🔶موضوع : برزخ ؛ یعنی محضر خدا و حضور اعمال ✅ ۱) ما همواره در محضر خداییم ؛ اول میفرماید: او با ماست هر کجا که باشیم ؛ هُوَ مَعَكُمْ أَيْنَ ما كُنْتُمْ (حدید/۴) بعد میفرماید: او از رگ گردن به ما نزدیکتر است ؛ وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ (ق / ۱۶) و در آخر میفرماید : او از ما به ما نزدیکتر ؛ أَنَّ اللَّهَ يَحُولُ بَيْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ (انفال /۲۴) مهم درک این معناست ، اما در شرائط سخت دنیا روزها و یا ماه ها و سالها در غفلت ایم و دریافت این آیات قرآن محروم هستیم. اما در برزخ به این آیات نزدیک میشویم‌؛ چرا که از یک سوی ، چنان شرائطی از تنهایی و خوف و خشیت بر انسان مستولی میشود که متوجه حضرت رب العالمین میشود، و از سوی دیگر چون حواس ظاهری انسان تعطیل شده مانند بینایی و شنوائی و حس و.. ، بیشتر به ملکوت عالَم متوجه است. حکیم بزرگ ملاصدرا گوید: "مرگ" باعث قطع علائق و حواس ظاهر شده و در نتیجه مانع از صحبت اغیار میشود و انسان آماده رجوع به محضر ربوبی میشود. ✅ ۲ )حضور انسان دربرزخ به سه شکل است: "حشر ، رجوع ، انقلاب" "حشر" یک حرکت بی اختیار است که در دست دیگری است گرچه انسان نخواهد هم باید برود ، می‌فرماید: «وَ لَئِنْ مُتُّمْ أَوْ قُتِلْتُمْ لَإِلَى اللَّهِ تُحْشَرُونَ.[آل‏ عمران/۱۵۸] و اگر بميريد يا كشته شويد، قطعاً به سوى خدا گردآورده خواهيد شد.» تعبیر دوم ، "رجوع" است که انسان بسوی او میرودوبه تعبیری بازمیگردد؛ "إِنَّا لِلَّٰهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ" (بقره/۱۲۹) تعبیر سوم ، "انقلاب" است که انسان با همه هویت خود با دست الهی به تمام معنا روی بخدا میکند ؛ "إِنَّا إِلى‌ رَبِّنا مُنْقَلِبُونَ" (اعراف/۱۲۵ و شعرا/۵۰) این تعبیر بسیار از تعبیر حشر و تعبیر رجوع بالاتر است. دراین موردقبلاهم سخنی داشتیم که ازتکرارآن خودداری میکنیم. ✅ ۳ ) در آن محضر ربوبی ؛ اعمال آدمی جملگی ظاهر میشوند . همه اعمال ، چه ظاهر آن و چه باطن آن . قرآن چنین تعبیر فرموده : «بگو اين مرگى كه از آن فرار مى ‏كنيد سرانجام با شما ملاقات خواهد كرد سپس به سوى كسى كه داناى پنهان و آشكار است بازگردانده مى‏ شويد آن گاه شما را از آنچه انجام مى‏ داديد خبر مى‏ دهد ؛ - ثُمَّ تُرَدُّونَ إِلى‏ عالِمِ الْغَيْبِ وَ الشَّهادَةِ فَيُنَبِّئُكُمْ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ (جمعه /۸)». جالب اینجاست که ؛ اعمال حاضر میشوند و فرشتگان نسبت به همه خصوصیات آن اعمال، توضیح میدهند ، لذا قرآن فرمود : "فَيُنَبِّئُكُمْ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ.." علامه طباطبایی در معنای این فقره ازآیه سوره جمعه مینویسد: حقیقت اعمال آدمی و همه تبعات آن ،به روشنی به انسان نشان داده میشود... و این خود نوعی "محاسبة الاعمال" است که به حسابِ اعمال آدمی هم رسیدگی میشود.(المیزان۲۶۸/۱۹) ✅ ۴ ) اما اینکه کدام "عمل" بدرد برزخ میخورد خود مسئله مهمی است. استادعزیزمادرکلاس خصوصی"معاد" میفرمود:ازآنجاکه برزخ محدودیت داردوتوسعه عالَم محشروقیامت را ندارد ممکن است برخی اعمال بسیارسنگین در آنجابه کارنیایدوذخیره قیامت شودوعمل های کوچکتردربرزخ مفیدباشد. به ذهنم میرسد؛شایدغیرازنوع عمل، خود افرادو حالات روحی شان دخالت داشته باشد. درروایات درمیان هزاران عمل صالح، نماز وروزه وحج و ولایت اهلبیت درقبرنمایان میشود وانسان را متنعم میکند. ودر برخی روایات نیز ، "صبر" را هم فرموده اند که درعالَم برزخ برای انسان بسیار مفید است. از اساتیدی که در محضرشان صُحُف "عرفان" میخواندیم شنیدیم که میفرمودند: دو حقیقت است که به تمام معنا درقیامت ظهور میکند ؛ یکی ؛ "معرفتُ الله" است. که فرمودند:"ان المعرفة هنا بذر المشاهدة فى العقبى"(اسفار۳۸/۹) و حقیقت دیگر ؛ "محبت و لطف به خلق خدا" میباشد. دربیان امام‌صادق(ع)آمده:وقتی خدا مؤمن را از قبرش بر می‌انگیزاند، همراه اووجودِ مثالی خارج میشود که پیشاپیش اوحرکت میکند ودرمواجه با منظره های ترسناک قیامت می‌گوید: نگران مباش، تو را از جانب خدا بشارت باد به کرامت و خوشحالی. تا اینکه در برابر خدای جلیل قرارمیگیرد.. وآن وجود مثالی میگوید: من همان شادی و سروری هستم که تو آن را بر قلب برادر مؤمنی در دنیا داخل کردی...: أَنَا السُّرُورُ الَّذِی کنْتَ أَدْخَلْتَ عَلَى أَخِیک الْمُؤْمِنِ فِی الدُّنْیا..(کافی۱۹۰/۸) چنین است قیامتِ انسانهای عارف و دلسوز خدائی ، خوشا بحالشان. ادامه دارد..

