هر که عیبِ دگران پیشِ تو آورد و شمرد بی‌گمان، عیبِ تو پیشِ دگران خواهد برد #سعدی 🌿@adabavin | ادب آوین🪶

ریغ رحمت را سر کشیدن: به معنی مردن و درگذشتن است با لحن مزاح و ظرافت و تمسخر و تحقیر. ظاهراً این تعبیر از «غرق رحمت شدن» و «غریق رحمت شدن» استخراج شده است و آن را «غرق‌ریغ رحمت شدن» نیز گویند. فرهنگ لغات عامیانه محمدعلی جمالزاده‌ 🌿@adabavin | ادب آوین🪶

ای بیخبران شکلِ مُجَسَّم هیچ است، وین طارَمِ نُهْ‌سپهرِ اَرْقَم هیچ است، خوش باش که در نشیمنِ کَوْن ‌و فَساد. وابستهٔ یک دمیم و آن هم هیچ است! #خیام 🌿@adabavin | ادب آوین🪶

طارَم: خانه چوبی اَرقَم: مار سیاه و سفید و کشنده کَوْن: جهان #واژه‌نامه 🌿@adabavin | ادب آوین🪶

گرچه در آب و آتشم، سوزم و گریم و خوشم گر بوَدم هزار جان، جمله فدای میهنم چند تو خوانی ام که «ها، خانه رها کن و بیا!» نیست وطن لباس تن، تا که ز خویش برکنم غرب وطن نمیشود، خانهٔ من نمیشود شرق کهن نمیشود، خانه چرا دگر کنم؟ مهر وطن سرشت من، دوزخ آن بهشت من روز و شبان و دم به دم، دم ز وطن وطن زنم #حمید_مصدق 🌿@adabavin | ادب آوین🪶

ز آن می که حیات جاودانیست بخور سرمایه لذت جوانی است بخور سوزنده چو آتش است لیکن غم را سازنده چو آب زندگانی است بخور #خیام 🌿@adabavin | ادب آوین🪶

بیا که در غم عشقت مشوشم بی‌تو بیا ببین که در این غم چه ناخوشم بی‌تو شب از فراق تو می‌نالم ای پری‌رخسار چو روز گردد گویی در آتشم بی‌تو دمی تو شربت وصلم نداده‌ای جانا همیشه زهر فراقت همی چِشَم بی‌تو اگر تو با من مسکین چنین کنی جانا دو پایم از دو جهان نیز درکشم بی‌تو پیام دادم و گفتم بیا خوشم می‌دار جواب دادی و گفتی که من خوشم بی‌تو #سعدی 🌿@adabavin | ادب آوین🪶

گر باده خوری تو با خردمندان خور یا با صنمی لاله رخی خندان خور بسیار مخور ورد مکن فاش مساز اندک خور و گه گاه خور و پنهان خور #خیام 🌿@adabavin | ادب آوین🪶

#هوشنگ_ابتهاج 🌿@adabavin | ادب آوین🪶

تویی آن که در همه آیتی نگری به چشم خدای بین تویی آن که از «کشف الغطا» نشود تو را زیاده یقین شده از وجود مقدّست همه سِرِّ کَنز خفا مبین ز چه رو دم از «انا ربکم» نزنی بزن به دلیل این که به نور حق شده منتهی شرف کمال تو یا علی #فواد_کرمانی 🌿@adabavin | ادب آوین🪶

🎼 خواهی بیا بیا بیا بیا ببخشا خواهی برو برو برو برو جفا کن #همایون_شجریان 🌿@adabavin | ادب آوین🪶

درباره‌ی "دعِ الدّنیا و اهمِلها" (در بیتِ حافظ) این آخرین بیتِ نخستینِ غزلِ دیوانِ حافظ است: حضوری گر همی‌خواهی از او غایب‌مشو حافظ متَی ما تَلقَ من تَهوی دَعِ‌ الدّنیا و اهمِلها تاکیدم این‌جا بر معنای دقیقِ فعلِ امر "دَع" در بیت است. تاان‌جا که دیده‌ام اغلبِ شارحان مصراع دوم را چنین معنی‌کرده‌اند: "چون به وصال محبوب رسیدی، دنیا را نادیده‌بگیر و رهاکن" (استاد خطیب رهبر) "[...] دنیا را واگذار و رهاکن" (استادان هروی و خرمشاهی). "دنیا را رهاکن و آسان بگیر" (استاد استعلامی).  "[...] باید از دنیا و مافیها چشم‌بپوشی" (زنده‌یاد برگ‌نیسی) اما تکرارِ ظاهراً حشوگونه‌ی دو جمله‌ی "دنیا را واگذار / آن‌ را رهاکن"، گویا حکایت از تاکید و توجهِ حافظ به ظرائفِ معناییِ افعال در این مصراع دارد. و این تاکید و توجه با دقتِ بیش‌تر در معنای فعلِ "دَع" نمایان‌ می‌شود. این فعل ازسویی در بیتی ملمّع و مصراعی عربی آمده، و ازدیگرسو واژه‌ای قرآنی نیز هست. ازهمین‌رو احتمال آن‌که "حافظ" قرآن‌دان و تفسیرخوان، این فعل را بادقتی ویژه به‌کاربرده‌باشد، فراوان است. وقتی به منابع مراجعه‌کردم روشن شد در معنیِ این فعل تاکیدی نهفته که گاه برخی از مترجمانِ ادب‌پژوهِ قرآن به آن توجه‌کرده‌ند. به این آیات و معنای‌شان دقت‌کنید: یَومَ یُدّعونَ اِلی نارِ جَهَنّمَ دَعَّا: روزی که به‌سوی آتش جهنم "به‌شدت" رانده‌شوند (طور، ۱۳) [برگردان استاد بهاءالدین خرمشاهی]. چنان‌که ملاحظه‌می‌شود این‌جا استاد خرمشاهی قیدِ "به‌شدت" را در ترجمه لحاظ‌کرده‌اند. دقتی که البته ایشان جایی دیگر آن را وانهاده‌اند: فَذالکَ اللّذی یَدُع‌الیَتیم: این همان کسی است که یتیم را می‌رانَد (ماعون/ ۲). روشن است که این‌جا نیامدنِ قیدِ "به‌شدت"، تاچه‌حد از بارِ معناییِ ویژه‌‌ی این فعل و درنهایت دقت در برگردانِ مفهومِ آیه، کاسته‌است. راغب اصفهانی که ادیبی باریک‌بین بود و "محاضرات‌"اش سرشار از این نکته‌یابی‌ها است، در "مفردات‌ُ الفاظ‌القرآن"، ذیلِ مدخلِ "دَع" چنین آورده: "الدّفعُ الشّدید، و اَصلُهُ اَن یقالَ لِلعاثر: دَع دَع، کما یُقالُ له: لَعا". و همین دو آیه را شاهدآورده و آن‌گاه مصراعی از ابونواس را نقل‌کرده: دَعِّ الوَصیِّ فی قَفا یَتِیمِه. (تحقیق صفوان عدنان داودی، دارالقلم دمشق_دارالشّامیه بیروت، ۱۴۱۲ ق، صص ۱۵_۳۱۴). همان‌طور که می‌بینید در همه‌ی این نمونه‌ها آن تاکیدِ معنایی (شدت) مدنظرِ راغب بوده‌است. با این توضیحات، مصراعِ حافظ نیز باید چنین معنی‌کرد: دنیا را یک‌سره/کاملاً رهاکن و آن را واگذار! یادداشت‌های ادبی احمد‌رضا بهرام‌پور عمران 🌿@adabavin | ادب آوین🪶