🔻سرمایه‌داری بی‌سر
🔹اساساً راه‌اندازی جریان فکری از سوی انتشار زنجیرهای کتاب در ایران با وضعیت اجتماعی و سیاسی و اقتصادی کشور پیوندی ناگسستنی دارد؛ به‌گونه‌ای که می‌توان عنوان کرد هر زمانی که فاصلۀ طبقاتی و فشار به نیروهای فرودست جامعه و تعدیل‌سازی‌های اقتصادی افزایش یافته، استقبال و انتشار کتاب‌های چپ نیز رشدی موازی با آن را طی کرده است. عناصر انتقادی که در اندیشۀ چپ وجود دارد، باعث می‌شود بسیاری از منتقدان «سرمایه‌داری بی‌سر» داخلی، به اندیشهٔ چپ به چشم یک بسترساز و ابزار مناسب برای این امر نظر کنند. به‌قول پولانی هر زمان بازار در حال نابودساختن جامعه بود، به گفتمان حمایتی نیاز داریم.
📌 یادداشت کامل را در اینجا (http://mananashr.ir/news/35715) بخوانید.
#گاه_نقد
eitaa.com/MajmaNasheran
Ble.im/MajmaNasheran
instagram.com/mananashr
🔻نئولیبرالیسم در نشر ایران
🔹انتشارات آگاه و اختران نیز در سال‌های اخیر کتاب‌های پرشمار و شایان توجهی در زمینۀ توسعه با رویکردهای منتقد لیبرالیسم به چاپ رسانده‌اند. #انتشارات_اختران با ترجمۀ آثار پرفروش جهان که تجارب جهانی شکست سرمایه‌داری و ناکامی افسانۀ جهانی‌سازی را رو کرده‌اند، سهم بسزایی در این حوزه داشته است. برخی از کتاب‌های این انتشارات از این قرارند: نیکوکاران نابکار اثر ها جون چنگ، اقتصاد را تسخیر کنید اثر ریچارد ولف، و سری کتاب‌های پشت‌پردۀ مخملین که چندین عنوان کتاب در آن جای گرفته است؛
🔹همچنین #انتشارات_ثالث با ترجمۀ مجموعه‌ای از زندگینامۀ رهبران و شخصیتهایی چون مائو، لنین، استالین، چه‌گوآرا، راسپوتین، تروتسکی، پل پوت و... به‌دست بیژن اشتری و البته نگاهی انتقادی به این شخصیت‌ها، در این حوزه کتاب‌هایی را چاپ کرده است.
🔹این جریان پرطمطراق سبب شده است که حتی ناشران دیگری نیز از سر تطبیق خود با تغییر ذائقۀ مخاطب، مجبور به انتشار کتاب‌هایی در این ژانر باشند؛ ناشرانی همچون نی، مرکز، چشمه و علمی‌فرهنگی که سابقۀ انتشار کتاب‌هایی برای تحکیم هژمونی سرمایه‌داری را نیز در کارنامۀ خود داشته‌اند.
🔹اگرچه در کلان‌موضوعات جامعه‌شناسی و علوم‌سیاسی، گفتمان چپ گسترش یافته است، ولی در حوزۀ مدیریت و اقتصاد، نمی‌توان از حضور پررنگ و مشابه این جریان سخن گفت؛ چراکه همچنان جریان غالب نشر را نئولیبرالیسم و با اندکی اختلاف نهادگرایان در اختیار دارند. این خود حاکی از آن است که جامعه‌شناسی علمی پایه و جلودار است که آتیۀ علوم تکنیکالی چون اقتصاد و مدیریت را در پیشانی خود نشان می‌دهد.
#گاه_نقد
eitaa.com/MajmaNasheran
Ble.im/MajmaNasheran
instagram.com/mananashr
🔻دین و نوسازی
🔹طبیعی می‌نماید که به‌اقتضای حکومت دینی، جدال نظری دربارۀ نسبت و تبعات «دین و نوسازی» نیز از پربسامدترین مسائل و دغدغه‌های نظری باشد. در این زمینه رویکردهای مختلف جامعه‌شناسی دین به تعیین موقعیت دین در چالش مفهومی توسعه پرداخته‌اند.
🔹 جریان مدافع سکولاریسم با نشر آثار خود در #انتشارات_تیسا و نقد فرهنگ، حصار سازمانی روحانیت را مانع دستیابی کشور به توسعه می‌دانند و دین را در کنار استبداد به‌عنوان سد توسعه قلمداد می‌کنند. در این زمینه کتاب‌های مختلفی به تحلیل و بررسی صنفی روحانیت و فاصلۀ اجتماعی ایشان از مردم پرداخته‌اند.
🔹از طرف دیگر نیز کتاب‌های نسبتاً فراوانی را در تأیید امکان جمع دین و نوسازی شاهد بوده‌ایم که ظرفیت‌های مختلف نظام اقتصادی و اجتماعی اسلام را در زمینۀ تولید، بانکداری اسلامی، مصرف، تأمین اجتماعی، عدالت اجتماعی و... پیگیری کرده‌اند.
#گاه_نقد
eitaa.com/MajmaNasheran
Ble.im/MajmaNasheran
instagram.com/mananashr
🔻 انتشارات دنیای اقتصاد در چه مسیری حرکت می‌کند؟
🔹 انتشارات دنیای اقتصاد فعالیت خود را از سال۱۳۹۰ آغاز کرده و نخستین کتاب‌های خود را در سال۱۳۹۱ به چاپ رسانده است. این انتشارات بخشی از مجموعۀ شرکت دنیای اقتصاد تابان است که از سال۱۳۸۱ تاکنون روزنامۀ دنیای اقتصاد را چاپ می‌کند. اکنون علیرضا بختیاری مدیرمسئول روزنامه دنیای اقتصاد و انتشارات کتاب آن است.
🔹 انتشارات دنیای اقتصاد افزون بر سیصد جلد کتاب در کارنامه خود دارد که بیش از ۲۲۰ جلد آن ترجمه و نزدیک به ۸۰ جلد آن کتاب‌های تألیفی است. سال‌های ۱۳۹۵ و ۱۳۹۷ را می‌توان از پرکارترین سال‌های این ناشر دانست؛ به گونه‌ای که نزدیک به ۱۲۰ جلد کتاب را تنها در این دو سال به چاپ رسانده است.
🔹 هدف ناشر بازخوانی آن دسته از مفاهیم اقتصادی است که به‌طور ناقص یا تحریف‌شده در ایران گسترش یافته‌اند و همچنین مطرح کردن آن مفاهیمی که تاکنون در ایران بیان نشده‌اند. دنیای اقتصاد هدف خود را «خوانش اقتصاد و رشته‌های مرتبط با آن در چارچوب اندیشۀ آزادی» معرفی می‌کند و می‌گوید این مانعِ پرداختن به «نحله‌های فکری دیگر» همچون «چپ‌گرایی و نهادگرایی» نخواهد بود. اینجا شروع ماجراست که دنیای اقتصاد به طور ضمنی چپ‌گرایی و هرگونه اندیشۀ نزدیک به آن را در مقابل آزادی قرار می‌دهد و این یکی از پرتکرارترین ایده‌های کتاب‌های ناشر خواهد بود.
