دو واژه نوزاد و نوپا، به‌ویژه دربارۀ پستانداران به کار می‌رود: * نوزاد (Infant) نوپا (Toddler) نوزاد به فرزند انسان یا پستانداران گفته می‌شود که تازه به دنیا آمده و برای ادمه زندگی به والدین وابسته هستند. معمولا توانایی راه رفتن ندارند. دورۀ نوزادی می‌تواند تا دوسالگی را دربر گیرد. نوپا به فرزندی گفته می‌شود که به آرامی راه می‌رود، ولی هنوز راه رفتن وی مستقل، محکم و پایدار نیست. در انسان برای کودکان یک تا سه ساله به کار می‌رود.

دربارۀ نام عمومی سه گروه از خزندگان، متاسفانه ناهماهنگی بین نام‌های فارسی و انگلیسی وجود دارد که نیاز است تا زودتر این سه تعارض نام خزندگان برطرف شوند. اکنون: * نام فارسی «مار خاکی» برای Worm Snake، * نام فارسی «کورمار» برای Sand Boa و * نام فارسی «مار کرمی‌شکل» برای Blind Snake به کار می‌رود. با توجه کاربرد کنونی و رواج این سه نام، پیشنهاد می‌شود که نام فارسی این سه گروه در گام میانی به شکل زیر اصلاح شوند: * نام فارسی «مار کرمی (مار خاکی)» برای Worm Snake، * نام فارسی «مار (کورمار) شنی» برای Sand Boa و * نام فارسی «کورمار کرمی‌شکل» برای Blind Snake. 🌺🌺

کتاب فرهنگ نامهای محلی پرندگان ایران در سال 1400 چاپ شده است. در این کتاب، نام پرندگان به زبان‌ها، گویش‌ها و لهجه‌های مختلف در استان‌های آذربایجان شرقی و غربی، اردبیل، اصفهان، ایلام، بوشهر، تهران، خراسان، خوزستان، سمنان، سیستان‌وبلوچستان، فارس، قزوین، قم، کردستان، کرمان، کرمانشاه، کهگیلویه‌وبویراحمد، گیلان، لرستان، مازندران، مرکزی، هرمزگان، همدان و یزد و همچنین گویش‌های آذری، ترکمنی، کُردی و کُردی سورانی و کرمانجی، مورد مطالعه تطبیقی قرار گرفته است. تهیه این کتاب به فرهنگ‌دوستان ایران‌زمین و همچنین دوستداران پرندگان و حیات وحش پیشنهاد می‌شود. این کتاب در قطع وزیری و 432 صفحه چاپ شده است. قیمت کنونی کتاب در کتابفروشی‌های مختلف از 150 تا 320 هزار تومان به فروش می‌رسد.

یادآوری ویرایش نام سهره ریز هندی به سیمین‌نوک هندی سهره ریز هندی در گذشته‌های دورتر با نام انگلیسی Indian Munia و نام علمی آن Lonchura malabarica بود که گاهی با نام مونیای هندی نیز خوانده می‌شد. در دو دهه گذشته، نام انگلیسی آن به Indian Silverbill و نام علمی آن نیز به Eudice malabarica تغییر یافت اما نام فارسی این گونه، ویرایش نشده بود. برای گزینش نام فارسی مناسب برای نام‌واژۀ Silverbill، از بین دو نام‌واژۀ فارسی پیشنهادی "نوک‌سیمین" و "سیمین‌نوک"، نام‌واژۀ دوم به دلیل دارابودن ساختار واژۀ ترکیبی وارونه در نام‌های عمومی پرندگان و جانوران و نیز هم‌آوایی بیشتر بخش نخست در دو واژۀ فارسی و انگلیسی، در اولویت قرار گرفت و برگزیده شد. به همین دلیل، در فهرست‌های پرندگان ایران، نام ویرایش‌یافتۀ این گونه به شکل زیر به کار می‌رود: سیمین‌نوک (سهرۀ ریز) هندی Eudice malabarica Indian Silverbill

پستانداران سه شیوه گام‌زنی (walking, pacing) را نشان می‌دهند: کف‌رو (Plantigrade)، پنجه‌رو (Digitigrade)، سُم‌رو (Unguligrade) و پرندگان تنها شیوه گام‌زنی پنجه‌رو (Digitigrade) را نشان می‌دهند. یکی از موضوع‌های چالش‌برانگیز شکل و ماهیت استخوان Tarsus در مهره‌داران است. در پرندگان، استخوان‌های دو بخش مچی (Tarsals) و کف پایی (Metatarsals) به هم جوش می‌خورد و یک استخوان واحد را می‌سازد که در کالبدشناسی و استخوان‌شناسی به نام استخوان‌های مچی-کف پایی (Tarsometatarsus) است و در ریخت‌شناسی به‌طور ساده با واژۀ Tarsus نامیده می‌شود. این نگاره ارزشمند در کتاب کالبدشناسی مقایسه‌ای مهره‌داران، نوشته دکتر محمدحسین صدرزاده، انتشارات دانشگاه تهران، در سال 1380 چاپ شده است.

