقاع حركت، پويايی و دارای همانندی با آيات سوره بعد از مرسلات - نبأ - است: 💠 أَلَمْ نَجْعَلِ الأرْضَ مِهَادًا * وَ الْجِبَالَ أَوْتَادًا * وَ خَلَقْنَاكُمْ أَزْوَاجًا (نبأ، ۶-۸). ✅ آيه «وَيْلٌ يَوْمَئِذٍ لِلْمُكَذِّبِينَ» از نو در ميان آيات سوره مرسلات فاصله می‌اندازد و تصويری جديد به همراه آهنگی مهيب در برابر سمع و نظر مجسم می‌سازد: 💠 وَيْلٌ يَوْمَئِذٍ لِلْمُكَذِّبِينَ * انْطَلِقُوا إِلَي مَا كُنْتُمْ بِهِ تُكَذِّبُونَ * انْطَلِقُوا إِلَي ظِلٍّ ذِي ثَلاثِ شُعَبٍ* لا ظَلِيلٍ وَ لا يُغْنِي مِنَ اللَّهَبِ * إِنَّهَا تَرْمِي بِشَرَرٍ كَالْقَصْرِ* كَأَنَّهُ جِمَالَةٌ صُفْرٌ * وَيْلٌ يَوْمَئِذٍ لِلْمُكَذِّبِينَ (مرسلات، ۲۸_۳۴). ❇️ آهنگ سوره، بر اثر ختم كلمات به حروف ماقبل ساكن (قصر، صفر) و ايجاد سكون‌های متوالی ناشی از وقف بر سر آيات، مجدداً سختی و شدت می‌يابد و خلايق را نشان می‌دهد كه در لحظه سخت و دهشت بار حسابرسی، طاقت چاره انديشی و حتی سخن گفتن از آنان سلب شده است. (مرسلات، ۳۵). 💠 هَذَا يَوْمُ لا يَنْطِقُونَ * وَلا يُؤْذَنُ لَهُمْ فَيَعْتَذِرُونَ * وَيْلٌ يَوْمَئِذٍ لِلْمُكَذِّبِينَ* هَذَا يَوْمُ الْفَصْلِ جَمَعْنَاكُمْ وَالأوَّلِينَ * فَإِنْ كَانَ لَكُمْ كَيْدٌ فَكِيدُونِ * وَيْلٌ يَوْمَئِذٍ لِلْمُكَذِّبِينَ (مرسلات، ۳۵-۴۰). ✅ سوره به زودی داستان اهل بهشت، پايان حسابرسی متقين و برخورداری آنان را از الوان نعمت نشان می‌دهد، بی‌آنكه از سرنوشت نهايی «مجرمون» سخنی باشد: 💠 إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي ظِلالٍ وَعُيُونٍ* وَفَوَاكِهَ مِمَّا يَشْتَهُونَ * كُلُوا وَاشْرَبُوا هَنِيئًا بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ * إِنَّا كَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ (مرسلات، ۴۱-۴۴). 🖋 دکتر ابوالفضل خوش‌منش 📚 نظماهنگ قرآن؛ ائتلاف لفظ و معنا در کلام وحی 📖 ص ۱۵۳-۱۵۵ 🏢 مؤسسه تالیف، ترجمه و نشر آثار هنری (۱۳۹۹) 🆔 http://eitaa.com/zekra114

💠 كِتَابٌ أَنْزَلْنَاهُ إِلَيْكَ مُبَارَكٌ لِيَدَّبَّرُوا آيَاتِهِ وَ لِيَتَذَكَّرَ أُولُو الْأَلْبَابِ (ص: ۲۹) 🔆 جلسات هفتگی تلاوت و تدبّر قرآن کریم به همراه بیان نکات تدبّری و تناسب آیات ❇️ با قرائت عموم علاقمندان و نظارت مشترک آقای دکتر ابوالفضل خوش‌منش و اهل قرآن 📆 دوشنبه‌‌ها ساعت ۱۱ الی ۱۲ (فردا ۲۳ مهرماه ۱۴۰۳) 🏫 مسجد شهدای دانشکده الهیات و معارف اسلامی ❇️ حضور همه دانشجویان گرامی، استادان ارجمند و کارکنان محترم را برای استفاضه از منهل ماء معین قرآن کریم ارج می‌نهیم. 🆔 http://eitaa.com/zekra114

🔷🔹به مناسبت روز حافظ🔹🔷 📌 ما و حافظ 🎙با ارائه: جناب آقای دکتر ابوالفضل خوش‌منش 📆 دوشنبه ۲۳ مهرماه ۱۴۰۳ ⏰ ساعت ۱۹ الی ۲۰ 🔗لینک ورود به جلسه: https://www.skyroom.online/ch/csir.ut/ut 🆔 http://eitaa.com/zekra114