🔹 دنیای اقتصاد را می‌توان یکی از تخصصی‌ترین ناشران کتاب در حوزه اقتصاد و یکی از طرفداران سرسخت اقتصاد بازار آزاد در ایران دانست. این ناشر در سال‌های فعالیت خود همواره از مهم‌ترین فراهم‌کنندگان ادبیات نظری اقتصاد بازار بوده است؛ کتاب‌های دنیای اقتصاد در کنار تحلیل‌ها و خبرهای روزنامۀ آن، مجموعه‌ای به‌هم‌پیوسته را برای زمینه‌سازی بیشتر و استوارتر برای اقتصاد راست‌گرایانه فراهم می‌نماید.
🔹 همچنین دنیای اقتصاد را باید یکی از مهم‌ترین ناشران دربارۀ مکتب اتریشی اقتصاد نیز دانست؛ به‌گونه‌ای که کتاب‌هایی از اصلی‌ترین نظریه‌پردازان و اقتصاددانان این مکتب را ترجمه و چاپ کرده است و مفاهیم مکتب اتریش و ایده‌های اصلی آن را در اختیار خوانندگان قرار داده است. در عرصۀ اقتصاد جهانی برخی از اقتصاددانانِ مکتب اتریش مانند روتبارد و هوپه را نه یک هوادار سادۀ بازار آزاد بلکه آنارکوکاپیتالیست یا آنارشیست بازار آزاد به شمار می‌آورند.
🔹 در همین راستا دنیای اقتصاد کتاب سوسیالیسم و سرمایه‌داری نوشتۀ هانس هرمان هوپه را که در سال۱۹۸۸ و پیش از سقوط دیوار برلین و فروپاشی اتحاد شوروی نوشته شده است، در سال ۱۳۹۵ یعنی نزدیک به ۳۰ سال پس از نگارش کتاب، در ایران ترجمه و چاپ کرده است. شاید بتوان این کتاب را یک نمونه برای معرفی آنچه دنیای اقتصاد به دنبال آن است دانست. کتابی سراسر ستایش و مدیحه‌سرایی برای سرمایه‌داری ایدئال و بی‌حدوحصر و در کنار آن بدگویی و تخریب کوچک‌ترین اندیشه‌ای که به جریان چپ گرایش داشته باشد.
🔹 این در حالی است که در کتاب سرمایه‌دار علیه سرمایه‌داری نوشتۀ جورج سوروس در سال ۲۰۰۹ که در همین انتشارات چاپ شده است و نسبت به کتاب‌های هوپه و روتبارد بسیار جدیدتر است، سوروس به‌روشنی قانون تعادل بازار و عرضه و تقاضا را رد می‌کند و بنیادگرایی بازار یا همان «اقتصاد آزاد» را ایده قرن‌نوزدهمی و اوهام می‌داند. با آنکه هوپه و دیگر بزرگان اتریشی هوادار بازگذاشتن دست بازار برای خودمدیریتی آن هستند، سوروس عقیده دارد که این یکی از خطاهایی است که منجر به شکست اقتصادی کنونی گشته است و باید از آن دوری جست.
🔹 البته دنیای اقتصاد در وب‌سایت خود پیرامون این چندگانگی‌ها بیان می‌کند که ممکن است گاهی برخی از کتاب‌هایش با کتاب‌های دیگر هم‌سو نباشند و این را یک مزیت برای رویارویی اندیشه‌های گوناگون می‌شمارد. این نکته بسیار مهم است ولی نهایت رویارویی اندیشه‌ها در میان این کتاب‌ها، تقابل دو گونه اقتصاد راست‌گرا با یکدیگر است و اختلاف‌نظرها نیز چیزی بیش از تفاوت‌های درون‌جناحی نیستند.
🔹 دنیای اقتصاد امروز در پی گسترش هرچه‌بیشتر تفکر بازار آزاد در فضای اقتصادی کشور است و آرمان‌شهر بازار و اقتصاد بدون‌دخالت را به تصویر می‌کشد؛ ولی باید بپرسیم که آیا بحران‌های اقتصادی چند باره و مهم‌ترین آن‌ها یعنی بحران اقتصادی ۲۰۰۸ زنگ خطری برای این مدل اقتصادی نبوده است؟
#گاه_نقد
#انتشارات_دنیای_اقتصاد
eitaa.com/MajmaNasheran
Ble.im/MajmaNasheran
instagram.com/mananashr
🔻 تحلیل و بررسی کتاب «سیاست اقتصادی: شش گفتار دربارۀ سوسیالیسم، کاپیتالیسم، اقتصاد و سیاست/ لودویک فون میزس» از انتشارات دنیای اقتصاد
🔹اقتصاد به زبان ساده عنوان کتابی است که پیش‌تر نشر دنیای اقتصاد برای آموزش اقتصاد تدوین کرده بود. کتاب سیاست اقتصادی نیز در همان راستا برای تدریس علم اقتصاد به‌صورت عمومی با شیوه‌ای استدلالی و ساده تدوین شده است؛ لذا مخاطب کتاب حاضر، عموم علاقه‌مندان و دانشجویان رشتۀ اقتصاد هستند. کتاب اول (اقتصاد به زبان ساده) جنبۀ نظری قوی‌تری داشت؛ ولی در این کتاب، «میزس» اقتصاددان مشهور قرن بیستم، به‌شکلی انضمامی‌تر با بررسی تجارب جهانی به آموزش اقتصاد می‌پردازد.
🔹در این کتاب با کاپیتالیسم، سوسیالیسم، کمونیسم، فاشیسم و برخی از مفاهیم اقتصاد اتریش آشنا می‌شویم. رویکرد اصلی نویسنده دفاع از اقتصاد بازار است. او ضمن بیان نظریات اقتصاد سرمایه‌داری نقدهایی را که مارکسیسم و سوسیالیسم به بازار وارد می‌کنند، پاسخ می‌گوید و در نهایت به ستایش کاپیتالیسم برمی‌خیزد. آنچه موضوع اصلی این کتاب است، بررسی نظام‌های اقتصادی مختلف است و نه علم اقتصاد.
🔹شش سخنرانی با موضوعات مختلف، ولی مرتبط با یکدیگر کتاب سیاست اقتصادی را شکل داده است. اولین سخن دربارۀ سیاست اقتصادی است. میزس، در این فصل ابتدا می‌کوشد نقدهایی را که به سرمایه‌داری شده است، پاسخ گوید و دفع کند. بسیاری از انتقادات مارکس مطرح شده و پاسخی اجمالی به آن‌ها داده می‌شود. نظام سرمایه‌داری به‌عنوان معجزۀ نجات‌بخشی معرفی شده که می‌تواند وضعی به مراتب بهتر از قبل را برای همه فراهم کند؛ چنانکه تاریخ نیز همین را نشان می‌دهد. مثلاً سرمایه‌داری آزادی را تضمین می‌کند و ریاست نهایی را به‌دست مصرف‌کنندگان می‌سپارد.
🔹اقتصاد مختلط الگویی است که در بیشتر جوامع مورد پسند واقع شده، ولی محدودۀ دولت باید ثابت باشد. برقراری امنیت و نظم وظیفۀ دولت است؛ ولی مداخله در بازار تنها به ضرر نهایی مصرف‌کنندگان تمام می‌شود. مسئلۀ کمیابی، چاپ پول، تورم پولی، کنترل قیمت‌ها و مالیات‌ستانی از مسائلی است که در اقتصاد همیشه مطرح بوده است و میزس موضع خود را در قبال هریک از آن‌ها بیان می‌کند. رشد کشورها در گرو اتخاذ سیاست صحیح در تمامی این موارد است.