🔵موضوع : همراهان ما در برزخ 🔶 فرشتگان همراهان آدمی درعالَم قبر 🔹فیض کاشانی ازشیخ مفید نقل میکند؛ همانطوریکه برای کافر نکیرومنکراست، برای مومن دوفرشته بنام بشیرومبشر است.(علم الیقین/۱۰۷۳) 🔹قرآن از یک سلسله گفت و شنود میان انسان ها بافرشتگان الهی یاد می کند. 📌الف) گفتگو با فاسدان: كسانى كه بر خويشتن ستمكار بوده‌اند، وقتى‌ فرشتگان جانشان را مى‌گيرند، مى‌گويند: «در چه حال بوديد؟» پاسخ مى‌دهند: «ما در زمين از مستضعفان بوديم.» مى‌گويند: «مگر زمين خدا وسيع نبود تا در آن مهاجرت كنيد؟» ؛ قَالُوا فِيمَ كُنْتُمْ ۖ قَالُوا كُنَّا مُسْتَضْعَفِينَ فِي الْأَرْضِ ۚ قَالُوا أَلَمْ تَكُنْ أَرْضُ اللَّهِ وَاسِعَةً فَتُهَاجِرُوا فِيهَا(نساء/۹۷) 📌ب)گفت وشنودها به صالحان که به آنان می گویند: «سلام برشما؛ بجهت آنچه ازاعمال نیک انجام دادید پس واردبهشت شوید » -الَّذِينَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلَائِكَةُ طَيِّبِينَ ۙ يَقُولُونَ سَلَامٌ عَلَيْكُمُ ادْخُلُوا الْجَنَّةَ بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ (نحل/۳۲) 🔶 اعمال آدمی همراه همیشگی انسان ✅ ۱ ) هویت آدمی در سه بخش خلاصه میشود ؛ باورها واندیشه ها ، رفتار و اعمال ، اخلاق . از روایات استفاده میشود آنچه در برزخ همراه آدمی است رفتار او و اخلاق اوست.وظاهرا باورهاواعتقادات بصورت جدی درقیامت بررسی میشود. ✅ ۲ ) در مورد حضور اعمال در برزخ این حدیث بسیار مهم است ؛ پیغمبر (ص) به یکی از یاران خود بنام قیس فرمود : وقتی دفن میشوی همراهی با تو دفن میشودواوزنده است وتو مرده واگر او نیکوباشدتورادر تخت کرامت مینشاندواگربدباشدتورا میگزد .. او"عمل" توست . ؛ یا قیس من قرین یدفن معک وهو حی ، وتدفن معه وانت میت .. ؛ وهو فعلک »(امالی صدوق) ✅ ۳) در اثبات حضور برخی از اعمال این روایت شاهد خوبی است ؛ امام صادق(ع) فرمود: "وقتی مومن وارد عالم قبر میشود،نماز ازسمت راست وزکات از سمت چپ ونیکی هایش براوواردمیشوند و 'صبر' اودرناحیه ازقبرحضورپیدامیکندواذا وبه نماز وزکات و اعمال نیک میگوید؛اگرازشماکاری برای تین فردساخته نبود ، من هستم. ؛ .. قال الصبر للصلوة و الزكوة والبرّ:دونكم صاحبكم، فان عجزتم عنه فأنا دونه"(کافی،ج۳ص۲۴۰) نکته جالبی در این حدیث است ؛ وقتی اعمال برای دستگیری انسان موفق نیستند،"اخلاق"امیدبخش است. واین تاثیر مهم اخلاق است. ✅ ۴)حضوروتجسم اخلاق و ملکات آدمی در برزخ بسیار قابل توجه است. امام صادق(ع) میفرماید : "وقتی سعد ازدنیا رفت در تشییع او هفتادهزار فرشته حضورداشتندو پیامبر (ص)کنارقبراو ایستاد و اورا به عنوان الگو معرفی نمود .. مادر سعد در خطاب به جنازه فرزندش گفت:ای سعد گوارایت باد این همه کرامتِ خدا. پیامبر (ص) فرمود:ای مادر سعد چیزی را به خدا نسبت مده! سعد دارای زبان تندی در خانه بود ! ...فقالت امه: هنیئاً لك یا سعد و كرامة. فقال لها رسول اللّه: یاامّ سعد، لاتحتمی علی اللّه .. فقال: ان سعداً كان فی لسانه غیظ علی اهله."