دوره #فشرده_رسائل، بخش اوّل (قطع و ظنّ)‏ جلسه ۱۹ از ۱۹‏ مبحث آغازین: حجّیت خبر واحد ‏#سید_محمدصادق_علم_الهدی خرداد ۸۶‏ قم، مدرسه آیت الله گلپایگانی ره ‏#فرائد_الاصول_بخش۱‏ ‏#فرائد_الاصول ‏#رسائل ‏#پایه_۷‏ 🎙 @Alamolhoda_org

بسمه‌تعالی 👈 شروع مبحث جدید در درس خارج اصول به اطلاع می‌رساند: به حول و قوّه الهی، از فردا دوشنبه ١٣ آبان، درس خارج اصول از ابتدای مبحث استصحاب آغاز خواهد شد. زمان: بعد از نماز عشا از ساعت ۶:۱۵ (همراه با خارج فقه) مکان: قم، میدان روح الله، نبش کوچه ١٧ خیابان معلم، مدرسه علمیه آیت الله علم الهدی قده، طبقه٢ #سید_محمدصادق_علم_الهدی #خارج_اصول #خارج_فقه #اطلاعیه_ها ⏯ @Alamolhoda_org

‏#حلقه_ثالثه_جلد۱‏ جلسه ۲۲‏ ص۳۲: شبهة تنجّز الواقع المشكوك:‏ ‏‏‏‏‏...‏ ‏۱۱ آبان ۹۸‏ ‏#سید_محمدصادق_علم_الهدی‏ ‏#امارات_و_اصول ‏#حکم_واقعی_و_ظاهری ‏#حکم_شرعی_تقسیمات_آن‏ ‏#حلقه_ثالثه‏ ‏#دروس_في_علم_الاصول_ح۳‏ 🎙 @Alamolhoda_org

‏#حلقه_ثالثه_جلد۱‏ جلسه ۲۳‏ ص۳۳: و في هذه الحالة إذا كان إنشاء الوظيفة العملية بلسان تنزيل مؤدَّى‏‏‏‏‏‏...‏ ‏۱۲ آبان ۹۸‏ ‏#سید_محمدصادق_علم_الهدی‏ ‏#امارات_و_اصول ‏#حکم_واقعی_و_ظاهری ‏#حکم_شرعی_تقسیمات_آن‏ ‏#حلقه_ثالثه‏ ‏#دروس_في_علم_الاصول_ح۳‏ 🎙 @Alamolhoda_org

‏#حلقه_ثالثه_جلد۱‏ جلسه ۲۴‏ ص۳۳: و يبدو من مدرسة المحقّق النائيني قدس سره التمييز بين هذين‏‏ القسمين‏‏‏‏‏...‏ ‏۱۳ آبان ۹۸‏ ‏#سید_محمدصادق_علم_الهدی‏ ‏#امارات_و_اصول ‏#حکم_واقعی_و_ظاهری ‏#حکم_شرعی_تقسیمات_آن‏ ‏#حلقه_ثالثه‏ ‏#دروس_في_علم_الاصول_ح۳‏ 🎙 @Alamolhoda_org

‏#حلقه_ثالثه_جلد۱‏ جلسه ۲۵‏ ص۳۳:و لكنّ التحقيق: أنّ الفرق بينهما أعمق من ذلك، فإنّ روح‏‏‏‏‏‏...‏ ‏۱۴ آبان ۹۸‏ ‏#سید_محمدصادق_علم_الهدی‏ ‏#امارات_و_اصول ‏#حکم_واقعی_و_ظاهری ‏#حکم_شرعی_تقسیمات_آن‏ ‏#حلقه_ثالثه‏ ‏#دروس_في_علم_الاصول_ح۳‏ 🎙 @Alamolhoda_org

‏#مکاسب_بخش۵‏ جلسه ۱۸‏ ‏#سید_محمدصادق_علم_الهدی ج۴، ص۱۹۳: و لو كان مدّة التعذّر غير مضبوطة عادةً كالعبد المُنْفَذ إلى [ال‍]هند...‏ ‏۱۱ آبان ۹۸‏ ‏#قدرت_بر_تسلیم ‏#شرائط_عوضین ‏#بیع_مکاسب‏ ‏#مکاسب_بخش۵_ترم۱‏ ‏#کتاب_المکاسب‏ 🎙 @Alamolhoda_org

