خاورشناسان و چالش تحریف قرآن در نگاه امامیه علی راد دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث پردیس فارابی دانشگاه تهران چکیده خاورشناسان دهه‌­های آغازین 1900م به‌­رغم تقریرهای متنوع از انگاره باورمندی امامیه به تحریف قرآن، همگی در اصل اثبات اعتقاد مذهب تشیّع به وقوع تحریف در مصحف فعلی قرآن دیدگاه مشترکی داشتند. نقدپذیری و عدم اعتبار مصحف عثمان، قرائت‌های متمایز و دارای افزوده از آیات، مصاحف قرآنی خاص امامیه چون مصحف امام علی(ع) و مصحف فاطمه(س) از مهم ترین تقریرهای خاورشناسان هستند که به آنها به عنوان مستنداتی برای اثبات باورمندی امامیه به تحریف قرآن استناد نمودند. به زعم شماری از خاورشناسان باورمندی به تحریف قرآن به اقسام و اشکال متنوع آن، یکی از پیش فرض­‌های مقبول نزد امامیه است؛ از این‌­رو در نگاشته‌­های خاورشناسان این ادعا بارها تکرار شده است و گویی نزد ایشان اعتقاد امامیه به تحریف قرآن، امری ثابت و انکارناپذیر است. خاورشناسان متأخر نیز همین تلاش را دارند که دیدگاه خاورشناسان پیشین را در این ادعا تثبیت نمایند؛ البته گاه شاهد ارزیابی­‌های دقیق و غیر تعمیم‌گرا نیز در این میان هستیم که البته بسیار اندک‌اند. مقاله با روش تحلیلی- انتقادی ضمن تقریر آرای خاورشناسان، به نقد «فرضیه‌­ها» ، «روش» و «مستندات» خاورشناسان در انتساب باورمندی امامیه به تحریف قرآن پرداخته­ است. کلیدواژه‌ها : خاورشناسان , تفسیر امامیه, تحریف قرآن, مصحف عثمان , قرائات قرآن. لینک دانلود مقاله : B2n.ir/f96183 •┈┈••✾•🌿🌺🌿•✾••┈┈• @OstadRad

تاثیر پارادایم نفی اعجاز تورات وحیانی بر اندیشۀ مفسّران؛ مورد مطالعه: آیات 48-49 سورۀ قصص چکیده در آیۀ 48 سورۀ قصص، از سحْر خواندن تورات و قرآن توسط مشرکان مکه خبر داده شده و در آیۀ بعد، خداوند در تقابل با این دیدگاه، به هدایتگری این دو کتاب آسمانی تحدّی کرده و بر اعتبار و اصالت وحیانی آن­‌ها صحّه گذاشته است. بررسی روند تاریخی نشان­‌دهندۀ آن است که انگارۀ نفی اعجاز کتاب‌های وحیانی پیشاقرآنی، در چهار قرن نخست هجری از برایند مناظرات مسلمانان با اهل کتاب شکل گرفته است. این انگاره به‌مثابۀ یک اصل بر اندیشۀ بسیاری از مفسران قرآن در ادوار میانی تا دورۀ معاصر اثر گذاشته و بدین‌سان به پارادایمی تفسیری ارتقا یافته؛ چنان­که در تفسیر دو آیۀ یادشده بر تحریف، نفی تحدّی و اعجاز از تورات نخستین تأکید شده است. مسئلۀ اصلی پژوهش حاضر، تحلیل انتقادی این پارادایم تفسیری است و اینکه نشان ‌داده شود چگونه تفسیر رایج از دو آیۀ یادشده به تفسیر نظریۀ رقیب، مجال ظهور نداده است. براساس نظریۀ رقیب، توراتِ نخستین از دیدگاه قرآن دارای ویژگی تحدّی بوده و باورمندی به اعجاز آن آموزۀ اصیل قرآنی است که در پرتو پارادایم مشهور مفسران به فراموشی سپرده شده است. دستاورد پژوهش تأکید بر بازخوانی رَوایی پارادایم مشهور و توجه جدی به تفسیر نظریۀ رقیب در تفسیر آیات 48-49 سورۀ قصص است. یافته‌های پژوهش اثبات می‌­کند که با ظهور رویکردهای نوین در مطالعات تاریخ تفسیر، نظریۀ مشهور مفسران در تفسیر آیات یادشده با چالش اثرپذیری از پارادایم متکلمان مواجه شده؛ ازاین­رو اصالت آن مخدوش است و گریزی از روی‌آورد به نظریۀ رقیب به­‌مثابۀ نظریۀ معیار و جانشین تفسیر مشهور وجود ندارد. کلیدواژه‌ها: آیات 48-49 سورۀ قصص ، اعجاز تورات نخستین ، انگارۀ اعجاززدایی تورات  ، تحریف‌باوری  ، نظریه‌های تفسیری. دانلود مقاله👇 https://mishkat.islamic-rf.ir/article_199339.html •┈┈••✾•🌿🌺🌿•✾••┈┈• @OstadRad