(امالی صدوق/۳۱۵وامالی طوسی۴۲۷) ✅ ۵ )اعمال گذشته انسان؛نه بایگانی شده است،نه اعتباری،نه حواله ای. اعمال آدمی؛ موجود، و زنده است. یعنی همکنون باوجودباطنی ما “اتحاد” داردآنطوریکه غذادربدن وجودداردوبلکه بالاتر. صدرالمتالهین گوید: "عمل" چون از ذات و جوهره انسان میشود، نه تنها درآخرت انسان رارها نمی کند وبلکه دردنیا هم رها نمی کند وخود ماشده. به تعبیراستادم حضرت علامه حسن زاده؛ مانندسیب سرخ است که رنگ وطمعش ازخودش وباخودش هست وقابل جداکردن نیست. ✅ ۶)قرآن؛ همه اعمال انسان را"مجسم" معرفی میکند: "یوم تجدکل نفس ماعملت من خیر محضراً"(آل عمران/۳۰) ونیز؛هر کسی را گِرو عمل خود معرفی میکند:"کل نفس بما کسبت رهینه" (مدثر/۳۸) واین پیوستگی عمیق انسان و عملش در قبر ظهورجدی تر دارد. پیرمرد محتکر گندم، در زمان اشغال متفقین و گرسنگی مردم، از قبول پول اندک ویا مناسب بامقدار فروش، سرباز زده ومیگوید: “برو بالاتر” ! و روزی همین شخص زیر دست دکتری در بیمارستان فیروزآبادی شهرری میرود تا پایش را که عفونت کرده مداوا کنند ،تصمیم پزشک، به قطع پا گرفته میشود وپزشک معالجش به جرّاح که می خواهدپا رااز مچ قطع کند،می گوید ؛ “برو بالاتر”! تااینکه پای او را از بالای ران قطع می کنند!و پزشک جراح ، همان شخصی است که در نوجوانی به آن پیرمرد برای خرید گندم مراجعه کرده بودواودربرابرپیشنهاد هر قیمتی میگوید: برو بالاتر ! بله ؛ عمل آن پیرمردگندم فروش ، “زنده” است و “برو بالاتر” انعکاس عمل خود اوست! ادامه دارد ..

🔶موضوع : عذاب برزخ 🔴حضرت امیر(ع)در نامه به محمد ابن ابی بکر نوشت ؛ «آن زندگانی سخت،که خدادشمنش را به آن هشدارداده است ، [اشاره به آیه ۱۲۴سوره طه است ؛  وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنْكاً وَ نَحْشُرُهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ أَعْمى‌ ] عذاب قبر است؛ وإن المعیشة الضنک التی حذر الله منها عدوه،عذاب القبر»(امالی طوسی/۲۷) 🔻نکته ها: ✅۱) معذب بودن برخی ارواح اموات در قبر یک واقعیت است که هیچ مومنی منکر آن نمیتواند باشد و نیست. 🔺پیامبر در پایان نماز‌هایشان این جمله را می‌خواندند: «اعوذ بک من عذاب القبر.» خدایا پناه می‌برم به تو از عذاب قبر.» (بحار ج ۶ ص۲۰۵) 🔺ازحضرت صادق سوال شد؛آیا کسی از فشار قبردرامنیت است؟ فرمود:بسیار کم هستند.(بحار۲۱۴/۶) 🔺امام صادق (ع) فرمود: «به خدا قسم تنها چیزی که من برای شما از آن می‌ترسم برزخ است ؛ "اتخوف علیکم فی البررخ" ».(کافی۲۴۲/۳) ✅ ۲) شهيد مطهرى مى گويد: مـطـابـق نـصـوص قـرآن و روايـات مـتـواتـر و غـيـر قـابـل انكارى كه از رسول اكرم(ص)و ائمه اطهار(ع) رسيده است؛ چـنـيـن نيست كه انسان پس از مردن درحال شبيه به بيهوشى فرو رود و هيچ چيز را احساس نكند، نه لذتى وسروری داشته باشد و نه اندوه و دردى، بلكه همه چيز راحس میكند، از چيزهايى لذت مى برد و از چيزهاى ديگر رنج میبرد» به ذهن من میرسد؛ از مجموع روایات درباب وحشت ازقبر وبرزخ استفاده میشود؛ مومن نسبت به قبر و برزخ نمیتواند بیخیال ویامغرورباشد که من درآن موطن راحت خواهم بود،وازطرفی هم نباید ناامید از عنایات خدا وشفاعت اهلبیت(ع)بود،یعنی بایددربین خوف و رجاء بود. ✅ ۳)حیوانات نیز،عذاب قبرکافران را درک میکنند؛ پیامبراسلام(ص)میفرماید: "من وقتی قبل ازنبوت چوپانی میکردم گوسفندان وشتران یکباره دربیابان هراسان میشدند..