🔹کتاب با دخالت دولت در اقتصاد مخالف است و بیان می‌کند که بسیاری از کسانی که برای اصلاح بازارها دخالت دولت را پیشنهاد می‌کنند، توجه ندارند که بحران‌های بازار را همین دخالت‌های نابه‌جای دولت در بازار به وجود آورده است. سیاست آزادی اقتصادی، دموکراسی، مشروعیت رأی مردم، دخالت نکردن دولت در بازار به هر شکل، نهی بنگاه‌داری دولت، نهی قیمت‌گذاری دولت در بازارهای مختلف مسکن، اجاره و کالاها، سیاست‌های باز اقتصادی، اقتصاد آزاد و باز و... مجموعه‌ای است که در کتاب از آن‌ها در کنار یکدیگر دفاع می‌شود. در همین راستا نظریات مارکسیستی و مخالف اقتصاد سرمایه‌داری نیز نقد می‌شود.
🔹نویسنده در فصل اول انتقادهایی را که بر سرمایه‌داری وارد می‌شود، با جوابی ساده در هم می‌شکند، ولی دقیقاً انتقادهای اصلی را مطرح نمی‌کند؛ مثلاً طبق تلقی مارکس بزرگترین وجه تمایز فئودالیسم با سرمایه‌داری در تفاوت هزینۀ تمام‌شدۀ یک کالا با قیمت بازاری آن است که به سرمایه‌دار اختصاص می‌یابد. ناعادلانه‌بودن سرمایه‌داری به همین نکته برمی‌گردد. فارغ از صحت و سقم این نقد، جای طرح و پاسخ آن در کتاب خالی است.
🔹در این کتاب برای دفاع از حق آزادی در کاپیتالیسم، گفته شده که مصرف‌کنندۀ نهایی، رئیس نظام سرمایه‌داری است. این مطلب چطور با دولتی که یکی از مصرف‌کنندگان است، جور درمی‌آید؟ همچنین در معرفی گفته شده که کتاب رویکردی تاریخی دارد و به بررسی واقعیات تجربی اقتصادهای جهان می‌پردازد؛ اما برخلاف آن بیشتر به تاریخ عقاید اقتصادی توجه شده و بهتر بود این مطلب در معرفی پشت جلد و مقدمه اصلاح می‌شد.
🔹میزس از دخالت‌نداشتن دولت در اقتصاد و در بازار به‌طور مشخص دفاع می‌کند. طبق نظریۀ نهادگرایان، بازار نهادی اقتصادی است که باید ساخته شود و تمامی سیاست‌های اقتصادی و کنترلی و... در حمایت از بازار رقابت کامل به کار گرفته شود. نویسنده به این قسمت که بازار را باید ساخت، اشاره ندارد؛ زیرا اساساً اقتصاد نئوکلاسیک در پی ساختن بازار نیست و فرض وجود بازار رقابت کامل را از ابتدا پذیرفته و سپس پیشنهاد می‌کند دولت دخالت نکند.
🔹هدف ناشر از انتشار این کتاب برای یاددادن اقتصاد به زبان ساده و به‌صورت مثال‌های انضمامی، هدفی بسیار پسندیده است که کتابی به این حجم نمی‌تواند از پس آن برآید؛ لذا این هدف ناشر از ترجمۀ کتاب محقق نشده است. البته شاید اصلاً به‌دلیل تکراری‌بودن مطالب کتاب و بیان بحث‌های قدیمی در دفاع از سرمایه‌داری و اقتصاد نئوکلاسیک چاپ چنین کتابی خیلی توجیه نداشته باشد.
#گاه_نقد
#انتشارات_دنیای_اقتصاد
🔻مالزی: مرد سرکش در زمانۀ آشوب/ بری وین/ دنیای اقتصاد
🔹مالزی، مرد سرکش در زمانۀ آشوب عنوان آخرین کتاب از مجموعۀ پیشگامان نوسازی آسیا است که انتشارات دنیای اقتصاد آن را منتشر کرده است. کتاب حول شخصیت ماهاتیر محمد مشهور به معمار مالزی نوین و وقایع دوران نخست‌وزیری اوست. ماهاتیر، در سال ۱۹۲۵ در ایالات قدح مالای مستعمره‌شده متولد شد. وی پس از اتمام دوران تحصیل خود در سنگاپور در قامت یک پزشک مالزیایی به کشورش برگشت و با فعالیت در سازمان ملی مالایی‌های متحد (UMNO) گام‌به‌گام پیشرفت کرد و در نهایت در سال ۱۹۸۱ نخست‌وزیر مالزی شد.
🔹مالزی به‌عنوان یک کشور مسلمان نسبت به دیگر کشورهای شرق و جنوب‌شرق آسیا با خوانندۀ ایرانی رابطۀ نزدیک‌تری برقرار می‌کند و تجربۀ نویسنده در روایت‌کردن وقایع بر جذابیت کتاب افزوده است. پرهیز نویسنده از نوشتن کلمات سخت و آکادمیک، خواندن کتاب را برای مخاطب عامی آسان‌تر کرده، اگرچه این آسانی متن و توجه فراوان به رخدادهای تاریخی، بعد نظری و علمی کتاب را قربانی کرده است. در مقایسه با دیگر کتاب‌های مجموعه، تجربۀ توسعۀ مالزی درون‌زاتر بوده و این از مطالب مربوط به امور داخلی مالزی نسبت به مطالب مربوط به سیاست خارجی پیداست؛ با این حال بهتر بود که به سیاست خارجی فعالانه و دیپلماسی مالزی توجه بیشتری می‌شد.
🔹نویسنده در این کتاب تقریباً همۀ مطالب را پیرامون شخص ماهاتیر محمد و تصمیم‌ها و کارهای او به نگارش درآورده است و این امر به غفلت از زیرساخت‌ها و استعدادهای مالزیایی برای توسعه انجامیده است. در این کتاب، توسعه اندکی صوری به تصویر کشیده شده و ژرف‌نگری کافی صورت نگرفته است؛ گویا می‌توان صرفاً ساختن آسمان‌خراش‌های بلند را «توسعه‌یافتگی» معنا کرد!
🔹یکی از نکات مثبت این کتاب نسبت به دیگر جلدهای مجموعۀ پیشگامان نوسازی آسیا این است که نویسنده به‌دنبال قهرمان‌سازی از رهبر مدنظر نیست و نقاط منفی حکمرانی ماهاتیر محمد علی‌الخصوص دربارۀ رفتارهای سخت با مخالفان، ارتباط با دائم زین‌الدین و رسوایی‌های مالی شرکت‌های مختلف خصوصی و صنعت قلع بازنمایی شده است. در کل با بررسی بار علمی کتاب باید گفت که مهارت نویسنده در شکل‌دهی مجموعه‌ای از اتفاقات و رخدادهای تاریخی یک دوران مشخص آشکار بوده و از این منظر مطالب کتاب مستند محسوب می‌شود و ارجاع‌های پرشمار نویسنده گویای این مطلب است.
🔹با این تفاصیل کتاب بیشتر مسئله‌ای سیاسی از دوران ماهاتیر محمد دارد تا تکیه بر امر توسعۀ مالزی، و استراتژی‌های توسعه به‌خوبی بازنمایی نشده است. این کتاب در سال ۲۰۱۲ منتشر شده است؛ اما از سال ۲۰۰۳ جلوتر نمی‌آید. با بررسی کل مجموعه شاید بتوان این اشکال را بر کتاب وارد دانست که ابتدا در دام نگاه ایدئولوژیک می‌افتد و وقایع تاریخی را در جهت نگاه لیبرال مصادره به مطلوب می‌کند.
