📚معرفی کتاب 📙خلقت نوری پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع) در اندیشه‌ی امامیه‌ی نخستین ✍🏻دکتر امداد توران آموزه خلقت نوری که پیدایش اهل‌‌بیت(ع) را به آغازگاه خلقت برمی‌گرداند، چه بسا بیش از دیگر آموزه‌ها سزاوار ژرفکاوی تاریخی باشد. چرا که با پی‌بردن به ریشه‌ها و رویش‌های تاریخی این آموزه می‌توان استواری درونی و توان آن را برای پشتیبانی از دیگر آموزه‌ها سنجید؛ زیرا پیامبر(ص) و امامان(ع) در اندیشه‌ی شیعیان، یگانه راهنمایانی‌اند که می‌توانند انسان را در مسیر پر‌فراز و نشیب آغاز تا انجام و مبدأ تا معاد، از فرو‌افتادن در راه‌های متفرق منتهی به گم‌گشتگی بازدارند و به سلامت به منزلگه مقصود برسانند. بنابراین روایات خلقت نوری اهل‌‌بیت(ع) بیان می‌‌‌کنند که اهل‌بیت(ع) نخستین مخلوقات خداوند‌ند که همچون نور از نور خداوند آفریده شدند. بحث خلقت نوری پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع) در زمره‌ی مهمترین مباحث پیامبر شناسانه و امام شناسانه است که نتایج آن از سویی مرز بین غلو، تقصیر و اعتدال را رسم می‌کند و از سویی دیگر بر سایر مباحث کلامی از توحید گرفته تا معاد پرتو می‌کند. کتاب حاضر بحث خلقت نوری را در دو گام پی می‌گیرد. نخست آنکه مجموع روایات خلقت‌نوری را از منابع روایی شش قرن نخست گردآوری و درباره آن‌ها از جهات مختلف داوری می‌کند و دوم آنکه تلاش می‌کند سیر تطور دیدگاه‌های محدثان و متکلمان را طی این قرون درباره‌ی آموزه‌ی خلقت‌نوری گزارش و تحلیل کند.  با توجه به این رویکرد، پژوهش حاضر در پنج فصل زیر تهیه شده است: 🔹فصل اول: اعتبار سنجی احادیث خلقت‌نوری 🔹فصل دوم: مضمون شناسی احادیث خلقت‌نوری اهل‌بیت(ع) 🔹فصل سوم: جریان شناسی راویان احادیث خلقت‌نوری اهل‌بیت(ع) در مدارس کوفه و قم 🔹فصل چهارم: عوالم پیشین در مدرسه کلامی بغداد 🔹فصل پنجم: عوالم پیشین در مدرسه کلامی ری 🔹فصل ششم: سیر تطور آموزه‌ی خلقت‌نوری در تاریخ عقاید امامیه فصل اول که طولانی‌ترین فصل کتاب است، احادیث خلقت‌نوری را، که خاستگاه تمام مباحث کلامی در باب خلقت‌نوری‌‌‌اند، به بحث گذاشته است. این فصل تلاش کرده که فهرستی جامع از احادیث خلقت‌نوری در منابع روایی امامیه در قرون نخستین، یعنی تا قرن پنجم، به دست دهد؛ تا جایی که نگارنده بررسی کرده جای این گردآوری تا کنون خالی بوده است. این گردآوری علاوه بر ارائه‌ی تمام احادیث خلقت‌نوری، درصدد روشن کردن وزن حدیثی و کلامی این احادیث است؛ از این‌ رو، در این فصل بین منابع حدیثی معتبر و منابعی که در اعتبار یا انتسابشان به مؤلف چون و چرا شده تفکیک شده و احادیث خلقت‌نوری هر کدام از این دو دسته به صورت مجزا گزارش شده است. فصل دوم تلاش می‌‌‌کند از طریق پیوند زدن و ترکیب مجموع احادیث خلقت‌نوری پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع)، که هر کدام گوشه‌‌‌هایی از ماجرای خلقت‌نوری را بیان می‌‌‌دارند، داستان خلقت‌نوری را از ابتدا تا انتها بازسازی کند. این فصل نشان می‌‌‌دهد که احادیث خلقت‌نوری، به‌‌‌رغم پاره‌‌‌ای اختلافات، در کل با یکدیگر هماهنگ‌‌‌اند و همچون قطعات یک جورچین، تصویر سازواری از این آموزه به دست می‌‌‌دهند. فصل سوم روشن می‌‌‌کند که کدام‌‌‌یک از جریانات حدیثی یا کلامی در هر کدام از دو مدرسه کوفه و قم، احادیث خلقت‌نوری اهل‌بیت(ع) را نقل کرده و به آن اعتقاد ورزیده‌‌‌اند. در این فصل، راویان مجموع احادیث خلقت‌نوری در کتب روایی معتبر از حیث اینکه به کدام خط یا جریان فکری تعلق دارند، شناسایی شده‌‌‌اند. این فصل نشان می‌‌‌دهد که نقل روایات خلقت‌نوری اهل‌بیت(ع) در دو مدرسه کلامی و حدیثی کوفه و قم به متهمان به غلو اختصاص نداشته، بلکه روات غیرمتهم این دو مدرسه نیز دست‌اندر کار نقل این قبیل احادیث بوده‌‌‌اند. فصل چهارم به دنبال پاسخ به این پرسش است که چرا متکلمان بغداد، به طور مشخص شیخ مفید، سیدمرتضی و شیخ طوسی، موضعی منفی در قبال خلقت‌نوری و عوالم پیشین انسان اتخاذ کرده‌‌‌اند، در حالی که می‌‌‌دانیم محدثان و محدث متکلمان کوفه و قم قول به خلقت‌نوری اهل‌بیت(ع) و وجود پیشین عموم انسان‌‌‌ها را پذیرفته بودند. فصل پنجم موضع عالمان مدرسه ری، که بعد از افول مدرسه بغداد رونق یافت، در قبال خلقت‌نوری و وجود پیشین انسان بررسی شده است. این فصل با کاوش در آثار برجا مانده از عالمان این مدرسه نشان می‌‌‌دهد که احادیث خلقت‌نوری اهل‌‌بیت(ع) در مدرسه ری افزایش کیفی داشته است و در آثار برخی از عالمان این مدرسه، احادیثی در این باره درج شده که مضامین عالی آن‌ها در احادیث دو مدرسه پیشین، مشهود نیست. فصل ششم، فصل پایانی کتاب، تلاش می‌‌‌کند با نگاهی از فراز تاریخ باور داشتن یا نداشتن به خلقت‌نوری در امامیه را، از آغاز تا پایان قرن ششم، گزارش و تحلیل کند. #معرفی_کتاب #دکتر_توران #خلقت_نوری #دانشکده‌ی_تاریخ 💠انجمن‌علمی‌پژوهشی‌تاریخ‌اسلام‌و‌تشیع -----------❀❀✿❀❀--------- @HistorySociety ‌