سلام به همه همشهریان عزیز، #تاریخ_هیدج تاریخ یا بهتر قدمت وجود تمدن یا حداقل سکونت انسان در منطقه هیدج را می‌توان به دو بخش تقسیم کرد. ۱_ قبل از تشکیل شهر هیدج؛ منطقه هیدج به دلایل مختلف عقلی از جمله: _ وجود آب، زمین مستعد و حاصل‌خیز، هوای خوب و مناسب، قرار داشتن در کنار رودخانه، قرارداشتن در وسط دشت و ...، مکان مناسبی برای سکونت انسان‌ها از همان ابتدا تا کنون بوده است که آثار و اشیای باستانی کشف شده نیز از وجود تمدن و یکجا نشینی در هیدج حداقل از دوهزار سال قبل حکایت دارد. علاقه‌مندان می‌توانند نمونه آثار کشف شده در هیدج را در موزه تاریخی و آثار باستانی(واقع در بقعه پیراحمدزهرنوش در شهر ابهر )مشاهده و بازدید فرمایند. _ علاوه بر آثار فوق، زمین قبرستان قدیم هیدج و منطقه‌ای که امروزه روبروی ساختمان #حوزهٔ_علمیه_هیدج قرار دارد منطقه‌ای باستانی می‌باشد که آثار  کشف و مشاهده شده توسط هیدجی ها از جمله: قبرهای باستانی و اسکلتهایی که بر جمجمه آنها میخ کوبیده شده بود، سند دیگری از  سکونت انسان‌ها در دورهٔ قبل از اسلام در این منطقه است. _ همچنین تپه‌های تاریخی علی‌آباد، تپه تاریخی مشهور به کد تپه‌سی و ... نیز دیگر اسناد محکم وجود تمدن در منطقه هیدج از بیش از دو هزار سال قبل یا حداقل از قبل از اسلام می‌باشد. اما به دلیل خشکسالی، قحطی، جنگ و ناامنی و ...، یک جانشینی همواره دستخوش تغییر و حتی نابودی شده و روستاها و شهرها از بین می‌رفتند و با مرتفع شدن دلیل خرابی و ویرانی، دوباره محل، از وجود انسان آباد و روستا یا شهر تشکیل می‌شد. در منطقه هیدج نیز برابر آثار مذکور در فوق، این روند ادامه داشته است تا اینکه شهر کنونی هیدج تشکیل می‌شود. ۲_ تشکیل شهر هیدج و ادوار بعد از آن، زمان تشکیل شهر کنونی هیدج را به دورهٔ ایلخانی یا حکومت مغولان و زمان پایتختی شهر سلطانیه نسبت داده‌اند. هرچند مهمترین اثر تاریخی و هویتی هیدج یعنی بنای(هی مردان) از بین رفته و امروزه وجود ندارد ولی بنا به قول آگاهان هی مردان مقبره و محل دفن یکی از اولاد پادشاه یا یکی از درباریان حکومت ایلخانی بوده که در حین عبور از این منطقه، از هودج افتاده و فوت نموده و یا به دلیل کسالتی، در حین گذر از هیدج در این منطقه به امید بهبودی، اتراق نموده است. ولی این فرد که بنا به قول مشهور (خانم) بوده، فوت می‌کند. بعد از فوت، او را در کنار رودخانه کبیر که در هیدج از آن به《 هیدج چایی》 یاد می‌شود دفن کرده ‌و مقبره‌ای هم برایش می‌سازند و مردانی از روستاهای اطراف به تولیت آن می گمارند. شاید به همین دلیل مقبره به هی مردان به معنای (محلهٔ مردان) نام گذاری شده و محل نزول و اقامت آن خانم هم از هودج اخذ می‌شود ولی در بستر زمان هودج به هیدج تغییر نام می‌دهد. اما این تغییر نام حداقل از چهار قرن قبل صورت گرفته است چرا که در تمام آثار موجود از حدود  چهارصدسال قبل نام این شهر با عنوان《هیدج》یاد شده است. گفته‌ها و نقل‌های زیاد دیگری نیز هست که مجال