🌺✨
چند مطلب دستوری
۱- اگر حرف ب در آخر کلمات فارسی پس از الف بیاید و ساکن باشد( ـاب) در گویش سیستانی تبدیل به ۏ میشود مانند:
آب ⇐ اۏ (ow')
خواب ⇐ خۏ (xow)
آفتاب ⇐ افتۏ (aftow)
۲- کلماتی که در آخر آنها ـان باشد، تبدیل به وٓ میشود مانند:
نان ⇐ نوٓ (nō)
جان ⇐ جوٓ (jō)
ران ⇐ روٓ (rō)
۳- نکته برجسته در گویش سیستانی آغاز ایستایی یا همان ابتدا به ساکن گفتن بسیاری از واژگان میباشد مانند :
ستاره ⇐ سْتاره
بخور ⇐ بْخوار
برو ⇐ بْرو
@ZaboliSistani 🌸🍃
🌺🌱
باید حروفی که خوانده نمیشوند(غنه)، هم نوشته شوند؛ خون٘ ، کن٘ ، بَر٘د٘ ، بْرف٘ت٘ ...
ولی اگر قبلشان وٓ باشد نیازی به نوشتنشان نیست؛ آسموٓ ، کنجٓکوٓ ، کٓـلوٓ ، مدیوٓ ، هرروٓ ، امروٓ ...
در اینطور کلمات اگر بعد از حرف غنه پسوند بیاید آن حرف آشکار شده و نوشته میشود، وٓ( ُ کشیده) هم به حالت اولیه یعنی ُ کوتاه برمیگردد؛
سیستوٓ+تو ⇐ سیستونتو
آسموٓ+ـه ⇐ آسمونه
هرروٓ+ه ⇐ هرروزه
...
@ZaboliSistani 🌸🍃
الفبای جدید گویش سیستانی:
ح ، ه ، ٮـ ، ع
بصورت همزهی نرم خوانده میشوند و معمولا باعث کشیدگی مصوت کناری خود میشوند.
ه ه
در پایان بعضی کلمات، فتحه خوانده میشود است . و بقیهٔ جاها ھ است که بصورت همزه نرم خوانده میشود .
» نماد را ( خاک را ⇐ خاکه) (کتابِ او را ⇐ کتابِنه) (کتابِ تو را ⇐ کتابِتْره ) (من را ⇐ مْنه)
» نماد جمع (درها »⇐ دٓره) (خاکها ⇐ خاکه)
» عضو خود کلمه (کلمه)
» فعل استه (بېداره) (دوْنہٮه) (این کتابش است ⇐ ای کتابِنه) (مجتبیىه)
» برای سوم شخص (بْریه ) ( مېره) (رفتہٮه) ...
ٰا ٰ ٰا یا ٵ ٰ ٵ
فتحه کشیده
» در بعضی کلمات وجود دارد (کـٰلوٓ ) ( مبٰرا) ( ٰانار ) ( کنجٰکوٓ) (خوٓنهىٵ )
ـ٘ـ
علامت غنه
پیشنهاد میشود که کلمات بصورت رسمی کامل نوشته شوند و روی حروفی که (کامل) تلفظ نمیشود علامت گذاشته شود
مْنه بَر٘د٘ ، مْنه بَر٘ ، بْخوار٘د٘ ، بْخوار٘ ، خون٘ ، ...
هِ ـہ
بصورت کسره (شاید کمی کشیده) خوانده میشود.
» کسره در پایان کلمات. (مہ ، کہ ، بْدهِ )
» وقتی ه/ ه آخر کلمه به کسره تبدیل شده.
پرونده ⇐ پروندهِ مہ
خوٓنه ⇐ خوٓنہ مہ
ئ ئ ـٔ
یاء کوچک یا همزه، در پایان کلمهٔ نکره میآید، مانند کسرهٔ کوتاه تلفظ میشود.
