#تاریخچه_حرم (بخش اول)
💠 نخستین بنای آستان مقدس حضرت عبدالعظیم(ع)
🔹 بر پایۀ کاوشهای کارشناسان در سال 1348ش، نخستین بنای آستان، قبری ساده بود. در هنگام مرمّت و تعمیر سردر ورودی شمال حرم مطهر، کتیبهای به خط کوفی و با تزیینات آجری ، نمایان شد که نشان میداد که ساختمان نخستین بقعه مطهر در نیمه دوم قرن سوم هجری توسط “محمد بن زید داعی علوی” تعمیر اساسی یافته و درگاه این بنا نخست به امر پادشاهان آل بویه و سپس به “ همت مجدالملک قمی” (وزیر برکیارق) در فواصل چهار صد و هشتاد تا چهار صد و نود قمری، متجاوز از نهصد سال پیش از این ساخته شده است.
🔸بنابراین، تاریخ احداث نخستین بقعه مبارکه را باید در عصر علویان طبرستان، حدود 20 سال پس از رحلت حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السّلام، یعنی در حدود سالهای 272 تا 275ق. دانست.
كانال حرم حضرت عبدالعظیم(ع)
✅ @abdulazim_ir
#تاریخچه_حرم (بخش دوم)
💠 آستان مقدّس حضرت عبدالعظیم(ع) در عصر آلبویه
🔹آل بویه، پادشاهان شیعی قرن چهارم هجری بودند که از 320 تا 448 قمری در عراق و ایران حکومت میکردند. یکی از مزارهایی که به دستور “ رکن الدوله دیلمی” توسعه یافت، حرم حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السّلام بود. در دوران فخرالدوله، به سبب حضور وزیری دانشمند و اهل فرهنگ، یعنی “ صاحب بن عباد”، توجهی ویژه به توسعه و بازسازی حرم و آستان حضرت عبدالعظیم علیه السّلام شد.
🔸کارشناسان و متخصّصان، پس از پژوهش در اطراف دیوار آجری درگاه اصلی حرم، که کتیبهای از عصر سلجوقی بر سینه داشت، دریافتند که بخشهایی از زیر و کنار دیوارههای آن کتیبه در اطراف درگاه ورودی، از آثار دورۀ آل بویه است.
🔹از اینرو میتوان حدس زد که این بخش از حرم، در عصر آل بویه ساخته و در روزگار سلاجقه نوسازی شده است.
كانال حرم حضرت عبدالعظیم(ع)
✅ @abdulazim_ir
#تاریخچه_حرم (بخش سوم)
💠 آستان مقدّس در عصر سلجوقی
🔸دومین بازسازی و مرمّت آستان در عصر سلاجقه بوده است. سلجوقیان که از ۴۲۲ق. تا ۵۵۲ق. در عراق ، ایران و آسیای صغیر حکومت میکردند، اگرچه مذهب اهل سنت داشتند ، گاهی از وزرا و کارگزاران شیعی در دستگاه حکومتی خود بهره می گرفتند. انوشیروان خالد و مجدالملک محمد براوستانی یا بلاسانی از آن جمله است.
🔹سلطان برکیارق، براوستانی را که شیعی مذهب و بسیار دیندار و اهل علم بود، به وزارت خود برگزید و او مشاهد و مزارهای اهل بیت علیهم السّلام را در شهرهای مختلف، به ویژه در عراق بازسازی کرد. بنای مجللی نیز برای حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السّلام ساخت. مجدالملک با حمایت برکیارق در ۴۶۵ق. بر فراز قبر حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السّلام گنبد و قبه ساخت.
🔸یکی از آثار زمان سلجوقی، کتیبه ای سراسری در ورودی بقعه است که نشان میدهد سازنده بنا مجدالملک بوده است. این کتیبه مربوط به سالهای ۴۸۰ - ۴۹۰ق. است.
پس از دوران سلجوقی، ملوک شیعی آل باوند نیز کوشش هایی برای حفظ و مرمّت این بقعه مبذول داشتند؛ از جمله حسام الدوله اردشیرشاه، فرزند علاءالدوله حسن که سالی دویست دینار برای نگهداری از این مزار میفرستاد.
آل باوند، بین سالهای ۵۶۷ تا ۶۰۱ هجری قمری، در مازندران حکومت میکردند.
كانال حرم حضرت عبدالعظیم(ع)
✅ @abdulazim_ir
#تاریخچه_حرم (بخش چهارم)
💠 آستان مقدّس در عصر صفوی
🔹در اعصار گذشته صفویان بیشترین کوشش را برای توسعه بقعه حضرت عبدالعظیم(ع) به کار بستند و بر شکوه و عظمت آن افزودند؛ چنانکه در آبادانی و بازسازی و نیز زیباسازی دیگر بناهای دینی کوشیدند. شاهان صفوی به سبب وجود مزار حضرت عبدالعظیم(ع) و امامزاده حمزه(ع) همچنان به ری توجه و عنایت داشتند؛ به ویژه از آن روی که آنان نسب خود را به امامزاده حمزه(ع) میرساندند. بدین رو، مزار امامزاده حمزه(ع) را به طرزی زیبا و شایسته نوسازی کردند.