پرداختن به آنها دراین نوشته نداریم. #حکیم_هیدجی در اشاره به این واقعه می‌گوید: مرا جایگه صفحهٔ هیدج است که بر نوعروس صفا هودج است #رهگذر_هیدجی نیز این واقعه را با پرداخت هنرمندانه و قدرت تخیل شاعرانه به نحو خوب و  جذاب با عنوان《نگاهی‌ به سیمای هیدج در گذر تاریخ》در صفحهٔ 77 دیوان اشعارش تصویر سازی کرده است. با سکونت مردان اولیه و گسترش شهرنشینی یا همان تشکیل روستای هیدج، بناهایی نیز ساخته می‌شود. از جمله قلعه‌های سکونت گاهی طوایف مختلف، که تا چندین سال قبل آثار برخی از آنها باقی مانده بود. در ادامه هیدج توسعه یافته و در دورهٔ صفویه هیدج قصبه ای آباد و منطقه‌ای با صفا بوده است. ولی مهمترین، بهترین و بدترین وقایع تاریخی و تاریخ ساز این شهر در دورهٔ قاجار رقم خورده است. چه اینکه ساخت و تأسیس مدرسه علمیه توسط هیدجی ها با پیشتازی علامه ملاعلی هیدجی(ره) و تربیت دانشمندان بزرگ مانند #حکیم_هیدجی از این دوران آغاز می‌شود. از وقایع تلخ نیز می‌توان به وقوع قحطی، شیوع بیماری وبا و طاعون،  ظلم و جور خوانین و ... اشاره نمود. علاوه بر بنای مدرسه علمیه، آثاری چون بقعه آقا سید باقر، بنای سقاخانه، مسجد حاج محمد، حمام محله پایین، چاپارخانه و ... در این دوران ساخته می‌شود که هزار متأسفانه ما هیدجی ها در نگهداری آنها حساسیت لازم را به خرج نداده و بیشتر این آثار در اثر غفلت و عدم توجه، از بین رفته یا بافت و ساخت تاریخی خود را از دست داده‌اند. در دورهٔ پهلوی نیز علاوه بر ادامه روند سنتی زندگی که نمود بیشتر آن در کشاورزی و دامداری مردم بوده است. اقداماتی مانند تأسیس اولین مدرسه رسمی، احداث لوله آب شرب شهری و برق کشی انجام می‌شود. باشروع فعالیت‌های انقلابی مردم ایران به رهبری امام خمینی(ره)، روحانیت و مردم هیدج سهم ویژه‌ای در حرکت‌های انقلابی در سطح منطقه عهده دار بوده‌اند و اگر

#تاریخ_ادبیات_هیدج (۱) با وجود اسناد، سنگ نوشته و ... از حدود چهارصد سال قبل در هیدج، بر این نکته پی می‌بریم که در این خطه؛ هنرمندان، خوشنویسان، شاعران و نویسندگانی وجود داشته‌اند اما این آثار نه از جهت کمیت در چنان حدی است که اطلاعات منسجمی به ما ارائه کند و نه از جهت کیفیت مطلب روشنی از صاحب اثر به ما منتقل می‌کند. اما از حدود دو قرن قبل به خصوص بعد از تأسیس #حوزه_علمیه_هیدج شعرا، ادبا و دانشمندانی در هیدج پروش یافتند که هر کدام به نوبه‌ی خود در آسمان علم و ادب درخشیدند. با عنایت به اینکه اين نوشته می‌خواهد تاریخ ادبیات و شعرای هیدج را معرفی کند پس نوک قلم را به این سو چرخانده و مطالبی در خصوص شعرای هیدج به استحضار عزیزان می‌رسانم. شعرا و نویسندگان قدیم و جدید هیدج را در حالت کلی به دو دسته تقسیم کرده‌ایم. ۱. نویسندگان یا شعرای دارای دیوان اشعار یا آثار منسجم مانند #حکیم_هیدجی، #مخلص_هیدجی، #میرزاعلی_اصغر_اعتمادالحکما و ... ۲. شعرایی که اشعار پراکنده‌ای از آنها به صورت شفاهی و کتبی به دست ما رسیده یا هنوز هیچ اثر