🔹درخصوص انتخاب کتاب‌ها و ترجمۀ آن‌ها در قالب یک مجموعه(مجموعۀ پیشگامان نوسازی آسیا)، شاهد نظمی خاص نیستیم و ناشر بر اساس صلاح‌دید خود آثاری را برگزیده است که در جهت تأیید نگاه بازار آزادی نگاشته شده باشد؛ اگرچه خواننده با مطالعۀ کتاب‌ها متوجه شیوۀ خاص هر نویسنده در نگارش مطالب و نظر شخصی او می‌شود. به نظر می‌رسد در این دیدگاه پیش‌فرض‌های اساسی لیبرال‌دموکراسی زیر سؤال رفته باشد.
🔹خواننده پس از مطالعۀ آثار به این نتیجه می‌رسد که اقتدارگرایی منفور لیبرال‌ها در صورتی که در جهت ایدئولوژی آن‌ها باشد، نه‌تنها پدیدۀ بدی نیست؛ بلکه مقدس است و می‌توان آن را به‌عنوان تجربیات موفق توسعه تئوریزه کرد.
#گاه_نقد
#انتشارات_دنیای_اقتصاد
eitaa.com/MajmaNasheran
Ble.im/MajmaNasheran
instagram.com/mananashr
🔻سرمایه و ساختار آن/ لودویگ لاخمان/ دنیای اقتصاد
🔹«سرمایه» یکی از مفاهیم مهم در علم اقتصاد مدرن است. نقش سرمایه در کنش‌های اقتصادیِ کارآفرینانه بسیار حیاتی است؛ با این حال به نسبت دیگر مفاهیم، مفهوم سرمایه چندان واکاوی نشده و به‌صورت مفهومی کلی و همگن در نظریه‌های اقتصادی مفروض گرفته شده است. سرمایه و ساختار آن اثر لودویگ لاخمان، اقتصاددان فقید مکتب اتریش است.
🔹این نویسنده به‌دنبال ارائۀ رویکردی جدید ناظر به مبحث سرمایه از نگاهی ذهن‌گرایانه و مبتنی بر تفسیر کنشگران اقتصادی است. لاخمان در کتاب سرمایه و ساختار آن یکسان‌انگاری و سنجش‌پذیرساختن اَشکال مختلف سرمایه در قالب قیمت‌ها را نقد می‌کند. به‌باور او مفهوم کلی سرمایه در اشیا مادی هیچ معادل سنجش‌پذیری ندارد؛ بلکه ارزیابی کارآفرینان از این اشیا است که به آن‌ها قابلیت درآمدزایی می‌دهد.
🔹لاخمان در این کتاب از اصطلاح «ساختار سرمایه» استفاده می‌کند یعنی آن هماهنگی که منابع مختلف سرمایه را در یک سیستم اقتصادی مطابق با آن، در جای خود قرار می‌دهد. وی معتقد است که در جهانِ چندکالایی، موجودی سرمایه ناهمگن است و ما باید ترکیب و آرایش آن را در قالب انتخاب‌های افراد توضیح دهیم. برای این منظور او در این کتاب تجمیع کلان سرمایه را به موجودیت‌های خردتری تجزیه می‌کند که در برابر نیروهای اقتصاد خرد حساس است و می‌توان آن‌ها را به‌عنوان نتایج (ولو غیرمستقیم) کنش‌های انتخاب‌گرایانۀ افراد نشان داد. در کتاب، شاهد تطبیق این نظریه با مسائل مختلف حوزۀ اقتصاد مانند پیشرفت اقتصادی، چرخه‌های تجاری، بازار سهام، دارایی‌ها و... هستیم.
🔹کتاب با بخش پیش‌درآمد مترجمان آغاز می‌شود. آن‌ها در این بخش سعی می‌کنند تا پیش‌فرض‌های روش‌شناختی لاخمان را توضیح دهند. این مهم با تمایزگذاری میان دو اصطلاح «انتزاع» و «انضمام» شروع می‌شود که پرسش بیان‌شده در آن این است: در بررسی پدیده‌های اقتصادی باید به‌سمت انتزاع بیشتر و تعمیم و ساخت نظریه‌ای عمومی رفت یا اینکه انضمام را اصل قرار داد و هر پدیده را ناظر به ویژگی‌های خاصش بررسی کرد؟ با این توضیح که اگر انضمام را اصل قرار دهیم تا حدی از قدرت تعمیمی آن کاسته می‌شود.
🔹به‌باور مترجمان، نظریۀ لاخمان را می‌توان حد میانۀ این انتزاع و انضمام با کفۀ سنگین‌تر انضمام دانست که تأثیر آن در مفروض‌گرفتنِ ناهمگن سرمایه پدیدار می‌شود. در ادامۀ این بخش، پیامدهای فرض سرمایۀ ناهمگن موردبحث قرار می‌گیرد. این فرض باعث می‌شود به این باور برسیم که سرمایۀ مولد، ترکیبی از چند سرمایۀ مولد است، هیچ ترکیب سرمایه‌ای تا ابد سودآور نیست و ساختار سرمایه مدام تغییر می‌کند، و نقش کارآفرین، طراحی ترکیب سرمایۀ اولیه و بازآرایی آن به‌هنگام وقوع تغییرات است و... .
🔹لودویگ لاخمان از اقتصاددانان مکتب اتریش است که البته با دیگر اعضای این مکتب تمایزی مهم دارد: تأکید بر ذهنیت‌گرایی و مطالعه و تفسیرِ تلقی کنشگران از وضعیت اقتصادی. این موضوع خود را به بهترین وجه در مبحث «انتظارات» در آراء لاخمان نشان می‌دهد. این خصیصۀ روش‌شناختی سبب می‌شود تا غنای تحلیلی او در مقایسه با دیگر اعضای مکتب اتریش نمایان شود.
🔹در واقع لاخمان در برابر اوضاع بی‌ثبات بیرونی از تحلیلی غنی‌تر برخوردار است. به‌صورت کلی باید گفت نظریۀ سرمایۀ او مبتنی بر نقد نظریات پیشین و به‌ویژه نظریات نئوکلاسیک‌هاست و مفروضاتی مانند نظام کامل اطلاعات و قیمت‌ها و همچنین همگن‌بودن سرمایه را به‌شیوه‌ای کارآمد نقض می‌کند.
🔹لاخمان در بررسی نقش کارآفرین، آوردۀ نظری خوبی داشته است و کلیشۀ مدیر عوامل تولید را می‌شکند و به نقشی مهم‌تر، یعنی بازارآرایی ترکیب سرمایه در هر برهۀ تاریخی و در واکنش به شرایط اشاره می‌کند. لاخمان از هایک تأثیر زیادی پذیرفته است و این را در نظریۀ سرمایۀ خود بازنمایی می‌کند که چگونه اطلاعات کامل دسترسی‌ناپذیر است و دانش و شناخت در خلال کنشگری مبتنی بر انتظارات عوامل بازار شکل می‌گیرد.
🔹الگویی نظری که در کتاب عرضه شده، بر تحلیل بازار اروپا در قرن نوزدهم و بیستم مبتنی است و نظریۀ لاخمان به‌قدر کافی قابلیت تعمیم‌پذیری ندارد؛ همچنین نظریۀ سرمایۀ لاخمان به‌شدت نگاهی فیزیکی و مادی از سرمایه ترسیم می‌کند. این موضوع درست است که لاخمان تا حدی از سنجش‌پذیرساختن سرمایه و قراردادن آن در مدل‌های ریاضیاتی پرهیز کرده است.
