#از_نیمه_خرداد
#بخش_دوم
#ویژگیهای_اندیشه‌ای
#نخستین_بارقه
💠 نگاهى به سرگذشت فكرى - اجتماعى آيت‌الله خامنه‌اى نشان مى‌دهد كه ايشان در دوره‌ى نوجوانى و جوانى كه به تحصيل و مبارزه سپرى شده، تحت تأثير برخى از شخصيّت‌هاى برجسته‌ى روزگار خود بوده‌اند.
البتّه ميزان و كيفيّت اين اثرپذيرى در هر مورد متفاوت بوده است.
آشنايى با اين چهره‌ها و نوع اثرگذارى‌شان بر آيت‌الله خامنه‌اى، مى‌تواند يكى از كليدهاى شناخت عميق‌تر نسبت به فكر و عمل رهبر انقلاب باشد.
آن‌گونه كه رهبر انقلاب خود روايت كرده‌اند، نخستين بارقه‌هاى انقلابى را نوّاب صفوى در حدود سال ۱۳۳۳ در وجود ايشان بيدار كرده است.
سيّدمجتبى نوّاب صفوى در سال ۱۳۲۹ كتابى به نام «راهنماى حقايق» منتشر كرده بود كه دربردارنده‌ى پيش‌نويس قانون اساسى يك «حكومت اسلامى» بود و مانيفست فكرى - مبارزاتى فدائيان اسلام به‌شمار مى‌رفت.
📚 از نیمه خرداد، صفحه ۷۱.
@Maaref_Enghelab_Eslami
#از_نیمه_خرداد
#بخش_دوم
#ویژگیهای_اندیشه‌ای
#آرمان‌گرايى‌واقع‌بينانه
💠 آرمان‌گرايى و واقع‌گرايى، به‌عنوان دو رويكرد يا دو مكتب، در طيفى از مباحث علمى مطرح هستند؛ از الهيّات و معرفت‌شناسى تا نظريه‌ى اجتماعى و حتّى نظريه‌ى روابط بين‌الملل.
اگرچه ميل به حدّ وسط و ميانه‌ى هر چيز در روزگار ما طرف‌داران بسيارى دارد امّا هنوز بسيارى از نظريه‌پردازان و تحليلگران علاقه دارند تا ديدگاه‌هاى خود را ذيل يكى از همين دو عنوان مطرح كنند.
آيت‌الله خامنه‌اى به‌عنوان يك متفكّر مسلمان و يك رهبر سياسى، با عبور از اين دوگانه، آرمان‌گرايى را در دل واقع‌بينى مى‌بينند و آن را در برابر محافظه‌كارى معنا مى‌كنند:
«آرمان‌خواهى مخالف محافظه‌كارى است، نه مخالف واقع‌گرايى. محافظه‌كارى يعنى شما تسليم هر واقعيّتى - هرچه تلخ، هرچه بد - باشيد و هيچ حركتى از خودتان نشان ندهيد؛ اين محافظه‌كارى است.
معناى آرمان‌گرايى اين است كه نگاه كنيد به واقعيّتها و آنها را درست بشناسيد؛ از واقعيّتهاى مثبت استفاده كنيد، با واقعيّتهاى سلبى و منفى مقابله كنيد و مبارزه كنيد. اين معناى آرمان‌گرايى است». (۲۰ تير ۱۳۹۴)
📚 از نیمه خرداد، صفحه ۹۱.
@Maaref_Enghelab_Eslami
#از_نیمه_خرداد
#بخش_دوم
#ویژگیهای_اندیشه‌ای
#دشمن‌شناسی
💠 به نظر مى‌رسد كه مقولات مهمّى چون دشمن‌شناسى يا خودى و غيرخودى - كه در ادبيّات سياسى آيت‌الله خامنه‌اى بسامد فراوانى دارد - را بايد ذيل نگاه آرمان‌گرايى واقع‌بينانه معنا كرد.
ايشان نسبت به كسانى كه پرداختن به دشمن را نشانه‌اى از «توهّم توطئه» مى‌دانند، واكنش نشان داده و معتقدند ديدن حجم و تنوّع دشمنى‌هايى كه با جمهورى اسلامى ايران مى‌شود، خود يكى از مصاديق واقع‌بينى است.