منظوم و منثوری از آنها به دست نیامده است و فقط بر اساس اطلاعات موجود می‌دانیم شاعر یا نویسنده بوده‌اند. مانند: مرحوم #ملامحمدفقیه_العلما، مرحوم #خیرالله_عسگری و ... با این وصف اسامی شعرای قدیم و جدید هیدجی که از دنیا رفته‌اند به قرار زیر است: ۱_ #ملامحمدصالحی #فقیه_العلما_هیدجی؛ ۲_#ملامحمد #حکیم_هیدجی؛ ۳_ #ملا_حسینعلی_فخیمی_هیدجی ساکن ابهر؛ ۴_#ملامحمود #مخلص_هیدجی؛ ۵_ #میرزا_علی_اصغر_اعتمادالحکما، ۶_ #سیدمهدی_حسینی مشهور به#مجدالسادات؛ ۷_مرحوم #خیرالله_عسگری؛ ۸_ مرحوم #نورعلی_صالحی معروف به #آقابابا ۹_#ملامحمدحسین_فخیمی #حاج_آخوند_هیدجی؛ ۱۰_ #نقدعلی_مرسلی مشهور به #مشهدی_حاج_آقا؛ ۱۱_#محمدعلی_ملک_محمدی #مهموم_هیدجی؛ ۱۲_ حجةالاسلام #شیخ_حسن_جعفری؛ ۱۳_ #حاج_محمدرحیم_صالحی_هیدجی؛ ۱۴_مرحوم#محمدنقی_هادیلو_هیدجی؛ ۱۵_ آیت‌الله #شیخ_فرج‌الله_واعظی؛ ۱۶_ آیت‌الله حاج میرزا #عبدالرحمن_محمدی_هیدجی؛ ۱۷_ مرحوم حاج #حسین_یارقلی متخلص به #غمین، ۱۸_ مرحوم شیخ #نصرت_الله_صالحی_هیدجی؛ ۱۹_ مرحوم #عبدالمبین_واعظی #مغموم_هیدجی؛ ۲۰_ حاج #عزیزالله_ملک_محمدی_هیدجی ۲۱_ مرحوم #حاج_برجعلی_برجی، #مهموم_سوکهریزی ۲۲_ مرحوم #عبدالله_رجبی، #تمنا_هیدجی ۲۳_ مرحوم #علی_اکبر_دانشور فرزند مرحوم #درویش_رضا، ۲۴- مرحوم حجه الاسلام حاج #معالم_فاضلی_هیدجی، ۲۵- و ... انشالله در مراحل بعدی و شماره های دیگر این سلسله مقالات، به معرفی اجمالی این بزرگان و آثارشان می‌پردازیم. لطفا" نظرات، انتقادات و پیشنهادات خود را طی تماس با شماره ۰۹۱۲۷۷۲۵۴۳۷ با ما در میان گذاشته یا اسناد و اطلاعات خود در خصوص مشاهیر و بزرگان هیدج را طی پیام به شماره۰۹۰۵۱۴۳۴۶۹۶ یا ارسال به آدرس https://eitaa.com/AREF_Y در ایتا برای ما ارسال فرمایید. برای آشنایی بیشتر با شعرای هیدج به کانال شعرای هیدج بپیوندید. ✍️✨️✨️کانال شعرای هیدج💝💝👇 https://eitaa.com/joinchat/4128112887C04235b2b24 #هیدج_نو #شعرای_هیدج #عارف_یارقلی 🌎 کانال ‌خبری هیدج نو 👇👇👇 ‌‌‌‌‌‌‌‌‎‌•••✾•🌿🌺🌺🌺🌿•✾••• 💥 @HidajeNoo 💥

سلام به همه همشهریان عزیز هیدجی، #تاریخ_ادبیات_هیدج (۲) در شمارهٔ اول تاریخ ادبیات هیدج اشاره کردیم که از شعرا و نویسندگان هیدج، دو دسته آثار ۱-منسجم و ۲-پراکنده، باقی مانده است. در این شماره به بررسی و معرفی چند اثر پراکنده و سند باقی مانده از شعرای ناشناس در هیدج می پردازیم و در شماره‌های بعدی برابر وعده‌اي که داده‌ایم به زندگینامه و اشعار شعرایی را که از آنها نام برده‌ایم می‌پردازیم. ۱- سند اول کتابی است که به دلیل افتادن صفحات ابتدایی و انتهایی آن، عنوان آن برای ما مشخص نشده است. این کتاب در سال ۱۲۸۲قمری نوشته شده و نویسندهٔ آن《کرمعلی》نام دارد. محتوای کتاب احکام اسلامی است ولی نویسنده در صفحات پایانی، اشعاری به زبان فارسی و ترکی با مضمون پند و اندرز سروده که مطلع آن چنین است: ای خردمند و عاقل و دانا قصه‌ای گوش کن تو از حکما ما توضیحات بیشتر در خصوص این کتاب را در