بعدازنبوت ازجبرئیل پرسیدم وفرمود:ضربه ای که به کافردرآن عالَم میزنندهمه موجودات هراسان میشوند مگر انسانها و اجنه. 'ان الكافر یضرب ضربة ماخلق اللّه شیئاً الی سمعها ویذعر لها الاّالثقلین فقلنا"' (بحار۲۲۶/۶) ✅ ۴ ) فیض کاشانی درباره عذاب هایی مانندفشار قبر میگوید: "اینها خبرهای صحیحی است، اما اسراری دارند که درک آنها برای ما زندگان ممکن نیست؛ زیرا هر چه در عالم آخرت مربوط می شود، ازعالم ملکوت است که برای ماقابل حس ومشاهده نیست کسی که خصلت های زشت وزیبادردرون او ریشه کرده است همین خصلتها درهنگام مرگ به وسائلی آرام بخش ویاعذاب دهنده درجان اومبدل میشوند". ✅ ۵ ) راه شناخت مااز احوالات وخیم دربرزخ توجه به سخنان ائمه(ع)است که باعالم غیب درارتباط هستند. نوبت بعد؛ سخنان اهل دل واصحاب بصیرت،خصوصا آنانکه با توجه به باز بودن "چشم برزخی" گزارشی از برزخ و برزخیان میدهند. 📌نمونه اول: ابوبصیرگویدامام صادق(ع) فرمود:دختررسول الله بنام رقیه مُردوبعداز دفن پیامبردعانمودکه خدااورا ازفشارقبر ایمن فرماید .. انی سألت ربی ان یهب لی رقیة من ضمّةالقبر (بحارج۱۲۰/۷) 📌نمونه دوم: حال حضرت زهرا(س) نسبت به قبر و برزخ درخورتوجه است ؛ ایشان به علی (ع) سفارش نمود بعد از غسل شبانه و کفن ودفن ، زود از سر قبرم فاصله مگیر ، بِمان وتلاوت قران کن ودعا بخوان تا من با قبر انس بگیرم . آن ساعات ساعاتی است که میت به انس با زندگان سخت نیازمند است ؛ - فانها ساعة یحتاج المیت فیها الی انس الاحیاء . 📌نمونه سوم: فقرات مهم دعای ابوحمزه که امام سجاد (ع) از تنهایی و فشار قبر می نالد... 📌نمونه چهارم : علامه حلی در وصیتنامه اش به فرزندش فخر المحققین مینویسد: « به قدر امکان به زیارت قبرم بیا و قرآن بخوان ؛ - وزر قبری بقدر الامکان واقراء علیه شیئاً من القران » (قواعد الاحکام ۷۱۷/۳) ✅ ۶ ) عذاب قبر ، عذابی است که روح در عالَم برزخ آن را درک میکندومیچشد. تحقق این باور دینی وعقلی، ضرورتاً منحصر دراین نیست که بدن میت در گودالی دفن شود. هر میتی به مجرد انقطاع روح ازبدنش، بایک قالب وبدن مثالی- که قبلا درباره آن توضیحاتی عرضه داشتیم- وارد عالم برزخ میشود و تمام احکام خوب و یا بد برزخ برای او محقق میشود. چه دردریا غرق شودویا درهوا منفجر شود و پورد شودو یاخوراک حیوانی شود و.. یکی ازاصحاب حضرت صادق(ع)گوید از امام(ع)پرسیدم؛ شخصی که به دار آویخته شده و روی دار بدنش مانده ، آیا او را هم عذاب قبر دارد؟حضرت(ع) فرمود:آری خدا به هوا امرمیکندکه اورا درفشارخودبگیرد.»(کافی۲۴۱/۳) ادامه دارد..