‏#مکاسب_بخش۵‏ جلسه ۱۹‏ ‏#سید_محمدصادق_علم_الهدی ج۴، ص۱۹۳: ثمّ لا إشكال في اعتبار قدرة العاقد إذا كان مالكاً، لا ما إذا...‏ ‏۱۲ آبان ۹۸‏ ‏#قدرت_بر_تسلیم ‏#شرائط_عوضین ‏#بیع_مکاسب‏ ‏#مکاسب_بخش۵_ترم۱‏ ‏#کتاب_المکاسب‏ 🎙 @Alamolhoda_org

‏#مکاسب_بخش۵‏ جلسه ۲۰‏ ‏#سید_محمدصادق_علم_الهدی ج۴، ص۱۹۴: ثمّ قال:لا يقال: إنّه قد يحصل الوثوق للفضولي بإرضاء المالك...‏ ‏۱۳ آبان ۹۸‏ ‏#قدرت_بر_تسلیم ‏#علم_ به_قدر_مثمن ‏#شرائط_عوضین ‏#بیع_مکاسب‏ ‏#مکاسب_بخش۵_ترم۱‏ ‏#کتاب_المکاسب‏ 🎙 @Alamolhoda_org

‏#مکاسب_بخش۵‏ جلسه ۲۱‏ ‏#سید_محمدصادق_علم_الهدی ج۴، ص۲۰۷: لكن في صحيحة رفاعة النخّاس ما ظاهره المنافاة، قال: «سألت...‏ ‏۱۴ آبان ۹۸‏ ‏#علم_ به_قدر_ثمن ‏#شرائط_عوضین ‏#بیع_مکاسب‏ ‏#مکاسب_بخش۵_ترم۱‏ ‏#کتاب_المکاسب‏ 🎙 @Alamolhoda_org