•┈┈••✾•🌿🌺🌿•✾••┈┈• @OstadRad

فراخوان مقاله علمی - پژوهشی مجله مطالعات فقه الحدیث وابسته به انجمن حدیث حوزه باهدف توسعه دانش فقه الحدیث و تببین علمی اموزه های حدیثی مکتب اهل بیت علیهم السلام مقاله می پذیرد. 🔷 ارسال مقالات از طریق: سامانه نشریه مطالعات فقه الحدیث https://www.sfhadith.ir 🔶 تلفن نشریه: 02532913455 🔶تلفن تماس و ایتا 09124510219 ادرس: قم، بلوار جمهوری اسلامی، کوچه 2، فرعی اول سمت چپ، ساختمان انجمنهای علمی حوزه، طبقه دوم ، انجمن حدیث حوزه

📝 〽️ 📌 «پژواک فرهنگ و گفتمان عاشورا در کتاب عیون اخبارالرضا(ع)» 🖊 علی راد 1️⃣ منظور از فرهنگ و گفتمان عاشورا: مجموعه گزارشات حدیثی و آموزه‌های مستنبط از احادیث است که مرتبط با عاشورا باشد. به تعبیر دیگر به مجموعه معارفی که ما را دقیق‌تر و بهتر با گفتمان عاشورا آشنا کند و مراد از عاشورا واقعه مسلم تاریخی با سه ضلع شخصیت برتر امام حسین(ع)، حرکت و قیام اصلاحی ایشان و غایت و مقصد علیای این حرکت که احیای دین است. 2️⃣ هدف شیخ صدوق: جامع‌نگاری درباره فرهنگ و گفتمان عاشورا نبوده بلکه مطالب امام رضا(ع) درباره عاشورا را به صورت گزیده در عیون مطرح کرده است، یکی از چالش‌های فراروی عاشوراپژوهی، چالش اعتبار مصادر روایی حادثه عاشورا است که عیون می‌تواند تا حدودی این چالش را مرتفع کند، چرا که عمده روایات عاشورایی عیون، مسند هستند و از منابع مکتوب حدیثی امامیه اخذ شده‌ یا مواردی را شیخ صدوق از طریق مشایخ خود ذکر کرده که به آن اطمینان داشته است. 3️⃣ چالش حقیقت و واقعیت از دیگر چالش‌های عاشوراپژوهی است: واقع‌نمایی از دل این همه مطالب تاریخی و متخالف چالش بزرگی است، لذا در تاریخ، ادعای قطعیت نمی‌توان کرد، ولی در عیون، گزارشات عاشورایی تا حدود معقولی می‌تواند به ما در زدودن این چالش کمک کند، زیرا مبتنی بر وثاقت صدوری و متنی روایات است و از شخصیتی مانند امام رضا(ع) که از هر شخصیت و مورخ دیگری صادق‌تر و آگاه‌تر است. 4️⃣ عیون از منابع معتبر و درجه یک در عاشوراپژوهی است: ❗️ادامه دارد... •┈┈••✾•🌿🌺🌿•✾••┈┈• @OstadRad