⚜ ابزاری برای سلطه و نفوذ نرم زبان، زمانی که به محیط اجتماع وارد می‌شود، جایگاهش فقط به تبادل‌های اجتماعی و فرهنگی میان افراد محدود نمی‌شود، بلکه با هویت و موجودیت سیاسی افراد، حاکمیت ملی، تمامیت ارضی و امنیتی یک دولت نیز ارتباط پیدا می‌کند و در اینجاست که مسئله امنیت زبانی مطرح می‌شود. ✅ از این رو دستگاه‌های سیاسی و امنیتی کشورها نیز علاوه بر دستگاه‌های فرهنگی به مسئله زبان نیز به طور پیدا و پنهان ورود می‌کنند. ❇️ با توجه به این موضوع، آموزش زبان‌های مادری نیز جنبه‌ سیاسی می‌یابد؛ چرا که متون آموزشی زبان در مدارس و دانشگاه‌ها و جاهای دیگر، وسیله نشر فرهنگ رسمی است و با موضوع القای ایدئولوژی و نظام ارزشی حاكم نیز ارتباطی وثیق پیدا می‌كند. ⚠️ حتی می‌توان تغییر زبان و خط را دشمنی خانه‌برانداز برای یک ملت، فرهنگ و هویت آن وصف کرد. ✅ همچنانکه می‌توان امنیت زبانی برای یک کشور را به امنیت غذایی تشبیه کرد. در کنار امنیت غذایی، مقوله‌های دیگر تمدن مثل امنیت سرزمینی، تمامیت ارضی و تولید ثروت و فکر نیز تأمین خواهد شد. ✅ میزان حساسیت امنیت زبانی گاه از حساسیت غذایی نیز فراتر می‌رود؛ زیرا در بسیاری از اوقات که بحران‌ها و منازعات مانع نباشند، می‌توان غذا را از خارج از کشور و سرزمین وارد کرد اما درباره زبان لزوماً نمی‌توان چنین تدبیری به کار بست. ✅ زبان جدای از آنکه باید با اتکا به سرمایه و پشتوانه‌های فکری، ادبی و تاریخی دارای مصونیت و امنیت از نابودی باشد، بایستی بتواند با پشتوانه‌های علمی و ادبی خود، توان امنیت‌بخشی به گویشوران خود را نیز داشته باشد. 🔹نگاهی به نقشی که زبان در مقولۀ امنیت کشورها در نقاط و مقاطع مختلف تاریخی و جغرافیایی ایفا کرده است، موضوع مورد نظر ما را بهتر تبیین می‌کند. ⭕️ در مقطعی از تاریخ، ایران مانند برخی دیگر از سرزمین‌های بزرگ و ریشه‌دار تاریخ، در تب جداپیکری دولت‌های خودمختار آل زیار (۳۱۶ ـ ۴۴۳ ق.) تا ایلخانان (۶۵۴ ـ ۷۵۰ ق.) می‌سوخت، اما حصاری نامرئی و مستحکم قطعه‌های این پیکر کهن را به هم می‌پیوست. ✅ حصاری که تنها دیواری ضخیم و ایستا نبود، بلکه همچون پیکی پویا و گویا نیز میان گویندگان می‌گشت و نمی‌گذاشت که پادشاهان متعدد و مردمان گوناگون خود را از یکدیگر جدا بدانند. ❇️ این حصار بزرگ، همان زبان فارسی بود که یکی از رازهای بقای ایران و یکپارچگی آن در طول تاریخ بوده است؛ و حکیم ابوالقاسم فردوسی طوسی در این پاسبانی و حصاربانی نقشی بزرگ برعهده داشت. ⚠️ امپراتوری سابق عثمانی (۱۲۹۹ ـ ۱۹۱۹ م.) «از پایدارترین دولت‌های مسلمان»، یکی دیگر از این نمونه‌ها در قرن گذشته است که استعمار انگلستان برای ایجاد تفرقه در ارض پهناور اسلام از تکیه بر اختلافات زبانی میان اقوام آن بهره برد. ⭕️ این کار نیازمند مقدمات متعددی بود که شراره‌های آن در سرزمین قفقاز و آناتولی و برخی نقاط دیگر زده شد تا به تدریج به مرحلۀ فروزش آتش منازعات و آشکار شدن اختلافات رسید و سرانجام به فروپاشی آن امپراتوری بزرگ منتهی شد. ⭕️ امّت این امپراتوری از زبانی توحیدی و وحدت‌بخش که برخوردار از ظرفیت حمل بار دانش و اندیشه تمدّنی با آن گستره سترگ باشد محروم بود. ⭕️ این نقصان به طور ویژه در اواخر عهد عثمانی که مواجه با چالش‌های سیاسی، اقتصادی و فکری عظیم و قرنِ بیستمی در درون خود و نیز در برابر جهان غرب و مسیحیت بود، بیشتر به چشم می‌آمد. ❇️ سید جمال‌الدین اسدآبادی (۱۲۱۷ ـ ۱۲۷۵ ق.) ـ عالم اندیشمند و مصلح دو قرن اخیر شرق که طی سالیانی طولانی قضایای مختلف مربوط به امّت اسلامی و مسئله استعمار را در مصر، ترکیه، عراق، هندوستان، افغانستان، روسیه، آلمان، فرانسه و انگلستان از نظر گذرانده بود ـ نیز وقوع خطرهای ناشی از گسست زبانی در سرزمین‌های تحت حکمرانی امپراتوری عثمانی را استشمام کرده بود و در آن روزگار در این باره هشدار داده بود: ⚠️ «لازم است زبان قرآن ـ نه صرفاً زبان عربی که خود از تبیین قرآن بازمی‌ماند و تفرقه و تشتتی فزاینده را تجربه می‌کند ـ زبان رسمی جهان اسلام باشد و امپراتوری عثمانی نیز به واحدهای سیاسی نیمه‌خودمختار فدرالی تقسیم شود. چنین زبانی است كه می‌تواند زبان بین‌الملل اسلامی باشد، اما نیست و مسلمانان از آن غافل‌اند و زبان خدا را در چارچوب زبان یک قوم و نژاد، محصور و مهجور نگاه داشته‌اند». 🖋 دکتر ابوالفضل خوش‌منش 📚 زبان قرآن (ماهیت، هویت، جایگاه و آموزش آن) 📖 ص ۶۰-۶۲ 🏫 انتشارت حوزه و دانشگاه (۱۳۹۸، چاپ چهارم) 🆔 http://eitaa.com/zekra114