🔔🔔🔔‏ ‏ ‏ ‏✅ فهرست درس‌های باراگذاری‌شده استاد علم‌الهدی بر روی نسخه ایتای کانال «دروس»‏ @Alamolhoda_org کانال پشتیبان بر روی تلگرام و سروش:‏ t.me/Alamolhoda_org Sapp.ir/Alamolhoda_org‎ 🔘‏ ویژگی فایل‌های کانال دروس:‏ تاکنون بیش از ۷۵۰ صوت از آرشیو ۷۰۰۰ فایلی دروس ‏استاد ‌‏#سید_محمدصادق_علم_الهدی در ‏کانال ایتا بارگذاری شده است. تمام این فایل‌ها ‏از ‏آخرین تدریس‌های استاد تنظیم و تکمیل شده و در حد ‏مقدور ویرایش فنی گردیده است. ‏از ‏این رو با صوت‌هایی که به نام استاد در بازار به فروش می‌رسد و یا در ‏سایت‌ها منتشر ‏شده، ‏کمّاً و کیفاً متفاوت است. ‏ 💡به منظور تسهیل در روند دسترسی طلاب، نشر فایل‌های موجود در کانال ـ حتی بدون ذکر مأخذ ـ بلا ‏مانع است. ‏ 🔻‏ فهرست:‏ ‏۱ ـ #تاریخ_علم_اصول و ادوار آن‏ ‏(در ۲۰ جلسه به طور کامل در کانال بارگذاری شده)‏ 🔹‏ معرفّی:‏ https://eitaa.com/Alamolhoda_org/117‎ 🔸‏ اوّلین فایل:‏ https://eitaa.com/Alamolhoda_org/120‎ ‏۲ ـ #تاریخ_علم_فقه و ادوار آن‏ ‏(در ۲۲ جلسه به طور کامل در کانال بارگذاری شده)‏ 🔹‏ معرفّی:‏ https://eitaa.com/Alamolhoda_org/21‎ 🔸‏ اوّلین فایل:‏ https://eitaa.com/Alamolhoda_org/22‎ ‏۳ ـ دوره‌ی فشرده ##فرائد_الاصول_بخش۱ #پایه_۷ ، از ابتدای کتاب ‏(در ۱۹ جلسه به طور کامل در کانال بارگذاری شده)‏ 🔸‏ اوّلین فایل:‏ https://eitaa.com/Alamolhoda_org/1115‎ ‏۴ ـ دوره‌ی فشرده‌ #کفایة_الاصول_بخش۱ #پایه_۹ از ابتدای کتاب ‏(در ۲۵ جلسه به طور کامل در کانال بارگذاری شده)‏ 🔸‏ اوّلین فایل:‏ https://eitaa.com/Alamolhoda_org/1082‎ 🔸‏ ‏#تقریر_درس به صورت پی‌دی‌اف:‏ https://eitaa.com/Alamolhoda_org/1110‎ ‏۵ ـ دوره‌ی تفصیلی #کفایة_الاصول_بخش۱ #پایه_۹ از ابتدای کتاب ‏(در ۱۴۷ جلسه به طور کامل در کانال بارگذاری شده)‏ 🔸‏ اوّلین فایل:‏ https://eitaa.com/Alamolhoda_org/145‎ ‏۶ ـ دوره‌ی تفصیلی #کفایة_الاصول_بخش۴ ، از مبحث «خاتمة في شروط العوضین»‏ ‏(در حال تدریس و بارگذاری )‏ 🔸‏ اوّلین فایل:‏ https://eitaa.com/Alamolhoda_org/835‎ ‏۷ ـ دوره‌ی تفصیلی #مکاسب_بخش۵ ، از مبحث «القدرة علی التسلیم»‏ ‏(در حال تدریس و بارگذاری )‏ 🔸‏ اوّلین فایل:‏ https://eitaa.com/Alamolhoda_org/823‎ ‏۸ ـ دوره‌ی تفصیلی #مکاسب_بخش۶، از مبحث «الثالث: خیار الشرط»‏ ‏(در ۱۰۵ جلسه به طور کامل در کانال بارگذاری شده)‏ 🔸‏ اوّلین فایل:‏ https://eitaa.com/Alamolhoda_org/149‎ ‏۹ ـ دوره‌ی سریع #حلقه_اولی ‏(در ۲۸ جلسه به طور کامل در کانال بارگذاری شده)‏ 👈 📋‏ فهرست تفصیلی لینک فایل‌ها: ‏ https://eitaa.com/Alamolhoda_org/112‎ ‏۱۰ ـ #حلقه_ثانیه ‏(در ۱۵۱ جلسه به طور کامل در کانال بارگذاری شده)‏ 🔸‏ اوّلین فایل:‏ https://eitaa.com/Alamolhoda_org/780‎ ‏۱۱ ـ #حلقه_ثالثه ، از ابتدای جلد اول: مباحث الفاظ و ادله عقلیه ‏(در حال تدریس و بارگذاری )‌‏‎ ‎ 🔹‏ نکاتی در معرّفی حلقات و مؤلّف آن و برتری محتوایی حلقات بر کتب مشابه و ...):‏ https://eitaa.com/Alamolhoda_org/817‎ 🔸‏ اوّلین فایل:‏ https://eitaa.com/Alamolhoda_org/827‎ ‏۱۲ ـ #خارج_اصول ، از ابتدای اصول علمیه ‏(در حال تدریس و بارگذاری )‏ 🔸‏ اوّلین جلسه سال تحصیلی ۹۸ ـ ۹۷:‏ https://eitaa.com/Alamolhoda_org/177 ‎ 🔸‏ اوّلین جلسه سال تحصیلی ۹۹ ـ ۹۸:‏ https://eitaa.com/Alamolhoda_org/852‎ ‏۱۳ ـ #خارج_فقه ، از ابتدای اجتهاد و تقلید ‏(در حال تدریس و بارگذاری )‏ 🔸‏ اوّلین جلسه سال تحصیلی ۹۸ ـ ۹۷:‏ https://eitaa.com/Alamolhoda_org/195‎ 🔸‏ اوّلین جلسه سال تحصیلی ۹۹ ـ ۹۸:‏ https://eitaa.com/Alamolhoda_org/995‎ ‏۱۴ ـ دوره #فشرده_فلسفه #پایه_۷ بر مبنای کتاب «بدایة الحکمة»‏ ‏(در ۱۵ جلسه به طور کامل در کانال بارگذاری شده)‏ 🔸‏ اوّلین فایل:‏ https://eitaa.com/Alamolhoda_org/1066‎ ‏۱۵ ـ #فقه_القضاء برای کارآموزان قضاوت بر اساس کتاب #مبانی_تکملة_المنهاج‏ ‏(در حال تدریس و بارگذاری )‏ 🔸‏ اوّلین فایل:‏ https://eitaa.com/Alamolhoda_org/1057‎ ‏۱۶ ـ #گفتار_اخلاقی استاد برای #خودسازی ‏۱۷ ـ تذکّرات طلبگی استاد برای #موفقیت_تحصیلی ‏-‏