🔶موضوع : روزنه ای برای دوری از عذاب قبر 🔵 خدای دنیا خدای رحمان و رحیم است و همو خدای قبر و قیامت است. در دعای پیامبرآمده : "یا رحمن الدنیا و الاخره و رحیمها" پس در آنجا غلبه با "رحمن ورحیم" خواهدبود. براین اساسِ عقلی و استدلالی روشن ، حتما خدای مهربان برای برون رفت از عذاب قبر راهکاری ارائه نموده که بسیار کارساز است . امام صادق(ع)فرمود: "پیامبر بر بالین محتضرمی آیدومنزل او در بهشت را نشانش میدهد..راوی میگوید ازحضرت پرسیدم پس عذاب؟فرمود: مومن عذابی ندارد.؛هیهات ما علی المومنین منها شئ.(بحار ۱۹۶/۶) مشکل اینجاست که به مومن بودن خود اطمینان صددرصدی نداریم! 🔵نکات مهم این بحث: ✅ ۱ ) باید روزنه ی امید را در باطن و دل خود مهیا سازیم وباخود ببریم . گاهی؛کار خوب، گاهی؛عبادت مخفی و مخلصانه، گاهی؛دستگیری های مهم و مخفیانه و.. خصوصا دل به رحمت الهیه داشتن از اموری است که میتواند در نهان آدمی روزنه ای بسوی آرامش در جهان برزخ شود. توضیح مطلب چنین است ؛ برخلاف آنچه به اذهان ساده میرسد ودر کتابهانوشتند،ریشه این عذاب هاازبیرون نیست،بلکه؛عذاب قبر از ذات و هویت خودِانسان است ، یعنی در واقع همه آن عذابها امروز به شکل شهوت و غضب و مکر و حسد و ظلم در باطل انسان تبهکار موجود است و همه اینهادر همین نشئه دنیا با اوست که به مجردمرگ و ورود به قبرهمه اینها ظاهر میشود. به تعبیر استادم علامه حسن زاده آملی؛ انسان در آن سرا ، میهمان داشته های خویشتن است واخلاق واعمال اوست که به صورتهای مختلف مار و عقرب و آتش و ..برایش مجسم میشود. ازحرفهای اصولیِ حکیم متاله صدرالمتالهین است که؛ "عذاب چیزی بیرون از خود میت نیست." (ر.ک؛الشواهدالربوبیه و الاسفار) ✅ ۲ )در نکته بالا به این نتیجه رسیدیم ؛قبر و برزخ، انعکاس باطن ماست. نکته دقیق وعمیقی دراینجاست؛طبق احادیث نوعِ عذاب های برزخ مانند؛ فشار قبر وتنهایی ووحشت قبراست. حال؛اگرکسی بتوانددرزندگی دنیایی خود از "قلب گشاده" که از آن به "شرح صدر" تعبیر میشود،بهرمند باشد،یعنی؛دارای"دل پرظرفیت" باشد وبا مهر ومحبت وخیرخواهی برای دیگران باشد،حتما از عذاب قبر درامنیت است. آنانکه دلهای بی ظرفیت و تنگ که مملو از کینه و حسد وبی مهری و تندخوئی هستند، در قبر همین بی ظرفیتی ها ظهور میکند و "تنگنای قبر"میشود. ویاآنانکه با قدم ویازبان خودباعث تاریکی زندگی دیگران ویا تاریکی جامعه میشوند و مانع از رفاه وآرامش مردمان میشوند ویاباعث خاموشی چرخ زندگی کسی میشوند؛اینان در قبر گرفتار عذاب برزخی بنام "تاریکی قبر"میشوند. همانطوریکه اگر کسی باعث تنهایی یک فردی در زندگی، یا در اقتصاد، یا در اجتماع بوسیله شایعه سازی وپرونده سازی شود، درقبرگرفتارعذاب برزخ بنام "تنهایی قبر" میشود. وهمانطوریکه آنکه زبانش دردنیامانندمار و عقرب بوده در قبر گرفتار مار وعقرب میشودویااخلاقش مانندگرگ وسگ وحشی است گرفتارگرگ و سگ میشود. ونیز اگر کسی موقعیت های مثبت را اززیر پای کسی ظالمانه بکشد،در برزخ گرفتارعذاب "سرازیری وسقوط قبر" میشود. ✅ ۳ ) باید از اموری که موجبات عذاب قبر را زمینه سازی میکند، جداً دوری جست؛ 🔺بیشترین چیزی که میتواند به عذاب قبر منتهی شود؛طبق بیان امام علی(ع) اموری است مانند بی موالاتی درطهارت ونجاست، وفتنه انگیزی بین مردم بوسیله زبان، وحرکتهای ناروا با همسر.(علل الشرائع/۳۰۹) 🔺درحدیث دیگری؛ یاری نکردن مظلوم باعث عذاب قبر میشود. درروایتی آمده؛یکی ازعالمان بنی‌اسرائیل ازدنیا رفت و فشار قبر بر او وارد شد چرا که او از کنار مظلومی گذشته بود و او را یاری نکرده بود.