📌 چیستی روش شناسی علوم انسانی 💢 برای اصطلاح روش شناسی نیز تعاریف مختلفی ارائه شده و دیدگاه های گوناگونی درباره آن بیان شده است به اعتقاد ما ، روش شناسی دانشی درجه دو است که به بررسی و تحلیل روش می پردازد. ༺ مدرسه علوم انسانی اسلامی آیه ༻ https://eitaa.com/joinchat/2315124922C2faae9826b

⭕️ روش شناسی دانش بررسی میزان قابلیت و توانمندی روشهای گوناگون در دستیابی به واقعیت و حقیقت پدیده های مورد مطالعه و همچنین میزان موفقیت آنها در دستیابی به اهداف مورد نظر است بحث از فلسفه روش تحقیق هدف و غایت روش تحقیق و میزان اعتبار پارادایم های روشی مختلف از مهمترین مباحث روش شناسی است. ⭕️ مهمترین مسائلی که در روش شناسی به دنبال پاسخی برای آنها هستیم عبارتند از اینکه آیا در روش تحقیق باید دنبال کشف علل یک کنش بود یا در جستجوی فهم دلایل و درک معانی آن؟ آیا باید نگاه پدیدار شناسانه به کنش ها داشت يا نگاه ذات گرایانه؟ آیا عینیت در علم ممکن است یا نه؟ آیا پژوهشگر می تواند خود را از پیش فرض ها و نظام معنایی و هنجاری حاکم بر ذهن و زبان خود برهاند یا نه؟ آیا پیش بینی کنش های انسانی ممکن است یا نه؟ آیا اساساً روشی برای پیش بینی وجود دارد یا نه؟ آیا می توان علوم انسانی را علومی قانون محور یا قانون شناخت دانست؟ به تعبیر دیگر، آیا در علوم انسانی باید دنبال کشف قوانین رفتار بود؟ یا اینکه علوم انسانی علومی بخشی و موضعی و موردی هستند؟ آیا با توجه به تمایزات و تفاوتهای موضوع علوم انسانی با موضوع های علوم طبیعی و ریاضی و هستی شناسی می توان گفت که روش هر کدام نیز متمایز و متفاوت است؟ یا آنکه باید از همان روش های مرسوم در علوم طبیعی استفاده کرد؟ ⭕️ خلاصه آنکه روش یعنی راهی که محقق در سلوک علمی خود طی می کند اما روش شناسی یعنی علم و دانشی که عهده دار تحلیل و بررسی میزان موفقیت آن راه در مقایسه با راه های بدیل است به همین دلیل بحث از روش منطقا مقدم بر روش شناسی است. ⭕️ ابتدا باید روشی باشد تا به تبع آن روش شناسی شکل بگیرد ، روش موضوعی درجه اول است؛ اما روش شناسی دانشی درجه دوم روش شناسی در حقیقت به مطالعه روش های مختلف و مقایسه آنها و همچنین ارزیابی نقاط قوت و ضعف آندها می پردازد روش شناسی علم تعیین قواعد جستجوی حقایق یا دستیابی حقایق است تعیین هنجارهایی برای دستیابی به واقعیت روش شناسی در واقع شناخت راه های تولید دانش است. ⭕️ چارلز رایت میلز (١٩١٦-١٩٦٢)، جامعه شناس آمریکایی درباره تفاوت روش و روش شناسی می گوید : روش ها عبارتند از شیوه هایی که آدمیان در تلاش برای درک یا تبیین چیزی به کار می گیرند، روش شناسی مطالعه روش هاست ، روش شناسی نظریه هایی درباره کارهای آدمیان به هنگام فعالیت های مطالعاتی شان ارائه می دهد از آنجا که ممکن است روش های متعددی وجود داشته باشد روش شناسی الزاماً ویژگی کلیتری دارد و معمولاً رویه های خاصی برای محققان ارائه نمی دهد هر چند ممکن است این کار را نیز انجام دهد. ⭕️ معرفت شناسی از روش شناسی هم کلی تر است؛ زیرا معرفت شناسان درگیر بحث از بسترها و محدودیت ها و به طور خلاصه ویژگی «معرفت» هستند. ▫️ روش شناسی علوم انسانی اسلامی ص ۳۶ ༺ مدرسه علوم انسانی اسلامی آیه ༻ https://eitaa.com/joinchat/2315124922C2faae9826b