‏✅ بخش دیگری از دروس استاد علم‌الهدی که صرفاً بر روی کانال «تلگرام» بارگذاری ‏شده است:‏ ‏۱ ـ دوره‌ی تفصیلی #فرائد_الاصول، بخش۱، از ابتدای کتاب ‏ ‏(به طور کامل در کانال بارگذاری شده)‏ 🔸‏ اوّلین فایل:‏ https://t.me/Alamolhoda_org/64‎ ‏۲ ـ دوره‌ی تفصیلی #کفایة_الاصول، بخش۲، از مبحث ضدّ ‏(به طور کامل در کانال بارگذاری شده)‏ 🔸‏ اوّلین فایل:‏ https://t.me/Alamolhoda_org/59‎ ‏۳ ـ دوره‌ی تفصیلی #کفایة_الاصول_بخش۳، از مبحث اطلاق و تقیید ‏(به طور کامل در کانال بارگذاری شده)‏ 🔸‏ اوّلین فایل:‏ https://t.me/Alamolhoda_org/672‎ ‏۴ ـ دوره‌ی تفصیلی #مکاسب_بخش۴، از مبحث «القول في الإجازة و الردّ»‏ ‏(به طور کامل در کانال بارگذاری شده)‏ 🔸‏ اوّلین فایل:‏ https://t.me/Alamolhoda_org/668‎ ‏۵ ـ #حلقه_ثالثه ، از ابتدای جلد دوم، مبحث اصول عملیه و تعارض ادلّه ‏(به طور کامل در کانال بارگذاری شده)‏ 🔸‏ اوّلین فایل:‏ https://t.me/Alamolhoda_org/67‎ 🔹‏ معرفّی:‏ https://t.me/Alamolhoda_org/1326‎ ‏۶ ـ #خارج_اصول ، از ابتدای اصول علمیه ‏(در حال تدریس و بارگذاری )‏ 🔸‏ اوّلین فایل این بخش:‏ https://t.me/Alamolhoda_org/109‎ ‏۷ ـ #خارج_فقه ، از ابتدای اجتهاد و تقلید ‏(در حال تدریس و بارگذاری )‏ 🔸‏ اوّلین فایل این بخش:‏ https://t.me/Alamolhoda_org/115‎ @Alamolhoda_org