🔷🔹به مناسبت روز حافظ🔹🔷 📌 ما و حافظ 🎙 نشست علمی جناب آقای دکتر ابوالفضل خوش‌منش 📆 دوشنبه ۲۳ مهرماه ۱۴۰۳ 🔗لینک مشاهده: https://www.aparat.com/UT_FTIS/videos https://www.aparat.com/v/kqp414d 🆔 http://eitaa.com/zekra114

💠 كِتَابٌ أَنْزَلْنَاهُ إِلَيْكَ مُبَارَكٌ لِيَدَّبَّرُوا آيَاتِهِ وَ لِيَتَذَكَّرَ أُولُو الْأَلْبَابِ (ص: ۲۹) 🔆 جلسات هفتگی تلاوت و تدبّر قرآن کریم به همراه بیان نکات تدبّری و تناسب آیات ❇️ با قرائت عموم علاقمندان و نظارت مشترک آقای دکتر ابوالفضل خوش‌منش و اهل قرآن 📆 دوشنبه‌‌ها ساعت ۱۱ الی ۱۲ (فردا ۳۰ مهرماه ۱۴۰۳) 🏫 مسجد شهدای دانشکده الهیات و معارف اسلامی ❇️ حضور همه دانشجویان گرامی، استادان ارجمند و کارکنان محترم را برای استفاضه از منهل ماء معین قرآن کریم ارج می‌نهیم. 🆔 http://eitaa.com/zekra114

⚜ شاعر فلسطینی، محمود درویش اشغال فلسطین، خود نسل كثیری از شاعران پرشور را در این سرزمین و كشورهای مجاور پدید آورد؛ نسلی كه استقصای نام آنان نیز تقریباً غیرممكن است. ✅ نمونه‌ی شاخص این نسل، محمود درویش است. شاعری كه شعرش همواره تداعی کننده نام فلسطین است. او می‌گوید: 🔹از بیشه‌ی زیتون صدا آمد، و من مصلوب بودم روی آتش‌ها 🔸می‌گفتم: ای زاغان! بس بادتان باد این شیون‌! شاید كه برگردم به خانه‌ی خویش شاید افق یك لحظه بارانی شود، شاید وین شعله‌ی درّنده را یك‌باره بنشاند. 🔹یك روز می‌آیم فرود از این صلیب خویش 🔸وانگه مرا، آن روز، خواهی دید عریان و با پای برهنه بازگردیده [در تابش خورشید] ❇️ نمونه‌‌ای از همنوایی را در شعر محمود درویش می‌بینیم. او معتقد بود: «شعری كه نتواند چراغی را از خانه‌ای به خانه‌ای حمل كند، شعر بی‌رنگ و بویی است». او می‌گفت: 🔸به من مگو: كاش نانوا بودم در الجزایر تا هم‌آواز شوم با یك ستیزه‌گر 🔹به من مگو: كاش چوپانی بودم در یمن تا بخوانم برای شورش‌های زمن 🔸به من مگو: كاش كارگر كافه‌ای در هاوانا بودم تا بخوانم برای پیروزی كوه‌ها 🔹به من مگو: كاش حمال كوچكی در اسوان بودم تا بخوانم از برای سنگ‌ها 🔸 دوست من! نیل در ولگا نمی‌ریزد و نه به رود كنگو، و رود اردن در فرات هر رودی سرچشمه‌ای دارد، مجرایی و حیاتی دارد 🔹 دوست من... سرزمین ما عقیم نیست هر سرزمینی را روز میلادی است و هر بامداد با یك ستیزه‌گر وعده دارد. 🖋 دکتر ابوالفضل خوش‌منش 📚بیداری و بین‌الملل اسلامی با مروری بر نقش داعیان قرآنی در دو سده اخیر 📖 ص ۱۴۵ (با اندکی تصرف و تلخیص) 🏢 بوستان کتاب (۱۴۰۱، چاپ پنجم) 🆔 https://eitaa.com/zekra114

