🔹 همدلی و هم سخنی در شناخت ریشه های مشترک البرز و قزوین عصر شنبه سوم آذر ۱۴۰۳ به همراه دوستان گرامی آقایان اسماعیل آل احمد، ابراهیم رضازاده و امید باقری راهی قزوین همسایه غربی البرز شدیم تا در آیین رونمایی از آخرین اثر آقای رضا صمدیها (نویسنده و قزوین پژوه) شرکت کنیم؛ کتاب «گوهر ناشناخته» که مروری بر زندگی و خاطرات آیت الله حاج شیخ محمد مظفری قزوینی (۱۳۰۴ - ۱۳۸۰ش) است. این آیین فرهنگی، در سالن اجتماعات حمدالله مستوفی مدیریت اسناد و کتابخانه ملی استان قزوین برگزار شد. آقای دکتر حمید عابدیها (عضو فرهیخته هیأت علمی دانشگاه بین المللی امام خمینی) در پایان سخنانش به میهمانان البرزی که ما بودیم، خوشامد گرمی گفت. این اشاره صمیمانه، بهانه ای شد که بنده و آقای آل احمد هم مشتاقانه از «پیوندهای فرهنگی و تاریخی قزوین و البرز» بگوییم در سخنان کوتاهی از چهار چهره مبارک نام بردم که پیشگام در شناخت ریشه های مشترک تاریخی و فرهنگی البرز و قزوین بودند و هستند: شادروان استاد ناصر تکمیل همایون؛ شادروان استاد عبدالحسین شهیدی صالحی؛ استاد دکتر حکمت اله ملاصالحی و آقای رضا صمدی ها. به تصریح این عزیزان، از نظر فرهنگی و تاریخی، استان البرز را می توان بخشی از «سرزمین قزوین فرهنگی و تاریخی» به شمار آورد. منابع مکتوب جغرافیایی و تاریخی، روایتگر این زیست مشترک است. البته پیوند البرز در پیش از اسلام و سده های نخستین اسلامی با «ری قدیم» هم قابل انکار نیست. آگاهی داشته باشیم، مرزها و خط کشی های جغرافیایی و سیاسی برای خدمات بهتر شهری و اعمال حاکمیت است. آنچه اصالت دارد مرزهای فرهنگی و تاریخی است. وطن یعنی گذشته، حال، فردا تمام سهم یک ملت ز دنیا وطن یعنی چه آباد و چه ویران وطن یعنی همین جا یعنی ایران حسین عسکری ۷ آذر ۱۴۰۳ تصاویر مربوط به این یادداشت البرز پژوهی @alborzology

🔹 آقای خاکی، شکایتت تموم شد؟ حالا یکم کار کن! ✍ یادداشت «کانال تلگرامی خبر گوهردشت» پس از برائت از شکايت مدیرکل میراث فرهنگی استان البرز یکی از آخرین شکّات خبر گوهردشت، رحیم خاکی، مدیرکل میراث فرهنگی البرز بود که نسبت به نقد‌های این رسانه، شکايت قضایی کرد. خبر گوهردشت گفته بود چرا درب کاخ مروارید بسته است، چرا مرمت پل خاتون روی هوا مانده، چرا درب کاروانسرای شاه‌عباسی بسته است و قلعه صمصام چرا در اختیار مردم برای بازدید قرار نمی گیره؛ در این بین مدیرکل میراث فرهنگی، به جای رفع مشکلات و پاسخ به رسانه راهی دادگاه شد و علیرغم مستندات چندصد صفحه‌ای، مشخص شد همه اخبار خبر گوهردشت صحت داشته و حتی قاضی محترم، در بخشی از رأی صادره اعلام کرد «در عین ناباوری، شاکی ضمن تأیید خبر گوهردشت، یک بنای تاریخی را به اقامتگاه تبدیل و زمینه تزلزل بنیان بنا را فراهم کرده» حال چند سؤال از استاد خاکی: دقیقاً در البرز چکار می کنی؟ آیا این رزومه ارزش ثبت در سوابقت را دارد؟ کسی که دم از قرآن و خدا می‌زند، باید بیش از بقیه به حق‌الناس اعتقاد داشته باشد؛ منتظر اقدامات بعدی هستیم. در پایان گفتنی است خبر گوهردشت نه با تهدید و شکایت امثال تو کوتاه می‌آید، نه از مطالبات مردم دست خواهد کشید. ۷ آذر ۱۴۰۳ 👇 https://t.me/gohardasht_news/32176 البرز پژوهی @alborzology

🔹 در پاسخ به پرسش رضا توده‌روستا ساکن کرج و اهل تنکمان مبنی بر جای نام شناخت تنکمان و اصالت و تاریخچه طایفه توده‌روستا ✍ میثم اعتمادی صدر ۸ آذر ۱۴۰۳ البرز پژوهی @alborzology