کسئ ، سردئ ، پۏئ ، عصائ ، زابلئ ، زابلیئ ،
به کلماتی که به ـه ـہ ـے ختم میشوند فقط ــٔ اضافه میشود
»» ـه/ہ + ئ = ـهٔ/ۂ
»» ـہ/هِ + ئ = ـۂ/هِٔ
»» ـے/ ے + ئ = ـۓ/ۓ
خونه ⇐ خونهٔ
خونهے ⇐ خونهۓ
ىـ ىـ
همزه است ،
» در بعضی کلمات (چراغ نىون ) (کلماتی مانند «یعقوب» بصورت «ىٰقوب» خوانده میشوند ولی سعی میکنیم نوشتار اصیل حفظ شود )
» بصورت میانجی(در فعل بودن) میآید
رفتهىی ، زابلیىی ، تو رضاىی ...
ېـ ېـ ـے ے
با تلفظ مصوت(کسره) و صامت(ی) باهم. یا همان کسرهٔ کشیده
( اردو از یِـ یِـ استفاده میکند ولی مناسب نیست)
» تلفظ زابلی از ایـ (بېدار) (خورشېد )
» برای جمع (زْمیٓنے) (پۏے ) (اوشوٓ بْرفتے )
» بعضی کلمات خاص (سے کردن٘) (خے )
ی یـ ی ی
مثل تلفظ فارسی
» یِ نسبت (بېچارگی)
» یِ دومشخص (اشطوری)
» بعضی جاهایی که ممکن است ایـ مثل فارسی معیار تلفظ شود.
» ی صامت (فریاد)
@ZaboliSistani 🌸🍃
🌺🍃
ـۏ ۏ
شبیه به واو عربی و w
» حذف ب ( آب » اۏ )
» تبدیل آ به و ( پا » پۏ )
» بعضی کلمات خاص (بودۏ کردن٘) (گۏ)
ولی اگر به حرف مصوتی متصل شود مانند واو فارسی تلفظ میشود . (پۏ pow » پۏے تو pov )
ـو و
» مصوت اُ ( بْرو) o
» مصوتِ او ( نَبود٘) u
» واو صامت فارسی v ، که معمولا همراه با حرکتگذاری نوشته میشود
وَلکه ، دوْنه ، اوّل
ـوٓ وٓ
مصوت اُ کشیده ō است
» زمانی که یک حرف بعد از اُ در آخر کلمه غنه میشود (اگر ظاهر شد، واو به حالت عادی برمیگردد) ؛
سیستوٓ ، نوٓ ، کنجٓکوٓ ، دیروٓ ، ...
(سیستونمہ ، نونمہ ، کنجٓکونمہ، دیروزہ ، ...)
» گاهی هم از خود کلمه است؛
خوٓنه ، گوٓش ، ...
@Zabolisistani 🌸🍃
افزودن ئنکره به کلمات✓
فتحهٔ چسبان ؛
اشطو خوٓنهٔ استه - خوٓنه +ئ
فتحهٔ جدا ؛
اشطو سادۂ استه ۔ ساده +ئ
ہ آخر چسبان ؛
اشطو بِهئ استه ۔ بِه +ئ
ہ آخر جدا ؛
اشطو کوهئ استه ۔ کوه +ئ
کسرهٔ چسبان ؛ (مثال یافت نشد)
ـۂ ۔ ـہ +ئ
کسرهٔ جدا ؛ (مثال یافت نشد)
ۂِ ۔ هِ +ئ
حرف چسبان ؛
اشطو دکّونئ استه ۔ دکّون٘ +ئ
حرف جدا ؛
اشطو روٓدارئ استه ۔ روٓدار +ئ
✨افزودن ٔ نکره به اسامی جمع همین کلمات؛
اشطو خوٓنهۓ استے ۔ خوٓنهے +ئ
اشطو سادہۓ استے ۔ سادهے +ئ
اشطو بِهۓ استے ۔ بِهے +ئ
اشطو کوهۓ استے ۔ کوهے +ئ
ـہۓ ۔ ـہے +ئ
هِۓ ۔ ہِے +ئ
اشطو دکّونۓ استے ۔ دکّونے +ئ
اشطو روٓدارۓ استے ۔ رۏدارے +ئ
@ZaboliSistani 🌺✨
کسرهٔ ترکیب(چه وصفی چه اضافی) نه نوشته میشود نه خواندہ میشود ؛ بجز در این مورد
فتحه :
خوٓنه » خوٓنہ تو
مغازہ » مغازہِ تو
فتحهٔ کشیده:
خوٓنهىٵ » خوٓنهٮے تو
همچنین مانند همهٔ پسوندها، باعث آشکار شدن حروف غنه میشود
کنجٰکوٓ » کنجٰکون مہ
@ZaboliSistani 🌺✨
حروف اضافه 🌸
پَ ، په » پس
وَ » به
وَر » برای
دٰرِ » توی
هَ » هم
تە ، تا » تا
خے » با
خا، کہ » که(اتمام حجت) :
مہ خا مْفهمو !.