‏✅ فهرست درس‌های سال جدید + اصلاحیه‏ برنامه درس‌های سال تحصیلی ۹۹ ـ ۹۸ ‏ در حوزه علمیه قم توسّط استاد: #سید_محمدصادق_علم_الهدی ‏۱ - ‏👈 📋‏ حلقه ثالثه از ابتدای کتاب ساعت ۸ صبح ‏ خ معلّم، میدان روح الله (ره)، نبش کوچه ۱۷، مدرسه آیت الله علم‌الهدی (قده)، طبقه۲‏ تذکّر: مکان این درس در سامانه «نجاح»، مدرسه آیت الله گلپایگانی ثبت شده که تغییر ‏کرده است.‏ ‏٢ - ‏👈 📋‏ پایه ‌۱۰ :‏ کفایه ۴‏ از «خاتمة فی شرائط الاُصول»‏ ساعت ۹ صبح ‏ خ معلّم، میدان روح الله (ره)، نبش کوچه ۱۷، مدرسه آیت الله علم‌الهدی (قده)، طبقه۲‏ تذکّر: مکان این درس در سامانه «نجاح»، مدرسه آیت الله گلپایگانی ثبت شده که تغییر ‏کرده است.‏ ‏٣ و ۴ - ‏👈 📋‏ خارج اصول / خارج فقه (بلافاصله پشت هم):‏ از شنبه تا سه شنبه، بعد از نماز عشاء، ساعت ۶:۱۵ موضوع اصول: از ابتدای استصحاب موضوع فقه: مبحث اجتهاد و تقلید خ معلّم، میدان روح الله (ره)، نبش کوچه ۱۷، مدرسه آیت الله علم‌الهدی (قده)، طبقه۲‏ ‏۵ - ‏👈 📋‏ پایه ‌٩ :‏ مکاسب ۵‏ مبحث «الثالث من شروط العوضین» ‏ ساعت ۷ صبح ‏ مدرسه انوار طه، خیابان معلّم، کوچه۱۲، جنب جامعه مدرّسین تذکّر: شرکت در تمام دروس برای عموم آزاد است.‏ آدرس ناشر دروس بر روی تلگرام و ایتا و سروش: ‏ @Alamolhoda_org ‏#فهرست_دروس ‏#تدریس ‏#دروس_حوزه_علمیه_قم‏ ‏#اطلاعیه_ها‏ ‏-‏

🔺‏ ‏ نصایحی برای داوطلبان تصدّی منصب قضاوت:‏ ـ سه راه پیش‌روی شما بیش نیست؛ یا ادّعای نبوّت کنید یا ...‏ ـ قاضی شقی کم نبوده، کم نداریم، و کم نخواهد بود!‏ ـ گاه دراثر غضب الهی، قضات نااهل آن‌چنان در برابر تضییع حقوق مردم کرخت می‌شوند که تا واپسین ایام عمر نیز هیچ دغدغه‌ای نسبت به ‏گذشته خود احساس نمی‌کنند و بدین‌سان، از توفیق توبه و تدارک ما فات، برای همیشه محروم می‌مانند...‏ ‏◀️‌‎️‌‏ بخشی از جلسه نخست درس ‌‎#‎فقه‎_‎القضاء برای کارآموزان قضا استاد #سید_محمدصادق_علم_الهدی ‏۷ مهر ۹۸‏ مرکز تخصّصی قضا / مدرسه ولی‌عصر عج ‏#گفتار‎_‎اخلاقی ‏#خودسازی ‏#قضاوت3 ‏#طلبه‎_‎ها ‏➕مطالب عمومی و اخلاقی:‏ 📚 @Alamolhoda_ir ‏➕صوت دروس حوزه:‏ 🎙 @Alamolhoda_org

‏#خارج_اجتهاد_و_تقلید ‏ جلسه ۱۱۱‏ ‏#سید_محمدصادق_علم_الهدی ‏ ‏ ـ قاعده فراغ و تجاوز (بخش ۸)‏ ‏ (ذیل مسأله۴۰عروه)‏ ‏۱۱ آبان ۹۸‏ ‏#خارج_فقه‏ ‏#قاعده_فراغ ‏#قاعده_تجاوز 🎙 @Alamolhoda_org

‏#خارج_اصول_عملیه جلسه ۲۰۳‏ ‏#سید_محمدصادق_علم_الهدی تنبیهات #اقل_واکثر:‏ ‏۳ ـ شک در اطلاق جزئیت یا شرطیت شیء (بخش ۵)‏ بررسی مفاد احادیث «ما غلب الله علیه...» (بخش۱)‏ ‏۱۱ آبان ۹۸‏ ‏#خارج_اصول‏ 🎙 @Alamolhoda_org