📌 #معرفی_کتاب در حوزه روش شناسی 💢 کتاب روش شناسی علوم اجتماعی ترجمه‌ فارسی سه مقاله از مقاله‌های ماکس وبر در مورد روش‌شناسی است که در مجموع حاوی اندیشه‌هایی پرمایه و راهگـشا در زمینـه‌ مسائل و معضلات روش‌شناسی علوم اجتماعی هستند. ⭕️ وبـر در این جستارها به مصاف ایـن پرسش بنیادی کانتی می‌رود که «حصول معرفت علمی به پدیده‌های اجتماعی و فرهنگی، چگونه امکان‌پذیر است؟» اکنون در ابتدای قرن ۲۱، درست همانند زمان نگارش این مقاله‌ها (دو دهه قبل از جنگ جهانی اول و آغاز قرن بیستم) مباحث روش‌شناسی هنوز گسترده‌ترین و مهم‌ترین زمینه مجادله و مواجهه فکری جریان‌های رقیب در عرصه علوم اجتماعی است. ⭕️ در دوره تاریخی نگارش این جستارها نیز مهم‌ترین مسائل مورد بحث نه مسائل اصلی و محتوایی علوم اجتماعی بلـکه مسائل روش‌شناختی بودند. یعنی نه مسائل تئـوریک بلکـه مسائل متاتئوریک. وبر در سخت‌ترین دورهدحیات ذهنی خود درگیر همین مباحث منطقی و فلسفی علوم اجتماعی شد. ༺ مدرسه علوم انسانی اسلامی آیه ༻ https://eitaa.com/joinchat/2315124922C2faae9826b

📌 نسبت روش و معرفت شناسی 💢 در معرفت شناسی از شناخت هست ها و میزان توانایی انسان در کشف واقعیت بحث می شود اما در روش شناسی از کیفیت شناخت هست ها و چگونگی کسب معرفت درباره آن ها سخن می رود در عین حال بخش های زیادی از دانش معرفت شناسی به بحث از ارزش معرفت و میزان اعتبار منابع معرفت و روش کسب معرفت اختصاص دارد معرفت شناسی بنیان های روش داوری را شکل می دهد. ⭕️ اگر اندیشه هایی چون حس گرایی، تجربه گرایی و اثبات گرایی بر ذهن محقق حاکم باشد در آن صورت روش حاکم بر تحقیقات علمی او روش تجربی خواهد بود ، سایر منابع معرفت برای او یا فاقد اعتبارند و یا منابع ایدئولوژیکی و در نتیجه غیر علمی تلقی می شوند. ⭕️ حال اگر به جای عقل تجربی و عقل انتقادی، منابع دیگر معرفت را اصل بدانیم طبیعتاً آثار آن را در روش های تحقیق نیز خواهیم دید روشن است که اگر عقل متافیزیکی، عقل نظری ، عقل قدسی، عقل فعال و عقل مستفاد را به رسمیت بشناسیم و در کنار همه این ها اگر وحی الهی را از منابع معتبر معرفت بدانیم در آن صورت روش تحقيق ما کاملاً دگرگون خواهد شد. ▫️جهان های اجتماعی ص۴۹ ▫️روش شناسی علوم انسانی اسلامی ص ۳۶ ༺ مدرسه علوم انسانی اسلامی آیه ༻ https://eitaa.com/joinchat/2315124922C2faae9826b