خا » ضمیر ملکی و را باهم :
کِنجٰکون خا سے کو!
رَ » را (بعد از حرف مصوت )
ه ه » را (بعد از حرف صامت )
از » از
اے » حرف ندا
کنئ، کئ » چه کسی
کے » چه زمانی
کہ » حرف اضافه
ای » این
هَمطو » همانطور
اِمطو » همینطور
کَدوٓ، کدَک ؟ » کدام؟
اِشطو ؟ » چطور ؟
چزقر ؟ » چقدر ؟
وَرچزئ ؟ » چرا ؟
چزئ؟ » چی ؟
اَگجه ؟ » کجا؟
ن ، ی ، د ، ر » میانجی
ـئ ، ئ » ی نکره
ـی ، ی » حرف ی نسبت (در پایان کلمه) میآید : خورککی ، بېداری
وٓ ، ٰا ، ـا ، ے » علامت جمع :
کنجٰک(ـوٓ) اگجه بْشَدے
دٰر( ٰا) رَ بندے
خوٓنه(هـٰا) رَ سے کن٘
اشتو غْلٰط(ـا)
چٰش(ـے)مہ نْمبینے
🌺🌱
#حروف اضافه
@ZaboliSistani 🌸🍃
باش مَباش
باشے مَباشے
التزامی؛
بَشو نْبَشو
بَشی نْبَشی
بَشه نْبَشه
بَشے ×۳ نْبَشے ×۳
اَستو/ـو برای «مہ» ؛ (≠ نیو)
پیادهىو ، معلمو ، ایرونیىو .
*(اشتباه نگیرید با؛
- رفیق پیادهاش» رفیق پیادهیو
- دوست ایرانیاش » دوست ایرونییو)*
رفیقنو (رفیقش هستم)
لهلهنو (برادرش هستم)
رفیقِتْرو (رفیقت هستم)
لهلهتْرو (برادرت هستم)
اَستی/ـی برای «تو» ؛ (≠ نیی)
پیادهىی ، معلمی ، ایرونیىی .
رفیقِنی (رفیقش هستی)
لهلہنی (برادرش هستی)
رفیقِمْنی (رفیقم هستی)
لهلہمْنی (برادرم هستی)
اَسته/ـه برای «او» ؛ (≠نیه)
پیادهىه ، معلمه ، ایرونیىه ، زیباىه
نکات:
۱- افزودن ـه به کلماتی که به حروف صامت منتهی میشوند ؛ فقط ه/ه افزوده میشود.
معلمه ، شاگرده ،
۲- افزودن ـه به کلماتی که به « ا یٰ» ، « و » ، « ای » یا علامت نکره( ٔ ٕ ئ) منتهی میشوند؛ ىه افزوده میشود.
مجتبیىه ، رضاىه ، اشطو خوٓنهٔىه ، اشطو بادئىه ، ای قایق بادیىه ...