(ثواب الاعمال/۱۱۱) ✅ ۴ )دراین موضوع، اموری شمرده شده که مانع از عذاب قبرمیشوند. برخی ازآن امورچنین روایت شده؛ 🔺 پیامبر(ص)فرمود؛زیادصلوات بفرستید؛ زیراصلوات تبدیل به نوری در قبر میشودوبرزخ را روشن میکند؛ أکثروا الصلاةعلی فان الصلاةعلی نور فی القبر..»(مستدرک الوسائل ۳۳۵/۵) ‌🔺پیامبر(ص)به امیرالمومنین(ع)فرمود: "به 'شیعیانت' بشارت ده که در لحظه مرگ حسرتی نخواهید داشت و از وحشت قبر در امنیت هستید و در قیامت محزون نخواهید بود ؛ -یا علی ابشر وبشر فلیس علی شیعتک..الوحشة فی القبور.."(بحار۱۹۸/۷) 🔺امام باقر(ع)فرمود:«هركه ركوع نمازش راكامل انجام دهد،هيچ ترس ووحشتى در قبر به سراغش نمى‌آيد؛-مَن أتمَّ رُكوعهُ لم تَدخله وحشةٌ في قبرِه»(ثواب الأعمال/۵۵۱ ) 🔺امام رضا(ع) فرمود: «خواندن نماز شب وهفتاد باراستغفرالله گفتن،موجب ایمنی ازعذاب قبرمیشود».(مستدرک۳۳۱/۶) 🔺دوری ازعذاب قبرراازخداخواستن ؛ دعای هرصبح وشب امام صادق: "اللهم إِنی أعوذ بک من عذاب القبرومن ضیق القبرومن ضَغطة القبر"(مکارم الاخلاق/۱۲۷) 🔺زبان شکرداشتن؛ حمدایضئ لنابه ظلمات القبر (دعای ۱صحیفه) ادامه دارد..

🔶موضوع : پاک شدن روح در برزخ 🟢این روایت را ملاحظه کنید؛ امام کاظم‌(ع) به عیادت بیماری تشریف بردند و همراهان آن بیماری از حضرت موسی بن جعفر(ع) تقاضا نمودند تامرگ را توصیف نماید . و ایشان فرمود: "مرگ جایگاه پاک شدن و خالص شدن است ؛ الموت هو المصفاة" 🔻به نکات این موضوع بذل عنایت کنید؛ ✅ ۱ ) مرگ پوسیدن و در زمین پراکنده شدن نیست. مرگ چیدن میوه رسیده و پر آبی است که بوسیله باغبان انجام میشود. واین چیدن توسط خدای حکیم برای هدفی بالاتراست. و میتواند آن هدف "پاکی و تعالی و آمادگی بقاء همیشگیِ انسان" باشد. ✅ ۲ ) اگرچه برزخ جایگاه پاک شدن است ، اما متاسفانه برای یگ گروه؛ پاکی و خلاصی وجود ندارد و آنان "ظالمین" هستند. درقرآن به صراحت رحمت را شامل طیبین‌ میداند؛ "الذین تتوفاهم الملائکه طیبین".(نحل/۳۲) و مقصود از "طیب" ؛ پاکی از "ظلم" است بدلیلِ آیه ۹۷ سوره نساء ؛ "الذین تتوفاهم‌الملائکه ظالمی انفسهم" و آنانکه آغشته به "ظلم" باشند براساس آیه ۹۳ انعام؛ مرگِ سخت و برزخ بسیار پر عذابی دارند ؛ "اذ الظالمون فی غمرات الموت و الملائکه باسطوا ایدیهم اخرجواانفسکم" پس در نتیجه ؛ آنان که مدت عمرشان آلوده به ظلم نشده باشند ، چه بسا ناپاکی های دیگرشان در برزخ قابل پاک شدن و ترمیم باشد انشالله . ✅ ۳ ) مقدار زمان و جایگاه برزخ برای پاک شدن و یا خالص شدن ، به مقدار رسوخ زشتی و معاصی در روح انسان برمیگرددکه چه مقدار باطن آدمی آلوده شده باشد. علامه طباطبائی میگوید: "از رفتار آدمی یک هیئت و صورت نفسانی سعادت یا شقاوت ایجاد میشود که دارای لذت و یا درد خواهد بود و در صورتی که آن رفتار خوب و یا بد ،تکرار شود، ملکه راسخه ایجادشده و نفس آن را قبول کرده و بانفس خواهد بود." (المیزان ۱۸۳/۱) ✅ ۴ ) پاکی و خلوص نفس از دیدگاه فیلسوفانه ، چنین است : درعالَم برزخ ؛ خودِ "نفس" که روح آدمی است بعنوان کسی که در ایجاد صورتهای زشت برای خودش به عنوان "علت فاعلی" دخیل بوده است ، اما چون همین روح از سوی دیگر دارای برخی ازخوبیها هم درمدت عمر خود دردنیا بوده، با فضل الهی؛ مشغولِ به ترمیم سازی ملکوتی شده و خود را به پاکی میرساند . ✅ ۵) در پاکسازی و خلوص روح در برزخ ، کار فقط بدست خود روح انسان به تنهایی نیست ، و گاهی اصلا انسان ، به تنهایی توانایی چنین پاکسازی و طهارت برزخی را برای خود ندارد. دراینجاست که "وسائط فیض" که فرشتگان و‌اهلبیت (علیهم السلام) هستند، دخالت بسیار مهم و نقش بی بدیلی خواهند داشت. پیامبر(ص) وعترت (ع) بعنوان شفیعان موثر بر عالَم برزخ سیطره و اشراف دارندو درنتیجه در زوال آن صورت های کریهه و هیئات شقیه که بر روح مومنی نشسته ، وساطت میکنند والبته وساطت آنان مورد قبول قرار گرفته و روح آن انسان مستعد ، پاک میشود.