4️⃣ عیون از منابع معتبر و درجه یک در عاشوراپژوهی است: در یک نگاه کلی گزاره‌های عاشورایی عیون به دو دسته تقسیم می‌شود؛ اول مخاطبان عام این مباحث اعم از شیعه و اهل تسنن و ... است که امام رضا(ع) به تبیین معارف و مباحث مرتبط با عاشورا برای آنها پرداخته‌اند؛ امام رضا بر خود واجب می‌دانستند که شخصیت حسین بن علی(ع) را در ابعاد مختلف علمی و ... معرفی کنند. دسته دیگر احادیث ویژه مخاطبان خاص و نخبه است، که به عنوان نمونه می‌توان به این شبهه اشاره کرد که برخی معتقدند امام حسین(ع) به شهادت نرسیده و همانند حضرت عیسی(ع) به آسمان برده شده است. 5️⃣ احیای جایگاه امام حسین(ع) در بیانات امام رضا(ع): گزاره‌های عاشورایی کتاب عیون از تنوع برخوردار است، امام رضا(ع) تلاش فرموده‌اند که فرهنگ و گفتمان عاشورایی را به صورت جامع مورد توجه قرار دهند؛ گاهی ما نگاهمان به عاشورا صرفا اخلاقی، معنوی و تک‌بعدی است، ولی در عیون هم مسائل کلامی و بنیادین، هم مطالب حماسی، هم فرهنگی، ترویجی و تبلیغی مانند ثواب گریه بر امام و زیارت امام حسین(ع) و مقابله با تحریفات عاشورا وجود دارد. بنی امیه همه تلاش خود را به کار بست تا فرهنگ عاشورا از اذهان بزداید. امام رضا(ع) در مواجهه با این رویکرد، رویکرد اصلاحی و انتقادی و نقد و ابطال دارند، همچنین رویکرد دیگر امام، ایجابی بوده است. بعد از عاشورا، دستگاه خلافت بنی امیه، اهتمام جدی به خرج داد تا شخصیت امام حسین(,ع)، حرکت اصلاحی امام را تحریف و مسلمین را نسبت به این حماسه بزرگ دچار سستی وتردید کند، لذا هر نوع سرودن شعر و حماسه و سوگواری ممنوع شد و حتی امام صادق(ع) هم با تقیه دعوت به سوگواری و بکاء داشتند. امام رضا(ع) با صراحت لهجه و با اهتمام ویژه و در سطح عمومی سنگ تمام گذاشتند و دعوت به بکاء داشتند؛ لذا ائمه از امام سجاد(ع) تا دوره امام رضا(ع) در ترویج فرهنگ عاشورا مخفیانه فعالیت می‌کردند ولی در دوره امام رضا(ع) این خفا برداشته می‌شود و امام علناً به تبیین ابعاد شخصیتی امام حسین(ع) و حماسه و جایگاه علمی آن امام می‌پردازند. 6️⃣ بسامد بکاء در روایات عاشورایی عیون: روایات مرتبط با محرم و بکاء بر امام هم در عیون پربسامد است، گویی در دوره امام رضا(ع) طوری در فرهنگ مردم رواج یافته بود که محرم و عاشورا مبارک است، امام رضا(ع) با صراحت لهجه با این نگرش مبارزه کردند. ایشان در روایتی فرموده‌اند اگر کسی در روز عاشورا، حوائج دنیوی خود را برای عزاداری بر امام ترک کند خداوند حوائج دنیا و آخرت او را برآورده می‌کند و هر کسی این روز را روز گریه و بکاء بداند خداوند قیامت را روز شادی و فرح برای او قرار می‌دهد. لذا امام رضا(ع) انقلابی در تقویم فرهنگی روز عاشورا ایجاد و فرهنگ رسیده از بنی امیه را ابطال کردند. •┈┈••✾•🌿🌺🌿•✾••┈┈• @OstadRad