⚜ شاعر سوری، نزار قبّانی همه‌ی كوشش‌هایی كه امروز نظام‌های ارتجاعی عرب در جهت واپس‌گرایی، گاه به نام دین و زمانی به نام عروبت انجام می‌دهند، شعر زنده و پویای معاصر عرب می‌كوشد كه در كنار شعر معاصر جهان، گام‌های خود را در راه تكامل استوار كند. ✅ از مظاهر این پویایی همانا تجربه‌های زبانی و تصویری شاعران مقاومت در ادبیات امروز جهان از مبارزه‌ مسلحانه‌ مردم فلسطین تا ادبیات مقاومت اسپانیا و آمریكای لاتین است. ✅ شاعر سوری، نزار قبّانی در جمهوری در اتوبوس می‌گوید: 🔸یازده مرد به فرماندهی یك زن به نام دلال المغربی توانستند دولت فلسطین را تأسیس كنند. پس از این‌كه جهان اجازه نداد آن را به وجود بیاورند؛ 🔹این نخستین بار است كه یك زن، نزد ما به مقام ریاست جمهوری می‌رسد؛ قهرمان زن و مرد نمی‌شناسد؛ 🔸زنان می‌توانند سرافرازتر و اصیل‌تر از مردان عشق بورزند و بهتر و شایسته‌تر، شاهد مرگ را در آغوش بگیرند. 🔹وقتی دلال المغربی تصمیم گرفت زنانگی خود را به‌كار گیرد، به سرزمین فلسطین رفت... همان‌گونه كه مریم دخت عمران عمل كرد؛ 🔸در سرزمین پاكی كه گندم و زیتون درآن می‌روید و پیامبران از جانب خدا مبعوث می‌شوند، دلال به درخت خرما تكیه داد. 🔹اما سربازان اسرائیلی به او كه در حال وضع حمل بود تیراندازی كردند، آنان پس از آن‌كه دریافتند او دیگر فرزندی به دنیا نمی‌آورد، راه خود را در پیش گرفتند؛ 🔸و فرزندانش پس از یازده سال دیگر برمی‌گردند... پس از پانزده سال... پس از پنج‌هزار سال تا گور مادر خود را كه شكوفه‌ی پرتقال بر آن روییده زیارت كنند؛ 🔹...همه مُردند ولی خون آنها به یك‌زبان جدید بدل شد؛ از زبان قدیم عرب گریختند و زبان خاص خود را اختراع كردند؛ 🔸از زبانی كه هیچ كاری نمی‌كند به زبانی كه هر كاری را انجام می دهد پای نهادند؛ از علم كلام و دلائل الخیرات و معلّقات و كلیله و دمنه و ... سماورهای سبز و حشیش و بنگ و پرونده‌های اتحادیه‌ عرب گریختند؛ 🔹از یك زبان مرده به یك زبان در حال تولّد گریختند... 🔸زبانی عربی كه سیاستمداران عرب به آن سخن می‌گویند، زبان بازنشسته‌ای است... آن زبان دیگر مفهومی ندارد؛ نه حرارت دارد، نه رطوبت. 🔹آنان در لحظه‌ای از تجلیات صدق و صفا تصمیم گرفتند همه‌ی مفردات ترسوی زبان عربی را بكُشند... تصمیم گرفتند فرهنگ لغت را اشغال كنند. ❇️ قبّانی در باره‌ی همین زبان مورد اشاره در بالاست كه می‌گوید: 🔹كلمه‌ی «شاعر» در زبان عرب، یكی از شیرین‌ترین كلمات است... این كلمه دارای هزاران معنی و احساس و احتمال است... 🔹به‌همین دلیل است كه سخن از شاعر متخصص در عشق و مغازله، یك سخن خرافاتی است كه بی‌شباهت به افسانه‌ی ماهی پرنده و سخنگو نیست... كه در عین حال، باله برقصد. 🔹شاعر صاحبدل شیرین سخن و مهربان كه در قرن هیجدهم می‌زیست و بر برگهای بنفشه می‌نوشت و چهل‌وهشت ساعت دركنار دریاچه‌ی ژنو می‌گریست، اكنون در آستانه‌ی قرن بیست و یكم نمی‌تواند آن كارها را انجام بدهد و گرنه با كفش چوبی بر فرقش می‌كوبند. 🔹شاعر این قرن بر بشكه‌ی باروت خاورمیانه نشسته است. 📌پ.ن ۱: قبّانی این شعر ماندگار را بر اساس رویداد یك مصاف خونین ساخته است: حمله یازده فلسطینی به اسرائیل به رهبری دوشیزه فلسطینی دلال المغربی. آنان طی این حمله اتوبوسی را تصرف كردند و پس از برافراشتن پرچم فلسطین بر فراز آن با اشغالگران جنگیدند و همگی به شهادت رسیدند. 📌 پ.ن ۲: قبانی از تركیب مریم ابنت عمران بهره‌ می‌گیرد كه برگرفته از آیه‌ پایانی سوره‌ی تحریم است. ✅ چنان‌كه پناه آوردن «دلال» به درخت خرما كه كنایه از ضعف بدنی او برای وضع حمل در عین قدرت روح او در «سرزمینی كه در آن زیتون می‌روید»، اشاره به آیات آغازین سوره‌ی تین و نیز آیات سوره‌های مریم و مؤمنون است: 💠 فَحَمَلَتْهُ فَانْتَبَذَتْ بِهِ مَكَانًا قَصِیا * فَأَجَاءَهَا الْمَخَاضُ إِلَى جِذْعِ النَّخْلَةِ قَالَتْ یا لَیتَنِی مِتُّ قَبْلَ هَذَا وَ كُنْتُ نَسْیا مَنْسِیا * فَنَادَاهَا مِنْ تَحْتِهَا أَلا تَحْزَنِی قَدْ جَعَلَ رَبُّكِ تَحْتَكِ سَرِیا * وَ هُزِّی إِلَیكِ بِجِذْعِ النَّخْلَةِ تُسَاقِطْ عَلَیكِ رُطَبًا جَنِیا (مریم، ۲۲-۲۵). 💠 وَ شَجَرَةً تَخْرُجُ مِنْ طُورِ سَینَاءَ تَنْبُتُ بِالدُّهْنِ وَ صِبْغٍ لِلآكِلِینَ (مؤمنون،٢٠). 🖋 دکتر ابوالفضل خوش‌منش 📚بیداری و بین‌الملل اسلامی با مروری بر نقش داعیان قرآنی در دو سده اخیر 📖 ص ۱۴۰_۱۴۲ (با اندکی تصرف و تلخیص) 🏢 بوستان کتاب (۱۴۰۱، چاپ پنجم) 🆔 https://eitaa.com/zekra114