🔹نظریۀ لاخمان توانست در دورۀ خود کلیشه‌های اقتصاد نئوکلاسیک را بشکند، اما برای حضور در فضای اقتصادی قرن ۲۱ به بازاندیشی و سازگاری با تحولات جدید نیاز دارد؛ مثلاً با آورده‌های نظری وی دربارۀ بازارهای مالی نمی‌توان بحران سال ۲۰۰۸ را تفسیر کرد. فضای ترسیم‌شده دربارۀ بازارهای مالی در کتاب، کماکان مبتنی بر بازارهای محدود و انحصاری است.
#گاه_نقد
#انتشارات_دنیای_اقتصاد
eitaa.com/MajmaNasheran
Ble.im/MajmaNasheran
instagram.
🔻گریز از فقر: بیگارگاه‌ها در اقتصاد جهانی/ بنجامین پاول/ دنیای اقتصاد
🔹شرکت‌های چندملیتی سال‌هاست که از مدل کارخانۀ متمرکز در کشورهای توسعه‌یافته به‌سوی برون‌سپاری فرایند تولید و مقاطعه‌کاری در کشورهای در‌حال‌توسعه رفته‌اند. این شرکت‌ها به‌خاطر وضعیت بغرنج کارخانه‌ها و کارگاه‌های طرف قرادادشان به «بیگارگاه» شهرت یافته‌اند و به آن‌ها انتقادات بسیاری وارد است: از رفتار نامناسب با کارگران و ناایمن‌بودن محیط کار گرفته تا دستمزد بسیار ناچیز آن‌ها.
🔹بنجامین پاول، اقتصاددان آمریکایی، در این کتاب به‌دنبال آن است که از وجود بیگارگاه‌ها حمایت کرده و آن‌ها را به‌مثابۀ راه‌های گریز از فقر کشورهای جهان‌سوم معرفی کند. پاول معتقد است بیگارگاه‌ها پدیده‌های جدیدی در جهان نیستند و در تاریخ کشورهای توسعه‌یافتۀ امروز مانند بریتانیا و ایالات متحده هم وجود داشته‌اند. آن‌ها در مقایسه با فرصت‌های شغلی جایگزین در کشورهای فقیر مانند زباله‌جمع‌کنی، دست‌فروشی، تن‌فروشی و... موقعیت‌های بسیار مناسبی‌اند و دستمزد افراد شاغل در آن بیگارگاه‌ها بر اساس بهره‌وری‌شان پرداخته می‌شود که حتی در کشورهای خودشان از میانگین دستمزد جامعه بسیار بالاتر است. پاول بر این باور است که اگر این کشورها همین راه را ادامه دهند، می‌توانند به توسعه برسند و سطح رفاه عمومی خود را افزایش دهند.
🔹پاول در این کتاب به جنبش‌های اجتماعی شکل‌گرفته در کشورهای توسعه‌یافته برای مقابله با بیگارگاه‌ها نقدهای زیادی وارد می‌کند؛ از جمله آنکه این جنبش‌ها از سوی مخالفان تجارت آزاد و کارگران بیکارشدۀ این کشورها حمایت می‌شود که به فسخ قرارداد با بیگارگاه‌ها، بیکارشدن کارگران آن‌ها و پرهزینه‌ترشدن فرایند تولید منجر می‌شود. در نهایت پاول به نقش مطلوب جنبش‌های اجتماعی که موردانتظار است، می‌پردازد. او معتقد است این جنبش‌ها باید مخالفت خود را با کار اجباری و تهدید به خشونت ابراز کنند و دست از تحریم محصولات بیگارگاه‌ها بکشند. تنها در این صورت است که می‌توان امید داشت که وضعیت کارگران بیگارگاه‌ها بهبود پیدا کند.
🔹کتاب گریز از فقر: بیگارگاه‌ها در اقتصاد جهانی، از یک منظر حول موضوع جدیدی نوشته است. مدت‌هاست که منتقدان سرمایه‌داری نئولیبرال از شرکت‌های چندملیتی و کشورهای در‌حال‌توسعه به‌خاطر وضعیت بغرنج کارگاه‌ها و کارخانجات بیگارگاهی انتقاد می‌کنند. تابه‌حال از اقتصاددانان و اندیشمندان نئولیبرال در دفاع از بیگارگاه‌ها کتاب مستقلی منتشر نشده بود.
🔹پاول تمام تلاش خود را کرده است تا استدلال‌های مخالفان را پاسخ گوید و از بیگارگاه‌ها دفاع کند؛ با این حال عمدۀ استدلال‌های کتاب ضعیف است. نویسنده مسئلۀ اصلی را «ارادۀ افراد» در برگزیدن چنین مشاغلی می‌داند و به درکی ساده و یک‌بعدی از مفهوم اراده تمسک جسته است. اکثر این کارگران در وضعیت اقتصادی خوبی قرار ندارند و فشار بیکاری، ایشان را به‌سمت کارگری در بیگارگاه‌ها رهنمون ساخته است. به‌واقع پاول نقش عوامل محیطی و خارج از ارادۀ انسانی را نادیده گرفته است.
🔹استدلال ضعیف دیگر، قراردادن بیگارگاه‌ها در فرایند توسعۀ اقتصادی است. پاول با اشاره به تاریخ آمریکا و بریتانیا در قرن هجده و نوزده میلادی و تاریخ آسیای شرقی در قرن بیست، بیگارگاه‌ها را از عوامل مهم توسعۀ این کشورها برمی‌شمارد. فارغ از آنکه برخی اندیشمندان مانند ها جون چنگ عوامل بسیار مهم‌تری همچون نقش دولت و سیاست‌های حمایت‌گرایانه را برشمرده‌اند، نمی‌توان موقعیت هر دورۀ تاریخی را یکسان دانست.
🔹در قرن هجده و نوزده کارآفرینان ملی در وضعیت آرام جهانی و با حمایت دولت‌های خود، در کشورهای خودشان بیگارگاه‌ها را راه‌اندازی کرده بودند. در آسیای شرقی هم مسئلۀ اصلی ورود سرمایه و تکنولوژی خارجی بود؛ با این حال در وضعیت کنونی، کشورهای در‌حال‌توسعه‌ای که با معضل بیگارگاه‌ها مواجه‌اند، بیش از آنکه این موضوع برایشان منافعی مانند ورود تکنولوژی و سرمایه داشته باشد، نقشی دست‌پایین در زنجیرۀ تولید ارزش جهانی است که تا سال‌ها ادامه‌دار خواهد بود.
🔹مسئلۀ دیگری که نویسنده بدان توجه نکرده است، توانمندنساختن نیروی کار در بیگارگاه‌هاست. آن‌ها در صورت فقدان آموزش باید سال‌ها با کاری دست‌پایین مشغول باشند و نتوانند به خودشکوفایی برسند که خودشکوفایی از مصادیق مهم توسعه است. در کل می‌توان «گریز از فقر» را دستورالعملی نئولیبرال برای اشتغال در کشورهای در‌حال‌توسعه دانست که مبتنی بر توجیه مسئلۀ بیگارگاه‌هاست.