•┈┈••✾•🌿🌺🌿•✾••┈┈• @OstadRad

سمره بن جندب فرازی: کارگزار مغفول ابن زیاد در جریان عاشورا ✍ علی راد اشاره هر چند درباره عوامل و عناصر دخیل در شهادت امام حسین (ع) و یاران ایشان به تفصیل و فراوان سخن گفته شده است اما درباره یکی از شخصیت های موثر کمتر درنگ شده است. این شخصیت سمره بن جندب فرازی از جمله صحابه است. سمره بن جندب (م 59 ق, بصره), از شمار صحابه مشکوک الحال است است. وی جزو ده نفر صحابی است که رسول خدا پیش بینی تلخی برای مرگ آخرین فرد آنها کرد: « آخركم موتاً في النار» و سمُره آخرین نفری از آنان بود که از دنیا رفت و در آب داغ جان سپرد. ابوهریره هماره از مرگ پیش هنگام سمره از خودش هراس داشت و به خود می لرزید و بیهوش می¬شد. اگر می خواستند ابوهریره را به خشم آورند به او می¬گفتند: سمره از دنیا رفت. ابوهریره یک سال قبل از سمره از دنیا رفت(ذهبی, تاریخ الاسلام, ج4, ص232 – 233). سمره بسیار سخت گیری بر مخالفان خلافت اموی بود و شمار زیادی از آنها و دیگر مخالفان زیاد بن ابیه را در بصره و کوفه به قتل رساند و خود در بصره یا کوفه به طرز فجیعی از دنیا رفت. دانشیان اهل سنّت پیش گویی نبوی درباره مرگ سمره وی را چنین گزارش و تطبیق می¬کنند که سمره دچار سرماخوردگی شدیدی شد به گونه ای که از درون احساس سردی و یخناکی شدیدی می¬کرد و گرمای حررات آتش او را گرم نمیکرد تا اینکه برای وی حمام در آب داغ را تجویز کردند و وی در دیگی پر از آب داغ تلف شد.(سیر اعلام النبلاء, ج3, ص 185 ؛ تاریخ الاسلام, ج4, ص 234 ). شخصیت سمره دو مرحله دارد: دوره اول, صحابی گری وی در عصر نبوی در مدینه است که به دلیل وجود سایر صحابه امکان مخالفت با سنّت و سیره نبوی را نداشت. دوره دوم از ورود سمره به سیاست و پذیرش قدرت از سوی معاویه و زیاد بن ابیه تا مرگ وی است که با اعلام وفاداری عملی به بنی امیه به یکی از عمال آنها تبدیل شود. گزارشاتی از انحراف وی در دوره خلیفه دوم موجود است که به دلیل اقدام به خرید و فروش شراب مورد لعن خلیفه واقع شد. رابطه وی با زیاد بن ابیه تا حدی نزدیک بوده است که وی وقتی از کوفه آهنگ بصره می¬کرد او را خلیفه خود قرار می¬داد. وی به بهانه گرایش به خوارج خون افراد بی شماری را ریخت(سیر اعلام النبلاء, ج3, ص 186؛ الاصابة, ج 3, ص150). شخصیت سمره به دلیل همکاری با زیاد بن ابیه و معاویه, قتل عام بی گناهان, اقدام به خرید و فروش شراب, آزار همسایه, جعل فضائل برای معاویه و اظهار ضدیت با امام علی(ع) جرح شده است(الحديث النبوي بين الرواية والدراية, ص 389 – 394). سمره در سپاه عبید الله بن زیاد نقش جدی در تحریک مردم برای خروج علیه امام حسین(ع) و جنگ با وی در کارزار عاشورا داشت(شرح نهج البلاغة, ج 4, ص 78). وروى أحمد بن بشير عن مسعر بن كدام ، قال : كان سمرة بن جندب أيام مسير الحسين عليه السلام إلى الكوفة على شرطة عبيد الله بن زياد، وكان يحرض الناس على الخروج إلى الحسين عليه السلام وقتاله(ابن ابی الحدید, شرح نهج البلاغة, ج 4, ص 78). برایند شخصیت و کارنامه سمره نشان می¬دهد که وی از جمله کارگزاران خط اسلام اموی و احیاگران فرهنگ جاهلی بود که در پوشش صحابی به دنبال مشوّه نمودن چهره اسلام و تشویش در آثار اسلامی بود(موسوعة المصطفى والعترة (ع), ج8, ص 12). حال پرسش این است که با این تضعیف¬ها و تردیدها در شخصیت سمره چگونه می¬توان منقولات دوره دوم حیات وی اعتماد کرد؟ برابر ظاهر اسناد برخی از احادیث این فرضیه محتمل است که سمره با کعب که نزد خلیفه دوم و معاویه از وجاهت برخوردار بود, ارتباط داشت و از این طریق اقوال وی را در مدارس کوفه و بصره ترویج داد. شایان ذکر است کعب در اواخر عمر خود به شام نزد معاویه رفت و مقام ارجمندی یافت و در حمص شام نیز از دنیا رفت. شماری از روایات مردود سمره می¬توان به نقل مضامینی چون «الميت يعذب بالنياحة عليه» , « لا عبرة بأذان بلال» , «خلق المرأة من ضلع» , «جواز حلب الماشية بغير إذن أصحابها» , «الإذن في شرب النبيذ بعد ما نهي عنه» , «الدجال يبرئ الأكمه والأبرص» و «وحي الشيطان إلى حواء» با ایرادت و مناقشات محتوایی روبرو است(الحديث النبوي بين الرواية والدراية, ص 389 – 394) و از ظاهر آنها خط مشی فقهی – سیاسی سمره و تمایل وی به ترویج آموزه های جاهلی و اهل کتاب پیداست. روایت وی از کعب الأحبار در موضوع جمال یوسف (ع) نیز در شمار همین دسته از منقولات وی است که به دنبال ترویج اندیشه¬های جاهلی و توراتی بوده است. •┈┈••✾•🌿🌺🌿•✾••┈┈• @OstadRad