⚜ سرنخ‌های نظام تقارن سوره‌ها وقتی به روایات نظری می‌افکنیم، در می‌یابیم که از همراهی و تقارن برخی سوره‌های قرآن با یکدیگر سخن گفته شده و می‌بینیم که سور متقارن، آغاز و پایان قرآن را از دو طرف در میان خود گرفته‌اند: ❇️ سوره‌های «ناس» و «فلق» از آخر قرآن و سوره‌های «بقره» و «آل‌عمران» از آغاز آن، به نام‌های جفتیِ «معوذتان» «زهراوان» نامیده شده‌اند. ❇️ همچنین است تقارنی که بنا بر اشارات روایات اهل‌بیت در میان سوره‌های «ضحی» و «انشراح» و «فیل» و «قریش» وجود دارد و لازم است در صورت قرائت یکی از دو سوره نخست در نماز، آن سوره دیگر نیز در پی آن خوانده شود. ✅ تدبّر در سوره‌های مختلف قرآن، به ما نشان می‌دهد که موضوع ربط و پیوند و تقارن میان سوره‌های قرآن، محدود به سوره‌های مورد اشاره در بالا نیست و اگر از پایان قرآن تا آغاز حزب مفصل از یکسو، و از آغاز قرآن تا شروع حزب مفصل از سویی دیگر - یعنی از سوره ناس تا قاف و سپس از سوره بقره تا حجرات - مورد بررسی دقیق قرار گیرد، روشن خواهد شد نظام زوجیّت مورد اشاره به نحوی مخصوص میان جفت‌سوره‌های سراسر قرآن برقرار است. ❇️ اگر نگاهی به «حزب مفصل» از پایان قرآن به سمت جلو بیافکنیم، شاهد ارتباط میان سوره‌های مزبور به ترتیب زیر خواهیم بود: 💠 ناس و فلق؛ اخلاص و مسد؛ نصر و کافرون؛ کوثر و ماعون؛ قریش و فیل؛ همزه و عصر؛ تکاثر و قارعه؛ عادیات و زلزال؛ بیّنه و قدر؛ علق و تین؛ انشراح و ضحی؛ لیل و شمس؛ بلد و فجر؛ غاشیه و اعلی؛ طارق و بروج؛ انشقاق و مطفّفین؛ انفطار و تکویر؛ عبس و نازعات؛ نبأ و مرسلات؛ انسان و قیامت؛ مدّثّر و مزّمّل؛ جن و نوح؛ معارج و حاقّه؛ قلم و ملک؛ تحریم و طلاق؛ تغابن و منافقون؛ جمعه و صف؛ ممتحنه و حشر؛ مجادله و حدید؛ واقعه و رحمان؛ قمر و نجم؛ طور و ذاریات. از آغاز قرآن نیز ترتیب مزبور به این صورت خواهد بود: 💠 بقره و آل‌عمران؛ نساء و مائده؛ انعام و اعراف؛ انفال و توبه؛ یونس و هود؛ یوسف و رعد؛ ابراهیم و حجر؛ نحل و اسراء؛ کهف و مریم؛ طاها و انبیاء؛ حج و مؤمنون؛ نور و فرقان؛ شعراء و نمل؛ قصص و عنکبوت؛ روم و لقمان؛ سجده و احزاب؛ سبأ و فاطر؛ یاسین و صافات؛ صاد و زمر؛ غافر و فصّلت؛ شوری و زخرف؛ دخان و جاثیه؛ احقاف و محمّد؛ فتح و حجرات. ❇️ سوره حمد، «ام‌الکتاب» و «فاتحه» و گشاینده آن است و این سوره «اُمّ» یکایک سوره‌های قرآن نیز محسوب می‌شود و در این نظام تقارن نمی‌گنجد. ✅ سوره قاف نیز، تمایز خاصی دارد و این دو سوره، دو طلیعه و مطلع را در کنار هم نشان می‌دهند، یکی در آغاز کلّ قرآن که «کتاب مفصل» است و دیگری در آغاز حزب هفتم که خود «حزب مفصل» می‌باشد. ✅ اصل انتباه به تناسبات موجود میان آیه‌ها و سوره‌های قرآن، زاییده ممارست و مداومت در تدبر در قرآن کریم است. ✅ این مداومت به تدریج دیدگان تدبرکننده را در این وادی خواهد گشود و او را به انواع نظم و نسبت‌های موجود میان آیه‌ها و سوره‌های مختلف رهنمون خواهد گردید. ✅ برخی نسبت‌های موجود میان اجزای سوره‌های متقارن که ما را به سوی ارتباطات میان این سوره‌ها رهنمون می‌گردد، به قرار ذیل است: ❇️ اجمال و تفصیل؛ در آیه ۲۸ حدید از «ایمان به رسول» سخن رفته است؛ سوره مجادله در آیات متعدد خود و از آغاز تا انجام، نمونه‌ای تفصیلی از ایمان به رسول را در حیات فردی اجتماعی پیش روی ما می‌نهد. ❇️ بهره‌گیری از اسلوب‌های مختلف سخن؛ مانند سوره‌های انسان و قیامت 🔹یکی با پرسش و دیگری با قسم آغاز می‌شود 🔹یکی از زمانی می‌گوید که از انسان هیچ اثری در این دنیا نبوده و دیگری از زمانی که انسان دیگر در این دنیا نخواهد بود. ❇️ اسلوب‌های مشابه همانند آغاز با قسم در سوره‌های طور و ذاریات. ❇️ تفاوت‌های زمانهای مذکور در سوره، نظیر سخن از لیل و شمس. ❇️ تفاوت‌های مکان‌های مذکور در سوره، نظیر سخن از «بلد» و «بلاد» در سوره‌های بلد و فجر (لازم به ذکر است که این دو با هم، موضوع مکان را درمی‌نوردند و سخن قرآن در محدوده زمانی معیّنی محبوس نمی‌ماند). ⬅️ ادامه دارد.... 🖋 دکتر ابوالفضل خوش‌منش 📚 تناسب سوره‌ها، تنظیر و تدبر در سوره‌های حزب مفصل 📖 ص ۲۵_۲۷ 🏢 مرکز طبع و نشر قرآن کریم (۱۳۹۹) 🆔 http://eitaa.com/zekra114