📌 #معرفی_کتاب در حوزه روش شناسی 💢 کتاب حاضر ضمن ارزیابی روش‌شناسی علوم انسانی متفکران سرشناس جهان اسلام در دهه‌های اخیر، تلاش دارد مدل و الگویی از علم اسلامی ارایه نماید و ظهور جریان‌های احیاگرانه فکری در زمینه آموزش و پژوهش در علوم انسانی و اسلامی، مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. ⭕️ نویسنده ابتدا تاریخچه‌ای از شکل‌گیری فعالیت‌های علمی در جهان اسلام در زمینه‌های مختلف ارایه نموده و جریان‌های فکری غالب در قرون مختلف را معرفی نموده است. آنگاه به معرفی برخی از شخصیت‌های علمی مسلمان که در صدد ایجاد یک روش‌شناسی مناسب برای علوم انسانی بودند، پرداخته و مبانی فکری آنان را در علوم انسانی و اسلامی مورد بحث و بررسی قرار داده است. ⭕️ وی در این زمینه به معرفی شخصیت و افکار اندیشمندانی چون: اسماعیل راجا الفاروقی، سید محمد نقیب العطاس، ضیاءالدین سردار، سید حسین نصر، موریس بوکای و مسعود العالم چودری چرداخته و دیدگاه‌های آنان را در زمینه مسایلی همچون: علم دینی، نظام جهانی اسلام، علم مدرن، علم مقدس، علم اسلامی و علم دینی مورد نقد و ارزیابی قرار داده است. وی همچنین به بررسی بایسته‌های روش ورود به علوم انسانی و اسلامی پرداخته و افق و چشم‌اندازهای نوین به علم اسلامی را بررسی نموده است. ༺ مدرسه علوم انسانی اسلامی آیه ༻ https://eitaa.com/joinchat/2315124922C2faae9826b

📌نسبت روش و منطق 💢 دانش منطق را به یک اعتبار می توان دانش روش نامید ؛ روش راهبری فکر و اندیشه روش درست .اندیشیدن روش درست تعریف کردن و روش درست استدلال آوردن. دانشی که قالب ها و ساختارهای اندیشه درست از نادرست را نمایان می کند. ⭕️ در عین حال روش شناسی بسیار عام تر و گسترده تر از دانش منطق است. دانش منطق صرفاً عهده دار ارائه روش تعریف و روش استدلال یا تبیین است. اما از ارائه مدل یا ساختاری برای دستیابی به توصیفی درست یا تفسیری صحیح و یا پیش بینی و کنترل ناتوان است. اساساً منطق دانان سنتی هرگز دغدغه روش شناسی تفسیر، پیش بینی، ارزشیابی و کنترل را نداشتند. ⭕️ خلاصه آنکه دانش منطق هر چند دانش روش است؛ اما نه همه روش های مورد نیاز در علوم انسانی بلکه صرفاً روش تعریف و استدلال به همین دلیل آشنایی با این دانش برای آگاهی از روش صحیح تعریف و استدلال، لازم است. ▫️ روش شناسی علوم انسانی اسلامی ص ۳۶ ༺ مدرسه علوم انسانی اسلامی آیه ༻ https://eitaa.com/joinchat/2315124922C2faae9826b

📌 #معرفی_کتاب در حوزه روش شناسی 💢 کتاب روش در روش تلاشی است متمرکز، سازمان‌‌یافته و هدف‌مند برای شناساندن هویت تاریخی و فلسفی ناظر بر سه جریان روش‌‌شناختی کمّی، کیفی و ترکیبی در علوم انسانی. در این میان، قبض و بسط بنیان‌‌های هستی‌‌شناختی، معرفت‌‌شناختی و روش‌‌شناختیِ روش در کانون توجه قرار دارد. ⭕️ نویسنده در سراسر کتاب بر اتصال فلسفه و روش از سویی و فهم مبانی نظری فنون تحقیق کمّی، کیفی و ترکیبی از سویی دیگر تأکید می‌کند. ⭕️ جدا از تشریح پی‌‌بندی‌‌های فلسفی و پارادایمی روش در علوم انسانی، نویسنده در لابه‌‌لای مباحث و مجادله‌‌های موجود، ذهن خواننده را نسبت به آنچه امروزه در حوزه‌ تحقیقات اجتماعی در کشور جریان دارد حسّاس می‌‌کند و ابزارها و معیارهایی برای نقد و ارزیابی این تحقیقات در اختیار وی می‌‌گذارد. ༺ مدرسه علوم انسانی اسلامی آیه ༻ https://eitaa.com/joinchat/2315124922C2faae9826b

