💠🔷💠🔷💠🔷💠🔷💠🔷 ﷽ #گفتگو 💠 گفتگوی خبرگزاری «ایبنا» با استاد مهدوی راد پیرامون «جایگاه قرآن در زیست امروز و بازگشت به این کتاب آسمانی» 🗒 زمان: دوشنبه ۲۲ فروردين ۱۴۰۱ 🔻 رابطه قرآن به عنوان یک کتاب آسمانی با مسلمانانی که زیست خود را در دوران کنونی و جهان تکنولوژیک به سر می‌برند به چه شکل است؟ رجوع به قرآن در این زمان چه اقتضائاتی را طلب می‌کند؟ 🔹 حضرت باقر(ع) در جمله‌ای بسیار تامل برانگیز و عمیق فرموده‌اند که آموزه‌ها و معارف قرآن مانند شمس و قمر جاری هستند؛ یعنی به همان نحو که آفتاب و ماه در حال جریان هست و هیچ گاه کهنگی و انقراض بر آن حاکم نمی‌شود، آموزه‌های قرآن هم کهنگی نمی‌گیرند. مجموعه معارف قرآنی به لحاظ ارتباط با ما را به دو بخش می‌توان تقسیم کرد؛ یک بخش از آیات قرآن کریم که دارای پی‌رنگ‌ها و زمینه‌های ظهور هستند و به تعبیر عالمان قرآنی سبب نزول دارند که فضا یا زمینه‌هایی باعث نازل شدن آن‌ها شده و دسته دیگر ازآیات، معارف، حقایق و دستوراتی که توسط رسول خدا از پیک وحی دریافت و برای مردم خوانده شده‌اند. من ادعا می‌کنم که تمام آیات بخش اول و تمام آیات بخش دوم، هیچ کدام در چنبره مکان و زمان محصور نشده و فرا زمانی و فرا مکانی هستند و اگر ما خود نیز در آیات قرآن تامل کنیم این امر را در خواهیم یافت. 🔹 مثلا آیات مربوط به حقوق را در نظر بگیریم که گاهی و بیشتر از گاهی گفته می‌شود این قوانین مربوط به 1400 سال قبل است و اکنون ما چه بهره‌ای می‌توانیم از آن بگیریم؟ در اینجا باید این در مرحله نخست این نکته را در نظر داشته باشیم که زبان قرآن و آنچه که عرضه می‌کند، متناسب با فطرت انسان و نیازهای کلان اوست به همین دلیل شاید شکل و قالب عوض شود اما درون مایه‌ها عوص نمی‌شوند. علاوه بر این زبان قرآن در عرضه این حقایق متفاوت با همه آن چیزی است که انسان در طول تاریخ داشته است. برای مثال کتاب قانون را در نظر بگیرید این کتاب می‌گوید مطابق ماده یک، حقوق زن نسبت به مرد این است، یا مطابق ماده دو، مرد باید در برابر زن چنان و چنان باشد. اما هیچگاه نمی‌گوید زن باید این چنین رفتار کند و خداوند سمیع و علیم است یا مرد باید چنین باید رفتار کند و خداوند بصیر و آگاه بر همه حرکت‌هاست. در این جا مشخص می‌شود قانونگذار(خداوند سبحان) در قانونی که گذاشته است نگاهی فراتر از زمان و مکان داشته است. من در بحث‌هایی که در گذشته داشته هم نیز به این موضوع اشاره کرده‌ام که زبان قرآن حتی آن جا که امری جنبه تاریخی و حقوقی مربوط به زمانی خاص دارد نیز به گونه‌ای است که زمان و مکان را در می‌نورد. در اینجا مثالی مرتبط با همین موضوع خانواده و طلاق می‌آورم. خداوند در آیه‌ای می‌فرماید: اگر کسی اراده کرد زن خود را طلاق دهد و زن دیگری را اختیار کند، حق ندارد مهری که بر او هست را به بهانه‌هایی از بین ببرد. بهانه‌هایی مانند این که تهمت بزند، زمنیه ناهنجار درست کند که در این جا به ویژه بر تهمت تکیه شده است. در نظر داشته باشید این آیه به قول ادبا دارای پیرنگی است که ما را در فهم بهتر آن یاری می‌کنند: در آن زمان افرادی بودند که وقتی می‌خواستند ازدواج کنند و به قول امروزی‌ها کله‌شان داغ بود، مهرهای سنگینی که زن می‌گفت را می‌پذیرفتند اما پس از مدتی کوتاه با یک اتهام از زیر آن در می‌رفتند، چرا که بر اساس قانون مدنی دوران جاهلی اگر مرد می‌توانست اثبات کند، فحشایی توسط زن صورت گرفته، مهر زن از بین می‌رفت و به این ترتیب بسیاری افرادی را با پول ترغیب به شهادت علیه زن می‌کردند و مهر با از بین می‌بردند. در اینجا قرآن به تاکید می‌گوید شما حق چنین کاری ندارید، حق ندارید تا با اتهام، گرهی که بر زندگیتان افتاده را باز کنید. شما از این روایت، تاریخ و زمان و مکان آن را جدا کنید و به روح قصه بروید. روح قصه این است که انسان در گذرگاه تاریخ و زندگی هرگز حق ندارد برای برون رفت از بن‌بست‌ها تهمت بزند یا زیرپای کسی را خالی کند و ... بنابراین، این دست از قوانین به سبکی که بیان شده‌اند به هیچ عنوان زمان و مکان بردار نیست.