۲۔۔ افزودن ـه (=استه) به ضمیر ملکی ؛
( خانهات » خانهات است )
خونہمہ » خونہمْنه * حرف میانجی=ن
رفیقمہ » رفیقمنه * حرف میانجی=ن
خونہتو » خونہتْره * حرف میانجی=ر
رفیقتو » رفیقتره * حرف میانجی=ر
خونہیو » خونہنه * حرف میانجی=ن
رفیقیو » رفیقنه * حرف میانجی=ن
اَستے/ ىـے برای «مٵ، مِشمٵ، شْمٵ، اوشوٓ» ؛ (≠نیـے)
پیادهىے ، معلمے ، ایرونیىے ، زیباىے
بودو نْبودو
بودی نْبودی
بود٘/بودک * نَبود٘/نْبودک
بودے ×۳ نْبودے ×۳
بودا/بودهىو نْبودا
بودهی نْبودهی
بوده نْبوده
بودٵ ×۳ نْبودٵ ×۳
صرف #فعل بودن٘
@ZaboliSistani 🌺🍃
« ضمایر ملکی »
* ـمہ » ضمیر ملکی مہ ؛
دستمہ ، خوٓنہمہ ، پۏمہ
* ـتو » ضمیر ملکی تو ؛
دستتو ، خوٓنہتو ، پۏتو
* مِنتو » ضمیر ملکی مِنتو ؛
دستےمِنتو ، خوٓنهےمنتو ، پۏےمنتو
* ـیو » ضمیر ملکی او ؛
دستیو ، خوٓنہیو ، پۏیو
* ـمٵ » ضمیر ملکی مٵ ؛
دستےمٵ ، خوٓنہمٵ ، پۏےمٵ
* ـشمٵ » ضمیر ملکی شمٵ ؛
دستےشمٵ ، خوٓنہشمٵ ، پۏےشمٵ
* مِشمٵ » ضمیر ملکی مِشمٵ ؛
دستےمِشمٵ ، خوٓنہمِشمٵ ، پۏےمِشمٵ
* ـشو » ضمیر ملکی اوشوٓ/ایشوٓ ؛
دستےشو ، خوٓنہشو ، پۏےشو
« ضمیر ملکی + را باهم »
✓ فاعل = مالک :
* خا » ضمیر ملکی(همگی) و را باهم . ( فاعل خود مالک است) ؛
رختےخا بشست . رختےخا بشستو . رختےخا بشستی. رختےخا بشستے .
✓ مالک ≠ فاعل :
* ـمْنه » ضمیر ملکی مہ و ـه(=رَ) باهم ؛
رختےمنه بشستی/بشست .
* ـتْره » ضمیر ملکی تو و ـه(=رَ) باهم ؛
رختےتْره بشستو/بشست .
* ـنه » ضمیر ملکی او و ـه(=رَ) باهم ؛
رختےنه بْشستو/بْشستی/بْشست .
*ایشنه » ضمیر ملکی ایشوٓ + ه(=رَ) باهم ؛
رختےایشنه بْشستو/بْشستی/بْشست .
*اوشنه » ضمیر ملکی اوشوٓ + ه(=رَ) باهم ؛
رختےاوشنه بْشستو/بْشستی/بْشست .
🌱✨
#ضمیر ملکی
@ZaboliSistani 🌸🍃
بْخوار٘ مَخوار٘
بْخَرے مَخوارے
التزامی؛
بْخَرو نْخَرو
بْخری نْخری
بْخره نْخره
بْخرے×۳ نْخرے×۳
مْخوارو نْمِخَرو
مْخواری نْمِخَری
مْخواره نْمِخَره
مْخوارے ×۳ نْمِخَرے ×۳
مےخواردو نْمِخردو
مےخواردی نْمِخردی
مےخوارد٘ نْمِخرد٘
مےخواردے ×۳ نْمِخردے ×۳
بْخواردو نْخواردو
بْخواردی نْخواردی
بْخوارد٘/بْخواردَک * نَخوارد٘
بْخواردے×۳ نْخواردے×۳
خْواردا نْخْواردا
خْواردهی نْخْواردهی
خْواردیه نْخْوارده
خْواردٵ ×۳ نْخْواردٵ ×۳
خْواردَدو نْخْواردَدو
خْواردَدی نْخْواردَدی
خْواردهبود٘ نْخْواردهبود٘
خْواردَدے ×۳ نْخْواردَدے ×۳
