✍️موضوع پول، چگونه در فقه استنباط مي‌شود؟ #سیدمحمدحسین_متولی_امامی 1️⃣موضوع برخي از احكام شرعي، كلمه‌هايي است كه معنايي خاص دارند. معنايي كه شارع خود آن‌ معنا را به وجود آورده و با خصوصياتي كه دارد، پيش از اين در شرايع پيشين سابقه نداشته است. از اين‌گونه موضوع‌ها مي‌توان نماز و روزه و زكات را نام برد. اين‌گونه از موضوعات احكام را « موضوعات #مخترع شرع » مي‌نامند. 2️⃣در مقابل اين نوع از موضوعات، موضوع‌هايي قرار مي‌گيرند كه در آن‌ها شارع كلمه‌‌اي را با همان معناي لغوي يا عرفي خودش، موضوع حكم شرعي قرار داده و هيچ تصرفي در معناي آن نكرده است. براي اين قبيل موضوعات، نمونه‌هايي فراوان مانند فقير، نفقه و أرض را مي‌توان ارائه كرد. به اين موضوعات كه قسيم موضوعات مخترع شرع هستند، « موضوعات #عرفي » گفته مي‌شود. 🔍موضوعات عرفي ممكن است موضوعاتي ساده و بسيط و ساده‌فهم «موضوع عرفي غيرمستنبَط» باشند؛ چنان كه ممكن است موضوعاتي پيچيده و دشوارفهم و تخصصی «موضوع عرفي مستنبط» باشند. بنابراين اين موضوعات، به 2 دسته ساده فهم و تخصصي تقسيم مي‌شوند. 🌍🌏🌎يكي از مثال‌هاي موضوعات عرفي مستنبط، كلمه « #أرض » است كه در ادله و احكام سجود به كار رفته است. در اسناد شرعي سجده بر زمين و روييدني‌هايش (غير از روييدني‌هاي خوردني و پوشيدني) جايز و سجده بر هر چيزي غير از آن، ناروا شمرده شده است. معناي أرض در نگاه بدوي، بسيار روشن به نظر مي‌رسد؛ به‌طوري كه ادعاي دشوار بودن برخي مصاديق آن يا ادعاي مبهم‌بودن مفهومش باورنكردني است. اما وقتي به پرسش‌هايي كه در اطراف اين موضوع مطرح مي‌شود دقت مي‌كنيم، در ميابيم كه اين موضوع، هرچند عرفي است، اما از موضوعات مستنبط فقهي مي‌باشد. در حوالي اين موضوع، پرسش‌هايي از اين قبيل مطرح است: «آيا منظور از ارض، فقط سطح زمين است يا كاني‌ها را هم شامل مي‌شود؟»، «آيا منظور از روييدني‌هاي خوراكي، فقط خوراك انسان‌هاست يا شامل خوراك حيوانات هم مي‌شود؟» و... به همين دليل است كه بزرگاني چون محقق كركي، شيخ انصاري، محقق نراقي و از متأخرين، آيت‌الله مكارم شيرازي، بر ضرورت دخالت فقيه براي روشن‌كردن موضوعات ديرفهم و دشوار تأكيد دارند. 💡به نظر مي‌رسد «پول» نيز از موضوعات مستنبط فقهي ‌باشد؛ چراكه با وجود عرفي‌بودن موضوع «پول»، سؤالاتي در حاشيه آن مطرح مي‌شود كه نمي‌توان بدون پاسخ فقهي و تحليل اجتهادي از آن‌ها گذشت. براي نمونه: ⁉️آيا پول به عنوان #ثمن معاملات اقتصادي مشروع، پول ثابت است يا اين‌كه مي‌تواند داراي تكانه‌هاي شديد و نوسان ارزش باشد؟ ⁉️آيا جايز است كه ارزش پول، توسط عده‌اي يا نهادي كم و زياد شود و آيا اساساً يك سيستم پولي كه توسط عامل انساني و يا دولت، قابل مديريت باشد و #ارزش پول مردم، با تصميم‌گيري عده‌اي خاص، كاهش پيدا كند، مشروع است؟ ⁉️آيا نظام پولي‌ كه امكان شكاف طبقاتي را در تاريخ گذشته خود ايجاد كرده و سيستم #تخليه فقير در غني را فراهم نموده، مشروع است؟ ⁉️آيا با توجه به تأكيد روايات ذيل باب #زكات بر موضوعيت‌داشتن طلا و نقره مسكوك و با توجه به اهميت زكات به عنوان يكي از اركان پنج‌گانه اسلام، باز هم مي‌توان به رواج هرگونه پولي در جامعه رضايت داد؟» و... 🏅اين رويكرد و اين‌‌گونه پرسش‌ها، مدخل ورود مطالعات فقهي بر روي موضوع «پول» است و تفاوت نگرش #پولطلا یی مؤسسه تحقيقات راهبردي تمدن اسلامي (متا) با گرايش‌هاي سَلَفي در جهان اسلام را شفاف‌تر بيان مي‌‌كند. #گروه_معیشت_و_اقتصاد_متا @MataNevesht BinesheTamadoni.ir