🔻 نگاه به قرآن به عنوان کتابی برای هدایت، چه ثمراتی در پی دارد؟ 🔹 همانطور که اشاره کردم، زاویه نگاه خیلی مهم است. اگر ما با این زاویه نگاه با قرآن برخورد کنیم و این امر را مد نظر قرار دهیم که این کتاب آمده است که به تو بگوید که چطور زندگی کنی، باید تعالیم قرآن را در زندگی‌مان پیاده کنیم برای مثال فردی بازاری، زمانی که قرآن می‌خواند دیگر کم فروشی نمی‌کند چرا که قرآن به او می‌گوید بر سر کار مردم نزن و کاستی در اموال مردم نگذار. مثال دیگری از قرآن بزنیم که حضرت آیت‌الله جوادی آملی نیز تاکید کرده‌اند که از غرر آیات قرآن است. می‌توان گفت که این آیه مهم‌ترن زمینه و رویکرد زندگی انسان را رقم می‌زند. «لا تبخسوا الناس اشیاهم» اگر من و شما بنا بر این بگذاریم که این قرآن برای عمل است و باید بخوانم تا بدانم که من بگوید که چگونه زندگی کن. این آیه می‌گوید کارکردهای انسان مواضع و عمل انسان را در سر او نزنید و در اینجا بسیار تعبیر قرآن لطیف است. به ذهن می‌رسد که قرآن بگوید لا تبخسوا اشیا الناس، در حالی که می‌گوید لا تبخسوا الناس اشیاهم، مردمان را کاستی نیانگارید با کارهایشان. در حالی که گویی باید بر عکس باشد اما مراد این است که انسان نیست جز آنچه از او می‌تراود. انسان محقق است، نویسنده است، تاجراست، متفکر است، عابد است. حال اگر تمام این‌ کارها که از انسان بر می‌آید را بر سر او بزنیم، آیا دیگر آدمی از او باقی می‌ماند؟ 🔻 در دهه‌های گذشته که توجه به قرآن بیشتر بوده است ما چقدر در این راستا عمل کرده‌ایم؟ 🔹 اگر بخواهیم تعارف و به عبارتی ماله کشی نکنیم، آن زاویه‌ و زمینه‌ای که خود قرآن می‌گوید به من این گونه نگاه کنید، حتی بعد از انقلاب نیز به درستی شکل نگرفته است. ما در این مدت افراد زیادی تربیت کرده‌ایم که حافظ قرآن هستند و آن را به درستی تلاوت می‌کنند. اما اگر ما به زندگی این بزرگواران نزدیک شویم، آنان چقدر به آنچه که قرآن فرموده عمل هم می‌کنند؟ البته من قصد جسارت ندارم. خود من مفسر و استاد ومعلم قرآن هستم اما آیا خود من آنچنان که قرآن می‌گوید، عمل می‌کنم؟ قرآن می‌گوید از آنچه به آن علم نداری، پیروی نکن. اگر تمام افراد جامعه به همین یک آیه عمل کنند، جامعه درست می‌شود. اما آیا کاربران در صفحات مجازی به آنچه می‌نویسند، علم دارند؟ علم اول است و در ادامه اجرا. اما آیا همه کسانی که پیشنهاد سمتی را می‌پذیرند، علم، اراده و آگاهی در آن زمینه دارند؟ قرآن که نیامده تا ما آن را مانند کتاب حمله حیدری بخوانیم و فقط لذت ببریم یا مدینه فاضله افلاطون نیست. قرآن عینت دارد و نباید این را فراموش کنیم. 🔹 آیه‌ای در قرآن داریم «رب ادخلنی مدخل صدق و اخرجنی مخرج صدق» این آیه یا اوایل مدینه یا در آستانه ورود به مدینه نازل شده است. خداوند سبحان به پیغمبر اکرم دستور فرموده‌اند این گونه دعا کن که خدایا در هر کاری که بر آن وارد می‌شوم حالتی به من عنایت کن که با صدق و راستی وارد شوم و خارج که می‌شوم هم به همین صورت.