رهبر انقلاب همچنين تلاش كرده‌اند تا تبيينى واقع‌بينانه از نحوه‌ى اثرگذارى دشمنى‌ها ارائه دهند: بنده گاهى كه در صحبتها بعضى كسان را به توطئه‌هاى دشمن تنبّه ميدهم، افرادى ميگويند: آقا! شما چرا به دشمن خارجى ميپردازيد؟ چرا به مسائل خودمان، به كمبودهاى خودمان اشاره نميكنيد؟ حرف بايد روشن بشود.
اگر دشمن خارجى در مقابل خود كمبودها را، ضعفها را، زمينه‌ها را مشاهده نكند، نميتواند تسلّط پيدا كند. اينكه چيز بديهى و روشنى است؛ بارها هم گفته‌ايم. اصلاً كاميابى دشمن از بيرون در آن صورتى است كه در درون صفوف داخل نظام - داخل كشور و داخل جامعه - نقاط ضعف و نقاط خلأ وجود داشته باشد. در اينكه شكّى نيست. امّا دشمن خارجى را نميشود منكر شد.
دشمن خارجى مى‌آيد از همين ضعفها حدّاكثر استفاده را ميكند. هيچ انسانى را، هيچ جامعه‌اى را و بيش از همه هيچ مسئولى را كسى مدح نخواهد كرد كه دشمن را نبيند؛ تلاش دشمن را نفهمد؛ سوءاستفاده‌ى دشمن را از ضعفهاى خودى بجا نياورد... .
📚 از نیمه خرداد، صفحه ۹۵.
@Maaref_Enghelab_Eslami
#از_نیمه_خرداد
#بخش_دوم
#ویژگیهای_اندیشه‌ای
#تحوّل‌خواهی
💠 يكى ديگر از ثمرات رويكرد آرمان‌گرايى واقع‌بينانه، اثرى است كه بر موضع رهبر انقلاب در باب نسبت «ارزشها و روشها» گذاشته است؛
به اين شكل كه اگرچه آرمان‌ها و ارزشها كه «هدف» نظام هستند، دگرگون‌پذير نيستند امّا در روشها و برنامه‌هاى دستيابى به آنها مى‌توان و بايد اهل تجربه و تغيير بود.
بنابراين استقامت در مورد هدف‌ها معنا مى‌يابد درحالى‌كه در زمينه‌ى روشها كه ممكن است دچار اشتباه و كاستى و ناكارآيى باشند (۱۹ ارديبهشت ۱۳۸۴) جاى انعطاف هست.
«به‌هيچ‌وجه عدول از مبانى و عدول از ارزشها جايز نيست؛ اهداف، اهداف الهى است و هيچ ترديد، شك يا ارتدادى از اين اهداف جايز نيست؛
امّا در روشها بايستى تكامل، اصلاح، تغيير و رفع خطا، جزو كارهاى دائمى و برنامه‌هاى هميشگى ما باشد؛
ببينيم كدام روش ما، ولو به آن عادت كرده باشيم، غلط است، آن را عوض و اصلاح كنيم. بايد مراقب باشيم كه جاى اين تعبيرات عوض نشود؛
يعنى ما در زمينه‌ى اهداف، ميگوييم استقامت؛ بايد جاى «هدف» را با «روش» اشتباه نكنيم.
استقامت در روشها لازم نيست، استقامت در اهداف لازم است. در كار روشها «آزمون و خطا» جارى است.
البتّه بايد از تجربه‌ها استفاده كنيم كه آزمون ما آزمون موفّقى باشد و نخواهيم كه دائم تجربه كنيم و پشت‌سر هم اشتباه؛
امّا در زمينه‌ى اهداف، بايستى قرص و محكم بِايستيم و يك قدم پايين نياييم». (۷ بهمن ۱۳۸۱)
📚 از نیمه خرداد، صفحه ۹۷.
@Maaref_Enghelab_Eslami
#از_نیمه_خرداد
#بخش_دوم
#ویژگیهای_اندیشه‌ای
#مصلحت‌گرایی
💠 از ثمرات امتزاج آرمان‌خواهى و واقع‌بينى در افق ديد آيت‌الله خامنه‌اى، تأكيدى است كه ايشان بر «مصلحت» به‌عنوان يكى از واقعيّتهاى جامعه دارند و در بسيارى از تحليل‌ها و مواضع خود نيز به آن استناد مى‌كنند.