🔸شاه طهماسب از آنجا که به تهران توجه و عنایتی خاص داشت و خود در 944ق. به این شهر آمد، به توسعه مزار و مرقد حضرت عبدالعظیم(ع) اهتمام ورزید.
در سال 944ق. به امر او ایوان و رواق حرم حضرت را پیافکندند و در سال 950ق. مُحَجَّری به دور صندوق قبر ساختند.
پس از او، شاه عباس صفوی این مزار و مرقد را بزرگ داشت.
🔹نوشته اند: شاه عباس به مرضی سخت گرفتار آمد و چون از پزشکان ناامید شد، برای گرفتن شفا، از قزوین به آستان حضرت عبدالعظیم(ع) رفت و در آنجا شفا یافت.
كانال حرم حضرت عبدالعظیم(ع)
✅ @abdulazim_ir
#تاریخچه_حرم (بخش پنجم)
💠 آستان مقدّس در عصر قاجار
🔹هر چند در عصر قاجار، به دلیل انتقال پایتخت به تهران که پیشتر از توابع ری بود، ری رونق پیشین خود را از دست داد؛ اما شاهان قاجار نیز در توسعه و مرمت بقعه حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السّلام کوشیدند.
🔸نخستین اقدام در این عصر، ساخت ضریح نقره، به فرمان فتحعلیشاه بود. آیینهکاری و نقاشی ایوان جنوبی را نیز به دستور میرزا آقاخان نوری، صدر اعظم عصر ناصری، ملقب به اعتمادالدوله، به سامان رساندند.
🔹ناصرالدینشاه طی فرمانی در سال 1270ق. دستور داد که گنبد مرقد را تذهیب و با پوششی از طلا بیارایند و ایوان را آیینهکاری کنند. تکمیل آیینهکاری حرم در سال 1291ق. به دستور دوست محمدخان معیرالممالک از رجال دوره قاجار و آخرین مرحله آن در ایوان آیینه در سال 1309ق. انجام گرفت.
كانال حرم حضرت عبدالعظیم(ع)
✅ @abdulazim_ir
#تاریخچه_حرم (بخش ششم)
💠 صندوق چوبی مضجع مطهّر حضرت عبدالعظیم علیه السّلام
🔹یکی از نفیسترین و زیباترین و قدیمی ترین آثار تاریخی آستان مقدس، صندوق چوبی روی مرقد است که در چهارطرف آن آیات قرآنی به خط نسخ و ثلث برجسته، همراه با زیارتنامه به قلم یحیی بن محمد اصفهانی در تاریخ 725ق حکاکی شده است.
🔸این صندوق به گواهی کتیبه آن، به دستور خواجه نجمالدین محمد، مقارن روزگار ابوسعید بهادرخان از ایلخانان مغول ساخته شده است.
🔹طول صندوق ، 2/58 متر ، عرض آن 1/50 و ارتفاع آن 1/20 متر است. پایههای صندوق و قیدهای آن از چوب عود است و ترنج و شمسهها و نیمشمسهها از چوب عود و گردو و فوفل می باشد.
🔸دو کتیبه به خط نسخ و ثلث برجسته در چهار بدنه بهکار رفته است: یکی از آن دو از چهارگوشه بالای طرف راست (جنوب غربی) شروع میشود و بر حاشیه بالایی چهار ضلع صندوق دور میزند. دنباله آن در تمام اطراف بدنه جنوبی صندوق ادامه پیدا میکند و در گوشه بالایی ضلع چپ همان بدنه، پایان مییابد.
🔹کتیبه دیگر بر روی چهار سوی صندوق مزبور در حاشیههایی که به ترتیب بر دو طرف و پایین اضلاع غربی و شمالی صندوق دور میزند، به خط نسخ برجسته، شامل آیة الکرسی(سوره بقره، آیات 255، 256 و 257) است.
🔸بر حاشیه باریکتری ، آیات 26، 27 و 28 سوره آلعمران "قُلِ اللَّهُمَّ مَالِکَ الْمُلْکِ... وَ إِلَی اللَّهِ الْمَصِیرُ" به خط ثلث برجسته و در قسمت آخر آن، دو آیه دیگر نوشته اند.