#گاه_نقد
#انتشارات_دنیای_اقتصاد
eitaa.com/MajmaNasheran
Ble.im/MajmaNasheran
instagram.com/mananashr
🔻اقتصاددان مخفی/ تیم هارفورد/ دنیای اقتصاد
🔹تصویری که عموم مردم از اقتصاددانان دارند، معمولاً درگیربودن با آمارها و جداول پر از اعداد است که تنها خودشان از آن سر درمی‌آورند. تیم هارفورد، اقتصاددان و روزنامه‌نگار انگلیسی، در کتاب پیش رو سعی کرده است این کلیشه را از بین ببرد و نظریات معروف اقتصاد را به زبان ساده و با بهره‌گیری از مثال‌هایی از زندگی روزمره توضیح دهد.
🔹هارفورد در این کتاب که تاکنون به بیش از سی زبان ترجمه شده و یک‌میلیون‌ونیم نسخه از آن فروش رفته است، از مسائلی ساده مانند قیمت زیاد خرید یک فنجان قهوه در مکان‌های شلوغ شروع می‌کند تا با آن، نظریۀ تبعیض در قیمت‌ها و کمیابی را توضیح دهد؛ سپس شاهد ارائۀ مثال‌های دیگر در حوزۀ اقتصاد خرد مانند قیمت بلیط قطار و مواد خوراکی هستیم که بر پایۀ آن‌ها خواننده با مکانیسم‌های قیمت‌گذاری و اطلاعات نامتقارن آشنا می‌شود.
🔹برخی مسائل اقتصاد کلان مانند نظریۀ بازی‌ها در بازار سرمایه، توسعه‌نیافتگی کشورهای آفریقایی مانند کامرون و علت رشد خیره‌کنندۀ چین نیز در این کتاب بررسی می‌شود. اقتصاددان مخفی بر اساس این ایده نوشته شده است که چگونه می‌توان در زندگی روزمره و در برخورد با مسائل پیچیده، از ابزارهای تحقیقی‌تر اقتصاد استفاده کرد.
🔹اقتصاددان مخفی بر این مبنا نوشته شده است که نظریات اقتصادی به زبان ساده برای مخاطب عامی تشریح شود. تسلط هارفورد بر نظریات در کنار قلم قوی حاصل سال‌ها روزنامه‌نگاری باعث شده است که این هدف تا اندازه زیادی پوشش داده شود و نوعی کتاب اقتصاد به زبان ساده با جهت‌گیری اقتصاد بازار آزاد به مخاطب عرضه شود.
🔹در توضیح مفهوم کمیابی، سبک نویسنده همانند آثاری همچون فقر احمق می‌کند، و سُقلمه است. البته تا نیمه‌های کتاب موارد چشم‌گیری بررسی نمی‌شود و داده‌ها برای خواننده تقریباً آشناست. در توضیح اهمیت بازار آزاد، هارفورد دو فصل را به مبحث شکست‌های بازار و هزینه‌های آثار خارجی هم اختصاص می‌دهد؛ اما انتقادی که به نویسنده وارد است، دورشدن از واقعیت و طرح همه‌چیز در قالب تمثیل است.
🔹البته نویسنده در مثال‌ها می‌تواند نظر خودش را به کرسی بنشاند، اما در واقعیت این‌گونه نیست؛ مثلاً نویسنده پرداخت جریمه را برای حل مسئلۀ پیامدهای خارجی بازار آزاد راهکار مناسبی می‌داند. این در حالی است که موارد نقیض بسیاری وجود دارد که ناکارآمدی این جریمه‌ها را در بازدارندگی رفتار مخرب اثبات می‌کند. در واقع نویسنده برای توضیح آسان مسائل، تا حدی به «مثال‌زدگی» و «تئوری‌زدگی» دچار شده است.
🔹در فصل‌های آخر و بنا به مسائل اقتصاد کلان و توسعه که بررسی می‌گردد، بر مسئلۀ نهادها نیز تأکید می‌شود؛ اما این ابزار تحلیلی بهتر می‌توانست در مبحث اقتصاد خرد به نویسنده یاری برساند. بازار آزادی که هارفورد از آن سخن می‌گوید، در خلاء به وجود نمی‌آید. با این حال به زمینه‌های اجتماعی و سیاسی آن حتی اشاره‌ای گذرا هم نمی‌شود.
نویسنده در حالی از گسترش تئوری بازار آزاد دفاع می‌کند که بسیاری از کشورهای در‌حال‌توسعه با اتخاذ تئوری اقتصاد بازار آزاد به وضعیتی به‌مراتب بدتر دچار شدند. او می‌گوید فرایندهای سیاسی، پرهزینه و ناکارآمد است؛ در حالی که به‌اذعان نویسندگانی مانند ماریانا مازوکاتو بسیاری از فناوری‌های نوین با سرمایه‌گذاری دولتی پدیدار شدند و حتی کارآفرینان به‌ظاهر مستقل در بازاری رقابتی، همیشه تحت حمایت‌های دولتی قرار داشته‌اند.
🔹از کتاب اقتصاددان مخفی می‌توان به‌مانند کتاب راهنمایی برای درک آسان اقتصاد بازار آزاد انگلوساکسونی استفاده کرد.
#گاه_نقد
#انتشارات_دنیای_اقتصاد
eitaa.com/MajmaNasheran
Ble.im/MajmaNasheran
instagram.com/mananashr
🔻اقتصاددان مخفی/ تیم هارفورد/ دنیای اقتصاد
🔹تصویری که عموم مردم از اقتصاددانان دارند، معمولاً درگیربودن با آمارها و جداول پر از اعداد است که تنها خودشان از آن سر درمی‌آورند. تیم هارفورد، اقتصاددان و روزنامه‌نگار انگلیسی، در کتاب پیش رو سعی کرده است این کلیشه را از بین ببرد و نظریات معروف اقتصاد را به زبان ساده و با بهره‌گیری از مثال‌هایی از زندگی روزمره توضیح دهد.
🔹هارفورد در این کتاب که تاکنون به بیش از سی زبان ترجمه شده و یک‌میلیون‌ونیم نسخه از آن فروش رفته است، از مسائلی ساده مانند قیمت زیاد خرید یک فنجان قهوه در مکان‌های شلوغ شروع می‌کند تا با آن، نظریۀ تبعیض در قیمت‌ها و کمیابی را توضیح دهد؛ سپس شاهد ارائۀ مثال‌های دیگر در حوزۀ اقتصاد خرد مانند قیمت بلیط قطار و مواد خوراکی هستیم که بر پایۀ آن‌ها خواننده با مکانیسم‌های قیمت‌گذاری و اطلاعات نامتقارن آشنا می‌شود.
🔹برخی مسائل اقتصاد کلان مانند نظریۀ بازی‌ها در بازار سرمایه، توسعه‌نیافتگی کشورهای آفریقایی مانند کامرون و علت رشد خیره‌کنندۀ چین نیز در این کتاب بررسی می‌شود. اقتصاددان مخفی بر اساس این ایده نوشته شده است که چگونه می‌توان در زندگی روزمره و در برخورد با مسائل پیچیده، از ابزارهای تحقیقی‌تر اقتصاد استفاده کرد.
🔹اقتصاددان مخفی بر این مبنا نوشته شده است که نظریات اقتصادی به زبان ساده برای مخاطب عامی تشریح شود. تسلط هارفورد بر نظریات در کنار قلم قوی حاصل سال‌ها روزنامه‌نگاری باعث شده است که این هدف تا اندازه زیادی پوشش داده شود و نوعی کتاب اقتصاد به زبان ساده با جهت‌گیری اقتصاد بازار آزاد به مخاطب عرضه شود.