🔹 اینکه می‌گوییم قرآن با گذرگاه زمان معنا شود این است. از ابن عباس جمله‌ای نقل کرده‌اند (هرچند مدرک مهم ندار اما این جمله نقل شده است) که گردونه‌های زمان قرآن را تفسیر می‌کند. این بزرگوار می‌گفت چرا خداوند به پیامبرش می‌گوید به این شکل دعا کن؟ او می‌گفت: شما تاریخ را ببیند، در طول تاریخ تمام قدرتمندان، مسلطان، حاکمان و تمام کسانی که به نحوی رشته امور را در دست گرفته‌اند، با مردم در دو مرحله رو راست نبوده‌اند؛ یعنی وقتی می‌آمدند وعده‌های دروغ می‌دادند و وقتی می‌رفتند، توجیهات دروغ می‌کردند. خداوند به پیامبر (ص) می‌گوید با مردم روراست باش. و به همین دلیل پیامبر فرمودند انابشر مثلکم. من مانند شما هستم، غذا می‌خورم، می‌خوابم و .. کسانی که آمدند و به ایشان گفتند در ده ما باران نباریده، برای ما چشمه‌ای جاری کن. ایشان فرمودند کار من این‌ها نیست. من برای هدایت مردم آمده‌ام. زمان خروج هم ایشان مردم را در مسجد جمع کرده و به مردم فرمودند تنها ادعایی که می‌کنم حرفی که می‌زنم این است که کوتاهی نکرده‌ام، اما اگر کسی حقی بر ضمه من دارد بیاید وحقش را بگیرد. قرآن برای همه زمان‌هاست. ما اگر خداوند توفیق دهد در ماه رمضان قرآن می‌خوانیم اما پیامبر اکرم فرمودند قرآن را بخوانید، قلبهایتان را با آن بشورانید، به آیات عذاب رسیدید، تامل کنید و همتتان تنها این نباشد که به پایان سوره برسید و بعد در فلان جا ادعا کنید که من فلان روز نشستم و این تعداد سوره خواندم. نه! یک سوره و یک آیه بخوانید اما در آن تامل کنید. پیامبر اکرم یکی از مهم‌ترین و نازنین‌ترین صحابه‌شان را که اباذر باشد این چنین وصف کرده‌اند که مهم‌ترین عبادت ابوذر تفکر بود. تفکر و بعد هم عبرت گرفتن. اما ما چقدر در آیات خداوند تفکر کرده‌ایم؟ این همه آیات قرآن برای زندگی هست و همانطور که ائمه ما فرموده و فقها هم بحث کرده اند قرآن باید در زندگی ما جاری شود. 💠 مشاهده ی مطلب در سایت اصلی: 🌐 https://www.ibna.ir/fa/longint/320155 اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم. 🆔 @OstadMahdaviRad