‏#خارج_اصول_عملیه جلسه ۲۰۴‏ ‏#سید_محمدصادق_علم_الهدی تنبیهات #اقل_واکثر:‏ ‏۳ ـ شک در اطلاق جزئیت یا شرطیت شیء (بخش ۶)‏ بررسی مفاد احادیث «ما غلب الله علیه...» (بخش۲)‏ ‏۱۲ آبان ۹۸‏ ‏#خارج_اصول‏ 🎙 @Alamolhoda_org

‏ #حلقه_ثالثه_جلد_یک‏ جلسه ۲۶‏ ص۳۵:نعم، الأنسب في موارد التقديم بلحاظ قوّة الاحتمال أن يصاغ الحكم‏...‏ ‏۱۸ آبان ۹۸‏ ‏ #سید_محمدصادق_علم_الهدی ‏ #امارات_و_اصول ‏ #حکم_واقعی_و_ظاهری ‏ #حکم_شرعی_تقسیمات_آن‏ ‏ #حلقه_ثالثه_جلد۱ ‏ ‏ #حلقه_ثالثه ‏ #دروس_في_علم_الاصول‏ 🎙 @Alamolhoda_org

‏ #حلقه_ثالثه_جلد۱‏ جلسه ۲۷‏ ص۳۶:و أمّا على‏ مسلكنا في تفسير الأحكام الظاهرية و أنّها خطابات‏‏‏‏‏‏‏...‏ ‏+ تبیین رویکرد اخروی فقه معاصر و فاصله آن با عرصه نظام‌سازی اجتماعی ‏۱۹ آبان ۹۸‏ ‏ #سید_محمدصادق_علم_الهدی ‏ #امارات_و_اصول ‏ #حکم_واقعی_و_ظاهری ‏ #حکم_شرعی_تقسیمات_آن‏ ‏ #حلقه_ثالثه ‏ #تمدن_سازی_فقهی ‏ #نظامات_فقهی ‏ #دروس_في_علم_الاصول_ح۳‏ 🎙 @Alamolhoda_org

‏ #خارج_اجتهاد_و_تقلید ‏ جلسه ۱۱۲‏ ‏#سید_محمدصادق_علم_الهدی ‏ ‏ ـ قاعده فراغ و تجاوز (بخش ۹)‏ ‏ (ذیل مسأله۴۰عروه)‏ ‏۱۲ آبان ۹۸‏ ‏ #خارج_فقه‏ ‏ #قاعده_فراغ ‏ #قاعده_تجاوز 🎙 @Alamolhoda_org

‏ #حلقه_ثالثه_جلد_یک‏ جلسه ۲۸‏ ص۳۶: ...و ليس موضوعاً مستقلًاّ لحكم العقل بوجوب الطاعة في مقابل...‏ ‏۲۰ آبان ۹۸‏ ‏ #سید_محمدصادق_علم_الهدی ‏ #امارات_و_اصول ‏ #حکم_واقعی_و_ظاهری ‏ #حکم_شرعی_تقسیمات_آن‏ ‏ #حلقه_ثالثه ‏ #دروس_في_علم_الاصول_ح۳‏ 🎙 @Alamolhoda_org

‏#حلقه_ثالثه_جلد_یک‏ جلسه ۲۹‏ ص۳۷: التصويب بالنسبة إلى‏ بعض الأحكام الظاهرية:‏‏‏‏‏‏‏... (بخش۱)‏ ‏+ فرق دقیق شبهه حکمیه و شبهه موضوعیه ‏+ فرق اصل جاری در شبهه حکمیه و اصل حکمی ‏+ فرق اصل جاری در شبهه موضوعیه و اصل موضوعی ‏۲۱ آبان ۹۸‏ ‏ #سید_محمدصادق_علم_الهدی ‏ #شبهه_حکمیه_و_موضوعیه ‏ #اصل_حکمی_و_موضوعی ‏ #امارات_و_اصول ‏ #حکم_واقعی_و_ظاهری ‏ #حکم_شرعی_تقسیمات_آن‏ ‏ #حلقه_ثالثه ‏ #دروس_في_علم_الاصول_ح۳‏ 🎙 @Alamolhoda_org