⚜ سرنخ‌های نظام تقارن سوره‌ها قسمت دوم ❇️ بیان حقایق به صورت.های متقابل یا متعاکس ✅ نظیر آنچه میان سوره‌های اخلاص و مسد، میان خالق و مخلوق، میان دو منتهی‌الیه پاکی و ناپاکی و نیاز و بی‌نیازی وجود دارد ✅ سخن از مردم و طبیعت و تکوین در آغاز سوره‌های ناس و فلق در عین تأکید آشکاری که بر مسأله محوریِ «ربوبیت» در این هردو سوره وجود دارد ✅ پیوندهای پیدا و پنهانی که میان سوره‌های «جمعه» و «صف» وجود دارد: صفوف جهادی که باید از صفوف جمعه و جماعت به درآید و معیشت و اقتصادی که باید پیوند و پیمان خود را با نماز و رسول‌الله پیوسته بپاید؛ ✅ زمانی سوره‌ای می‌گوید: وَ فُتِحَتِ السَّمَاءُ فَكَانَتْ أَبْوَابًا (نبأ: ۱۹) سوره قرینه آن، همین مفهوم را چنین بیان می‌کند: وَ إِذَا السَّمَاءُ فُرِجَتْ(مرسلات: ۹) ✅ سوره‎ای از عدم نفع انذار فرعون و «سعی» متکبرانه او می‌گوید، سوره قرینه از آمدن نابینایی تشنه و مشتاق برای شنیدن سخن حق می‌گوید، بلکه کم‌توجهی به آن نابینای مشتاق را بدون هیچ کتمان و لاپوشانی ملامت می‌کند تا مقایسه میان آن دو، ضرورت توجه به مشتریان مشتاق و واقعی را گوشزد کند: 🔹فَكَذَّبَ وَ عَصَى . ثُمَّ أَدْبَرَ یسْعَى (نازعات: ۲۱_۲۲) 🔹وَ أَمَّا مَنْ جَاءَكَ یسْعَى . وَ هُوَ یخْشَى (عبس:۹-۸) ❇️ ‌واژگان و عبارات مشابه ✅ نظیر سوره.های ناس و فلق، مدّثّر و مزّمّل، سوره‌های تحریم و طلاق، سوره‌های طارق و بروج؛ ❇️ واژگان مرتبط و متقارن ✅ نظیر نجم و قمر در دو سوره‌ای که همین نامها را بر خود دارند. ❇️ تعبیر از یک حقیقت با جهات و زوایای متنوع ✅ نظیر سوره علق که از خلقت و تعلیم انسان می‌گوید و سوره تین که از رشد و خلقت و تربیت انسان می‌گوید. ❇️ ممکن است برخی از سوره‌ها به صورتی آغاز شوند که بیش از یکی از عناوین بالا را در خود جای دهند. ✅ مانند سوره‌‌های طارق و بروج که هم اسلوب قسم را در خود دارند و هم واژه مشابه. ❇️ ممکن است گاهی ارتباطات لزوماً در آغاز سوره نباشند، بلکه با سیر و تدبر در دل سوره و نگاه به پایان آن بتوان به انواع ارتباطات دست یافت. ✅ چنانکه سوره بلد در آغاز خود از «بلد» مکه می‌گوید و سوره فجر پس از آیات آغازین خود از «بلاد»ی که بر اثر طغیان و فساد، تازیانه الهی بر آنها فرود آمد؛ و بسی نمونه.های دیگر. 🖋 دکتر ابوالفضل خوش‌منش 📚 تناسب سوره‌ها، تنظیر و تدبر در سوره‌های حزب مفصل 📖 ص ۲۸-۲۹ 🏢 مرکز طبع و نشر قرآن کریم (۱۳۹۹) 🆔 http://eitaa.com/zekra114

⚜ مناسبت سوره‌های بینه و قدر بينه‌ای كه در سوره بينه سخن از آمدن آن می‌رود و سبب می‌شود تا کفار دست از کفر خود بردارند و در نهايت، انسان‌ها را در مرزبندی تاريخی خود به دو گروه تقسيم می‌كند: 💠 إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ وَالْمُشْرِكِينَ... إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ ...)،

