#فایل_تصویری 🔹 بخشی از سخنان دکتر پاکتچی در دوره جدید مدرسه عالی علوم انسانی و اجتماعی با عنوان: تجربه کاوی تعامل علوم انسانی با ادیان در فضای جهانی دانشگاه 🔹 زمان: اردیبهشت‌ماه ١۴٠٢ 🆔 @isu_ac_ir 🆔 @OstadPakatchi

#برای_نخستین_بار 🔹 به مناسبت ۲۰ تیر، روز بزرگداشت ابوالقاسم فندرسكی معروف به میر فندرسكی حكیم و ریاضی دان ایرانی در سده‌های دهم و یازدهم هجری قمری 🌀 مقاله دکتر پاکتچی با عنوان: رويکرد ميرفندرسکی نسبت به نظريه توحيد الهی و صلح اديان 🔹 انتشار یافته در 1391/2/27 ش در همایش ملی بزرگ‌داشت حکیم ابوالقاسم فندرسکی (دانشگاه آزاد اسلامی آزادشهر) - با تشکر از دکتر مهروش (خانی) 🆔 @OstadPakatchi

#اطلاع_رسانی 🌀 دبیرخانه شورای فرهنگ عمومی کشور با همکاری پژوهشکده مطالعات قرآنی و معاونت کاربردی‌سازی پژوهشگاه علوم انسانی برگزار مینماید: 🔹 اولین نشست تخصصی کاربردی سازی مطالعات قرآنی- روایی در سیاستگذاری فرهنگی 🔹 کاربست روایات مدارج ایمان در سیاست‌گذاری و حکمرانی فرهنگی سخنرانان دکتر #احمد_پاکتچی دکتر حمید پارسانیا دکتر سید مجید امامی دکتر سید محمد هادی گرامی دبیر نشست: محمد نصراوی 🔹 مکان: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی-سالن حکمت 🔹 زمان: یکشنبه ۲۵ تیرماه- ۸/۳۰ الی ۱۱ 🌀 لینک مجازی: https://b2n.ir/q33720 🆔 @Khanishha 🆔 @OstadPakatchi

#سخن_نگاشت 🌀 داستان شهربانو نمونه‌ای از متضمن بودگی (بخش نخست) 🔹 یکی از گونه‌های ارتباط بینامتنی که هم در حوزه‌ی ساختار و هم در حوزه‌ی عناصر با آن مواجهیم چیزی است که به آن (Embedment) می‌گویند. هرچند اگر اين واژه را به متضمن بودگی ترجمه کنیم معنای دقیق و کامل این اصطلاح را نمی‌رساند، اما به هر حال ناچاریم از این تعبیر استفاده کنیم؛ Embedment یعنی چیزی را داخل چیزی خواباندن و شرایطی را فراهم کردن برای اينکه از انظار پنهان بماند. اين پنهان شدگی ممکن است کاملاً عمدی باشد و ممکن است در حالتی ناخودآگاه صورت گرفته باشد؛ به عبارت دیگر یعنی یک نوع پس زنی ناخودآگاه به این اعتبار که احساس می‌کنیم چیزی نمی‌تواند به وضوح ارائه شود. 🔹 متضمن بودگی از گونه‌های روابط بینامتنی است که می‌تواند در حوزه‌ی گزارش‌های تاریخی و متون تاریخی وجود داشته باشد و انواع مختلفی نیز دارد. اما در اینجا مقصود، بیشتر اغراض و اهدافی است که در این بین ممکن است اعمال شود؛ به تعبیری چه کسانی با چه منظوری ممکن است از فرایند متضمن بودگی استفاده کنند یا در ارتباط‌های بینامتنی که در متون تاریخی وجود دارد کجاها ممکن است این امر به صورت غیر عمدی استفاده شود؟ 🔹 به این مضمون که چرا ممکن است یک گزارش تاریخی از یک متن به متن دیگر به صورت متضمن بودگی راه یابد؟ به چه دلیل در حالی که وجود دارد ممکن است کمرنگ و از دید پنهان شود؟ انواع علت‌هایی که برای پنهان شدگی می‌تواند وجود داشته باشد به مسئله‌ی مقبولیت برمی‌گردد؛ مثلا اگر یک نفر بخواهد یک تفکر سُنی را در یک متن تاریخی شیعی وارد کند. 🔹 در تاریخ تشیع مثال‌هایی هست که هم جنبه‌ی مقبولیت مذهبی دارند و هم جنبه‌ی مقبولیت ملّی. به دلیل این که در طول تاریخ تا حد زیادی ارتباط نزدیکی برقرار شده بین ایرانی بودن و شیعی بودن ما. البته منظور از ایران به معنای اعم تاریخی آن(ایران فرهنگی) است و مرزهای جغرافیایی که اکنون وجود دارد مد نظر نیست. به همین دلیل در عراق، آذربایجان و افغانستان هم که تشیع داریم معنای وسیع آن مورد نظر ماست. این ارتباط خود به خود می‌توانسته در بحث متضمن بودگی اثرات خود را بگذارد. 