بیانات استاد مهدوی راد : معرفی کتاب به مناسبت میلاد امام حسن علیه السلام

#اطلاع_رسانی 💠 دپارتمان زنان دانشگاه بین المللی اهل بیت (علیهم السلام) برگزار می‌کند: 🔹 موضوع: جایگاه زن در قرآن با تأکید بر قصص قرآنی 🔹 سخنران: استاد محمد علی مهدوی راد 🔹 زمان: سه شنبه 30 فروردین 1401 - ساعت 21 🌐 لینک حضور در نشست: https://meet.abu.ac.ir/b/mey-zzr-c16-zhk 🆔 @OstadMahdaviRad

#فایل_صوتی #سخنرانی 💠 دپارتمان زنان دانشگاه بین المللی اهل بیت (علیهم السلام): 🔹 موضوع: جایگاه زن در قرآن با تأکید بر قصص قرآنی 🔹 سخنران: استاد محمد علی مهدوی راد 🔹 زمان: سه شنبه 30 فروردین 1401 🆔 @OstadMahdaviRad

بیانات استاد مهدوی راد : معرفی کتاب در شرح نهج البلاغه

💠🔷💠🔷💠🔷💠🔷 ﷽ #معرفی_مقاله 💠 عنوان سرمقاله: اصالت سنجی روایت نبوی «برتری پیامبرخاتم و آل او بر پیامبران» 🔹 نویسندگان: پریسا عطایی‌نظری، محمدعلی مهدوی راد 🔹 مجله مطالعات قرآن و حدیث؛ دوره 15، شماره 2 - شماره پیاپی 30، (بهار و تابستان 1401)، فروردین 1401، صفحه 57-89 🔍 چکیده ی مقاله: 🔹برتری رسول اکرم(ص) بر پیامبران پیشین از عقاید اجماعی مسلمانان است. امامیه بر اساس نصوص متعدد به افضلیت اهل‏بیت(ع) بر سایر پیامبران نیز باور دارد. برخی منابع متأخر امامیه در تبیین برتری پیامبر و آل او، به روایتی نبوی در امالی ابن‏بابویه استناد جسته­اند که از گفتگوی رسول خدا(ص) و فردی یهودی درباره تفاضل حضرت محمد(ص) و حضرت موسی(ع) خبر می‏دهد. نوشتار حاضر امکان صدور این روایت از پیامبراکرم را با کاربست روش­های نقد متن می­سنجد. اصالت ساختار روایت برپایه مشابه­یابی بخش­های قابل تجزیه روایت در تراث اسلامی موجودِ کهن‌تر از امالی صورت گرفته و برآیند آن امکان وام­گیری دو بخش پایانی روایت از منابع پیشین بر پایه شباهت لفظی، معنایی و اسلوب بیانی است. اصالت محتوای روایت نیز بنابر میزان فراوانی مفاهیم محوری روایت در مجموعه روایات منسوب به حضرت محمد(ص) بررسی شده و رهاورد آن تقویت انتساب مضمون بخش پایانی روایت به پیامبر اکرم(ص) است. از این رو، صدور روایت در قالب کنونی و انتساب برخی مضامین مندرج در متن به پیامبر اکرم(ص) تردید برانگیز است. با این حال، نوشتار حاضر احتمال عرضه این مضامین و آموزه­های مبتنی بر آن را از جانب سایر معصومان نفی نمی­کند و نقد روایت یاد شده به معنای انکار آموزه افضلیت رسول خاتم و آل او نیست. اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم. فایل کامل مقاله 👇 🆔 @OstadMahdaviRad