این حلقۀ پوستی زردرنگ، «پوست پیراچشم» (Orbital skin) نامیده میشه. این پوست برهنه و بدون پوششی از پر است. این نوع پوست، معمولا در دو راستۀ شاهین‌سانان و طوطی‌سانان دیده میشه.🌺🌺

*توضیحی دربارۀ نام فارسی گیلانشاه* یکی از نام‌های فارسی پرندگان ایران، «گیلانشاه» است. از دیدگاه ساخت واژگان، این نام فارسی، خود از واژۀ «گیلان» و «شاه» ساخته شده است. در حقیقت، این نام‌واژۀ ترکیبی به معنی «شاهِ گیلان» است. همانند ساخت برخی واژه‌های ترکیبی، برای ایجاد یک واژۀ ترکیبی جای این دو واژه مضاف و مضاف الیه، عوض شده و به شکل یک واژۀ ترکیبی بدون کسره نوشته و خوانده می‌شود که مکث در خوانش این نام‌واژۀ خاص با نیم‌فاصله نشان داده می‌شود. نیاز به یادآوری است که این نام‌واژۀ خاص در استان گیلان برای گونه‌هایی مانند گیلانشاه دم‌سیاه (بال‌سفید) و گیلانشاه بزرگ، به کار می‌رود که همین شیوۀ معنایی برای نام فارسی پرندگان ایران نیز گسترش یافت. از زمان چاپ کتاب پرندگان ایران (اسکات و دیگران، 1354) نام گیلانشاه برای دو گروه از پرندگان ایران که در نام انگلیسی آنها از واژۀ Godwit یا Curlew به همراه Whimbrel استفاده شده بود، به کار می‌رود که دو سردۀ Limosa و Numenius را دربر می‌گیرد. این نام عمومی، در کتاب‌ها و فهرست‌های پرندگان به همین شکل نوشته شده، برای گونه‌های جدید از پرندگان دو سردۀ یادشده نیز، به همین شکل رایج ادامه می‌یابد. نام فارسی گیلانشاه در نام شش گونه از پرندگان ایران دیده می‌شود که در زیر آمده‌اند: گیلانشاه دم‌سیاه Black-tailed Godwit گیلانشاه حنایی Bar-tailed Godwit گیلانشاه ابروسفید Whimbrel گیلانشاه خال‌دار Slender-biled Curlew گیلانشاه بزرگ Eurasian Curlew گیلانشاه خاور دور Far Eastern Curlew لینک پیوند: http://iranbirdrecords.ir/1402/11/08/Persian%20name%20of%20Godwits%20and%20Curlews

لینک گروه‌ها و کانال‌های ثبت پرندگان، پستانداران و حیات وحش در پیام‌رسان ایتا به روزرسانی: 30 بهمن 1402 * گروه شناسایی و ثبت پرندگان https://eitaa.com/joinchat/3361014012C7aa841f57b * کانال ثبت پرندگان https://eitaa.com/IranBirdRecord * گروه شناسایی و ثبت پستانداران https://eitaa.com/joinchat/892797191Cd88b670fa5 * کانال ثبت پستانداران https://eitaa.com/IranMammalRecord کانال آموزش پرندگان و پستانداران https://eitaa.com/LearningforBirdsandMammals گروه خزندگان ایران https://eitaa.com/joinchat/1995702648Ceeea036c89 گروه شناسایی آثار حیات وحش https://eitaa.com/joinchat/889913699Cc869012d7f واژه‌شناسی و نام‌شناسی حیات وحش https://eitaa.com/WildLifeEtymology کانال آموزشی پرندگان و پستانداران https://eitaa.com/LearningforBirdsandMammals 😺کانال حیات وحش https://eitaa.com/lifevahsh1 🐆کانال در قلمرو اشباح https://eitaa.com/joinchat/1043726538C96eebe1abf کانال آقا شیره https://eitaa.com/joinchat/3316122064C3f871f0f11 🌳کانال چرخه حیات https://eitaa.com/LC360IR www.lc360.ir 🍀 کانال سرزمین فردا https://eitaa.com/sarzaminfarda 💥کانال اخبار فوری محیط‌زیست https://eitaa.com/forimohitzist کانال نهضت حفظ محیط زیست https://eitaa.com/joinchat/263192580C257d32467d کانال منابع علمی محیط زیست و حیات وحش https://eitaa.com/EnvironmentalResources 🔰کانال میز پژوهشی فقه محیط‌زیست https://eitaa.com/feghhemohitezist *

لینک گروه‌ها و کانال‌های پرندگان، پستانداران و حیات وحش در پیام‌رسان تلگرام در حال به‌روزرسانی: ۲ اسفند ۱۴۰۲ گروه شناسایی و ثبت پرندگان https://t.me/+oEy-4ngwbCIyYjg0 * کانال ثبت پرندگان https://t.me/iranbirdsrecords * کانال بایقوش آموزش و اخبار پرنده‌نگری https://t.me/baighoosh گروه آبچلیک اخبار، اطلاعات و مسابقه https://t.me/abchelike * کانال سنگ چشم https://t.me/sangcheshm * کانال باشگاه ایرانیان https://t.me/iranianbirdingclub * کانال آوای بوم https://t.me/avayeboom گروه شناسایی و ثبت پستانداران https://t.me/+nCPSA0S7e6ozZWNk * کانال ثبت پستانداران https://t.me/IranMammalsrecords کانال آموزشی پرندگان و پستانداران https://t.me/LearningforBirdsandMammals کانال واژه‌شناسی و نام‌شناسی حیات وحش https://t.me/etymologyofwildlife * کانال جانورشناس ایرانی https://t.me/izoologist * کانال تنوع زیستی https://t.me/Iranbio_ir * روزمرگی‌های محیط بان https://t.me/mohitbani *کانال منابع علمی محیط زیست و حیات وحش https://t.me/wildliferesources گروه پرنده‌نگری ایران گروه بایقوش گروه کاکاییها گروه پرندگان شکاری گروه سسکها گروه پلیکان گروه بختگان شناسایی آثار حیات وحش درمان و رهاسازی حیات وحش کمیته برق و پرندگان دوزیستان و خزندگان بندپایان

