#دین_و_سیاست نکته دیگر اینکه منظور از «سیاست ما عین دیانت ماست و دیانت ما عین سیاست ماست» بر گرفتن منش و روش سیاسى از دین است، نه به خدمت گرفتن دین در جهت سیاست هاى دلخواهانه و خودمدارانه، زیرا اساساً دین مبین اسلام با هرگونه سیاستى همخوانى نداشته و آن را مورد تأئید قرار نمى دهد. سیاست هاى شیطانى که همراه با دروغگویى، فریب و چپاول مردم مى باشند و با حیله و تزویر سعى در تسلط بر اموال و نفوس مردم داشته و فقط به فکر منافع شخصى و گروهى خود مى باشند، قطعاً مطرود اسلام است.  ۲

منظور از سیاست در این زمینه، سیاست مورد نظر آموزه هاى دینى است. امام على(ع) سیاست را ملازم با هدایت مى داند، تا آنجا که مى فرماید: «بدان به درستى بهترین بندگان خدا نزد خدا رهبر سیاسى عادلى است که هدایت شده و هدایت گر باشد»(نهج البلاغه، ص ۷۳). امام خمینى(ره) نیز همین برداشت از سیاست را ارائه مى کند و مى گوید: «سیاست این است که جامعه را هدایت کند و راه ببرد. تمام مصالح جامعه را در نظر بگیرد و تمام ابعاد انسان و جامعه را در نظر بگیرد و این ها را هدایت کند به طرف آن چیزى که صلاحشان هست و این نوع سیاست، سیاست ائمه معصومین و ادامه دهندگان راه آن ها یعنى علماء مى باشد»(صحیفه نور، ج ۱۲، ص ۲۱۸ - ۲۱۷). ۳

افزون بر این در تبیین جمله فوق☝️ چند موضوع حائز اهمیت است : ( الف. جامعیت اسلام: با مروری کوتاه بر قوانین اسلامی و آیات قرآن روشن می گردد که اسلام دینی است جامع و همه سونگر که تمام ابعاد زندگی انسان (فردی , اجتماعی , دنیوی , اخروی , مادی و معنوی ) را در نظر گرفته و همان گونه که مردم را به عبادت و یکتا پرستی دعوت نموده و دستورات اخلاقی و مربوط به خودسازی فردی را دارد احکام و دستوراتی در مورد مسائل حکومتی , سیاسی , اقتصادی , اجتماعی , قضایی و مربوط به اداره صحیح جامعه روابط بین المللی , حقوقی و... داراست و مقررات قضایی , حقوقی , روابط اجتماعی , مسائل اقتصادی , تربیتی و ... دارد و بدیهی است که اجرا و پیاده کردن چنین احکام و دستوراتی بدون قدرت اجرایی امکان پذیر نیست و حکومت دینی به معنای صحیح آن حکومتی است که جامعه را بر اساس قوانین الهی اداره کند و زمینه های رشد و استعدادها و امکان رسیدن انسانها به کمال و ایجاد جامعه ای برین صالح و شایسته را برای مردم آماده کند و با فسادهای اخلاقی اجتماعی و هر که موجب تباهی دنیا و آخرت انسان می شود مبارزه کند.  ۴

قرآن کریم در وصف مردان الهی فرموده : ((الذین ان مکناهم فی الارض اقاموا الصلاه و اتوا الزکاه و امروا بالمعروف و نهوا عن المنکر و لله عاقبه الامور)), (حج , آیه ۴۱) سیره و روش رسول اکرم (ص ) نشان دهنده این است که دین از سیاست جدا نیست وخود آن بزرگوار ضمن تشکیل حکومت مسوئولیت اجرایی و قضایی آن را بر عهده داشت .  امیرالمومنین علی (ع ) نیز حکومتی بر اساس عدل و اجرای دستورات الهی بنا نهاد و ... پس تشکیل حکومت از ضروریات دین اسلام است و آیات فراوانی در این زمینه وجود دارد; از جمله : ۵

۱- آیات مربوط به امر به معروف و نهی از منکر (آل عمران ۱۰۴ ۱۱۰ ; توبه ۷۱ ) ۲- اطاعت از اولی الامر (نسائ, آیات ۵۹, ۶۵,) ۳- نپذیرفتن ولایت و سرپرستی بیگانگان کافران و ظالمان (آل عمران , ۱۱۸ ; نسائ ۱۴۱ و ۱۴۴ ; مائده , ۵۱, ۵۷; هود, ۱۱۳) ۴- ولایت پیامبر و ولایت مومنین بر یکدیگر (احزاب ۶ ; توبه ۷۱ ) ۵- مشورت با مومنین (آل عمران ۱۱۵, ۱۵۱ ; شوری ۳۸) ۶- نجات مظلومین و مستضعفان (نسا ۷۵) و همه آیات مربوط به جهاد و دفاع . ۷- هدف از دین و بعثت انبیا برپایی عدالت اجتماعی و قوانین الهی است (نسا ۵۸ ۱۳۵ ; حدید ۲۹ ; مائده ۸ ; نحل ۹۰) ۸- نهی از حکم به غیر دستورات الهی (مائده ۴۴ ۴۵ ۴۷ ۵۰) ۹- خصوصیات جامعه اسلامی (اعراف ۱۵۷ ; فتح ۲۹) ۱۰- لزوم وجود نیرو و تجهیزات برای حکومت اسلامی (انفال ۶۰) ۱۱- رهبر و کسی که مردم از او اطاعت و پیروی می کنند باید از همه اصلح باشد (یونس ۳۵) ۱۲- سرانجام دین خدا بر همه ادیان و مکاتب پیروز می گردد و حکومت در دست صالحان قرار می گیرد (قصص ۵ ; فتح ۲۸ ; توبه ۳۳) ۶