🔹در توضیح مفهوم کمیابی، سبک نویسنده همانند آثاری همچون فقر احمق می‌کند، و سُقلمه است. البته تا نیمه‌های کتاب موارد چشم‌گیری بررسی نمی‌شود و داده‌ها برای خواننده تقریباً آشناست. در توضیح اهمیت بازار آزاد، هارفورد دو فصل را به مبحث شکست‌های بازار و هزینه‌های آثار خارجی هم اختصاص می‌دهد؛ اما انتقادی که به نویسنده وارد است، دورشدن از واقعیت و طرح همه‌چیز در قالب تمثیل است.
🔹البته نویسنده در مثال‌ها می‌تواند نظر خودش را به کرسی بنشاند، اما در واقعیت این‌گونه نیست؛ مثلاً نویسنده پرداخت جریمه را برای حل مسئلۀ پیامدهای خارجی بازار آزاد راهکار مناسبی می‌داند. این در حالی است که موارد نقیض بسیاری وجود دارد که ناکارآمدی این جریمه‌ها را در بازدارندگی رفتار مخرب اثبات می‌کند. در واقع نویسنده برای توضیح آسان مسائل، تا حدی به «مثال‌زدگی» و «تئوری‌زدگی» دچار شده است.
🔹در فصل‌های آخر و بنا به مسائل اقتصاد کلان و توسعه که بررسی می‌گردد، بر مسئلۀ نهادها نیز تأکید می‌شود؛ اما این ابزار تحلیلی بهتر می‌توانست در مبحث اقتصاد خرد به نویسنده یاری برساند. بازار آزادی که هارفورد از آن سخن می‌گوید، در خلاء به وجود نمی‌آید. با این حال به زمینه‌های اجتماعی و سیاسی آن حتی اشاره‌ای گذرا هم نمی‌شود.
نویسنده در حالی از گسترش تئوری بازار آزاد دفاع می‌کند که بسیاری از کشورهای در‌حال‌توسعه با اتخاذ تئوری اقتصاد بازار آزاد به وضعیتی به‌مراتب بدتر دچار شدند. او می‌گوید فرایندهای سیاسی، پرهزینه و ناکارآمد است؛ در حالی که به‌اذعان نویسندگانی مانند ماریانا مازوکاتو بسیاری از فناوری‌های نوین با سرمایه‌گذاری دولتی پدیدار شدند و حتی کارآفرینان به‌ظاهر مستقل در بازاری رقابتی، همیشه تحت حمایت‌های دولتی قرار داشته‌اند.
🔹از کتاب اقتصاددان مخفی می‌توان به‌مانند کتاب راهنمایی برای درک آسان اقتصاد بازار آزاد انگلوساکسونی استفاده کرد.
#گاه_نقد
#انتشارات_دنیای_اقتصاد
eitaa.com/MajmaNasheran
Ble.im/MajmaNasheran
instagram.com/mananashr
🔻 معرفی‌نامۀ #نشر_نی در «گاه نقد۴» ؛ بخش اول
🔹 نشر نی در دوران دولت هفتم و هشتم، با نزدیکی به تئوریسین‌های دولت اصلاحات، و کسب حمایت‌های وزارت ارشاد آن دولت‌ها، توانست در بین توزیع‌کننده‌های راستۀ خیابان انقلاب و دانشگاه‌های علوم‌انسانی سراسر کشور جایگاه خود را تثبیت کند و با پوشش آثار محتوایی در ژانر ویژۀ نقد خلقیات ایرانیان، ارائۀ ایده‌های ترقی‌خواهانۀ سکولار و علم اثبات‌گرایانه توانست در جامعۀ آکادمیک جامعه‌شناسی و علوم‌سیاسی جای پای خود را محکم سازد. این مختصر، در پی معرفی ایدۀ کلی ناشر است و قطعاً تمام آثار چاپ‌شده از سوی ناشر را به‌طور تمام‌و‌کمال پوشش نمی‌دهد. چنانکه سابقۀ نی شامل برخی آثار از مکتب فرانکفورت، آگامبن، وبلن، محمد مالجو، بوردیو، شجاعی‌زند و جز این‌هاست که در زمان خود و در ژانرهایی چون کتاب‌های آموزشی یا انتشار آثار مشهور در حوزه‌های مختلف قابل‌توضیح است.
🔹 نشر نی در سال ۱۳۶۳ به‌دست جعفر همایی تأسیس شد و به عرصۀ تولید اثر در زمینه‌های مختلف علوم‌انسانی، علوم‌اجتماعی و علوم‌طبیعی قدم گذاشت. نی تاکنون بیش از 1500 عنوان کتاب راهی بازار نشر کرده که اکثر آن‌ها ترجمه بوده است. غالباً این ناشر با آثار تخصصی‌اش در حوزۀ جامعه‌شناسی و علوم‌سیاسی و اقتصاد شناخته می‌شود. خشایار دیهیمی، حسین بشیریه، عبدالله کوثری، رضا رضایی، عبدالکریم رشیدیان، علی رامین، حسن سبحانی، افشین جهان‌دیده، نیکو سرخوش، محمد راسخ و علیرضا طیب از جمله مترجمان فعال این نشر هستند و نویسندگانی چون حسین بشیریه، حمید عضدان‌لو، محمد دهقانی، داود فیرحی، ناصر فکوهی، مهدی فدایی مهربانی، علی رضاقلی، نغمه ثمینی، محمد چرم‌شیر، مقصود فراست‌خواه، محمدعلی همایون کاتوزیان، فریدون تفضلی، احمد زیدآبادی، عباس عبدی و... آثار زیادی را به خود اختصاص داده‌اند.
🔹 همچنین نشر نی از ناشران پرکار در نمایشگاه کتاب و صنف کتاب‌فروشان ایران در حوزۀ تخصصی علوم‌انسانی است. سال‌ها تجربۀ فعالیت تیم نی در عرصۀ نشر ایران سبب شده است که انتخاب موضوع کتاب برای تألیف و ترجمه، با زمینه‌های روز اجتماعی و تاریخی جامعه، ظرفیت بازار فروش و استقبال آکادمیک از کتاب متناسب باشد؛ از این رو شاید در نگاه اول آثاری از پارادایم‌های مختلف علمی و گفتمان‌های متنوع ارزشی، در چشم مخاطب، نی را ناشری بی‌طرف قلمداد کند؛ اما وجود برخی کتاب‌های زمان‌مند، با رویکرد محتوایی و پی‌رنگ روشن آثار این ناشر مغایرتی ندارد. به‌کارگیری دبیران ثابت تخصصی این نشر و کارکردن با حلقۀ خاص نویسندگان و مترجمان، از وجود رویکردهای ویژه به توسعه، و ترویج آثار متناسب با این رویکرد حکایت دارد.
🔹 بی‌شک نشر نی به‌واسطۀ سابقه، گسترۀ توزیع کتاب و در‌دست‌گرفتن ترجمه و تألیف کتاب‌های درسی دانشگاهی و ارتباطات روشن‌فکری، در افزایش سیطرۀ یک نگاه خاص در پارادایم علمی دانشگاهی سهم بسزایی داشته است. این نگاه در وهلۀ اول، نئولیبرالیسم و بر اساس آن مشی، انتقادی به حکمرانی ایدئولوژیک و دین سیاسی است. نمود توسعۀ اقتصادی مدنظر نشر نی، مدل نئولیبرال ایرانی متأثر از مکتب اتریش به نظر می‌رسد. این مدل به‌دنبال آزادی بازار و جلوگیری از مداخلۀ مؤثر دولت است که از مسیر برنامه‌ریزی تکنوکرات‌ها جریان می‌یابد. فون هایک، فون میزس، مسعود نیلی، موسی غنی‌نژاد، فریدون تفضلی و غلامرضا آزاد از جمله برجستگان ویترین نشر نی در این زمینه هستند.