*توضیحی دربارۀ نام فارسی آبچلیک* یکی از نام‌های فارسی پرندگان ایران، «آبچلیک» است. از دیدگاه ساخت واژگان، این نام فارسی، خود از واژۀ «آب» و «چلیک» ساخته شده است. این نام، یک نام طبری (مازندرانی) است که در بابُل به «اوچِلّیک» گفته می‌شود. تا پیش چاپ کتاب پرندگان ایران (اسکات و دیگران، 1354)، نام آبچلیک در منابع تخصصی دیده نمی‌شود. در کتاب جرویس رید، از نام یلوه برای این گروه از پرندگان ایران به کار رفته بود. پس از چاپ کتاب پرندگان ایران، این نام برای گروهی از پرندگان ایران به کار رفت که در نام انگلیسی آنها واژۀ Sandpiper و همچنین shank وجود دارد. آبچلیک‌ها معمولا دارای پاها و نوکِ دراز ولی دم کوتاه هستند. نیاز به یادآوری است که فرهنگستان زبان و ادب فارسی، این نام را به شکل «آب‌چلیک» نوشته است ولی در اغلب کتاب‌ها و مقاله‌های فارسی، این نام خاص معمولا به شکل چسبیده یعنی «آبچلیک» نوشته می‌شود. نام فارسی آبچلیک در نام هشت گونه از پرندگان ایران دیده می‌شود که در زیر آمده‌اند: آبچلیک نوک‌سربالا Terek Sandpiper آبچلیک آوازخوان Common Sandpiper آبچلیک پاسرخ خالدار Spotted Redshank آبچلیک پاسرخ معمولی Common Redshank آبچلیک تالابی Marsh Sandpiper آبچلیک پاسبز معمولی Common Greenshank آبچلیک تک‌زی (سبز) Green Sandpiper آبچلیک خالدار پاسبز Wood Sandpiper لینک پیوند: http://iranbirdrecords.ir/1402/12/16/Persian%20name%20of%20Sandpipers

*گزینش نام فارسی عمومی گلوبادکنک* به تازگی، گونه جدیدی از پرندگان برای نخستین بار از ایران ثبت و به فهرست پرندگان ایران افزوده شد. Lesser Frigatebird Fregata ariel توضیح زیر به چگونگی گزینش نام فارسی این گونه می‌پردازد. گروه Frigatebirds دارای پنج گونه است که همۀ آنها دارای کیسه گلویی رنگی هستند که در نرها به طور مشخص و قرمزرنگ دیده می‌شود و گلو و بخشی از سینه را می‌پوشاند. آنها در زمان رقابت‌های تولیدمثلی این کیسه گلویی را باد کرده و برای جلب ماده‌ها به نمایش جنسی می‌پردازند. به همین دلیل، می‌توان از دو نام «سینه‌بادکنک» یا «گلوبادکنک» استفاده کرد. همچنین اگر بخواهیم نام انگلیسی این گروه را ترجمه کنیم، ترجمۀ Frigate به معنی «ناوچه» و ترجمۀ Frigatebird نامی مانند «ناوچه‌مرغ» خواهد بود. با توجه به توضیح کوتاه بالا، سه نام زیر برای گزینش نام فارسی این گروه از پرندگان به نظرخواهی گذاشته شدند: 1- سینه‌بادکنک 2- گلوبادکنک 3- ناوچه‌مرغ بر این اساس، نام پیشنهادی گلوبادکنک با موافقت اعضای کمیته ثبت پرندگان ایران پذیرفته، اعلام و به فهرست پرندگان ایران افزوده شد. لینک پیوند: http://iranbirdrecords.ir/1403/02/04/Persian%20name%20of%20Frigatebird