#دارالعلم #قرآن_وحدیث 🔰دومین اعتکاف علمی طلاب در حرم مطهر رضوی 🔶مدرسه قرآن و حدیث 🎙حضرت آیت الله العظمی سبحانی دامت برکاته 🔸پرسش و پاسخ های علمی 🎙حضرت آیت الله سیدان دامت برکاته 🔸پرسش و پاسخ های علمی 🔶حجج اسلام و اساتید محترم: 🎙احمد پاکتچی 🔸ریشه شناسی واژگان قرآنی 🔻شنبه ۶ مرداد 🎙جوادایروانی 🔸روش شناسی تفسیر و پاسخ به شبهات 🔻یک شنبه و دوشنبه ۷و۸ مرداد 🎙سید محمود مرویان 🔸روش شناسی تفسیر موضوعی 🔻یک شنبه و دوشنبه ۷ و۸ مرداد 🎙محمدعلی رضائی کرمانی 🔸ترجمه قرآن بایدها و نباید ها 🔻سه شنبه ۹ مرداد 🎙علی راد 🔸بررسی حجیت ظواهرقرآن 🔻شنبه و یک شنبه ۱۳ و ۱۴ مرداد 🎙علی اصغر ناصحیان 🔸ظواهرقرآن و تحلیل انتقادی 🔻شنبه و یک شنبه ۱۳ و ۱۴ مرداد 🎙محمدحسن زمانی 🔸دستاوردهای رویکرد مستشرقان به قرآن 🔻چهارشنبه۱۷مرداد 🎙محمدابراهیم روشن ضمیر 🔸روش شناسی قرآن پژوهی مستشرقان سه شنبه و چهارشنبه ۱۶و۱۷ مرداد 🔘ثبت نام: ۲۵تیرماه 🔷زمان برگزاری: ۶الی۱۸ مرداد 🌐لینک ثبت نام: https://portal.hozehkh.com/registers ✍🏻 مدرسه تابستانه دارالعلم •┈┈••✾•🌿🌺🌿•✾••┈┈• @OstadRad

امام رضا(ع) با محوریت «بکاء» گفتمان عاشورا را احیا کرد لینک دانلود B2n.ir/f61597 •┈┈••✾•🌿🌺🌿•✾••┈┈• @OstadRad