صفحهٔ ۲۶۴ کتاب #سیمای_هیدج نوشته‌ایم علاقه‌مندان به آن مراجعه نمایند. ۲-در مقاطع مختلف تاریخ، اهل قلم و شعرا، تک نویسی هایی از رخدادها(وقایع الایام) داشته‌اند. از نمونه‌های بارز و وقایع هولناک تاریخ ایران و هیدج، وقوع قحطی و خشکسالی و عوارض آن بوده است که شرح آن توسط برخی اهل قلم نوشته شده و در دل تاریخ باقی مانده است از جمله مقاله و اشعار مرحوم #ملا_حسینعلی_هیدجی ساکن ابهر که در صفحات۱۶۳تا۱۶۶کتاب تاریخ ابهر آمده است یا نوشته‌های #حکیم_هیدجی در مورد شیوع بیماری وبا و طاعون و تلفات آن، که ما این نوشته را در صفحات۱۶۵تا۱۶۷ دیوان چاپ سال۱۳۹۵ درج نموده‌ایم. علاوه بر این، اشعار و نوشته های پراکنده‌ای روی جلد کتاب‌ها و ... باقی مانده است که از وجود نویسنده‌های با ذوق  و دارای طبع شعر حکایت می کند. مثلا فردی با اشعار زیر چنین تمرین شاعری می کرده است: اول به عارض چو گل مصطفی سلام دویم به آفتاب رخ مرتضی سلام سیم به روی فاطمه آن دختر نبی(ص) چارم به پاره‌ی جگر مجتبی(ع) سلام پنجم سلام بر بدن بی سر حسین(ع) ششم به کشتگان صف کربلا سلام هفتم سلام برهمه سادات محترم هشتم به اهل علم یکایک جدا سلام یا شاعر دیگری با نه بیت شعر، قحطی سال ۱۲۸۸را تصویر سازی کرده که چند بیت آن به قرار زیر است: اگر مرده یا زنده‌ای ای نجیب بیا بشنو از قصه‌های عجیب در آندم که آدم خوری باب گشت رسیدم در ایام هشتاد و هشت که بشنیده یا دیده در عصر ما شود یونجه و کاه را این بها یکی شش تومان و یکی هشت تومان به این در وجودش نبودی گمان ۳-سند بعدی، صفحات باقی مانده از دفتر《خاطرات منظوم》شاعری ناشناس است. برابر محتوای این چهار صفحه، شاعر، واعظ و عالم دینی بوده که برای تبلیغ به روستاهای اطراف می‌رفته است چنانچه در دو بیتی اشاره می‌کند و می‌گوید: ثنای حضرت سبحان و نعت پیغمبر درود آل علی،صبح دیلده دور تا شام دعای جملهٔ احباب واردور هر منبر اولوبدی ذکر مصائب منمچه شغل مدام این شاعر در شرایط مختلف و با وقوع هر حادثه‌ای آن را به نظم درآورده و در دفترش ثبت نموده است. در متن این اوراق، از طهماسبعلی هیدجی، ملارسول و از روستاهای انجلین، علی آباد، و ... یاد شده و صفحات موجود در سال ۱۳۱۱قمری نوشته شده است.   ۴- و ...      عارف یارقلی علاقه‌مندان و خوانندگان عزیز می توانندنظرات، انتقادات،اطلاعات و اسناد جدید خود را طی تماس با شماره ۰۹۱۲۷۷۲۵۴۳۷ ، یا با ارسال پیام به شماره۰۹۰۵۱۴۳۴۶۹۶ يا به آدرس https://eitaa.com/AREF_Y در《ایتا》، مطالبشان را با ما در میان بگذارند  و برای آشنایی بیشتر با شعرای هیدج به کانال #شعرای_هیدج بپیوندند. https://eitaa.com/joinchat/4128112887C04235b2b24 #هیدج #شعرای_هیدج #عارف_یارقلی 🌎 کانال ‌خبری هیدج نو 👇👇👇 ‌‌‌‌‌‌‌‌‎‌•••✾•🌿🌺🌺🌺🌿•✾••• 💥 @HidajeNoo 💥