كانال حرم حضرت عبدالعظیم(ع)
✅ @abdulazim_ir
#تاریخچه_حرم (بخش هفتم)
💠 ضریح مطهّر حضرت عبدالعظیم(ع)
🔸نخستین بار به دستور شاه طهماسب، در سال 950ق. نرده ای به دور صندوق قبر ساختند؛ اما ضریحی که اکنون بر مرقد مطهر وجود دارد، ساخته عصر فتحعلیشاه قاجار است و بر روی آن تاریخ 1222ق. ثبت است.
🔹این ضریح به دستور امینالسلطان، صدر اعظم وقت، فرزند میرزا ابراهیم خان و با هنرمندی صنعتکاران ، مرمّت شد.
طول ضریح 3/87 متر، عرض آن 2/95 متر و ارتفاع آن 2/40 متر، و کتیبه بالای آن به پهنای 54 سانتیمتر و دهانههای شبکه و پایههای آن به ارتفاع 1/86 متر است.
🔸این ضریح بر پایهای از سنگ مرمر به ارتفاع 25 سانتیمتر قرار یافته است. جنس آن، نقره است، همراه آیینهکاری و نقاشی ایوان جنوبی.
🔹در چهارگوشه پایین آن نیز نام استادان مرمّتکار عصر ناصری (استاد محمد زرگرباشی و محمدمهدی زرگر، ولدان خیرالحاج حاجی آقابزرگ زرگر نبیره استاد ملک محمد رشتی) به خط رضاقلی درج شده است؛ نام هنرمندانی که تحت اشراف و نظارت استاد صنیعخاتم، در تجدید و مرمّت ضریح در سال ۱۳۲۰ ش. کوشیدند، عبارت است از: نصرتالله یوسفی (تذهیبکار)، حسین شفقت (خاتمکار)، محمد منبتکار، غلامحسین اقلیما(نقرهساز) ، عطاءالله اعظمی(سراستاد نقرهساز) ، حاجی شیخ احمد معصومی (خطاط)، مهدی حکمی (استاد و خطاط هنرمند).
كانال حرم حضرت عبدالعظیم(ع)
✅ @abdulazim_ir
#تاریخچه_حرم (بخش هشتم)
💠 گنبد مطهّر حضرت عبدالعظیم(ع)
🔸نخستین گنبد حرم مطهر، معماری سادهای داشته و در دوران علویان طبرستان، به دستور محمد بن زید علوی ساخته شده است. در عصر آل بویه نیز تعمیراتی بر آن صورت گرفت، اما در عصر سلجوقی(بین سالهای ۴۸۰ تا ۴۹۰ ق.) گنبدی بزرگ و باشکوه به جای آن ساختند که امروزه همچنان بر فراز آن مزار مقدس، شکوه و زیبایی خیرهکنندهای دارد و با اینکه قریب هزار سال از قدمت آن میگذرد و تعمیراتی اندک بر روی آن انجام شده است، همچنان استوار و دلربا باقی مانده است.
🔹 این گنبد که به دستور مجدالملک براوستانی قمی ساخته شد، از قدیمی ترین گنبدهای ایران به شمار می رود و یک سده زودتر از گنبد حرم امام رضا(ع) ساخته شده است و در هنگام تهاجم مغولان نیز از گزند ویرانی مصمون ماند.
🔸این گنبد در دوران ناصری (۱۲۷۰ق.) با پوششی زرین تزیین شد و به هنگام طلاکاری گنبد، چند بیت شعر از شمسالشعراء سروش با خطی زیبا بر آن نقش بست.
كانال حرم حضرت عبدالعظیم(ع)
✅ @abdulazim_ir
#تاریخچه_حرم (بخش نهم)
💠 منارههای حرم حضرت عبدالعظیم(ع)
🔹در عصر ناصری، به هنگام طلاکاری گنبد مطهر، سال 1270ق. دو منارۀ بلند و باشکوه در دو جانب ایوان اصلی آیینه (ایوان شمالی) ساخته شد و پیش از آن، این بنا فاقد گلدسته بود.
🔸گلدستهها از سطح بام، چهار قسمت دارند؛ بدین ترتیب: پایه استوانهای آجری به پهنای هرضلع 4/20 متر ؛ گلدان ؛ قلمه کشیده؛ مأذنه.
🔹روی گلدستهها با کاشیهای زیبای عصر قاجار تزیین شده است. طرح کاشیهای روی بدنه استوانهای گلدسته با توجه به فرسایش تدریجی قطر قلمه، جلوه ای خاص دارد. بلندی آنها از کف بنا 33 متر است.
🔸این مناره از نظر تزیین و تناسب، در شمار زیباترین منارههای عصر قاجار است. داخل هر مناره، پلکانی است که مؤذن را به مأذنه میرساند.
🏷 تاریخچه بناهای حرم را می توانید با هشتگ #تاریخچه_حرم دنبال کنید.
كانال حرم حضرت عبدالعظیم(ع)
✅ @abdulazim_ir