در

لَيْلَةِ الْقَدْرِ می‌آيد. ✅ در آن شب، هرگونه «امر»ی نازل می‌شود: 🔹 أَلا لَهُ الْخَلْقُ وَالأمْرُ (اعراف،٥٤) و در رأس همه امور، امر رشد و هدايت است: 🔹وَمَا أُمِرُوا إِلا لِيَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ حُنَفَاءَ وَيُقِيمُوا الصَّلاةَ وَيُؤْتُوا الزَّكَاةَ وَذَلِكَ دِينُ الْقَيِّمَةِ (بينه،۵). ✅ موضوع سوره بينه بارها در سوره‌های پيشين ديده شد و در سوره‌های آينده نيز ديده خواهد شد: تقسيم همه انسان‌ها با همه كثرتی كه در جامعه انسانی در طول هزاره‌های گذشته و چه بسا آينده وجود دارد، به دو گروه؛ و نیز هشدار به انسان، تا جای خود را در يكی از اين دو گروه بيابد. برخی از سوره‌های دارای دسته‌بندی مورد اشاره، عبارت‌اند از: ليل و شمس. ✅ سوره بينه به مثابه تعليلی برای سوره قدر است. يعني اگر زمانی که خداوند گفت: إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ، پرسيده شود: چرا انزال صورت پذيرفت؟ ❇️ گفته خواهد شد: زيرا کسی از کفار تا زمانی که بينه نيامده بود، حاضر نبود دست از کفر خويش بردارد تا بينه به سراغ ايشان بيايد که عبارت از رسول‌الله است که بر ايشان صحيفه‌های پاک را ميخواند. 💠 لَمْ يَكُنِ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ وَالْمُشْرِكِينَ مُنْفَكِّينَ حَتَّى تَأْتِيَهُمُ الْبَيِّنَةُ (١) رَسُولٌ مِنَ اللَّهِ يَتْلُو صُحُفًا مُطَهَّرَةً (٢) فِيهَا كُتُبٌ قَيِّمَةٌ (٣) وَمَا تَفَرَّقَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ إِلا مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَتْهُمُ الْبَيِّنَةُ (٤) ✅ انفکاک و تباینی میان انسان‌ها نبود تا آنکه بینه وحی آمد و ایشان را به دو گروه عمده تقسیم کرد. 💠 كَانَ النَّاسُ أُمَّةً وَاحِدَةً فَبَعَثَ اللَّهُ النَّبِيِّينَ مُبَشِّرِينَ وَمُنْذِرِينَ وَأَنْزَلَ مَعَهُمُ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ لِيَحْكُمَ بَيْنَ النَّاسِ فِيمَا اخْتَلَفُوا فِيهِ وَمَا اخْتَلَفَ فِيهِ إِلا الَّذِينَ أُوتُوهُ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَتْهُمُ الْبَيِّنَاتُ بَغْيًا بَيْنَهُمْ فَهَدَى اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا لِمَا اخْتَلَفُوا فِيهِ مِنَ الْحَقِّ بِإِذْنِهِ وَاللَّهُ يَهْدِي مَنْ يَشَاءُ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ (بقره، ۲۱۳) ✅ شب نزول بینه‌ای که سرنوشت انسانها بلکه تقدیر هرچیزی را روشن میکند. 💠 وَ مَا أُمِرُوا إِلا لِيَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ حُنَفَاءَ وَيُقِيمُوا الصَّلاةَ وَيُؤْتُوا الزَّكَاةَ وَذَلِكَ دِينُ الْقَيِّمَةِ (۵) إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ وَالْمُشْرِكِينَ فِي نَارِ جَهَنَّمَ خَالِدِينَ فِيهَا أُولَئِكَ هُمْ شَرُّ الْبَرِيَّةِ (٦) إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ (٧) جَزَاؤُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ جَنَّاتُ عَدْنٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الأنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ ذَلِكَ لِمَنْ خَشِيَ رَبَّهُ (بینه، ۸) 💠 تَنَزَّلُ الْمَلائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ (٤) سَلامٌ هِيَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ (قدر، ۵) ✅ «امر» اصلی، عبادت حنیف و خالصانه خداوند و برپا داشتن نماز و دادن زکات و در یک کلمه، برپا داشتن دین قیّم و سُتوار است. گویی این امر، تفصیلی از آن «امر» جامعی است که در شب قدر نازل میشود. این «اقامه» است که انسانها را در گروه بهترین مخلوقات جای خواهد داد و به آنها سِلم و سلام ارزانی خواهد داشت. ✅ تفصیل سوره قدر را در آیات آغازین سوره‌هایی همچون دخان و نحل و یگر مواضع آنها می‌یابیم: 💠 حم (١) وَالْكِتَابِ الْمُبِينِ (٢) إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةٍ مُبَارَكَةٍ إِنَّا كُنَّا مُنْذِرِينَ (٣) فِيهَا يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِيمٍ (٤) أَمْرًا مِنْ عِنْدِنَا إِنَّا كُنَّا مُرْسِلِينَ (دخان،۵) 💠 أَتَى أَمْرُ اللَّهِ فَلا تَسْتَعْجِلُوهُ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى عَمَّا يُشْرِكُونَ (١) يُنَزِّلُ الْمَلائِكَةَ بِالرُّوحِ مِنْ أَمْرِهِ عَلَى مَنْ يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ أَنْ أَنْذِرُوا أَنَّهُ لا إِلَهَ إِلا أَنَا فَاتَّقُونِ (نحل، ۲) ✅ در سوره نخست، موضوع «وحی» و در سوره دوم، موضوع «حیات» بسیار پربار است. «وحی» و «حیات» در قرآن کریم، ارتباطات وثیقی با هم دارند. 🖋 دکتر ابوالفضل خوش‌منش 📚 تناسب سوره‌ها: تنظیر و تدبر در سوره‌های حزب مفصل 🏢 مرکز طبع و نشر قرآن کریم (۱۳۹۹) 🆔http://eitaa.com/zekra114