#فایل_PDF_مقاله 💠 عنوان سرمقاله: اصالت سنجی روایت نبوی «برتری پیامبرخاتم و آل او بر پیامبران» 🆔 @OstadMahdaviRad

💠🔷💠🔷💠🔷💠🔷 ﷽ #معرفی_مقاله 💠 عنوان سرمقاله: نمونه ها و حکم حدیث مدلس در صحاح ششگانه اهل سنت 🔹 نویسندگان: محمدعلی مهدوی راد، پرویز رستگار جزی 🔹 مجله علوم انساني دانشگاه الزهراء - 1380 - دوره : 11 - شماره : 40 - صفحه:169 -196 🔍 چکیده ی مقاله: 🔹 حدیث مدلس یکی از انواع احادیث مشکل آفرین و مدلل است که کم و بیش، به صحاح ششگانه‌ی اهل سنت و دیگر جوامع روایی آنان راه یافته است. ما در این مقاله‌ی کوتاه، با توجه به شمار انبوه مصداق‌های حدیث مدلس که به کتاب‌های یاد شده راه یافته است، به ذکر تنها سه نمونه از آنها در هر یک از صحاح ششگانه - به ترتیب سال درگذشت گردآورندگان این جامع روایی - بسنده می‌کنیم و در پایان، به بررسی و نقد دفاع اندیشمندان اهل سنت از کتاب‌های یاد شده - با عنایت به حضور حدیث مدلس در آنها - خواهیم پرداخت. اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم. فایل کامل مقاله 👇 🆔 @OstadMahdaviRad

#فایل_PDF_مقاله 💠 عنوان سرمقاله: نمونه ها و حکم حدیث مدلس در صحاح ششگانه اهل سنت 🆔 @OstadMahdaviRad