#تاریخ_ادبیات_هیدج(۵) [ #حکیم_هیدجی۲ ] در شماره قبل با زندگی‌نامه مرحوم ملامحمد مشهور به #حکیم_هیدجی آشنا شدیم. در این شماره نظری به آثار ادبی و منظوم او می‌اندازیم. آثار منظوم حکیم هیدجی به قرار زیر است؛ ۱_منظومه یا مثنوی  دانشنامه؛ ۲_ منظومه یا مثنوی قصهٔ کربلا؛ ۳_ غزلیات فارسی و ترکی؛ ۴_قصاید و قطعات ترکی؛ ۵_ ترکیب بند و ترجیع بند ترکی؛ ۶_مثنویات ترکی؛ ۷_سایر اشعار اعم از رباعی، تضمین در قالب مخمس، مربع، اشعار کتاب رساله دخانیه و ... . ۸_ آثار و اشعار منتشر نشده( برخی آثار که خود مرحوم به دلایل مختلف صلاح ندانسته منتشر شود. همچنین دیوان اشعار سرقت شده) اگر حکیم هیدجی را در کنار نام سهروردی مشهورترین شخصیت برخاسته از استان زنجان و خاصّه شهر هیدج در سطح کشور و جهان بدانیم اغراق نکرده‌ایم. این موضوع به چند دلیل عمده بر می‌گردد: ۱_ تدریس علوم معقول در حدود پنجاه سال در پایتخت ایران و تربیت شاگردان متعدد، ۲_ تألیف یا تعلیقه و حاشیه بر منظومه سبزواری، ۳_ داشتن دیوان اشعار. که احساس می شود دلیل سوم در شهرت هیدجی در بین عموم مردم ایران به ویژه ترک‌زبان بیش از دلایل دیگر موثر بوده است. آثار منظوم منتشر شدهٔ #حکیم_هیدجی ۵۲۰۳بیت است که از این تعداد۳۱۶۸بیت به زبان فارسی و ۱۹۹۱بیت به زبان ترکی و کمتر از ۵۰بیت نیز ترکیبی از عربی، ترکی و فارسی است. ساده‌ترین نتیجه از این آمار این است که اشعار فارسی او بیش از ترکی بوده و هیدجی نه تنها به زبان ترکی تعصب غیر منطقی نداشته بلکه به زبان رسمی کشور برای استفاده همگان از آثارش التفات بیشتری داشته است. حکیم هیدجی قبل از شاعر بودن یک استاد تمام دروس متعدد حوزوی اعم از فلسفه، ریاضیات، کلام و ... بوده، به عبارت بهتر او قبل از شاعر بودن یک فلسفه دان،  ریاضی دان، متکلّم،  و در نهایت ادیب و شاعر بوده است. و هر چند مانند خیّام در علوم مختلف متبحّر بوده ولی به واسطه اشعارش شهرت بیشتری یافته است. حکیم هیدجی شعر را به عنوان وسیله‌ای برای انتقال مفاهیم و آموزش علوم، مورد استفاده قرار داده است اما در نگاه به قدرت شاعری و خلق اشعار با زیبایی لفظی و معنوی، در اشعار ترکی توفیق بیشتری داشته است. به خصوص مثنوی و اشعار عرفانی او اگر نگوییم بی‌نظیر، واقعا" کم نظیر است. که به عنوان نمونه یک بند از ترجیع‌بند ترکی او را نقل می‌کنیم؛ ای غنچه‌ دوداغی گول جمالی گوزلَه گوزوم اِقتضای حالی بو فصلِ بهار و موسمِ گول بو اصل هوانین اعتدالی ناز ایلَمَه دور اَیاغَه قویما قلبیم اولا غُصّه پایمالی گویچکلَری من چوخ ایسترم چون صورتدور حقیقتین مثالی زاهد منی دانلامازدی هرگز بو نکتیه گر اولیدی حالی دانا دوشونور سوزی نه هرکیم بورکی اوجادور یوقوندی شالی شوقیله هامو یِتَر تمامه عشقیله قمو تاپار کمالی ای ملک وجود شهریاری ایلَه منی شهر عشقه والی وِئردی بو ریاستین هواسی آخردَه فنایَه مُلک و مالی سَس گَلدی که چوخ دانِشما یرسیز ای عقلی قِرِق دماغی خالی هرگز ائلَمَه بئلَه تمنّا عاقل اِئلَمَز طَلب محالی اولماز اولا گول تیکان تیکان گول گر ایسترن آغلا، ایسترن گول علاقه‌مندان برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد #ملامحمد_حکیم-هیدجی_به صفحات۱۳۹ تا ۱۸۶ کتاب #سیمای_هیدج و بخش اول کتاب منظومه قصهٔ کربلا مراجعه فرمایند.                                       