*گزینش نام فارسی توکای طلایی* به تازگی، گونه جدیدی از توکاها از طبس ثبت و به فهرست پرندگان ایران افزوده شد. White’s Thrush Zoothera aurea توضیح زیر به چگونگی گزینش نام فارسی این گونه می‌پردازد. نام انگلیسی این گونه برای یادبود دانشمند طبیعت‌شناس انگلیسی گیلبرت وایت، نام‌گذاری شده است. برای گزینش نام فارسی این گونه، ابتدا نام‌های توکای سفید برای هماهنگی نام انگلیسی و معنی آن به فارسی در نظر گرفته شد. سپس این گزینه به توکای شکم‌سفید تغییر کرد. واژۀ لاتین aurea در نام علمی این گونه به معنی طلایی است. در عین حال، نام انگلیسی دوم برای این گونه Golden Thrush است. بنابر این، گزینۀ دوم پیشنهادی، نام «توکای طلایی» بود. البته نام طلایی در زبان‌هایی مانند آلمانی و سوئدی به عنوان اصلی رایج است. همچنین، نام ترکیبی توکای سفیدوطلایی (مانند شیوه رایج کاربرد رنگ‌ها در نام‌گذاری انگلیسی پرندگان) نیز برای بیان دقیق دو رنگ زیرتنه سفید و روتنه طلایی، به عنوان گزینه سوم در نظر گرفته شد. افزون بر اینها، نام «توکای وایت» به عنوان نام آوانگاری‌شدۀ نام دانشمند در نام انگلیسی این گونه به عنوان گزینه پیشنهادی چهارم در نظر گرفته شد. در میان، چهار گزینه یادشده، گزینه «توکای طلایی» دارای تعداد رای بیشتری بود. نیاز به یادآوری است که در گذشته «توکای شکم‌سفید» در همین سرده، خود گبه عنوان ونه مستقل دیگری شناخته می‌شد که اکنون به دو گونه زیر تقسیم شده است: Makira Thrush, Zoothera margaretae Guadalcanal Thrush, Zoothera turipavae بنابر این، کاربرد نام «توکای شکم‌سفید» ضمن داشتن رای کمتر، از لحاظ نامگذاری نیز دارای کمی اشکال بود. بر این اساس، نام پیشنهادی توکای طلایی با رای اکثریت اعضای کمیته ثبت پرندگان ایران پذیرفته، اعلام و به فهرست پرندگان ایران افزوده شد. لینک پیوند: http://iranbirdrecords.ir/1403/02/04/Persian%20name%20of%20White%E2%80%99s%20Thrush

*تغییر نام سسک سینه راه راه به سسک سینه نواری* به آگاهی می‌رساند که در مردادماه 1401، دربارۀ جایگزینی نام کنونی «سسک سینه‌راه‌راه» با نام «سسک نواری» (Barred Warbler) برای هماهنگی بیشتر بین نام‌های فارسی و انگلیسی نظرخواهی انجام شد و با توجه به رای نیاوردن اولویت نام «سسک نواری»، این نام تنها به عنوان نام دوم افزوده شد. اکنون با در نظر گرفتن رواج نام پیشین، پیشنهاد شد تا برای تغییر آرام در نام فارسی این گونه، برای سازگاری ذهن کاربران بین دو نام پیشین و کنونی، با حفظ واژۀ اول (یعنی «سینه») در نام ترکیبی این گونه، نام فارسی این گونه از «سسک سینه‌راه‌راه» به «سسک سینه‌نواری» تبدیل شود. نیاز به توضیح است که، درباره کاربرد دو واژۀ «راه‌راه» و «نوار» در نام‌های پرندگان، واژۀ «راه‌راه» معمولا برای واژه‌های انگلیسی Striated، Streaked، و Striolated به کار می‌رود و واژۀ «نوار» برای واژه‌های Banded و Barred به کار می‌رود که Band برای نوارهای پهن و Bar برای نوارهای نازک به کار می رود (حتی در کاربرد برای بخش‌های بدن پرندگان مانند نوار بالی = Wing bar). همچنین برای واژه‌های انگلیسی Striped و Fasciated هر دو واژۀ «نوار» (در حالت مفرد) و واژۀ «راه‌راه» (در حالت جمع) به کار می‌روند. برای واژۀ Streaked نیز هم از واژۀ «رگه‌دار» (دقیق‌تر) و هم از واژۀ «راه‌راه» (عمومی‌تر) استفاده می شود. بر این اساس، در یک تعریف ساده و کلی، راه‌راه برای خط‌ها و نوارهای عمودی و نوار برای خط‌ها و نوارهای افقی و عرضی در بدن پرندگان استفاده می‌شود. دلیل اصلی گزینش نام پیشنهادی «سسک سینه‌نواری»، بر اساس توضیح بالا بوده است. بدین ترتیب، پس از رای موافق اکثریت رای‌دهندگان در کمیته ثبت پرندگان، ازین پس نام این گونه همراه با تغییر نام سردۀ آن به شکل زیر نوشته خواهد شد: سسک سینه‌نواری (سینه‌راه‌راه) Barred Warbler Curruca nisoria لینک پیوند: http://iranbirdrecords.ir/1403/02/16/Persian%20name%20of%20Barred%20Warbler%20in%202024

*یادداشتی دربارۀ شیوۀ نوشتن واژۀ جگنزار* ابوالقاسم خالقی‌زاده 14 خرداد 1403 یکی از گونه‌های پرندگان ایران «سسک جگنزار» است که در میان پرنده‌نگران، پرسش‌هایی دربارۀ شیوۀ جدانویسی یا چسبیده‌نویسی واژۀ «جگنزار» وجود دارد. یکی از نکته‌های ارزشمند دربارۀ شیوۀ نوشتن نام رسمی پرندگان و جانوران، رعایت اصول پایدار دستور زبان فارسی دربارۀ چسبیده‌نویسی و جدانویسی آنها است. همان‌طور که می‌دانیم، در زبان فارسی پسوند «زار» به واژه‌های پیش از خود می‌چسبد (به‌جز واژه‌های که حرف پایانی آنها «ـه» یا «های غیرملفوظ» باشد مانند لاله‌زار). این شیوه چسبیده‌نویسی را می‌توان در نام فارسی گونه‌هایی که در آنها واژه‌های گندمزار، شالیزار، نیزار، چمنزار (و نیز گلزار) به کار رفته است، دید. باید یادآور شد که در واژۀ «جگنزار» نیز همین شیوه پیروی می‌شود. بنابر این، شیوۀ درست نوشتن نام و واژۀ «جگنزار» به شکل چسبیده است که در نام گونۀ «سسک جگنزار» به کار می‌رود. لینک پیوند: http://iranbirdrecords.ir/1403/03/14/Persian%20name%20of%20Sedge%20Warbler *