۱۳- نمونه حکومت انبیا در قرآن (نمل ) مانند حکومت داود و سلیمان (ع ) و روایات در این زمینه زیاد است از جمله روایتی است که صدوق در کتاب ((علل الشرایع )) نقل کرده است که فضل بن شاذان از امام رضا(ع ) پرسید: چرا خداوند دستور داد که از اولو الامر اطاعت کنید؟ حضرت در ضمن جواب فرمودند: اگر خداوند امامی که امین و حافظ دستورات الهی باشد برای مردم قرار ندهد دین از بین می رود و سنت ها و دستورات الهی دگرگون می گردد (علل الشرایع ج ۱ باب ۱۸۲ حدیث ۹) و نامه امیرالمومنین به مالک اشتر و ... همه اینها دلالت بر عدم تفکیک سیاست از این دین دارند. ۷

از آنچه گذشت روشن می شود که جدایی دین از سیاست در مورد اسلام به هیچ وجه صادق نیست و بخش عظیمی از معارف و آموزه های اسلامی شامل مسائل سیاسی و اجتماعی است . به تعبیر حضرت امام در میان حدود ۵۷, ۵۸ کتاب فقهی , تنها ۷,۸ تای آنها مربوط به مسائل عبادی صرف است و بقیه آنها در حوزه مسایل سیاسی , اجتماعی , قضایی و مناسبات اساسی است . ۸

(ب - تبیین آمیختگی دین و سیاست: دین اسلام مجموعه ای نظام مند و منسجم است که احکام و ارزشهایش با اهداف، مبدأ و مبانی فکری آن هماهنگ است و دارای ساختار خاص سیاسی، فرهنگی، عبادی، اقتصادی و نظامی است؛ اگر رسالت دین تحقق عدالت اجتماعی، احقاق حق، ایجاد بستری مناسب برای رشد و تعالی افراد بشر است، بی تردید مستلزم ساختار سیاسی و حکومتی است و مسلما بدون ساختار سیاسی نیلی به اهداف مزبور ممکن نیست.  از این رو در تعالیم انبیا و متون و منابع اصیل دینی سیاست و حکومت جایگاه ارزشمندی دارد و منصب امامت امری است که مورد اهتمام شارع بوده و پیامبران برای تحقق آن تلاش کرده اند ۹

اکنون به صورت مختصر به نمونه هایی از عینیت دیانت و سیاست در اسلام اشاره می نماییم: 👇 یکم : در بخش اعتقادات: در دل توحید به عنوان زیربنای عقاید و اندیشه های اسلامی سیاست نهفته بوده و در آیات متعدد قرآن، عبودیت الهی با نفی طواغیت همراه است؛ بسط و سریان توحید در حیات فردی و جمعی و اعتقاد به ربوبیت تکوینی و تشریعی، مستلزم برپایی جامعه ای موحدانه و حاکمیت قوانینی است که ناشی از خداوند است «و من لم یحکم بما انزل الله فاولئک هم الکافرون» (مائده، آیه ۴۴). نبوت و امامت نیز دو رکن دیگر عقاید اسلامی است.  تأمل در سیره پیامبران و هدف بعثت آنان نشان از توجه ایشان به اصلاح جامعه از طواغیت، مفاسد و اجرای قوانین الهی دارد و بالاخره اعتقاد به معاد نیز در حیات اجتماعی و سیاست تأثیر داشته و زمینه شهادت طلبی و روحیه ایثار و فداکاری و جهاد علیه فساد و طواغیت را فراهم نموده و هدف غایی حرکت اجتماعی و نظام سیاسی را ترسیم می کند (درآمدی بر نظام سیاسی اسلام، محمد جواد نوروزی، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ۱۳۸۰، ص ۳۶). ۱۰

دوم: در بخش احکام: بررسی مباحث مختلف فقهی حاکی از آن است که سیاست در تمامی ابواب فقهی طرح گردیده است. البته جوهره برخی ابواب فقهی کاملا سیاسی است؛ نظیر کتاب جهاد، امر به معروف و نهی از منکر، قضا و شهادات و حدود و دیات، و به طور کلی حضرت امام معتقد بودند که اگر کتب فقهی را در ۵۰ باب خلاصه کنیم تنها اندکی از آنها غیر سیاسی هستند (مبانی اندیشه سیاسی اسلام، عمید زنجانی، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ۱۳۷۵). ۱۱