عارف یارقلی دستبوس عزیزانی هستم که هرگونه اسناد و اطلاعات بیشتر خود از این دانشمند و سایر بزرگان هیدج را طی تماس با شماره ۰۹۱۲۷۷۲۵۴۳۷ ،  یا با ارسال پیام به شماره ۰۹۰۵۱۴۳۴۶۹۶ یا با ارسال پیام به  آدرس https://eitaa.com/AREF_Y در《ایتا》ما را در این راه یاری کنند تا بیشتر و بهتر بتوانیم هیدجمان را معرفی کنیم. برای آشنایی بیشتر با شعرای هیدج به کانال #شعرای_هیدج بپیوندند. https://eitaa.com/joinchat/4128112887C04235b2b24 #هیدج #ملامحمد_حکیم_هیدجی #شعرای_هیدج #هیدج_نو #عارف_یارقلی 🌎 کانال هیدج نو 👇 ‌‌‌‌‌‌‌‌‎‌•••✾•🌿🌺🌺🌺🌿•✾••• 💥 @HidajeNoo 💥

#یادنامه_شعرا هشتم فروردین ماه(۰۸/ ۰۱/ ۱۳۰۷) سالروز وفات فیلسوف، ریاضی‌دان، فقیه، متکلم، ادیب و شاعر بزرگ جهان اسلام #ملامحمد_حکیم_هیدجی گرامی باد. [ملامحمد مشهور به #حکیم_هیدجی در سال۱۲۷۰ق در هیدج به دنیا آمد و بعد از تحصیل در هیدج، قزوین و تهران؛ در شهر تهران ساکن شد و به تدریس علوم مختلف و تألیف آثار علمی مشغول گردید. تا اینکه در نیمه شب چهارشنبه هشت فروردین سال۱۳۰۷شمسی معادل شش شوّال ۱۳۴۶قمری برابر با ۲۸مارس ۱۹۲۸ میلادی چشم از جهان فرو بست و در کنار حرم مطهر حضرت معصومه(س) در قم به خاک سپرده شد.] #شعرای_هیدج #ملامحمد_حکیم_هیدجی کانال #شعرای_هیدج در ایتا👇 https://eitaa.com/joinchat/4128112887C04235b2b24 لطفا به کانال《شهر شعر و ادب》بپیوندید👇 @sahreseroadab 🌎 کـانـال « هـیـدج نـو » 👇 •••✾•🌿🌺🌺🌺🌿•✾••• ✨@HidajeNoo ✨

📜 #حکایت_خوانی | #حکیم_هیدجی 📖 برگرفته شده از کتاب شریف معادشناسی ج ۱ ص ۱۰۵ 🌎 کـانـال « هـیـدج نـو » 👇 •••✾•🌿🌺🌺🌺🌿•✾••• ✨@HidajeNoo ✨

#یادنامه_شعرای_هیدج هشتم فروردین ماه(۰۸/ ۰۱/ ۱۳۰۷) سالروز وفات فیلسوف، ریاضی‌دان، فقیه، متکلم، ادیب و شاعر بزرگ جهان اسلام #ملامحمد_حکیم_هیدجی گرامی باد. ملامحمد مشهور به #حکیم_هیدجی در سال۱۲۷۰ق در هیدج به دنیا آمد و بعد از تحصیلات؛ در شهر تهران ساکن شد و به تدریس علوم و تألیف آثار علمی مشغول گردید. تا اینکه در نیمه شب چهارشنبه هشت فروردین سال۱۳۰۷شمسی معادل شش شوّال ۱۳۴۶قمری برابر با ۲۸مارس ۱۹۲۸ میلادی چشم از جهان فرو بست و در کنار حرم مطهر حضرت معصومه(س) در قم به خاک سپرده شد. از آثار علمی_قلمی ایشان می‌توان از : ۱_تعلیفه‌الهیدجی علی‌المنظومه و شرحها، ۲_حاشیه بر اسفار اربعه ملاصدرا، ۳_رساله دخانیه، ۴_منظومه قصهٔ کربلا، ۵_دیوان اشعار ۶_کشکول نام برد. در سال‌های اخیر بنای مزار یادبودی در قبرستان قدیم هیدج برای این عالم فرزانه ساخته شده است.ازاین‌رو امر برای برخی مشتبَه شده که پیکر و مزار وی به هیدج منتقل شده است در حالی که چنین نیست و مزار #ملامحمد_حکیم_هیدجی در شهر مقدس قم قرار دارد . #عارف_یارقلی_هیدجی کانال #شعرای_هیدج در ایتا👇 https://eitaa.com/joinchat/4128112887C04235b2b24