*اولویت کاربرد واژۀ «تیره» بر واژۀ «خانواده» در رده‌بندی پرندگان* به آگاهی می‌رساند یکی از تعارض‌های موجود، کاربرد دو واژۀ «تیره» و «خانواده» برای یک سطح میانی (یعنی Family) در رده‌بندی پرندگان و پستانداران یا به‌طور کلی در جانوران است. دربارۀ کاربرد این دو واژه، چند نکته یادآوری می‌شود: 1- با توجه به فارسی بودن هر دو واژه، منعی برای کاربرد هیچ‌یک از آنها وجود ندارد. 2- کاربرد واژۀ «تیره» در رده‌بندی گیاهان، کاملا رایج و غالب است. 3- برای جانوران، به طور عمده واژۀ «خانواده» رایج است. 4- در عین حال، اگر بخواهیم به توصیف یک گروه از جانور از یک گونۀ خاص بپردازیم که دربرگیرندۀ یک جفت از آن همراه با فرزندان آن باشد، از واژۀ خانواده استفاده می‌کنیم. در این صورت، واژۀ «خانواده» هم برای یک سطح از رده‌بندی میانی جانوران به کار خواهد رفت و هم برای یک گروه خاص فردی و جمعیتی به کار می‌رود. 5- در صورت کاربرد واژۀ «تیره» در رده‌بندی جانوران، واژۀ «خانواده» نیز به طور دقیق‌تر برای یک گروه از وابستگان خاص به کار خواهد رفت. 6- فرهنگستان زبان و ادب فارسی، در رده‌بندی گیاهان و جانوران، برای یک سطح میانی از رده‌بندی، واژۀ «تیره» را برگزیده است. 7- همچنین، در فرهنگ مردم، دو واژه «تیره» و «تبار» با هم و به شکل «تیره و تبار» یا « تبار و تیره»، در یک عبارت رایج هستند. با توجه به مطالب یادشده در بالا، اولویت دادن کاربرد واژۀ «تیره» بر واژۀ «خانواده» به رای‌گیری گذاشته شد. پس رسیدن به اجماع برای اولویت دادن به کاربرد واژۀ «تیره» بر واژۀ «خانواده» در رده‌بندی پرندگان و نیز برای هماهنگی بیشتر در کاربرد واژۀ مناسب در رده‌بندی پرندگان (و جانوران) با گیاهان، ازین پس، در بحث‌های رده‌بندی و آرایه‌شناسی پرندگان برای سطح میانی رده‌بندی، واژۀ «تیره» به کار خواهد رفت. بدین ترتیب، واژۀ «خانواده» نیز برای گروهی خاص از چند فرد که دربرگیرندۀ یک جفت و فرزندان آنها باشد، به کار خواهد رفت. لینک پیوند: http://iranbirdrecords.ir/1403/03/16/Persian%20name%20of%20Family%20in%20Avian%20Classification

*دلیل تغییر نام فارسی سنگ چشم دمگاه حنایی به سنگ چشم دم دراز* یکی از گونه‌های پرندگان ایران، سنگ‌چشم دم‌دراز (دمگاه‌حنایی) Lanius schach است. همان‌طور که می‌دانیم در سال‌های گذشته، نام فارسی سنگ‌چشم دمگاه‌حنایی به سنگ‌چشم دم‌دراز تغییر کرده است. اما دلیل این تغییر چه بوده است؟ نگاهی به فهرست‌های پرندگان ایران، نشان می‌دهد که نام انگلیسی این گونه در فهرست جرویس رید (1337)، Black-backed Shrike و با نام فارسی سرسیاه به کار رفت که اکنون به عنوان زیرگونه هیمالیایی (L. s. tricolor) این گونه به شمار می‌رود. سپس در کتاب اسکات و همکاران (1354) با نام فارسی سنگ‌چشم دمگاه‌حنایی و نام انگلیسی Long-tailed Shrike و نام دوم Rufous-backed Shrike به کار رفت که این نام فارسی اشاره به نام انگلیسی دوم این گونه یعنی Rufous-backed Shrike داشت. این نام انگلیسی دوم در کتاب‌های ادهمی (1384)، اسکات و ادهمی (2006)، منصوری (1379، 1387، 1393)، کابلی و همکاران (1395) و خالقی‌زاده و همکاران (2017) نیز به کار رفته بود. اما شاید دلیل اصلی و محکم در پرهیز از کاربرد نام Rufous-backed Shrike و نام فارسی سنگ‌چشم دمگاه‌حنایی را در وجود گونه‌ای دیگر به نام Bay-backed Shrike با نام فارسی سنگ‌چشم پشت‌بلوطی جستجو کرد. به دلیل نزدیکی دو رنگ حنایی و بلوطی و نیز اینکه جایگاه مکانی این رنگِ ویژه در نام انگلیسی این دو گونه یکسان و در نام فارسی نزدیک به هم بودند، سبب شد تا همانند گذشته، نام فارسی سنگ‌چشم پشت‌بلوطی و نام انگلیسی Bay-backed Shrike حفظ شود، اما برای نام گونه دیگر، نام سنگ‌چشم دم‌دراز Long-tailed Shrike در اولویت قرار گیرد. افزون بر این، گونه سنگ‌چشم دم‌دراز چندین زیرگونه دارد که در برخی از آنها علاوه بر دمگاه، رنگ پشت و روتنه نیز حنایی است. بنابر این، با توجه به وجود دلایل علمی و منطقی و تداوم پیوسته در اولویت نام اول برای Long-tailed Shrike و نام دوم برای Rufous-backed Shrike، برای هماهنگی بیشتر بین نام فارسی و انگلیسی این گونه، در نام فارسی نیز اولویت اول به سنگ‌چشم دم‌دراز داده شد و نام سنگ‌چشم دمگاه‌حنایی به عنوان نام دوم در نظر گرفته میشود. لینک پیوند: http://iranbirdrecords.ir/1403/03/28/Persian%20name%20of%20Long-tailed%20Shrike

