تصحیح احادیث مقلوبه به مثابه شیوه ای برای اختبار فقیه اعلم ؛ در کشاکش نفی و اثبات (بخش سوّم) ✍️ علی راد سابعاً : هیچ وقت در اشتهار و اعلمیت آقای بروجردی برای مقام مرجعیت به آزمون احادیث مقلوب فقهای نجف از ایشان استدلال یا استناد نشده است و اصل قصه و مستندات آن با تحقیق و انتشار این نسخه در سال 1416 قمری به مناسبت سی و پنجمین سال درگذرشت آیت الله بروجردی مطرح شد . ضمناً نسخه اولیه این رساله به زبان فارسی بود که پژوهشگر ارجمند جناب استاد محمد رضا جلالی آن را به عربی ترجمه و منتشر کردند و ظاهراً ایشان تنها شخصی است که این موضوع را از استادش آیت الله سید صادق بحر العلوم شنیده است و همین خبر سبب گردید که روش شناسی رجالی آیت الله بروجردی را در موسوعه رجالیه ایشان کاویده و در اثری منتشر سازد ( جلالی , محمد رضا , المنهج الرجالي والعمل الرائد في الموسوعة الرجالية لسيد البروجردي , ص 9 – 10 ) . ثامناً : روشن نیست که آیا اصل نسخه کتاب الاحادیث المقلوبه وجواباتها به تایید آیت الله بروجردی رسیده است یا خیر؟ آیا ایشان با انتشار آن موافق بودند یا خیر؟ آیا می توان این اثر را از تالیفات قلمی آیت الله بروجردی به شمار آورد یا حضرت ایشان با عنایت مقتضیات مقام پاسخ به سوال و فتوا نکاتی را بیان کرده اند ؟ آیا از این اثر می توان موافقت آیت الله بروجردی را با قلب حدیث برای اختبار فقیه اعلم را استنباط کرد ؟ به نظر می رسد اختبار فقیه از طریق تصحیح احادیث مقلوبه آیینی متروک در فقه و حدیث امامیه است و اقدام برخی از فقیهان نجف را بایستی به مثابه استثنای از اصل و رویه رایج در تاریخچه فقه و حدیث امامیه ارزیابی کرد. 🆔@OstadRad