#حلقه_ثالثه_جلد_یک‏ جلسه ۳۰‏ ص۳۷: التصويب بالنسبة إلى‏ بعض الأحكام الظاهرية:‏‏‏‏‏‏‏... (بخش۲)‏ ‏۲۲ آبان ۹۸‏ ‏ #سید_محمدصادق_علم_الهدی ‏ #شبهه_حکمیه_و_موضوعیه ‏ #اصل_حکمی_و_موضوعی ‏ #امارات_و_اصول ‏ #حکم_واقعی_و_ظاهری ‏ #حکم_شرعی_تقسیمات_آن‏ ‏ #حلقه_ثالثه ‏ #دروس_في_علم_الاصول_ح۳‏ 🎙 @Alamolhoda_org

فرق دقیق شبههٔ حکمیه و موضوعیه ‏✍️‏‎ ️‎استاد #سید_محمدصادق_علم_الهدی فقهاء شبهه را به دو قسم «حکمیه» و «موضوعیه» منقسم می‌کنند، شاید دقیق‌ترین و ‏ساده‌ترین بیانی که بتوان در تبیین این دو قسم به کار برد، این است که بگوییم این دو، از سه ‏جهت متفاوت‌اند:‏ ‏۱ ـ از حیث منشأ اشتباه منشأ شبههٔ حکمیه، جهل مکلّف به جعل حکم است؛ یعنی دقیقاً نمی‌داند شارع چه ‏حکمی را در حقّ او جعل کرده است. از آنجا که دستیابی مکلّف به جعل شارع تنها از راه ‏خطاب و کلام او ممکن است، می‌توان منشأ شبههٔ حکمیه را اشتباه در خطاب صادر از شارع ‏‏(دلیل) دانست؛ به این نحو که یا خطاب شارع مفقود باشد، یا مجمل باشد، و یا مبتلا به ‏تعارض با خطاب دیگری باشد. شبههٔ حکمیه خود سه صورت دارد:‏ ‏۱ ـ جهل به اصل حکم: مکلّف نداند شارع چه نوع حکمی را جعل کرده است؛ مثل آنکه ‏نداند برای دفن میّت منافق وجوب جعل شده است یا حرمت.‏ ‏۲ ـ جهل به متعلّق حکم: مکلّف نداند که شارع حکم را بر چه فعلی جعل کرده است؛ مثل ‏آنکه نداند وجوب برای نماز جمعه جعل شده است یا برای نماز ظهر. در اینجا متعلّق حکم ‏مجهول است؛ زیرا متعلّق حکم در اصطلاح رایج بین متأخّرین، عبارت است از «فعلی که ‏حکم بدان تعلّق یافته است». ‏ ‏۳ ـ جهل به موضوع حکم: مکلّف نداند که شارع حکم را بر پایهٔ چه شرطی جعل کرده ‏است؛ مثل آنکه نداند جواز کذب اضطراری مشروط به عجز از توریه است یا خیر.‏ روشن است که در تمام این صور، شبههٔ مکلّف به عالم جعل مربوط است؛ زیرا نمی‌داند ‏شارع چه حکمی را جعل کرده یا آن را بر چه فعلی یا با چه شرطی جعل کرده است.‏ امّا منشأ شبههٔ موضوعیه جهل مکلّف به موضوعات خارجی (خارج از جعل) مرتبط با ‏حکم است که خود دو قسم دارد:‏ ‏۱ ـ جهل به تحقّق موضوع: مکلّف نداند موضوع حکم (شرط حکم) در خارج محقّق شده ‏است یا خیر؛ مثل آنکه نداند آیا مستطیع شده است یا خیر.‏ ‏۲ ـ جهل به تحقّق متعلّق: مکلّف نداند که آیا متعلّق حکم در خارج محقّق شده است یا ‏خیر؛ مثل آنکه نداند آیا در جوانی حجّة الاسلام به جا آورده است یا خیر، یا صحیح به جای ‏آورده است یا به صورت فاسد.