#پیام_تسلیت ▪️🔷▪️🔷▪️🔷▪️🔷▪️🔷 ⬛️ پیام تسلیت استاد مهدوی‌راد به مناسبت فقدان حجت الاسلام دعایی 🗒 زمان: 15 خرداد 1401 ▪️▪️▪️بسمه تعالی▪️▪️▪️ ◾️«... لا يَسْتَوي مِنْكُمْ مَنْ أَنْفَقَ‏ مِنْ قَبْلِ الْفَتْحِ وَ قاتَلَ أُولئِكَ أَعْظَمُ دَرَجَةً مِنَ الَّذينَ أَنْفَقُوا مِنْ بَعْدُ وَ قاتَلُوا وَ كُلاًّ وَعَدَ اللَّهُ الْحُسْنى‏ وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبيرٌ» (حدید/10) امروز در خاطراتم که گاهی رقم می زنم نوشتم: سید خردمندان، آزاداندیش نیک سرشت، برنادلِ دنیاگریزِ معادباور رهیده از همه وابستگی ها و پیوستگی های خرد و حقیر، فخر و افتخار قبیله قلم، دانش و مطبوعات «حجت الاسلام و المسلمین حاج سید محمود دعایی» به مینوی برکشید و آسمانی شد. با صدای او سال هایِ سال قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ایران آشنا شدم. صدایی پرطنین با جوهری از شجاعت و صلابت و استواری؛ که از عراق پخش می شد و صدای نهضت امام را می گستراند. برای اولین بار با متن «جهاد اکبر» امام رضوان الله تعالی علیه با صدای ایشان آشنا شدم. گذشت و گذشت و سال ها پس از انقلاب و بویژه پس از آن که دوست فرزانه ام حاج علی علامه زاده مدیریت روزنامه اطلاعات را در استان هرمزگان به عهده گرفت دیدارهای حضوریم با او بیشتر و بیشتر شد. آزادگی، رادمردی، بلند اندیشی، حراست از حرمت حریم انسان، دوری از تنگ اندیشی و برخوردهای جزم اندیشانه و تعصب های خشک، پاسداشت حرمت اندیشوران، هنرمندان، قبیله علم و قلم و ... از جمله صفات والای او بود که تحقق عینی آن ها یکجا و در یک فرد بسیار مستبعد است. قلم سرکشی می کند اما مجال افزون نگاری نیست. شگفتا! توانم گفت که او «جمع اضداد» بود. او مصداق روشن «انفاق» و «جهاد» قبل الفتح و بعدالفتح بود. او نُمادِ روشنِ «إِنَّ الَّذينَ قالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَيْهِمُ الْمَلائِكَةُ أَلاَّ تَخافُوا وَ لا تَحْزَنُوا وَ أَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتي‏ كُنْتُمْ تُوعَدُون‏» (فصلت/30) بود. چه کسی می تواند تردید کند در این که او بر سَرِ پیمانِ از سَرِ اخلاص و خداجویی که در آغازین روزهایِ حرکت عظیم مراد و پیشوایش حضرت امام خمینی (ره) بسته بود، همچنان استوار ماند و هرگز از تعلق به این پیمان و استوارگامی در آن تن نزد. ▪️راستی را: راستی، استوارگامی با صلابت و خویشتن داری در مسیری که آغاز شده است. ماندن و ماندن و به بلندی ها و والائی ها اندیشیدن بسی مهم تر و دشوارتر از خود عمل و مواضع اجتماعی است که حضرت باقر(ع) فرمود: «الْإِبْقَاءُ عَلَى الْعَمَلِ أَشَدُّ مِنَ الْعَمَل‏...» (الکافی، ج3، ص 725) و این حقیقت، جلوه روشن سرتاسر زندگی او بود. ▪️از پاک دامنی، بلنداندیشی، نیک نگری، پیراسته جانی، پاسداشت حریم انسان، روحانی بودن و به معنای واقعی فرشته خصالیِ یک روحانی را با خود داشتن و... و از او فراوان خواهند گفت و نوشت اما ای کاش در عمل و میدان کنش های اجتماعی و سیاسی و فرهنگی و ... داعیه داران، اندکی از آن بسیار را در پیش چشم داشته باشند ... «خِتامُهُ مِسْكٌ وَ في‏ ذلِكَ فَلْيَتَنافَسِ الْمُتَنافِسُون‏» (المطففین/26) عاش سعیدا و مات سعیدا سلام علیه یوم ولد و یوم مات و یوم یبعث حیا ⬛️ محمدعلی مهدوی راد. اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم. 🆔 @OstadMahdaviRad

#فایل_صوتی 🔹 همایش علمی سیره امام رضا علیه السلام؛ آموزه ها و کارکردها 🌀 موضوع: سنجش روایات با قرآن در میراث امام رضا علیه السلام 💎سخنران: استاد مهدوی راد 🗓 زمان: 08 شهریور 1397 🆔 @OstadMahdaviRad

#اطلاع_رسانی 🌀 همایش امام رضا علیه السلام و تفسیرقرآن 🔷 نشست اول: بررسی تحلیلی روایات تفسیری امام رضا علیه السلام 🔷 دبیر علمی نشست حجت الاسلام دکتر علی راد دانشیار دانشگاه تهران پردیس فارابی 🔷 سخنرانان حجت الاسلام دکتر محمدعلی مهدوی راد استاد دانشگاه تهران پردیس فارابی حجت الاسلام دکتر سیدعلی دلبری حجت الاسلام دکتر محمد میرزایی حجت الاسلام دکتر حواد ایروانی 🔷زمان: شنبه 21 خرداد ساعت ده صبح 🔷مکان: دانشگاه علوم اسلامی رضوی ساختمان شماره دو تالار شیخ بهایی؛ قم خیابان صفائیه ساختمان آستان قدس رضوی 🌀 لینک ورود http://elc.razavi.ac.ir/pajoohesh 🆔 @OstadMahdaviRad