رهبر انقلاب اساساً تمايز اين دو مقوله را خيالى مى‌دانند و «مصلحت‌انديشى» را از «مسلّمات و واضحات اسلام» ارزيابى مى‌كنند. بعضى خيال ميكنند كه «مصلحت» در مقابل «حقيقت» است؛ در صورتى كه مصلحت هم يك حقيقت است؛ كمااينكه حقيقت هم مصلحت است.
اصلاً حقيقت و مصلحت از هم جدا نيستند. مصالحِ پندارى و شخصى است كه بد است. وقتى مصلحت شخصى نيست، وقتى مصلحتِ مردم و مصلحتِ كشور است، اين ميشود يك امر مقدّس، يك امر خوب، يك چيز عزيز؛ چرا ما بايد از آن فرار كنيم؟ (۴ اسفند ۱۳۷۷)
📚 از نیمه خرداد، صفحه ۹۷.
@Maaref_Enghelab_Eslami
#از_نیمه_خرداد
#بخش_دوم
#ویژگیهای_اندیشه‌ای
#آزاد‌اندیشی
💠 مفهوم آزادانديشى - و كرسى‌هاى نظريّه‌پردازى - در سطح جامعه‌ى ايران، از زمستان ۱۳۸۱ و در پى سخنرانى تاريخى آيت‌الله خامنه‌اى در ديدار با گروهى از «انجمن قلم ايران» وارد مرحله‌اى تازه از تطوّر خود شد.
در آن دوره، به دنبال فراگيرى گفتمان اصلاحات سياسى در ايران، فضايى از تجديدنظرطلبى در لواى نام آزادى پديد آمده بود امّا از ديد رهبر انقلاب، آزادانديشى به‌عنوان يك موهبت خدادادى بايد نقطه‌ى عزيمت نهضت نرم‌افزارى قرار مى‌گرفت.
«اگر بخواهيم رشد كنيم، بايستى بتوانيم در فضاى لايتناهىِ فكر بال و پَر بزنيم؛ بايد حركت كنيم...
جمهورى اسلامى آزادى را به معناى حقيقى كلمه وارد جامعه‌ى ما كرد؛ امّا استفاده از آزادى ادبى دارد.
ما ادب استفاده از آزادى را هم بايد ياد بگيريم و ياد بدهيم. اين هم وظيفه‌ى جمهورى اسلامى است...
ما بايد علم و فرهنگ را توليد نماييم و بايد كار اساسى كنيم. حكومت بايد به‌صورت آشكار از برخورد افكار به‌صورت سالم حمايت كند.
يكى از وظايف نظام جمهورى اسلامى، حمايت صريح از برخورد افكار به شكل سالم است.
اين كار، ظرف و مجرا لازم دارد و اين مجرا بايستى به‌وسيله‌ى خودِ دوستان دانشگاهى و حوزوى در بخشهاى مختلف تنظيم شود. آنها بايد اين مجرا را درست كنند و امكان بدهند». (۷ بهمن ۱۳۸۱)
📚 از نیمه خرداد، صفحه ۹۹.
@Maaref_Enghelab_Eslami
#از_نیمه_خرداد
#بخش_دوم
#ویژگیهای_اندیشه‌ای
#گفتمان‌سازی
💠 در سيره‌ى رهبر معظم انقلاب (مدّ ظلّه‌العالی)، پشتيبانى از جريان آزادانديشى علمى و فرهنگى در كشور، به‌صورت يك رشته كنش‌هاى دنباله‌دار ديده مى‌شود:
✅ يكم: گفتمان‌سازى.
ايشان به‌طور مستمر ايده‌ى آزادانديشى بى‌تعصّب و به دور از لجاجت را در ديدارهاى متعدّد، به‌ويژه با نخبگان مطرح كرده‌اند.
البتّه با اين ملاحظه كه اين حركت، نه با تحريك جريانات و احزاب سياسى - كه با مقاصد انتخاباتى شعار آزادى مى‌دهند - بلكه معطوف به حلّ مسائل پيش روى پيشرفت كشور باشد. (۱۹ ارديبهشت ۱۳۸۴)
آيت‌الله خامنه‌اى ضمن حضور مستمر در جمع‌هاى دانشجويى در تمام سال‌هاى دوره‌ى رهبرى خود، از نقدها و پيشنهادهاى نخبگان و پژوهشگران نيز در اين ديدارها استقبال كرده‌اند.
📚 از نیمه خرداد، صفحه ۱۰۲.