📌 نسبت روش و دانش اصول فقه ⭕️ یکی دیگر از دانش های مرتبط با روش ، دانش اصول فقه است هر چند معنای اصول پایه ها و مبانی است و بنابراین اصول فقه به یک معنا عبارت است از پایه ها و مبانی فقه اما دقت در رسالت این علم و فلسفه وجودی آن و همچنین مسائل اصلی آن نشان می دهد که علم اصول فقه در حقیقت عبارت است از دانش روش استنباط و روش کشف آموزه های . ⭕️ علم اصول به دنبال ارائه روش صحیح استنباط احکام شرعی از منابع دینی است به تعبیر شهید مطهری صحيح علم اصول در حقیقت علم دستور استنباط است. ⭕️ این علم روش استنباط از منابع فقه را در فقه به ما می آموزد. از این رو، علم اصول مانند علم منطق یک علم دستوری است و به «فن نزدیکتر است تا «علم» یعنی در این علم درباره یک سلسله (بایدها سخن میرود نه درباره یک سلسله است ها) البته به اعتقاد نویسنده در صورت تکمیل و به روز رسانی این دانش و آگاهی عالمان اصولی از مباحث روش شناسی و دیدگاه های تأویلی و تفسیری معاصر، می توان به جای تعبیر اصول فقه آن را با همان عنوان اولیه اش یعنی اصول استنباط معرفی کرد و از آن به عنوان روشی برای کشف همه آموزه های دینی اعم از فقهی ،اخلاقی ،سیاسی ، اجتماعی و امثال آن استفاده نمود. ▫️ روش شناسی علوم انسانی اسلامی ص۳۸ ༺ مدرسه علوم انسانی اسلامی آیه ༻ https://eitaa.com/joinchat/2315124922C2faae9826b

📌 #معرفی_کتاب در حوزه روش شناسی 💢 در این کتاب مکاتب فکری در نظریه اجتماعی و فلسفه اجتماعی، از پدیده شناسی شوتز تا پیشرفت های اخیر در فلسفه هرمنوتیک و نظریه انتقادی مورد بحث قرار گرفته است. نویسنده می‌کوشد اگر چیزی را از آنها اقتباس کرده‌است، روشن سازد. ⭕️ نویسنده درباره این اثر می‌گوید: «برخی دیدگاه ها در اندیشه اجتماعی معاصر هستند که به تفصیل تحلیل شان نکرده ام و این در حالی است که بسیاری از آنچه گفته ام، مستقیما معطوف به آنها است. من کارکردگرایی، ساخت گرایی و تعامل گرایی نمادین - عناوینی برای مجموعه دیدگاه های متنوع و اما قطعا واجد موضوعات اصلی متمایز خاص خود - را مد نظر دارم. اینجا تنها شتاب زده نشان می دهم که چرا مباحث مطرح در این مطالعه با مباحث ویژه سنن نظری اجتماعی مزبور متفاوت اند.» ༺ مدرسه علوم انسانی اسلامی آیه ༻ https://eitaa.com/joinchat/2315124922C2faae9826b