*اولویت نام آبچلیک سبز برای آبچلیک تک زی* یکی از تعارض‌های موجود در نام‌گذاری فارسی و انگلیسی برای گونه‌های پرندگان ایران، نام "آبچلیک تک‌زی" و نام انگلیسی آن Green Sandpiper است. همین موضوع، سبب بروز ناهماهنگی بین نام فارسی و انگلیسی این گونه شده است که گاهی برای پرنده‌نگران و پرنده‌شناسان کشور ایجاد دشواری می‌کند. *باید یادآور شد که در گذشته دور، نام فارسی آبچلیک تک‌زی با نام انگلیسی این گونه یعنی Solitary Sandpiper، با هم هماهنگ بودند اما پس از جداشدن دو گونه: Solitary Sandpiper Tringa solitaria و Green Sandpiper Tringa ochropus از یکدیگر، و با ادامه کاربرد نام فارسی پیشین برای نام انگلیسی Green Sandpiper که در ایران زیست می‌کند، نام‌های فارسی و انگلیسی این گونه دچار تعارض نام شدند که در عمل کاربرد آن را دشوار نموده است. به هر روی، هنوز پرنده‌نگرها به نام پیشین تک‌زی عادت دارند (وجود آن در کتاب‌های قبلی و عادت دیداری، شنیداری و گفتاری به این نام)؛ اما در کنار آن نیاز است تا بدانیم که گونه‌ای که در ایران زیست می‌کند، آبچلیک سبز است و بهتر است کم‌کم نام جدید را در فهرست پرندگان ایران به کار ببریم. نیاز به یادآوری است که در فروردین 1400 نظرسنجی درباره اولویت کاربرد نام آبچلیک تک‌زی به آبچلیک سبز (تک‌زی) انجام شده بود که گرچه رای بیشتر از 50 درصد اعضای رای‌دهنده کمیته ثبت پرندگان با آن موافق بودند، برای ایجاد روند تدریجی این تغییر، در تاریخ 22 فروردین 1400 نام آبچلیک سبز به عنوان نام دوم و درون پرانتز معرفی شده بود. اکنون پس از گذشت بیش از سه سال از آن، به نظر می‌رسد که می‌توان نام فارسی آبچلیک سبز را به عنوان نام نخست این گونه برگزید. بر این اساس، باز هم به منظور حفظ عادت گذشته (یعنی کاربرد نام آبچلیک تک‌زی) در میان پرنده‌نگرهای ارجمند، از این پس، در فهرست‌های پرندگان ایران، نام این گونه به شکل زیر به کار خواهد رفت: "آبچلیک سبز (تک‌زی)" Green Sandpiper Tringa ochropus لینک پیوند: http://iranbirdrecords.ir/1403/04/12/Persian%20name%20of%20Green%20Sandpiper-%202024

*ویرایش نام «طرقۀ کوهی» به «طرقۀ حنایی»* یکی از گونه‌های پرندگان ایران «طرقۀ کوهی» با نام علمی Monticola saxatilis است. این گونه، همراه با «طرقۀ کبود (آبی)» در سردۀ Monticola جای دارند. نام انگلیسی مشترک برای هر دو گونه نیز Rock Thrush است که به معنی توکای کوهی است و البته، نیاز به یادآوری است که هر دو گونه نیز، در زیستگاه‌های صخره‌ای و کوهستانی زیست می‌کنند. با نگاهی به نام‌های کامل فارسی و انگلیسی، تناقض بین این دو نام را می‌بینیم. در حقیقت، در حال حاضر، نام عمومی «طرقه» معادل نام عمومی انگلیسی Rock Thrush به معنی توکای کوهی است. بر این اساس، به نظر می‌رسد که برای هماهنگی و ایجاد یکدستی در شیوۀ نام‌گذاری این دو گونه، بهتر است که نام «طرقۀ کوهی» به «طرقۀ حنایی» تغییر کند تا هم نام فارسی و انگلیسی Rufous-tailed Rock Thrush با هم هماهنگ شود و همچنین نام فارسی دو گونۀ «طرقۀ کبود» و «طرقۀ حنایی» تبدیل به قرینۀ رنگی کبود (آبی) در برابر حنایی می‌شود که کاربرد آن برای شناسایی این دو گونه حتی نابالغان را نیز آسان‌تر می‌سازد. این نظرخواهی با رای قاطع اعضای کمیته ثبت پرندگان ایران پذیرفته شد. بنابر این، ازین پس در فهرست‌های رسمی پرندگان ایران، نام این گونه به شکل زیر نوشته خواهد شد. طرقۀ حنایی (کوهی) Rufous-tailed Rock Thrush Monticola saxatilis نیاز به یادآوری است که دربارۀ تبدیل نام عمومی «طرقه» به «طرقۀ کوهی» برای سردۀ Monticola، در آینده پس از نظرخواهی تصمیم‌گیری خواهد شد. پیوند وبگاه: http://iranbirdrecords.ir/1403/05/05/Persian%20name%20of%20Rufous-tailed%20Rock%20Thrush