تصحیح احادیث مقلوبه به مثابه شیوه ای برای اختبار فقیه اعلم ؛ در کشاکش نفی و اثبات (بخش دوّم) ✍️ علی راد هیچ تردیدی در تبحر آیت الله بروجردی در دانش رجال و تسلط ایشان بر فقه امامیه نیست , نبوغ ویژه , اجازات اجتهاد و روایت, آثار گرانسنگ فقهی – اصولی , کتابهای فاخر حدیثی – رجالی , نظریات بدیع در فقه , اصول , حدیث , شاگردان برجسته سرآمد همگی بر وجاهت ایشان بر مقام مرجعیت و فقاهیت دلالتی آشکار دارند و به حق شایسته عنوان شکوه مرجعیت شیعی در روزگار خود بودند و اساساً مسئله این یادداشت پرداختن به این مهم نیست و در جای خود پژوهشگران بدان پرداخته اند. اما آنچه مهم است بحث و گفتگو , نقد و نظر , تحقیق و تفحص در اصالت و اعتبار شیوه احراز اعلمیت ایشان از سوی فقیهان نجف و رَوایی امتداد آن به مثابه یک رویه برای اختبار فقیهان اعلم امامیه در آینده است ؛ به بیان دیگر مسئله این است که آیا می توان از اختبار آیت الله سید صادق بحر العلوم و برخی از فقیهان نجف از آیت الله العظمی بروجردی از طریق تصحیح احادیث مقلوبه به مثابه یک روش و آیین در تشخیص اعلمیت فقیه در گفتمان نخبگان فقه و حدیث امامی یاد کرد یا خیر ؟ به نظر می رسد که استناد به رویه برخی از فقیهان نجف مذکور در کتاب الاحادیث المقلوبه وجواباتها برای مشروعیت آیین اختبار فقیه أعلم از طریق تصحیح احادیث مقلوبه با چالش های مبنایی و تاریخی ذیل روبرو است و نباید آن را به مثابه شیوه و رویه ای فراگیر در تاریخ فقه و حدیث امامیه به شمار آورد : اوّلا : آیین اختبار احادیث مقلوبه میان محدّثان و فقیهان امامیه از گذشته تا معاصر شناخته شده نیست . ثانیاً : برایند اختبار احادیث مقلوبه نیز الزاماً بیانگر تخصص و تبحر فرد در فقه و اصول و شایستگی برای مرجعیت و تقلید نیست زیرا فقه و حدیث قلمرو کاملاً متفاوت از یکدیگر هستند لذا الزاماً حفاظ برجسته حدیث, فقیهان سرآمد و شایسته تقلید در تاریخ فقه نبودند . ثالثاً : رویه قلب احادیث به منظور اختبار حفاظ حدیث رویه ای بسیار نادر در میان برخی از جریان های حدیثی عامه است و رویه ای فراگیر و شناخته شده نیست و مرجعیت و امامت فقیهان نامدار شیعه و اهل سنّت از این طریق احراز نشده است. رابعاً : مستندات تاریخی جواز قلب احادیث برای اختبار حفاظ حدیث در منابع عامه مخدوش است . خامساً : با توجه به اصل حرمت قلب حدیث و مخدوش بودن مستثنیات آن, به طور قطع آیت الله بروجرودی از روی عمد و اراده و به هدف اعلام تبحر و تخصص خود در فقه به بیان اشکال در طبقات راویان احادیث مقلوبه ارسال شده از سوی فقیهان نجف پاسخ نداند و پاسخ آیت الله بروجردی بیانگر نظر صریح ایشان در جواز قلب حدیث برای اختبار فقیه أعلم نیست. شاهد اینکه آیت الله حجت کوه کمره ای در حضور آیت الله بروجردی در پاسخ به ارسال کنندگان نامه از نجف چنین فرمودند : « ولی من گفتم اول ببرید این را اصلاح کنید، وقتی اصلاح کردید بیاورید جواب را بنویسم [ و خطاب به آقای بروجردی این جمله را دوبار فرمودند : « اینها واقعا ما را چه اندازه بی پایه حساب می کنند ] » (صحفه خاطراتی از اساتید در تار نمای : www. http://alemolana.ir/ بازیابی در مورخه : 12/ 09/ 1402 ؛ الوانساز , محمد , آیت الله العظمی حجت کوه کمری : فقیه مخلص , نشریه مبلغان , ش 143 , 1390 ش , ص 302 ) و آیت الله بروجردی با سکوت خود پاسخ ایشان را تایید کردند. شاهد دیگر اینکه از پاسخ آیت الله بروجردی به آیت الله حجت کوه کمری نیز این نکته قابل استنباط است که ایشان از اختبار خود از سوی فقیهان نجف از طریق قلب احادیث آگاهی نداشتند لذا مرقوم فرمودند که با توجه به اختلاف طبقات راویان از یکدیگر نقل آنها از همدیگر ممکن نیست و به همین مقدار بسنده کردند و روشن نیست که ایشان به تصحیح اسناد نیز پرداخته باشند و از ورود جدی به این چالش به مثابه آزمون و اختبار اجتناب ورزیدند زیرا خود آگاه بودند که اساساً اختبار فقیه اعلم از این طریق روش دقیق و استواری برای کشف اعلمیت فقیه اعلم نیست ولی از باب ارشاد و لزوم پاسخ به سوال نکاتی را مرقوم فرمودند. سادساً : اعلمیت و تبحر فقیه اعلم با نه حدیث مقلوب قابل احراز نیست . ‎ادامه بحث : 👇👇👇

تصحیح احادیث مقلوبه به مثابه شیوه ای برای اختبار فقیه اعلم ؛ در کشاکش نفی و اثبات 👇👇 قسمت اول : https://eitaa.com/OstadRad/496 قسمت دوم: https://eitaa.com/OstadRad/498 قسمت سوم: https://eitaa.com/OstadRad/497 ✍️علی راد 🆔 @OstadRad

الکافی کلینی و خاورشناسان ارائه : حجت الاسلام دکتر علی راد (دانشیار دانشگاه تهران). زمان : سه شنبه . 1402/09/21 ساعت : 18

✍️ علی راد به نظر دکتر رابرت گلیو در مقاله «پیوند حدیث و فقه؛ مجموعه‌های رسمی احادیث امامیه»، با مقایسه موردی میان این چهار کتاب (باب تیمم) می‌توان از میزان اثرپذیری این کتب حدیثی از علم فقه آگاه شد. در این کتب حدیثی، مرزهای فقه و حدیث با یکدیگر ملاقات کرده‌اند. در دل پیگیریِ کشف این ارتباط، متوجه تفاوت منهج این چهار کتاب با یکدیگر نیز می‌شویم. نوع اثرپذیری آن‌ها از فقه منجر به تفاوت ساختاری آنان شده است. این تاثیرپذیری چه در نوع دسته بندی احادیث و چه در گزینش احادیث خود را نمودار می‌کند.

✍️ علی راد دکتر مایکل کوک در این مقاله به تحلیل حدیثی در باب النوادر کتاب الصلاة الفروع کافی کلینی می پردازد. کاربست شیوه های مدرن تحلیل متن و تبیین دقیق و عمیق این مسئله از ابعاد مختلف از جمله امتیازات این مقاله خواندنی است.