#فایل_صوتی 🌀 همایش امام رضا علیه السلام و تفسیر قرآن 🔹 سخنران: حجت الاسلام والمسلمین محمدعلی مهدوی راد - بخش اول 🔹 موضوع: بازنگری ابعاد نقش آفرینی سنت در پیوند با قرآن 🔹 زمان: شنبه 21 خرداد ساعت ده صبح 🔹 مکان: دانشگاه علوم اسلامی رضوی ساختمان شماره دو تالار شیخ بهایی؛ قم خیابان صفائیه ساختمان آستان قدس رضوی 🆔 @OstadMahdaviRad

#فایل_صوتی 🌀 همایش امام رضا علیه السلام و تفسیر قرآن 🔹 سخنران: حجت الاسلام والمسلمین محمدعلی مهدوی راد - بخش دوم 🔹 موضوع: بازنگری ابعاد نقش آفرینی سنت در پیوند با قرآن 🔹 زمان: شنبه 21 خرداد ساعت ده صبح 🔹 مکان: دانشگاه علوم اسلامی رضوی ساختمان شماره دو تالار شیخ بهایی؛ قم خیابان صفائیه ساختمان آستان قدس رضوی 🆔 @OstadMahdaviRad

💠 مشاهده ی مطلب در سایت اصلی: 🌐 https://iqna.ir/fa/news/4063703 اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم. 🆔 @OstadMahdaviRad