⚜ سوره رحمان

نظماهنگ درونی سوره

اين سوره «عروس قرآن» لقب گرفته و دارای آهنگی شاد و سريع است. ✅ از ويژگیهای آوايی اين سوره، اين است که از مجموع ۷۸ آيه، ۷۶ آيه آن، تنها به دو حرف خوش‌آهنگ نون و میم ختم می‌شوند. ❇️ اين دو حرف در دسته بندی حروفِ خيشومی و آهنگين قرار می‌گيرند. سهم «ن» - که حرف نوا و نغمه آهنگين است - نسبت به میم بيشتر است. 🔹نون در اين سوره، تنها به دو حرف کشيده قبل از خود، يعنی صدای «آ» و «او» ختم می‌شود و از صدای یای مدّی (صدای «ای» در کلماتی مانند: «مُؤمِنين» و «مُجرمِين»)، خبری نيست. ✅ نام رحمان در آغاز سوره ۵۵ قرآن، نظیر مطلع بسیاری از سوره‌های دیگر قرآن، با لفظ و معنای خود در سراسر سوره سایه افکنده و سمت و سوی سخن و ساختار سوره را تنظیم کرده است. ✅ تمام نعمت‌هایی که این سوره برشمرده از رحمت خداوند رحمان نشأت گرفته است. ✅ در رأس همه این نعمت‌ها، نعمت تعلیم قرائت و قرآن قرار دارد؛ قرائتی گیرا در صحیفه تمام هستی و کتب علم و در رأس آنها قرآن کریم؛ نه قرائتی سرسری که نفع چندانی نمی‌بخشد. ✅ پس از آن، سوره از انسان حامل امانت عقل و تکلیف الهی سخن می‌گوید و «میزان» هستی، میزانِ آمده از عرش و آسمان و مواقع النجوم را به وی یادآوری می‌کند تا او بر روی زمین، گسترنده و اقامه‌کننده میزان بنا بر قسط و عدل باشد. ❇️ سایه موسیقایی نام رحمان و تناسب آن را با کلمات پس از آن بنگریم: 🔹الرحمن.. القرآن.. الإنسان.. البيان.. 🔹بحسبان.. يسجدان.. 🔹 الميزان.. الميزان.. الميزان.. للأنام.. 🔹الأكمام.. الريحان. ✅ این دوازده فاصله، مقدم بر مقطعی است که در این سوره سی و یک بار تکرار شده است: فَبِأَيِّ آلاءِ رَبِّكُما تُكَذِّبانِ. ✅ بسامد این تکرار، حجمی بيش از ثلث سوره را به خود اختصاص می‌دهد. ✅ همچنین كلمه «الميزان» که سه بار در سه فاصله پیاپی تکرار شده، تمهیدی برای تکرار آیه فَبِأَيِّ آلاءِ رَبِّكُما تُكَذِّبانِ است. ✅ سوره با آیه‌ای آغاز شده که کلمه‌ای واحد است، سپس با سه آیه ادامه یافته که هر آیه خود متشکل از دو کلمه است: 🔹الرحمن.. 🔹علم القرآن.. 🔹خلق الإنسان.. 🔹علّمه البيان.. ✅ از آن پس، دو آیه‌ای می‌آید که هریک سه کلمه اصلی دارد: 🔹الشمس و القمر بحسبان.. 🔹و النجم و الشجر يسجدان.. ✅ پس از آن، دو آیه با چهار کلمه: 🔹و السماء رفعها و وضع الميزان.. 🔹ألّا تطغوا فى الميزان.. ✅ در پی آن، آیه‌ای با شش کلمه: 🔹و أقيموا الوزن بالقسط و لا تخسروا الميزان.. ✅ و باز آیه‌ای با سه کلمه: 🔹و الأرض وضعها للأنام.. ✅ و آیه‌ای با پنج کلمه: 🔹فيها فاكهة و النخل ذات الأكمام... ✅ و آیه‌ای دیگر با چهار کلمه: 🔹و الحبّ ذو العصف و الريحان... ✅ و در پس آن، همچنان این آیه: 🔹فبأي آلاء ربكما تكذبان... ❇️ این قرارِ تشکیل دهنده مقاطع موسیقایی در این سوره است و نقش هریک از آیات این سوره را در دانش موسیقی و نزد اهل فن به صورت گسترده می‌توان مطالعه کرد. ❇️ قاری قرآن، هنگام قرائت این آیات، درسی را از منبع موسیقی آسمانی دریافت می‌کند که کلید وزنی آن همین نام الهی و خوش‌آهنگ «رحمان» است؛ همان نامی که سینه او را از نفَس حیات سرشار می‌کند و وی نفَس خود را بین آیات منظمی که با نظمی خاص از یک، دو، سه، چهار، پنج، شش کلمه و گاهی بیشتر تشکیل شده‌اند، توزیع می‌کند. 🖋 دکتر ابوالفضل خوش‌منش 📚 نظماهنگ قرآن؛ ائتلاف لفظ و معنا در کلام وحی 📖 ص ۱۶۰_۱۶۲ 🏢 مؤسسه تالیف، ترجمه و نشر آثار هنری (۱۳۹۹) ⬅️ ادامه دارد... 🆔 http://eitaa.com/zekra114