*گزینش واژه پوپک برای نام دوم هدهد* در زبان فارسی، نام‌های گوناگونی برای هدهد به کار می‌روند که می‌توان آنها را در سه گروه دسته‌بندی کرد: پوپک، شانه‌به‌سر و مرغ سلیمان. یکی از واژه‌های محوری رایج فارسی برای هدهد، پوپَک هستند. در زبان فارسی، نام‌های دیگری نیز از همین ریشه برای هدهد آمده است، مانند پوپ، پوپَک، پوپو، پوپوک، پوپِه، پوپَش، بوبَک، بوبو، بوبویه، بویِه، بوبِه، بُدبُدَک و هوپ‌هوپ. همچنین در میان گویش‌های گوناگون ایران، بوبِه در ارومیه، بوب‌بو در سولدوز، پودپود در بهشهر، بودبود و بودبودک در قزوین، پَپوی در لنگرود، پَپو (و پپو سلیمانه) در زبان کردی، پِپونگ در گویش زازاکی، پَپو در گویش سورانی وهورامی، پَپوک در گویش‌های کلهری و زنگنه‌ای، هوک‌هوک در ترکمنی و نام‌های پَپو، پَپوک، پَپوگ، هوپ‌هوپ و هوپ‌هوپِک نیز در کرمانجی به کار می‌روند. در فرهنگ فارسی عمید و معین، واژۀ «پوپ» و در فرهنگ دهخدا واژۀ «پوب» را به معنی تاجی از پر در پرندگان دانسته‌اند و معنی دیگر آن نیز هدهد و شانه‌به‌سر است. پوپَک در چند بیت شاعران فارسی آمده است، مانند: پوپَک دیدم به حوالی سرخس بانگک بربرده به ابر اندرا چادرکی دیدم رنگین بر او رنگ بسی گونه بر آن چادرا (رودکی) الا تا بازگویند از سلیمان که با بلقیس وصلش داد پوپَک (هندوشاه) «پوپَک» یکی از نام‌های زیبای دختران ایرانی نیز است (مانند نام بازیگر سرشناس، شادروان پوپَک گلدره) که بر رواج آن افزوده است. همچنین، نام پوپَک، به دلیل کوتاه، روان بودن و تکرار در حرف «پ»، امکان کاربرد بیشتری برای آموزش کودکان و نوجوانان دارد. نیاز به یادآوری است که واژۀ پوپک با واژۀ پیک فارسی نیز آوای نزدیکی دارد که با توجه به از راه رسیدن این پرنده در آغاز بهار به مناطق شمالی و مرکزی، ایران به عنوان «پیک بهاری» نیز قلمداد می‌شود. با مقایسه نام این پرنده در زبان‌های مختلف می‌توان دریافت که، واژۀ Upupa در نام لاتین سرده، پوپو در پارسی، پَپو در زبان کردی، بوپو در زبان‌های اردو و کشمیری، پوپوت در زبان‌های اوستی و کاتالان، پوپوک در زبان روسین، پوپوکیش در زبان لاتوی و Hoopoe در نام انگلیسی و Opop در بسیاری از نام‌های مشابه در زبان‌های اروپا و آسیا از یک ریشه هستند. از دیدگاه واژه‌شناسی، واژۀ کوتاه، دوهجایی و متصل «پوپَک» برای کاربرد گفتاری و نوشتاری، بر نام سه‌واژه‌ای، چهارهجایی و دارای دو نیم‌فاصله و نیز بر نام دوواژه‌ای، پنج‌هجایی با یک فاصله کامل، ارجحیت دارد. همچنین، واژۀ پوپک با داشتن حرف «پ» در زبان فارسی برجسته می‌شود. از نکته‌های دیگر، سیر آوایی است که از نام‌های فارسی پوپَک، پوپو، پودپود و هوت‌هوت، به نام عربی هُدهُد شنیده می‌شود. در عین حال، همۀ این نام‌ها به صدای طبیعی این پرنده نیز شبیه هستند. با توجه به در نظر گرفتن همۀ نکته‌های بالا، نام پوپَک، به عنوان نام فارسی اولویت‌دار برای هدهد در نظر گرفته شد و در فهرست‌های رسمی نیز بر دو نام دیگر فارسی یعنی «شانه‌به‌سر» و «مرغ سلیمان» ارجحیت پیدا می‌کند. بنابر این، از این پس، در فهرست‌های پرندگان، نام این گونه به شکل زیر نوشته می‌شود. هُدهُد (پوپَک) Eurasian Hoopoe Upupa epops پیوند وبگاه: http://iranbirdrecords.ir/1403/05/08/Second%20Persian%20name%20of%20Eurasian%20Hoopoe