کلینی و نخستین گزیده‌های حدیثی شیعه دوازده امامی. ✍️ علی راد در نگاه آقای مارسین کاوسکی الکافی تألیف ابوجعفر محمد بن یعقوب بن اسحاق رازی بغدادی، معروف به شیخ کلینی است. این کتاب اولین کتاب از کتب اربعه شیعه و در زمره مجموعه‌های حدیثی مورد اعتماد نزد شیعیان شمرده می‌شود. کلینی در مقدمه اثر خود اصول و پیش‌شرط‌هایی را که در تألیف کتاب رعایت کرده، ذکر کرده است. ما در این نوشتار برای یافتن شواهدی به جهت اثبات دیدگاه خاص او، منتخبی از احادیث و سرفصل‌های بخش‌های اصلی و فرعی کتاب را بررسی خواهیم کرد. سپس به‌اختصار به اهمیت کتاب الکافی نزد شیعیان و برخی شروح آن اشاره می‌کنیم. این پژوهش منحصراً روی بخش اصول الکافی صورت‌گرفته است. ترجمه فارسی این مقاله را مطالعه بفرمایید : 👇https://hadith.net/author/811/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%A7%D8%B3%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C%D9%84-%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C%D9%86-%DA%A9%D8%A7%D9%88%D8%B3%DA%A9%DB%8C

گزیده نشست علمی الکافی کلینی و مستشرقان (بخش اول) 🎙علی راد اشاره موضوع مطالعات خاورشناسان درباره کتاب کافی به سبب گستردگی مباحث و پیش نیازهای آن قابلیت طرح در یک جلسه را ندارد لذا در این جلسه از بیان پیش نیازها خودداری کرده و تنها بخشی از مباحث مطرح خواهد شد. مراد از خاورشناسان در این بحث لحاظ جغرافیای زندگی نیست و ممکن است برخی از افرادی که خاورشناس بنامیم ایرانی الاصل و یا هندی تبار باشند اما بلحاظ رهیافت و رویکرد خاورشناس محسوب شوند ادوار کافی پژوهی در غرب کافی پژوهی در غرب سه دوره را طی کرده است. دوره اول: از دهه 1930 تا 1960 دوره آشنایی اجمالی با کافی و فقر اطلاعاتی است که در آن شناخت سطحی و فهرستی محض از کافی صورت گرفته است. کتاب مذهب شیعه دونالدسون، تاریخ الادب العربی نوشته بروکلمان در این دوره قرار دارند که اوج آن را در کار فواد سزگین می¬توان مشاهده کرد. دوره دوم، که تا سال 2000 ادامه دارد دوره درنگ در محتوای کافی است. در این دوره بخش هایی از کافی ترجمه و مطالعه شده است. مهمترین شخصیت های این دوره نورمن کالدر و مارسین کاوسکی هستند. دوره سوم از 2000 آغاز شده و تاکنون ادامه دارد. در این دوره شاهد یک تحول در کافی پژوهی به نسبت دروه های قبل هستیم هرچند هنوز هم به مرحله بلوغ نرسیده باشد. آندره نیومن، اتان کلبرگ، مادلونگ مایکل کوک، رابرت گلیو در این دوره قرار داند. علل توجه دیر هنگام به الکافی یکی از پرسش های رایج علل توجه دیرهنگام مستشرقان به الکافی است. در پاسخ می¬توان به عدم معرفی کافی از سوی حوزه علمیه، و اساسا توجه دیرهنگام غرب به تشیع را بیان کرد. توجه به شیعه پس از کنفرانس استراسبورگ و انقلاب اسلامی بیشتر شده و امروزه به یک ضرورت تبدیل شده است. تا پیش از این حدیث شیعه به عنوان حدیث فرقه ای مطرح بوده و به سبب اقلیت شیعیان مورد توجه غربیان کارکرد گرا واقع نشده بود. ویژگیها پژوهش های خاورشناسان درباره الکافی فراگیر و همه جانبه نبوده و به همه زوایای کافی نپرداختند بلکه بیشتر به جنبه های کلامی و اندکی هم فقهی کافی پرداختند. نکته دیگر اینکه پژوهش های خاورشناسان هم سان نبوده و خود انتقادی هم دارند. پیش بینی ما این است که در آینده با توجه به ضرورت شیعه پژوهی نشاط علمی خوبی به وجود خواهد آمد لذا لازم است حوزویان در صدد بوده و به ترجمه و نقد این آثار بپردازند کتاب کافی از جهات مختلف مورد توجه خاورشناسان است. کافی به عنوان منبعی بسیار مهم برای بازشناسی تشیع نخستین، کافی به عنوان بازتاب دهنده میراث مکتوب حدیثی شیعه، کافی به عنوان تبیین کننده حوزه حدیثی ری، قم و بغداد، کافی به عنوان بازتاب دهنده اعتقادات شیعیان، کافی به عنوان مهمترین منبع روایی شیعه، مورد توجه خاورشناسان قرار گرفته است. در میان خاورشناسانی که به طور مستقل به کافی پرداختند برخی متاسفانه با جزیی نگری برخودی ناهمدلانه داشته و عده ای نیز به طور خنثی عمل کردند. مادلونگ که مهمترین کتابش جانشینی محمد(ص) است مدخل کلینی دایره المعارف اسلام را نگاشته است. مادلونگ در این مدخل به تاریخ گذاری سفر احتمالی کلینی به بغداد پرداخته و در مجموع با حضور بیست ساله کلینی در بغداد موافق نیست. او به علل اقبال دانشمندان بغدادی به کلینی پرداخته و به فاصله گرفتن کلینی از الهیات تنزیهی مکتب قم و همسویی با مکتب بغداد در صفات الهی اشاره میکند. مادلونگ در مقاله دیگرش با تامل در روایات به بازشناسی سبک تعلیمی اهل بیت اقدام میکند. مطابق گزارش او از روایات استفاده می¬شود که امامان شیعی جلسات درسی منظم نداشته و کتابی تالیف نکردند. احادیث اهل بیت نیز بیشتر در پاسخ به پرسش ها بوده است. مادلونگ از بررسی روایات کلینی به این نتیجه رسیده است که تفکر شیعی به معتزلی نزدیک بوده و امامان شیعی این تفکر را تایید کرده و متکلمان بعدی نیز در حقیقت به پشتوانه کافی و کلینی به این سو حرکت کردند. آندره نیومن در آستانه 2000 مقاله ای در باب آموزه غیبت نگاشت و کافی را با غیبت نعمانی مقایسه کرد. طبق گزارش او کلینی رابطه مثبت و همدلانه با دیدگاه سفارت و نیابت نداشته اما نعمانی بر اهمیت مساله سفارت و نیابت تاکید کرده است. مطابق این دیدگاه در مدرسه حدیثی قم با تکیه بر کافی که 23 روایت نقل کرده است به مساله غیبت اهمیت زیادی و احتمالا قمی ها طولانی شدن غیبت را باور نداشتند در مقابل نعمانی روایات متعددی را از غیر قمی ها در این موضوع نقل کرده است. پژوهش دیگر آندره نیومن مقایسه سه کتاب کافی، بصایرالدرجات و محاسن برقی است. مطابق این پژوهش کلینی سعی کرده مکتب حدیثی قم را در بغداد در تقابل با عقلگرایی افراطی نوبختی و اهل سنت تاسیس کند. به اعتقاد او 212 روایت خداشناسی کافی کاملا گرایشی عقل ستیزانه دارد. @OstadRad