@Maaref_Enghelab_Eslami
#از_نیمه_خرداد
#بخش_دوم
#ویژگیهای_اندیشه‌ای
#مطالبه_از_مسئولان
💠 در سيره‌ى رهبر معظم انقلاب (مدّ ظلّه‌العالی)، پشتيبانى از جريان آزادانديشى علمى و فرهنگى در كشور، به‌صورت يك رشته كنش‌هاى دنباله‌دار ديده مى‌شود:
✅ يكم: گفتمان‌سازى.
✅ دوّم: مطالبه از مسئولان.
همزمان با مورد پيشين، رهبر انقلاب بر مسئوليّت مديران علمى و فرهنگى كشور در زمينه‌ى آزادانديشى تأكيد داشته‌اند.
به همين دليل حضور مسئولان بلندپايه‌ى كشور در دانشگاه‌ها و مراكز علمى و ايجاد فضايى براى آزادانديشى و تضارب افكار را به‌طور جدّى از دستگاه‌هاى دانشگاهى و حوزوى مطالبه كرده‌اند.
به‌خصوص وقتى دولت نهم با شعار دولت اسلامى روى كار آمد، آيت‌الله خامنه‌اى در نخستين ديدار با هيئت دولت جديد، پشتيبانى از آزادانديشى را در برنامه‌هاى آن خواستار شدند:
«دولت اسلامى بدون گسترش علم و دانايى به جايى نخواهد رسيد. گسترش آزادانديشى هم مهم است.
واقعاً انسانها بايد بتوانند در يك فضاى آزاد فكر كنند. آزادى بيان تابعى از آزادى فكر است...
اشكالى كه ما همواره به بخشهاى فرهنگى داشته‌ايم، اين بوده كه به نقش خودشان به‌عنوان يك دولت اسلامى در صحنه‌ى كارزار فكرى درست عمل نميكنند.
كارزار فكرى بايد باشد؛ منتها عملاً به اين شكل درنيايد كه ما به قول سعدى، سگ را بگشاييم و سنگ را ببنديم...
ما به تجربه دريافته‌ايم كه آنجايى‌كه سخن حق با منطق و آرايش لازم خودش به ميدان مى‌آيد، هيچ سخنى در مقابل آن تاب پهلو زدن و مقاومت كردن نخواهد داشت». (۸ شهريور ۱۳۸۴)
📚 از نیمه خرداد، صفحه ۱۰۳.
@Maaref_Enghelab_Eslamiم
#از_نیمه_خرداد
#بخش_دوم
#ویژگیهای_اندیشه‌ای
#تخصّصى_بودن
💠 در سيره‌ى رهبر معظم انقلاب (مدّ ظلّه‌العالی)، پشتيبانى از جريان آزادانديشى علمى و فرهنگى در كشور، به‌صورت يك رشته كنش‌هاى دنباله‌دار ديده مى‌شود:
✅ يكم: گفتمان‌سازى.
✅ دوّم: مطالبه از مسئولان.
✅ سوم: تخصّصى بودن.
از نگاه آيت‌الله خامنه‌اى، آزادانديشى موضوع خاصّى ندارد و حتّى مى‌تواند در قلمرو «اصول عقايد دينى» يا «بيّنات انقلاب» و «مسائل اساسى نظام» هم معنا يابد؛ امّا مشروط به آنكه ابتدا در محافل تخصّصى به دور از اغراض آلوده مورد بحث قرار بگيرد و سپس به صحن عمومى جامعه كشيده شود.
«بنده به‌معناى حقيقى و وسيع كلمه معتقد به آزادى بيانم؛ منتها برخى از حرفها جايش در منبرهاى عمومى نيست؛ جايش در مباحث تخصّصى است.
بله، چند نفر فقيه بنشينند، چند نفر حقوق‌دان بنشينند، چند نفر فيلسوف بنشينند، چند نفر جامعه‌شناس بنشينند درباره‌ى اساسى‌ترين مسائل و درباره‌ى اصل توحيد با هم بحث كنند؛
يكى رد كند، يكى قبول كند، يكى استدلال كند؛ بعد هم پخش بشود و جلوى چشم مردم قرار بگيرد؛ امّا در محافل تخصّصى اين كار بايد انجام بگيرد». (۸ آبان ۱۳۸۴)
📚 از نیمه خرداد، صفحه ۱۰۴.