🔹 به عنوان مثال به داستان شهربانو به عنوان دختر یزدگرد سوم، اسیر گرفته شدن او و بعد انتخاب ایشان به عنوان همسر امام حسین(ع) و بعد متولد شدن حضرت زین‌العابدین(ع) می‌پردازيم. تا آنجایی که به عرب مربوط می‌شود، امام حسین(ع) از طرفی فرزند پیامبر(ص) هستند و از طرف دیگر که به ایرانی‌ها مربوط می‌شود، همسر شهربانو است و حداقل از امام زین‌العابدین(ع) به بعد امامان با ما ایرانی‌ها فامیل می‌شوند. 🔹 این را هم عرض کنم که هر کدام از موارد متضمن بودگی که بخواهید در تاریخ روی آن دست بگذارید به هر حال کمی ناراحت کننده است؛ چون خصوصیت آن این است و چیزی است که قرار بوده لای چیزی پیچیده شود و ما الان لفافه‌ی آن را باز می‌کنيم و کمی دردناک است و اساساً نمی‌توان نمونه‌ی خنثایی برای طرح نمونه در این مورد پیدا کرد. 🔹 اگر این مسئله را بتوانیم به عنوان یک مثال مطرح کنیم، کاملاً می‌تواند یک نوع متضمن بودگی با انگیز‌ی ملی باشد؛ یعنی به هر حال این به عنوان یک گزارش تاریخی در ماجرای شرح حال امام حسین(ع) و امام زین‌العابدین(ع) نقل می‌شود. موضوعی است که کاملاً در منابع تاریخی ما وجود دارد -به عبارتی نفوذ کرده- و نقش بسیار مهمی نیز دارد. 🔹 بخش عمده‌ای از این واقعه نیز مکالمه‌ای است که بین امیرالمؤمنین(ع) و شهربانو در صف اسرا صورت می‌گیرد و بعد اين انگاره و اندیشه‌ی مطرح شدن شهریانو و انتخاب او توسط حضرت برای همسری امام حسین(ع) می‌تواند در رده‌ی اخبار مربوط به ائمه(ع) به صورت متضمن بودگی قرار گیرد و آنجا بتواند در زمان لازم آن اثر را داشته باشد. یعنی کسی که به عنوان یک شیعه‌ی ایرانی این داستان را می‌خواند دقیقاً آن احساس خویشاوندی را پیدا می‌کند و بسیار خوشحال می‌شود که ما با ائمه‌(ع) فامیل شدیم. این نمونه‌ای از همان مأموریت و مطلوبیتی است که به دنبالش می‌گردیم. 🔹 چرا این موضوع باید در اینجا خوابانده شود؟ دلیل آن واضح است؛ برای اینکه اثر دارد و در زمان خودش اثرش را خواهد گذاشت. این اثر مستقیماً مذهبی نیست بلکه اثری ملی است. برای شیعه با اصول, عقاید و افکار مذهبی‌ای که دارد اصلاً اهمیت ندارد که مادر امام زین‌العابدین(ع) یک کنیز حبشی باشد یا دختر یزد گرد سوم. امامان دیگری بودند که مادرشان کنیز بودند مگر در ارادت ما نسبت به آنان خللی وارد شده است؟ اساساً مگر سؤال می‌کنيم که مادر امام رضا(ع) آزاد بوده یا کنیز قریشی بوده یا تمیمی يا هر قومیت دیگر؟ تا وقتی به عنوان یک شیعه به مسئله نگاه می‌کنیم این مسائل برای ما مهم نیست. 🌀 منبع: کتاب نقد متن، صص ١١٣ و ١١۶-١١٧ 🆔 @OstadPakatchi

#سخن_نگاشت 🌀 داستان شهربانو نمونه‌ای از متضمن بودگی (بخش پایانی) 🔹 اگر به عنوان یک ایرانی به این داستان نگاه کنیم، مسئله شکل دیگری پیدا می‌کند. بنابراین مطلوبیت و مقبولیت لازم را دارد. حال از آن طرف سوال دیگری مطرح می‌شود. چرا این موضوع به این خوبی را باید از انظار دور داشته پاشیم؟ چرا باید در بین روایات و اقوال دیگری که وجود دارد خوابانده شود؟ اصلاً در ماجرای عاشورا که در واقع اصلی‌ترین و مهم‌ترین واقعه و اوج زندگی اما حسین(ع) است شهربانو کجاست؟ 🔹 اگر با دید نقد متن و روابط بینامتنی به قضیه نگاه کنيم شهربانو به هر دلیلی هیچ نقشی در ماجرای کربلا ندارد. حتّی در صحنه‌های دیگر روند زندگی تاریخی حضرت نیز این نقش را نمی‌بینيم. ما دقیقا با یک بستر روایی خاص مواجهیم که اسرای ایران پیش عمر آمده‌اند و صحابه نیز آنجا حضور دارند، امیرالمؤمنین(ع) مکالمه‌ای با شهربانو انجام می‌دهند و شهربانو نیز امام حسین(ع) را انتخاب می‌کند و بعد همه چیز تمام می‌شود. 