🔹 اما نئولیبرالیسم در نشر نی بیش از جنبۀ اقتصادی، در بعد سیاسی نمود دارد و این زمانی خود را نشان می‌دهد که «آزادی» پررنگ‌تر و مقدم بر «عدالت» می‌شود و شعارها همه به‌سمت گذار به دموکراسی و آزادی از بند تعصبات مذهبی و استبداد سوق می‌یابد. آرمان مقتدر نی در این حوزه، لیبرال‌دموکراسی است. طرح آزادی از سوی نی اما بیشتر به بیابان‌گردی می‌ماند که حدمندی ذاتی انسان را درک نکرده و نسبت انسان و هستی را نه همچون فردی میان‌سال، که همچون کودکی بازیگوش و رها تلقی می‌کند.
🔹 طرح نئولیبرالیسم پوششی از دموکراسی دارد؛ اما از آنجا که بازار و به‌ویژه قدرت اقتصادی افراد است که سخن نهایی را می‌گوید، صحبت از مشارکت و مردم در چنین وضعی بی‌معناست. این نوع استقبال از آزادی، حتی برای حقوق کارگر جایی در خود ندارد و بیشتر، جلوه‌های مصرف‌گرایی فرهنگی و اقتصادی طبقۀ متوسط فرانسوی را بازنمایی می‌کند. حسین بشیریه، شجاع احمدوند، محمدعلی همایون کاتوزیان، علیرضا طیب، پرویز اجلالی، عبدالرحمن عالم، داود فیرحی و مسعود کوهستانی‌نژاد نام‌های آشنایی بر جلد کتاب‌های سیاسی نی هستند. اما نشر نی تلاش داشته بر گستردگی کار خود بیفزاید و حتی جلوه‌های موافق یا تقویت‌کنندۀ اندیشۀ خود از میان سایر رویکردها را نیز بازتاب دهد. یکی از این بزنگاه‌ها در مبارزۀ ظاهری نئولیبرالیسم و نهادگرایی در حوزۀ اقتصاد خود را نشان می‌دهد.
#گاه_نقد
🔻 معرفی‌نامۀ #نشر_نی در «گاه نقد۴» ؛ بخش دوم
🔹 نئولیبرالیسم و نهادگرایی که ظاهراً در تقابل با هم قرار دارند، در نشر نی بر سر یک موضوع متفق‌اند و آن استبداد و عقب‌ماندگی ایرانیان است. در این زمینه دو روند کلان مشخص است: ۱. یا توسعه از مسیر سیاست عبور می‌کند و ساختارهای اجتماعی و نهادهای سیاسیِ اقتصاد رانتی در توزیع قدرت و ثروت تقدم دارد و مسئلۀ اولِ توسعه‌نیافتگی کشور، دولت دسترسی‌بسته و نظام الیگارشیک در جدال جامعۀ مدنی خواهد شد، ۲. یا وابستگی و مصرف‌زدگی جزو ذاتیات جامعۀ ایرانی می‌شود و هر مصلح اجتماعی به‌صورت سیستماتیک قربانی نخبه‌کشی ایشان خواهد شد.
🔹 نشاندن مردم و مسئولان در جایگاه متهم اصلی توسعه‌نیافتگی کشور، بیشتر به‌مثابۀ افاده‌ای روشن‌فکری است که خود مسئولیت سیاست را بر عهده نمی‌گیرند و در لباس طبقۀ متوسط، با بی‌توجهی شدید به طبقۀ ضعیف، هم‌دست با بخشی از طبقۀ حاکم هستند که به ایده‌ای از حقیقت تعهدی ندارند و تنها رونق اقتصادی خود را در مقام کارآفرینان و پیشروان اقتصادی جامعۀ مقصد قرار داده‌اند. در واقع مبارزه با فساد و اقتصاد رانتی متمرکز، نه به‌نفع عموم مردم، که مصادره برای بخش خصوصی و غول‌های بازار خواهد بود که البته در عمدۀ آثار با ادبیات تکامل طبیعی بازار و رقابت آزاد، برای این جنایت خونین و هم‌دستی سرمایه‌دار و سیاست‌مدار ظاهری علمی دست‌وپا می‌شود.
🔹 با این حال ممکن است ویترین نشر نی که شامل آثار پرتیراژی از میشل فوکو و متأثران ایرانی وی همچون فیرحی و کچویان است، با خوانش نئولیبرالیسم از نی هم‌خوان به نظر نرسد. توجه به این مهم ضروری است که پسامدرنیسم لیوتاری با طرح آغاز دورانی که از اساس با سرمایه‌داری صنعتی تفاوت دارد، زمینه را برای تبلیغ کنارنهادن «طبقه‌باوری» مهیا می‌کند و از این لحاظ با مارکسیسم در تضاد مستقیم قرار دارد؛ اما میان ایدۀ پساساختارگرایانی چون فوکو، با برداشت‌هایی از آن توسط دریدا و لیوتار باید تفاوت قائل شد. فوکو با فهم نیچه‌ای از تاریخ، رویکرد هگلی از پیشرفت تاریخ و غایت‌مندی آن را نقد کرده و اتفاق‌های جزئی و تصادفی را مدنظر قرار می‌دهد. این فهم از تاریخ، سرمایه‌داری به‌مثابۀ پایان تاریخ را نیز هدف می‌گیرد؛ لکن در اساس، به مرحله‌بندی مارکسیستی از تاریخ حمله می‌کند و حوالتی تاریخی را پیش می‌کشد که لاجرم انسان باید در مقابل آن سکوت کند.
🔹 حتی طرح باریکۀ مقاومت در منطق فوکو، با مبارزات طبقاتی مارکسیستی فاصلۀ بسیاری داشته و به‌نوعی بدیل مدنی آن به شمار می‌آید. فوکو اساساً معتقد است سوسیالیسم فاقد خرد مستقل حکومتی است و تنها در اتکا به سایر انواع حکمرانی می‌تواند عملی شود. از طرف دیگر فوکو با نقد مدرنیته در مقام کنترل، در واقع ایدئولوژی را به‌طور کامل نفی می‌کند. او در نقد ظاهری مدرنیته با چامسکی هم‌آواز است؛ اما برخلاف چامسکی مباحث را به ریشه‌های تاریخی آن برمی‌گرداند تا نشان دهد جهان‌شمولی و ذات‌گرایی مطلوب علمِ جدید چندان پایه و اساسِ ازلی و ابدی ندارد و از جایی در تاریخ ناشی می‌شود. باز هم در نگاه اول شاید این امر، مجالی برای علم بومی و دینی تلقی شود؛ اما در واقع امر، امتناع گفت‌وگو و نفی قانون و هر حکم مبتنی بر ایده‌ای از حق، از دیگر تبعات این ایدۀ فوکو است که ضربه‌ای اساسی به ایدۀ اسلام سیاسی وارد می‌کند و سکولاریسم یا به‌اصطلاحِ نشر نی، اسلام پساسیاسی را جایگزین خواهد ساخت.
#گاه_نقد