@Maaref_Enghelab_Eslami
#از_نیمه_خرداد
#بخش_دوم
#ویژگیهای_اندیشه‌ای
#رسانه‌اى_شدن
💠 در سيره‌ى رهبر معظم انقلاب (مدّ ظلّه‌العالی)، پشتيبانى از جريان آزادانديشى علمى و فرهنگى در كشور، به‌صورت يك رشته كنش‌هاى دنباله‌دار ديده مى‌شود:
✅ يكم: گفتمان‌سازى.
✅ دوّم: مطالبه از مسئولان.
✅ سوم: تخصّصى بودن.
✅ چهارم. رسانه‌اى شدن.
رهبر انقلاب همزمان با مطالبه از كارگزاران كشور براى پافشارى بر تحقّق فضاى آزادانديشى، در ديدار با بزرگ‌ترين و مؤثّرترين مجموعه‌ى رسانه‌اى ايران يعنى صداوسيما كه دُور جديدى از مسئوليّت خود را در آن مقطع شروع مى‌كرد، وظايف اين نهاد رسانه‌اى براى ترويج آزادانديشى را يادآور شدند:
«رسانه ميتواند در نهضت توليد علم و فكر و نظريه و انديشه در زمينه‌هاى مختلف - چه در زمينه‌ى فنّى و چه در زمينه‌ى انسانى و غيره - نقش ايفا كند.
شما ميتوانيد خطّ توليد علم و فكر و نظريه را برنامه‌ريزى‌شده دنبال كنيد؛ به بحثهاى منطقى و مفيد دامن بزنيد؛ كرسى‌هاى نوآورى را تلويزيونى كنيد و چهره‌هاى علمى نوآور خوب را مطرح نماييد». (۱۱ آذر ۱۳۸۳)
📚 از نیمه خرداد، صفحه ۱۰۴.
@Maaref_Enghelab_Eslami
#از_نیمه_خرداد
#بخش_دوم
#ویژگیهای_اندیشه‌ای
#آسيب‌زدايى
💠 در سيره‌ى رهبر معظم انقلاب (مدّ ظلّه‌العالی)، پشتيبانى از جريان آزادانديشى علمى و فرهنگى در كشور، به‌صورت يك رشته كنش‌هاى دنباله‌دار ديده مى‌شود:
✅ يكم: گفتمان‌سازى.
✅ دوّم: مطالبه از مسئولان.
✅ سوم: تخصّصى بودن.
✅ چهارم. رسانه‌اى شدن.
✅ پنجم. آسيب‌زدايى.
يكى از چالش‌هايى كه پيرامون مقوله‌ى آزادانديشى به‌ويژه در يك جامعه‌ى دينى - انقلابى مانند ايران مى‌تواند پيدا شود، سركوب آزادى به بهانه‌هاى گوناگون است.
شايد مهم‌ترين عامل، ترس سوءاستفاده‌ى دشمنان بيرونى از باز بودن مجارى فكرى - اجتماعى باشد كه مسئولان را به محافظه‌كارى در اين زمينه مى‌كشاند.
رهبر انقلاب به‌عنوان كسى كه چه از حيث شخصى و چه از لحاظ مسئوليّت، بيشترين دغدغه را نسبت به حفظ ارزش‌هاى دينى و سيرت انقلابى جامعه دارند، در رابطه با اين آسيب، هشدار داده‌اند:
«بدون آزادانديشى، اين رشد اجتماعى، علمى، فكرى و فلسفى امكان ندارد. در حوزه‌هاى علميّه، دانشگاه و محيطهاى فرهنگى و مطبوعاتى، هُو كردن كسى كه حرف تازه‌اى مى‌آورد، يكى از بزرگ‌ترين خطاها است؛ بگذاريد آزادانه فكر كنند.
البتّه من فهم غلط از آزادى را تأييد نميكنم؛ من باز گذاشتن دست دشمن را در داخل براى اينكه مرتّباً گاز سمّى توليد كند و در فضاى فرهنگى يا سياسى كشور بدمد، تأييد نميكنم؛
من براندازى خاموش را برنميتابم و رد ميكنم؛ امّا توسعه‌ى آزادى و رها بودن ميدان براى پرورش فكر و انديشه و علم و فهم، ربطى به اينها ندارد...
📚 از نیمه خرداد، صفحه ۱۰۵.
@Maaref_Enghelab_Eslami