💠🔷💠🔷💠🔷💠🔷💠🔷 ﷽ 💠 گزارشی از سخنرانی استاد مهدوی راد در همایش امام رضا علیه السلام و تفسیر قرآن با موضوع «بازنگری ابعاد نقش آفرینی سنت در پیوند با قرآن» 🗒 زمان: ۲۲ خرداد ۱۴۰۱ 🔹متأسفانه ما در تبیین جایگاه سنت در تفسیر قرآن تسامح داشتیم و به این مسئله توجه جدی نکردیم. حتی در مورد خود واژه سنت و تعریف سنت تسامح شده است و تعریف دقیقی از سنت وجود ندارد. چیز عجیبی که در فرهنگ ما هست این است که اصلا به تعریف توجه نمی‌شود. 🔹یکی از فضلای اهل سنت کتاب نوشته و سعی کرده نوع نگاه مذاهب اهل سنت را به سنت در گذرگاه تاریخ نشان دهد که در حد مذاهب اسلامی کار بسیار خوبی است. ایشان هم تصریح کرده است که در بسیاری از کتاب‌های فقهی، سنت را تعریف نکردند. شما کتاب‌های اصولی خودمان را ببینید بحثی از تعریف سنت ندارند. 🔹با اینکه همه علما گفتند مبانی فهم دین؛ قرآن، سنت، عقل و اجماع است ولی نه از قرآن بحث جدی کردند و نه از سنت. کجا بحث کردند سنت چیست و چه کارکردی دارد؟ کجا بحث کردند وحی چیست، چه تلقی از قرآن داریم و چقدر می‌شود از قرآن حکم استنباط کرد؟ این موضوعات مورد بحث قرار نگرفته است. متاسفانه سوال‌های بسیار مهم و قابل طرح برایمان مطرح نشده است و چون مطرح نشده ابعادش باز نشده است. علمای ما در تفکر بی‌نظیر هستند اما اگر این سوالات را برایشان مطرح می‌کردند دنیا یک طور دیگر می‌شد. 🔹بعضی از این مباحث در روایات تفسیری امام رضا(ع) آمده است. امام در ضمن اینکه آیات را تفسیر می‌کند چگونگی تفسیر را هم به ما یاد می‌دهد، یعنی سفر‌ه‌ای باز نمی‌کند که من از آن سیر بخورم و بروم بلکه امام تلاش می‌کنند آشپزی را به ما یاد بدهند. در ذیل آیه معروف صله رحم «وَالَّذِينَ يَنْقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ مِنْ بَعْدِ مِيثَاقِهِ وَيَقْطَعُونَ مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ وَيُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ أُولَئِكَ لَهُمُ اللَّعْنَةُ وَلَهُمْ سُوءُ الدَّارِ» یک بنده‌خدایی از امام سوال کرد؛ مراد از صله رحم چیست. حضرت فرمودند معنایش همراهی، همدلی و همگامی با ماست و قطع رحم یعنی بریدن از ما. شنونده از شنیدن این سخن جا خورد. بعد حضرت فرمودند فلانی، مثل کسانی نباش که می‌گویند همین است و جز این نیست، یعنی فکرت را باز کن. 🔻تطابق برداشت مفسران اهل سنت با تعالیم ائمه 🔹یک نکته جالب این است؛ بسیاری از آنچه ائمه به عنوان راه تفسیر به ما نشان دادند، در بیان برخی مفسران و معلمان اهل سنت مورد اشاره قرار گرفته است، یعنی خودشان این راه را رفتند. چون زبان قرآن، زبان فطرت است لذا همین راه را رفتند. به عنوان مثال، سیدقطب با تحلیلی اجتماعی، سیاسی و عالمانه و دقیق بدون اینکه به فرمایش ائمه توجه کند، گفته است مراد عمیق از این آیه اتصال با مرکزیت حرکت در جامعه است یعنی آحاد جامعه با آن کانون مرکزی پیوند بخورند و از آن جدا نشوند. یکی از مفسران اهل سنت به صراحت نوشته است که این آیه در مورد اهل بیت(ع) است. شما می‌توانید این تعلیم اهل بیت(ع) را به عنوان قاعده‌ توسعه دایره معنایی درآورید یعنی ائمه ضمن اینکه آیات را تفسیر می‌کردند، به شما توسعه معنایی یاد می‌د‌هند. این غیر از استعمال لفظ بیش از یک معنا است و آن بحث دیگری است. 🔹همین آیه معروف «فَلْيَنْظُرِ الْإِنْسَانُ إِلَى طَعَامِهِ» را نگاه کنید. یک محقق در اردن بود که فوت کرد. ایشان خیلی دغدغه دفاع از قرآن داشت، شاگردی در تربیت مدرس داشتم که در مقطع کارشناسی شاگرد ایشان بود. به واسطه او چند کتاب برای ایشان فرستادم. شاگردم می‌گفت وقتی این کتاب‌ها را جلویش گذاشتم، گفت این کتاب‌ها در ایران چاپ شده است؟ مگر ایرانی‌ها عربی بلدند؟ ایشان دقیقا به همین آیه گیر داده است که چرا امام باقر(ع) فرموده است منظور از طعام، علم است. این در حالی است که در برخی از منابع اهل سنت هم به این مطلب اشاره شده است. 🔻اجتهاد در تفسیر روایی 🔹یک بحث مهمی که باید در پیوند سنت با تفسیر مطرح شود، اجتهاد در تفسیر روایی امامیه است. شاید تصور شود این پارادوکس است چون از طرفی می‌گویید تفسیر ماثور یعنی در آن اجتهاد راه ندارد و از طرفی از اجتهاد صحبت می‌کنید. حمیدرضا فهیمی‌تبار در کتابی با همین عنوان این بحث را پیگیری کرده و در ده جزء قرآن، زمینه‌های اجتهاد را در تفسیر علی بن ابراهیم، عیاشی، برهان و نورالثقلین بررسی کرده است. 🔹من تصور می‌کردم تفسیر نورالثقلین سه چهار جا اظهارنظر دارد ولی در همین ده جزء ده‌ها مورد اظهارنظر دارد. بعضا اجتهادهای خیلی عجیبی دارند. نکته‌ای که باید به آن توجه داشت این است که در این تفسیرها دو نوع روایات ذیل آیات می‌آید؛ یک سلسله از روایات هستند که در آنها قطعه‌ای از آیه آمده است ولی در بخش مهمی از روایات، اصلا کلمه‌ای از آیه نیامده ولی وقتی روایت را نکاه می‌کنید دقیقا یک ارتباط معنوی بین آیه و روایت وجود دارد که نشان می‌دهد مولف، اجتهاد کرده است.