نوواژۀ «شکاری‌نگری» و «شکاری‌نگر» یکی از واژه‌هایی که به‌تازگی در پروژۀ شمارش پرندگان شکاری، پیشنهاد شد و به کار رفت، واژۀ «شکاری‌نگری» است. این واژه در برابر واژۀ ترکیبی انگلیسی "Raptor watching" قرار می‌گیرد. نیاز به یادآوری است که برای واژۀ انگلیسی Raptor، واژۀ فارسی «شکارگر» در فرهنگستان زبان و ادب فارسی تصویب شده و شایسته‌تر است. در عین حال، در زبان فارسی، برای عبارت انگلیسی Birds of Prey که تقریبا معادل واژۀ Raptors است، عبارت «پرندگان شکاری» به کار می‌رود. همچنین، پسوند «نگری» برای واژۀ انگلیسی Watching رایج است که در واژۀ رایج «پرنده‌نگری" (در برابر واژۀ Bird-watching) رواج گسترده‌ای دارد. بر این اساس، واژۀ پیشنهادی «شکاری‌نگر» برای Raptor watcher نیز واژۀ ترکیبی مناسبی به نظر می‌رسد که به‌سرعت می‌تواند رواج یابد. 27 مرداد 1403

*یادداشتی دربارۀ نام سلیم پاسیاه (کوچک)* یکی از گونه‌های پرندگان ایران با نام رایج فارسی پیشین «سلیم کوچک» و نام انگلیسی Kentish Plover است. نخستین نام فارسی پیشنهادی برای این گونه در چک‌لیست پرندگان ایران «جلود پاسیاه» بود (کتاب جرویس رید، 1338). در آن دوره، نام عمومی «جلود» به پرندگی گفته می‌شد که اکنون «سلیم» نامیده می‌شوند. سپس نام این گونه به «سلیم کوچک» تغییر یافت (اسکات و همکاران 1354) و تا چندین دهه به همین شکل ادامه یافت. آنچه که مسلم است، واژه کوچک در نام فارسی در نام چندین گونه از سلیم‌ها و تلیله‌ها به کار رفته است (مانند سلیم طوقی کوچک، سلیم کوچک، سلیم شنی کوچک و تلیله کوچک). به نظر می‌رسید که کاربرد واژه کوچک در میان سلیم‌ها و تلیله‌ها بیش از حد معمول در نام‌گذاری ‌گونه‌های پرندگان بوده است. بنابر این، نیاز بود تا در جهت کاهش چنین خطاهایی گام برداریم. واژۀ انگلیسی Kentish به معنی مرتبط به منطقۀ Kent در انگلستان است. گویا نام علمی گونه نیز به یاد اسکندر مقدونی نام‌گذاری شده است. بنابر این، نمی‌توانستیم از هیچ‌یک از دو نام انگلیسی و فارسی برای اصلاح نام فارسی کمک بگیریم. به نگاهی به ویژگی‌های ریخت‌شناسی این گونه می‌توان دریافت که این گونه همانند دو گونه سلیم طوقی، دارای طوق سفید گردنی، پیشانی سفید، لکه تیره تیره تارک، نوار تیره چشمی، نوک تیره، چانه و گلوی سفید، لکه تیره در دو سوی سینه، زیرتنه سفید و روتنه خاکستری شنی است. در عین حال، ویژگی متمایز این گونه، رنگ سیاه پاها در بالغان و رنگ تیره پاها در نابالغان است؛ در حالی‌که در سلیم طوقی بزرگ رنگ پاها قرمز و در سلیم طوقی کوچک رنگ پاها صورتی تیره است. با توجه به نکته‌های یادشده در بالا، ضمن احترام به نخستین نام فارسی این گونه (پاسیاه) و با برگزیدن دو کلید مهم شناسایی در نام‌گذاری این گونه، در کتاب مبصر (1395) و کتاب زیرگونه‌های پرندگان ایران (خالقی‌زاده و همکاران 2017)، نام «سلیم طوقی پاسیاه»، به عنوان نام دوم این گونه در درون پرانتز آمده بود. در ارزیابی اصلاح نام فارسی این گونه، پس از رای‌گیری در اسفند 1398، تلاش شد تا به عنوان یک راه حل میانی، با افزودن نخست نام این گونه یعنی «پاسیاه»، هم نام این گونه دقیق‌تر شود و هم بخشی از نقص نام‌گذاری فارسی آن برطرف شود. بنابر این، پس از آن زمان نام این گونه به شکل «سلیم پاسیاه (کوچک)» به کار رفت. "سلیم پاسیاه (کوچک)" Kentish Plover Charadrius alexandrinus پیوند وبگاه: http://iranbirdrecords.ir/1403/06/10/Note%20on%20Persian%20name%20of%20Kentish%20Plover

در هر سرزمینی و زبانی، جانوران برای خود نامی دارند. اما بارها پیش آمده که به دنبال تغییر و تحول در فرهنگ و زبان یک جامعه در گذر زمان، نامی که در گذشته برای جانوری کاربرد داشت، در دوره‌های بعد به جانور دیگری اطلاق شده است. این گفتار را به قلم دکتر کامران کشیری در گلونی بخوانید: https://golvani.ir/?p=274793 . گلونی، رسانه بوم‌وبر ایران 👉@Golvaninews