‏ به بیان دیگر: در شبهه‌ٔ موضوعیه، مکلّف نمی‌داند آیا موضوع حکم یا متعلّق آن، در خارج ‏مصداق پیدا کرده است، یا خیر. از این رو، گاهی شبههٔ موضوعیه را «شبههٔ مصداقیه» ‏می‌نامند. این تعبیر در مقابل «شبههٔ مفهومیه» است که از اقسام شبههٔ حکمیه محسوب ‏می‌شود؛ زیرا بدان معنا است که مکلّف نمی‌داند، مراد شارع از فلان مفهومی که در مقام ‏جعل، در حکم خود اخذ کرده، چیست؛ مثلاً نمی‌داند مراد شارع از «غنا» در دلیل «الغنا ‏حرام»، صوت مرجَّع است، یا صوت مُطرب است، یا صوت مرجّع مطرب؟ ‏۲ ـ از حیث کلّیت و جزئیت مصنّف کراراً بیان کرده است که شبههٔ حکمیه، کلّی و شبههٔ موضوعیه، جزئی است ‏‏(بنگرید: فرائد الاُصول، ج۲، ص۱۸؛ همان، ص۱۹) ؛ چنانکه شکّ در نجاست خمر، شبههٔ ‏حکمیه و شکّ در نجاست فلان لباس، شبههٔ موضوعیه است. امّا این معیار هرچند غالباً ‏درست است، امّا عمومیت ندارد؛ زیرا گاهی شبهات موضوعیه نیز کلّی است؛ مثل شکّ در ‏فلس داشتن ماهی کوسه یا شک در تکلیف خُنثای مشکل. ‏ همچنانکه جزئی بودن شبههٔ حکمیه نیز «قابل فرض» است، مثل آنکه خدا در مورد یکی ‏از انبیاء خود وظیفه‌ای را در قبال زید جعل کند، و او شک کند که این وظیفه دقیقاً چیست!‏ البته از آنجا که شبهه حکمیه، در حق عموم مردم عادتاً کلّی است، می‌توان گفت: هر شبهه ‏کلّی لزوماً حکمیه است، اما هر شبهه جزئی لزوماً موضوعیه نیست.‏ ‏۳ ـ از حیث عمل به امارات و اصول مکلّف در هر دو ش‍بهه موظّف است ابتدا به امارات غیر علمی و در صورت فقدان، به ‏اصول عملیه مراجعه کند. امّا با این تفاوت که در شبهات حکمیه، فقهاء اجماعاً برای عمل به ‏امارات، فحص از معارض، و برای عمل به اصول فحص از دلیل را واجب دانسته‌اند تا مبادا ‏دلیلی وجود داشته باشد که با اماره تعارض کند و یا از جریان اصل مانع شود. از این رو برای ‏عمل به خبر ثقه، باید در سایر نصوص معتبر جستجو کرد وتنها بعد از یأس از یافتن معارض ‏می‌توان بر اساس آن فتوا داد. از آنجا که فحص در معارضات و ادلّه صرفاً از عهدهٔ مجتهد ‏برمی‌آید، اجراء امارات و اصول جاری در شبهات حکمیه تنها برای مجتهد مجاز است. ‏ امّا در شبهات موضوعیه، فقهاء نه برای عمل به امارات، فحص از معارض را واجب ‏دانسته‌اند و نه برای عمل به اصول، فحص از دلیل را؛ پس اگر بیّنه یا اصلی بر طهارت لباس ‏مکلّف قائم شد، او می‌تواند همان را بلافاصله مبنای عمل قرار دهد، بدون آنکه نیاز باشد ‏تحقیق کند که آیا اماره‌ای بر نجاست آن وجود دارد یا خیر. ‏ به همین جهت که فحص خاصّی در مورد امارات و اصول جاری در شبهات موضوعیه لازم ‏نیست، رجوع به آنها منحصر به مجتهدین نیست و مقلّد نیز می‌تواند خود رأساً به آنها ‏مراجعه کند .‏ ‏ #شبهه_حکمیه_و_موضوعیه 🎙 @Alamolhoda_org