🌺🌱
صرف #فعل خواردن٘
@ZaboliSistani 🌸🍃
بْرو مَرو
بْرٵ / بْرهٮے مَرے
التزامی؛
بْرا/ بْرهىو نْرا/ نْرهىو
برهىی نْرهىی
بْریه نْریه
بْرٵ / بْرهٮے نْرٵ /نْرهٮے
مېرا * نْمِرا
مېری * نْمِرَی
مېره * نْمِریه
مېرے ×۳ * نْمِرے ×۳
مےرفتو نْمِرفتو
مےرفتی نْمِرفتی
مےرفت٘ نْمِرفت٘
مےرفتے ×۳ نْمِرفتے ×۳
بْرفتو نْرفتو
بْرفتی نْرفتی
بْرف٘ت٘/بْرَفتک * نَرف٘ت٘
بْرفتے ×۳ نْرفتے ×۳
رفتا/رفتهىو نْرفتا
رفتهی نْرفتهی
رفتیه نْرفته
رفتـٵ ×۳ نْرفتـٵ ×۳
رفتَدو نْرفتَدو
رفتَدی نْرفتَدی
رفتهبود٘ نْرفتهبود٘
رفتَدے ×۳ نْرفتَدے ×۳
✨🌺
صرف #فعل رفتن٘
@ZaboliSistani 🌸🍃
بَشنو مَشنو
بَشنے مَشنے
التزامی؛
بْیَشنو نْیَشنو
بْیَشنی نْیَشنی
بْیَشنه نْیَشنه
بْیَشنے نْیَشنے
مْیَشنو نْمِیَشنو
مْیَشنی نْمِیَشنی
مْیَشنه نْمِیَشنه
مْیَشنے ×۳ نْمِیَشنے ×۳
مْیَشنیدو نْمِیَشنیدو
مْیَشنیدی نْمِیَشنیدی
مْیَشنید٘ نْمِیَشنید٘
مْیَشنیدے ×۳ نْمِیَشنیدے ×۳
بَشنیدو نْیَشنیدو
بَشنیدی نْیَشنیدی
بَشنید٘ نْیَشنید٘
بَشنیدے ×۳ نْیَشنیدے ×۳
✨
اَشنیدا/اشنیدهںو نْیَشنیدا
اَشنیدهی نْیَشنیدهی
اَشنیده نْیَشنیده
اَشنیدٵ ×۳ نْیَشنیدٵ ×۳
اَشنیدَدو نْیَشنیددو
اَشنیدَدی نْیَشنیددی
اَشنیدهبود٘ نْیَشنیدهبود٘
اَشنیددے ×۳ نْیَشنیددے ×۳
🌺✨
صرف #فعل اشنیدن٘
@ZaboliSistani 🌸🍃
بُگو/بُگَـک مَگو
بُگے مَگے
التزامی؛
بُگو نَگو
بُگی نَگی
بُگه نَگه
بُگے نَگے
مېگو * نْمِگو
مېگی * نْمگَی
مېگه * نْمِگه
مېگے ×۳ نْمېگے ×۳
مےگفتو نْمِگفتو
مےگفتی نْمِگفتی
مےگفت نْمِگفت
مےگفتے ×۳ نْمِگفتے ×۳
بْگفتو نْگفتو
بْگفتی نْگفتی
* بْگه * نَگه
بْگفتے ×۳ نْگفتے ×۳
گفتا نْگفتا
گفتهی نْگفتهی
گفتیه * نْگفته
گفتـٵ ×۳ نْگفتـٵ ×۳
گفتَدو نْگفتَدو
گفتَدی نْگفتَدی
گفتهبود٘ نْگفتهبود٘
گفتَدے ×۳ نْگفتَدے ×۳
🌺🌱
صرف #فعل گفتن٘
@ZaboliSistani 🌸🍃
بْشو مَشو
بْشهے مَشے
التزامی؛
بْشا نْشا
بْشهی نْشهی
بْشِیه نْشِیه
بْشٵ ×۳ نْشٵ ×۳
مېشا * نْمِشا
مېشی * نْمِشهی
* مېشو * نْمِشو
مېشٵ ×۳ * نْمِشٵ ×۳
مےشَدو نْمِشَدو
مےشَدی نمِشَدی
مےشَد٘ نمِشَد٘
مےشَدے نمِشَدے
بْشَدو * نَشدو
بْشَدی * نَشدی
بْشه/بْشَدَک * نَشه/نَشدَک
بْشَدے ×۳ * نَشْدے ×۳
شْدا نَشْدا
شْدهی نَشدهی
شْده نَشْده
شْدٵ ×۳ نَشْدٵ ×۳
شْدَدو نَشدَدو
شْدَدی نَشددی
شْده بود٘ نَشده بود٘
شْدَدے ×۳ نَشدَدے ×۳
صرف #فعل شدن٘
@ZaboliSistani 🌸🍃