🔹 اینجاست که می‌گوييم متضمن بودگی رخ داده است. یعنی آن حادثه نه قبلی دارد و نه بعدی. یک «قضيةٌ في واقعة» است که در فضایی قرار می‌گیرد و وارد داستان‌های بعدی می‌شود به این ترتیب هر متنی که می‌خواهد راجع به مادر حضرت صحبت کند. مادر حضرت در ارجاع به همین متن به عنوان شهربانو معرفی می‌شود؛ اما در روند تاریخی اصلاً نقش آشکار و روشنی ندارد. 🔹 هیچ کوششی وجود ندارد که زندگی امام حسین(ع) با ایران پیوند بخورد؛ هیچ کوششی وجود ندارد که زندگی امام زین‌العابدین(ع) با ایران پیوند خاصی بخورد. هرگز نمی‌بینید که برادر شهربانو آمده باشد و بگوید آمده‌ام به خواهرزاده‌ام سری بزنم. مثلاً بگویند هرمز نامی که برادر شهربانوست از فارس به مدینه آمده تا او را ببیند. یا مثلا امام زین‌العابدین(ع) سوال فرموده باشند که پسردایی‌ای در اصفهان دارم که اسم او اردشیر است و می‌خواهم او را ببینم و روزی او را ببیند و بگوید آیا درست است که شما زردشتی باشید؟ یا این که نه او هم مسلمان است و از او سوال کند که امامت کیست؟ سنی هستی یا شیعه؟ هیچ کدام از اینها وجود ندارد. ارتباط قطع است و به هیچ وجه کوششی صورت نمی‌گیرد که این ارتباط بسط یابد. شهربانو یک اسیر معمولی بی‌نام و نشان نبوده، دختر یزدگرد سوم بوده که یک خاندان سلطنتی هستند و فامیل‌های زیادی دارند؛ یعنی یک فرد ناشناخته نیست که در روزنامه آگهی بزند و برادرهای خود را بیابد. اگر بگویید در مورد مادر امام جواد(ع) چه قدر اطلاعات وجود دارد که اینجا هم باشد می‌گوييم ایشان کنیز بوده و طبیعی است اطلاعات ما، در مورد ایشان کم باشد؛ اما شهربانو دختر یزد گرد سوم است و پدرش پادشاه ایران بوده است. 🔹 اگر در منابع شیعی این مسئله بسط نیافته برای این است که اصلاً قرار نبوده بسط یابد. برای اين هم باید به دنبال دلیل بگردیم یعنی باید ببینیم شیعه به چه دلیلی مایل نبوده اين مسئله در حد گسترده‌ای با پدیده‌های دیگر در ارتباط باشد. حال نمونه‌ی آن را می‌بينيم که در بین صوفیه یا در بین طیفی از اهل سنت این تمایل بوجود می‌آید که اين ارتباط برقرار شود اما شیعه مایل نبوده که اين ارتباط برقرار شود. شاید به دلیل اینکه هزینه‌های زیادی داشته است؛ یعنی اگر شهربانو قرار بوده به عنوان دختر یزدگرد سوم با آن بافت تاریخی دولت ساسانی واقعاً یک پیوند جدی بخورد می‌توانست مشکلات زیادی فراهم کند. 🔹 بدنامی‌هایی را هم به دنبال داشته باشد و می‌توانست در دست مخالفین شیعه مورد سوء استفاده قرار گیرد زیرا آنها به دنبال این بودند تا به نحوی شیعه را با مذاهب فاسده مرتبط کنند و بگویند این‌ها مجوس هذه الامة هستند و بهترین سند بر باطل بودن آنها این است که این‌ها فامیل‌های مجوس و یزدگرد سوم هستند. شیعه نمی‌خواست این را زیاد باز کند یعنی ترجیح می‌داد که به همان حالت بسته‌ی خودش در این حد باقی بماند و این ارتباط با بافت تاریخی یزدگرد سوم و دولت ساسانی و... برقرار نشود و به همین شکل باقی بماند. 🔹 این پدیده تا همین امروز هم هست یعنی ما شهربانو را به عنوان همسر امام حسین(ع) می‌شناسیم و هنوز هم موقعی که می‌فهمیم مادر امام زین‌العابدین(ع) ایرانی بوده لذّت می‌بریم و هنوز هم همان احساس در ما بوجود می‌آید و مایل نیستیم قضیه را باز کنیم. این قضیه تا امروز ادامه یافته و ما هنوز علاقه‌مند نیستیم که دنبال خواهر و برادرهای شهربانو بگردیم و این که چه اتفاقی برای شهربانو افتاد و آن را بسط دهیم و باز کنیم. چنین تمایلی وجود ندارد چون نمی‌خواهیم اين ارتباط بیش از یک حد خاص برقرار شود.