📌 نسبت روش و دانش هرمنوتیک 💢 همانطور که بعداً به تفصیل خواهیم گفت ، دانش هرمنوتیک در حقیقت دانش تفسیر و فهم متون دینی است . با این حال بعضی از هرمنوتیست ها مثل دیلتای اساساً نگاهی صرفاً روش شناسانه به هرمنوتیک داشتند. ⭕️ هر چند بعدها افرادی مثل هایدگر و گادامر این دانش را نیز از مسیر اصلی خود جدا کردند و نگاهی صرفاً هستی شناسانه به آن را ترویج نمودند به هر حال هرمنوتیک از جمله دانش هایی است که می تواند در خدمت روش شناسی علوم انسانی قرار گیرد البته این دانش نیز روش شناسی همه ابعاد مورد نیاز در علوم انسانی را شامل نمی شود . ⭕️ هرمنوتیک بیشتر در مقام روش شناسی «تفسیر» به عنوان یکی از کارکردهای علوم انسانی به کار می آید. ▫️روش شناسی علوم انسانی ص ۳۹ ༺ مدرسه علوم انسانی اسلامی آیه ༻ https://eitaa.com/joinchat/2315124922C2faae9826b

📌 #معرفی_کتاب در حوزه روش شناسی ⭕️ کتاب «درآمدی به مطالعات قرآن و نظریه‌پردازی در علوم انسانی» درصدد است تا با ملاک قرار دادن شاخصه‏‌ها و معیارهای عام علوم انسانی و تفسیر قرآن، نمونه‌هایی از مطالعات قرآنی در عرصه علوم انسانی را ارزیابی کند. ⭕️ این ارزیابی، آسیب‏‌ها و امتیازات نمونه‏ آثار موجود را آشکار و سنخ عناصر روش‌شناختی کلان برای نظریه‏‌پردازی قرآنی را نمایان می‏‌سازد. در این طرح، پژوهشگران عرصه علم دینی و علوم انسانی قرآنی به‏‌سوی «تفسیر موضوعی» سوق داده می‏‌شوند؛ گونه‏‌ای اجتهادی از روش فهم متن دینی که با اکتشاف نظریه‏‌های علمی قرآن، توان آشکار ساختن ظرفیت پاسخ‌گویی دین به مسائل اساسی زندگی بشر را داراست. ༺ مدرسه علوم انسانی اسلامی آیه ༻ https://eitaa.com/joinchat/2315124922C2faae9826b

📌 عوامل تاثیرگذار در روش 💢 روش در علم متاثر از عوامل بسیاری است از مهمترین عوامل موثر در روش موضوع علم و مهمتر از آن قوای ،ادارکی، ابزارها و منابع شناخت علمی است موضوع علم و قوا و ابزارها به نوبه خود متاثر از بنیان های متافیزیکی ، انسان شناختی و نیز معرفت شناختی کسی است که در این باب اظهار نظر می کند. ⭕️ کسانی که واقعیت مستقل از اراده انسان و اراده آدمی را انکار کرده و معانی را بر ساخت های فردی یا اجتماعی می دانند با رویکردهای ایدئالیستی نمی توانند علم را عهده دار انکشاف حقیقت بدانند و معنای تجربی علم را نیز که عهده دار تبیین حقایق عینی باشد، نمی توانند پذیرند کسانی که نظیر کانت اصل واقعیت را می پذیرند ولی انسان را فاقد قوه ای میدانند که به متن واقع راه پیدا کند، گرفتار شکاکیت و نسبی گرایی نسبت به واقع میشوند و نمیتوانند علم را به معنای معرفتی که حکایت از واقع داشته باشد و در ارتباط با واقع متصف به صدق و کذب بشود بپذیرند. ⭕️ بر همین قیاس کسانی که با رویکردهای ماتریالیستی در هستی شناسی اصل واقعیت را پذیرفته و هستی را به افق زمان و امور طبیعی دنیوی و این جهانی محدود و مقید میگردانند و افزون بر این که حواس آدمی را تنها راه مواجهه با واقعیتهای هستی میدانند ناگزیر علم را به معرفت های تجربی محدود و مقید می کنند. این گروه ناگزیر روشهای غیر تجربی را نمیتوانند به منزله روش های معرفت علمی بپذیرند. ▫️ فلسفه و روش علوم اجتماعی ص ۳۸ ༺ مدرسه علوم انسانی اسلامی آیه ༻ https://eitaa.com/joinchat/2315124922C2faae9826b