و این همان، شفاعت است. انشالله در قسمت های بعدی میگوییم که؛ شفاعت را بایدازاینجابوسیله ارتباط خالصانه با ائمه معصومین (ع) با خودبه برزخ وقبر،بُرد. ✅ ۶ ) اصل این مطلب که برای پاکی و طهارت روح در برزخ ، عنایتی از بیرون شامل حال نفس میشود ، مورد تایید جناب فیلسوف بزرگ ابن سینا قرار دارد که میگوید: "هر نفسی که توانائی قبول فیض را دارد. اما اگر قبول فیض برای آن نفس امکان پذیر نباشد،دراینجا به او از خارج امدادگری میشود. والبته اگر امکان قریب داشته باشد ونفس بتواند آنچه از ذات خودش میجوشد بهرمند شود، قطعااز ناحیه خودش مستفیض میشود. پس نفوس غیر مستکمله ، در صورت مفارقت از بدن، مُکمّلات دارند." (ر.ک : کتاب التعلیقات/۱۳۶ و ۲۳۸ ) ✅ ۷) همانطوریکه همه ما نتایج توسل و شفاعت "وسائط فیض" که ائمه اطهار هستند را در دنیای خود لمس کرده و چشیده ایم‌، در عالَم برزخ هم حتما خواهیم چشید انشالله و مهم این است عنایات آنان به مومنان در آن عالَم نزدیکتر است تا عنایاتشان در دنیا،چون ارواح در طبقه ی بالای طبیعت ودنیا قرار دارند،که عالَم مثال و برزخ است،وآن عالَم برزخ در همسایگیِ عالم‌ عقل است که موطن حضور اهلبیت (ع) و وسائط فیض است.پس تاثیر آنان و قبول ارواح هم نزدیکتر وبهترخواهد بود. (ر.ک:التعلیقات ابن سینا/۳۱۶) ✅ ۸ ) با توجه به تحلیلی که ملاحظه فرمودید؛در برزخ و قبر، روح انسان درمسیرپاک شدن است. پس؛ عذاب قبر لزوماً اختصاص به فاسقان و کافران نداشته باشد، وشامل برخی مومنان هم میشودتاازپاکی بهرمندشوند. رسول اكرم (ص) فرمود: «فشار قبر براى مۆمن كفّاره نعمت‏هایى است كه تباه كرده است . ؛ - ضَغْطَةُ القَبرِ لِلْمۆمِنِ كَفّارةٌ لِما كانَ مِنْهُ مِنْ تَضْییعِ النِّعَمِ»(علل الشرائع/۳۰۹) پس در واقع؛اداء دِین و پاکی مومنان از مسیر سختی های برزخ میگذرد. ادامه دارد...

🔶موضوع:نقطه پیدایش نعمتهادربرزخ در اینکه ارواح انسانهای مومن پس از مرگ ، در بهشت برزخی استقرار میگیرد ، شبهه و بحثی نیست . ابوبصیر میگوید ؛ از حضرت امام صادق (ع) پرسیدم ارواح مومنان بعد از مرگ کجا هستند؟ امام فرمود : " در بهشت هستند در صورت وشکلی مانند صورتهای ظاهری شان در دنیا ؛ - فی روضه کهیئه الاجساد" (فروع کافی ۳ ص ۲۴۵) 🔹نکاتی از این بحث را تقدیم دارم : ✅ ۱ ) در مورد نعمتهای بهشت برزخی در قرآن سوره واقعه به چهار چیز اشاره شده است که ارواح مومنان بهرمندند؛ الف)سلام مِن اَصحابِ یَمین = که اشاره به ارتباط فرشتگان و خوبان دارد. ب) فَرَوْحٌ = راحتی و آسایش ج) وَرَيْحَانٌ = رزق و روزی مستمر د) وَجَنَّتُ نَعِيمٍ = بهشت پر از نعمت ✅ ۲ ) سوال اینجاست این بهشت و نعمت های آن که در عالَم قبر به مومنان عرضه میشود ، از کجا ساخته شده و ریشه میگیرد؟ تشریح سوال بالا به این شکل است ؛ آیا بهشت و نعمت های آن که در سوره واقعه آمده ؛ با اراده روحِ شخصِ صالح موجود میشود ویا از بیرون ترتیب یافته است و تقدیم او میشود؟ اگر از ناحیه خود اوست ، تمثل اخلاق و باورها شخص است؟ ✅ ۳ ) قبل بررسی سوال بالا ، این مطلب را تقدیم دارم : در "قیامت" نعمت های بهشتی با اراده آدمی ، موجود میشود. یعنی وقتی مومنی در قیامت وارد بهشت شد ، به او گفته میشود هر چه میخواهی اراده کن و آن چه مورد علاقه توست موجود میشود ، به تعبیر قرآن یک ذکر "سبحانک اللهم " میگوید و نعمت مورد علاقه اش را تحویل میگیرد: "دَعْوَاهُمْ فِيهَا سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ" (یونس/۱۰) در حدیث است : نامه از سوی خدا به بهشتی میرسد که نوشته شده ؛ "از حی قیوم به حی قیوم .. آنچه اراده کنی برایت موجود میشود.. ؛ - مِنَ الْحَیِّ الْقَیُّومِ الّذی لا یَمُوتُ اِلَی الْحَیِّ الْقَیُّومِ الّذی لا یَمُوتُ، اَمّا بَعْدُ فَاِنّی اَقُولُ لِلشَّیءِ کُنْ فَیَکُونُ وَ قَدَ جَعَلْتُکَ تَقولُ لِلشَّیءِ ..."(علم الیقین فیض) شیخ و استادبزرگوار در بحث های عرفان یعنی مرحوم علامه حسن زاده آملی در کتاب "عیون مسائل النفس" بخوبی این حدیث را شرح نموده اند (ر.ک؛ عین ۴۹) ✅ ۴ ) بازگردیم به سوال ؛ سوال این بود ؛ آیا روح مومن در برزخ نسبت به "روح و ریحان" که رزق و روزی بهشتی است ، چنین قدرتی را دارد که خودش به اذن الهی بوجود آورد؟ در این مورد ، حقیر در نصوص و احادیث مربوط به برزخ و عالَم قبر چیزی نیافته ام که روح مومن در برزخ بتواند آنچه دوست دارد را ، لباس وجود بپوشاند و از او بهره ببرد. اما به گمان این قلم ، تا حدودی خواسته های مومن در قبر و برزخ ، محقق میشود. دلیل بر این مدعا میتواند از چند راه بدست آید : 📌یکم‌؛ "عالَم برزخ" نمونه ای و تصویری کوچک از واقعیات قیامت است ؛ رسول الله (ص) فرمود : "قبر گلستانی از بهشت و حفره ای از آتش جهنم است ؛ القبر روضه من ریاض الجنه او حفرة من حفرالنيران" پس همانطوریکه در قیامت ، "اراده" انسان موثر است در برزخ هم که یک نمونه ای ازقیامت است،اراده انسان موثر است وروح مومن درآنجامیتواند به خواسته هایی دست پیدا کند . 📌دوم ؛ درآیات قرآن تبیث شده که روح مومن را فرشتگان تا برپایی قیامت همراهی میکنند. که ما در نوشتارهای قبل به آن تصریح نمودیم؛نشان از خدمت رسانی فرشتگان به مومنان در تحقق خواسته هایش خواهدبود. 📌سوم؛ واقعیتی در کار است که هم شرع و هم عقل آن را تایید میکند و آن این است که ؛ نعمت های بهشت برزخی در عالَم قبر که به مومنان میرسد ، همان اعمال و اخلاق و خواسته های آنان است که به صورتهای زیبا و واقعی مجسم شده و به خدمت صاحبان خود شرفیاب میشوند و روح مومن را در نعمت و شعف و شادی قرار میدهند. که این موضوع در نوشته های قبلی به اثبات رسید. بخشی از همین اخلاق این انسان سفر کرده به برزخ؛ نیت های بسیار بزرگ و نورانی است که موفق به انجام آن در عمرش نشده و جزو اخلاق و باورهای او بوده ، خوب ؛ قطعی است که برکات آن خواسته ها و نیت هائی که در دنیا داشته و به آنها نرسیده ، در بهشت برزخی ، به او میرسد و برایش متمثل میشود . ما این بحث مهم را در آینده با عنوان "تکامل برزخی" تقدیم میکنیم. 📌چهارم ؛ شاید این توانایی روح مومن در بهشت برزخی که به خواسته های مثبتش در عالَم قبر دست پیدا میکند ، یکی از درجات او باشد که خدا به عنوان "کرامت" به او عنایت کرده است ؛ سخن جالب اموات از آن عالَم به خانواده خود چنین است که " ای کاش میدانستید که خدا به ما مقام 'کریم' بودن عنایت کرده" : قِيلَ ادْخُلِ الْجَنَّةَ ۖ قَالَ يَا لَيْتَ قَوْمِي يَعْلَمُونَ . بِمَا غَفَرَ لِي رَبِّي وَجَعَلَنِي مِنَ الْمُكْرَمِينَ (یس /۲۷). ادامه دارد..