مذهب حفص بن غیاث نخعی؛ عامی یا شیعه؟ از روایت إبن إدریس تا نظریه شیخ طوسی ✍️علی راد اشاره عبد الله بن إدریس(192ق) با جمله «فوالله إنه[حفص] لشيعي وإن شريكا لشيعي» بر تشیّع حفص بن غیاث تاکید داشت. شیخ طوسی(460ق) در کتاب الرجال و الفهرست خود متاثر از دیدگاه مشهور رجالیان شیعه و اهل سنّت به عامی بودن حفص بن غیاث باورمند است. شیخ طوسی در کتاب العدة فی اصول الفقه هر چند با لحاظ مجموعه¬ای از شرایط, روایات حفص بن غیاث از ائمه شیعه را در فقه امامیه شایسته استناد ¬می¬داند ولی عامی بودن وی را نفی نمی¬کند و تلاش می-کند از فاصله نظریه رجالی خود با رویکرد فقهی- اصولی خود بکاهد اما این تلاش به پذیرش شیعه بودن حفص بن غیاث نمی¬انجامد. چستی مضامین اصلی, زمینه¬های صدور, شواهد اعتبار روایت ابن ادریس, راهکار حل تعارض آن با دیدگاه شیخ طوسی و تعیین دیدگاه برتر از میان این دو از جمله مسئله¬های این پژوهش هستند که با روش تحلیل انتقادی انجام شده است. این پژوهش تبیین می¬کند که معاصرت إبن ادریس با حفص بن غیاث, حسی بودن شهادت وی از تشیّع حفص بن غیاث, شاگردی حفص نزد امام صادق(ع) و تصنیف کتابی مستقل از احادیث آن حضرت در قالب یک مسند حدیثی, هم¬گرایی سیاسی حفص با اندیشه¬های شریک بن عبدالله از جمله دلایل استواری روایت ابن ادریس است. هر چند إبن ادریس با استناد به آگاهی گسترده و طولانی مدت خود از اندیشه¬ها و مناسبات علمی حفص بن غیاث, داوری قعطی خود را درباره تشیّع حفص اعلام داشت ولی به دلایل مختلفی این داوری در رجال عامه و نظرگاه شیخ طوسی نادیده انگاشته شد. هم چنین این تحقیق روشن می¬سازد که شماری از محققان متقدم و متاخر امامی در عامی بودن حفص بن غیاث تردید جدی دارند و با استناد به ادله اجتهادی و شواهد حدیثی بر تشیّع وی باورمند هستند و حتی وی را از رازداران اسرار امامت می¬دانند. این گروه از رجال شناسان امامیه, اشتهار حفص به عامی بودن را از روی تقیه و احتیاط او دانسته و ادله عامی بودن حفص را نقد پذیر می¬دانند و گروهی دیگر در تعیین مذهب حفص توقف نموده و برخی نیز چون نجاشی اساساً به عامی بودن حفص اشارتی ندارند. بر پایه دستاورد این مقاله هر دو دیدگاه رایج درباره مذهب حفص بن غیاث توجیه پذیر است و نباید رابطه این دو دیدگاه را تباین تام و کلی دانست اما قطعیت و شمولیت نظریه شیخ طوسی مخدوش است و عامی دانستن مذهب حفص بن غیاث در همه ادوار حیات وی نادرست می¬نماید. ادامه مطلب در : B2n.ir/z80780 •┈┈••✾•🌿🌺🌿•✾••┈┈• @OstadRad

مدرسه تابستانی دار العلم آستان قدس رضوی مرداد ماه 1403 ش مدرسه قرآن و حدیث منابع درس : تحلیل انتقادی برداشت های استحسانی از ظواهر قرآن استاد : حجت الاسلام دکتر علی راد 1. بررسی معناشناختی تنظیر معنایی در تفسیر قرآن لینک دانلود : B2n.ir/m23815 2. آیه سجده بر یوسف(ع) در تفاسیر امامیه لینک دانلود : B2n.ir/q31506 3. گوینده و تناسب آیات « أَنِّی لَمْ أَخُنْهُ بِالْغَیْبِ ... وَ ما أ‌ُبَرِّئُ نَفْسِی...» لینک دانلود : B2n.ir/b56637 4. تفسیر جنّت آدم(ع) در احادیث امامیه لینک دانلود : B2n.ir/y76254 5. پارادایم جمال یوسف در تفسیر قرآن از انگاره تا گفتمان لینک دانلود : B2n.ir/w25456 6. غرر قرآن از نظریه تا تفسیر لینک دانلود : B2n.ir/a17193 + B2n.ir/z48967 •┈┈••✾•🌿🌺🌿•✾••┈┈• @OstadRad

•┈┈••✾•🌿🌺🌿•✾••┈┈• @OstadRad

•┈┈••✾•🌿🌺🌿•✾••┈┈• @OstadRad

طومار (۵) منتشر شد 👇

لینک دانلود https://jap.isca.ac.ir/article_76133.html •┈┈••✾•🌿🌺🌿•✾••┈┈• @OstadRad

معرفی ترجمه فارسی کتاب کلام و جامعه دکتر فان اس از زبان دکتر سید محمد رضا بهشتی شیوه استناد آقای فان اس در این اثر بی نظیر است •┈┈••✾•🌿🌺🌿•✾••┈┈• @OstadRad

کاهن حسنی؛ ریشه تاریخی سامریان، تفاوت و تمایزها با یهودیان!! یهودیت دین نیست!! سامریان کهن ترین دین و مذهب، مناسک و عادات دینی، تاریخ و فرهنگ را داراند و میان تورات سامری با تورات یهودی تفاوت های جدی وجود دارد.!! •┈┈••✾•🌿🌺🌿•✾••┈┈• @OstadRad