گزیده نشست علمی الکافی کلینی و مستشرقان ( بخش دوم) 🎙علی راد رابرت گلیو خاورشناس دیگری است که پژوهش مستقل پیرامون کافی دارد. ایشان در مقاله پیوند حدیث و فقه به مقایسه باب تیمم در فروع کافی و همین باب در سایر کتب اربعه میپردازد و نشان میدهد که کلینی نگاه فقیهانه داشته است و کافی به لحاظ ساختاری ساختاری کتاب فقهی است و گزینش روایات کلینی با هوشمندی صورت گرفته است. او در مقاله دیگرش به بحث پیرامون صفات فرا انسانی امام در الکافی، بصایر و محاسن میپردازد و معتقد میشود که سطح طرح این اوصاف در این سه کتاب متفاوت است و در این میان کلینی با وجود موافقت در اصل این اوصاف به تعدیل این دیدگاه پرداخته است. رابرت گلیو کلینی را نماینده تام و کامل امام شناسی در شیعه نمیداند. مارسین کاوسکی پژوهشگر دیگری است که در هزاره کلینی دو مقاله اش را ترجمه کردیم. او به این نتیجه رسیده است که نام کلینی در گفتمان رقیب(اهل سنت) شناخته شده بود. کاوسکی از انتساب کتاب الروضه به کلینی در مقابل سزگین دفاع میکند و نقدهای سزگین را ناکافی و شتابزده میداند. رساله دکتری تمیمه دائو آخرین پژوهشی است که به آن اشاره میکنیم. این رساله در نقد اندیشه¬های امیر معزی است که امروزه طرفدارانی دارد. او بر خلاف امیر معزی به تحلیل دقیق و عمیق منابع متقدم شیعی میپردازد. او وجود جریان غلو را تایید میکند اما آن را جریان اصیل نمیداند. @OstadRad