🔹 در پاسخ به پرسش رضا توده‌روستا ساکن کرج و اهل تنکمان مبنی بر جای نام شناخت تنکمان و اصالت و تاریخچه طایفه توده‌روستا ✍ میثم اعتمادی صدر سلام و عرض ادب خدمت سروران گرامی. امروزه تنکمان، شهریست کوچک واقع در جنوب شرقی شهرستان نظرآباد. در پاسخ این سوال باید عرض کنم که تنکمان و  معنای جای‌نام آن، گره خورده با تاریخچه اجتماعی طایفه‌های ترک خلج توده‌روستا و اصل‌روستا. این مردمان خلج در اصل از منطقه الویر واقع درجاده بوئین‌زهرا به ساوه، به تنکمان امروزی نقل مکان کرده‌اند. قدمت این نقل مکان حدود ۳۰۰ سال است. در ادامه با شرح کوتاهی از این نقل مکان و جای نام در خدمت اساتید گرامی هستم.  ▪️منطقه الویر کجاست؟ تقریبا میانه جاده بوئین زهرا به ساوه قبل شهر زرند. دقیقا روبروی کارخانه سیمان سفید ساوه.. از سر جاده به سمت غرب تا روستای کهن الویر، این محدوده را با اسم الویر حصار یا خلج قشلاقی می شناسند که در زمان های دور، محل سکونت و اتراق طوایف ایل خلج بوده است و هست. طایفه توده روستا حدود  ۳۰۰ سال پیش در آن منطقه ساکن بوده‌اند با اشتغال به دامداری و کشاورزی (عمدتا دیم). البته این منطقه به بوئین زهرا و مرز استان البرز نزدیک‌تر است تا  شهر ساوه. به هر روی این طایفه توده‌روستاهای خلج، حدود ۳۰۰ سال پیش طبق روایات نقلی با دیگر طوایف خلج همجوار درگیر می شوند و چند نفری هم کشته حاصل این نزاعات بوده است که از علت این اختلافات بنده بی خبرم. طایفه توده‌روستا که در این نزاع متهم به حساب می آمدند به اجبار از الویر به اطراف اشتهارد نقل مکان می کنند. ولی آنجا هم ساکن نمانده و به اراضی شرقی نجم آباد یعنی تنکمان امروزی نقل مکان کرده و برای همیشه ساکن می مانند. نکته اینکه در آن زمان محدوده تنکمان جزو اراضی نجم آباد به حساب می آمده است. اجداد این توده روستاها که از الویر حصار آمده‌اند شامل چهار برادر و یک خواهر بودند که هر کدام خانواردار و یک طایفه بودند.امروزه فرزندان و ادامه نسل اینان همگی با نام خانوادگی شریف توده‌روستا و اصل‌روستا شناخته می شوند. ▪️جای‌نام شناسی تنکمان بزرگ ترین برادر از آن چهار برادر که ذکری از آن‌ها رفت، به نام امان الله خان شهرت داشت که به نوعی رئیس کل طایفه بود. ذکر نکته‌ای مهم هم اینکه جاده قدیم مواصلاتی ری به بوئین زهرا در ایام قدیم از اراضی جنوبی استان البرز و ساوجبلاغ یعنی شهریار، ملارد، مردآباد، تنکمان و نجم آباد عبور می کرده است.این همان جاده کهنی است که ناصر خسرو در عبور از استان کنونی البرز از جای نام های آن ذکری هم آورده مثل روستای قوهه. با این تفاسیر این طایفه خلج‌های توده‌روستا به ریاست امان الله خان مسئول امنیت جاده در آن محدوده بوده‌اند. به همین سبب به ناحیه تنکمان امروزی به اصطلاح راهداری قدیم "تنگه امان الله خان" اطلاق می شده که بعدها به " تنگه امان" و در حال حاضر تنکمان لفظ می شود. (تنگه در اینجا به مفهوم ایستگاه راهداری است). از اقوال گذشته ذکر است که تنکمان پنج قلعه و محوطه را شامل می شده است که هر یک متعلق به  نوادگان یکی از چهار پسر و آن یک دختر بوده است. گاهی به برخی از توده‌روستاها، لقب خلج پروانه‌ای هم اطلاق می شود. این لقب پروانه منسوب است به همان تک دختر که خواهر چهار برادر بوده است و شوهری داشته از تات‌های اهل اشتهارد. جالب اینکه ناصرالدین شاه از تنکمان با لفظ ترکمان در سفرنامه‌اش نام برده. ▪️خلج‌های استان البرز طایفه‌های ترک زبان خلج در استان البرز بدون تردید بیشترین جمعیت ترک زبانان بومی استان را شامل می شوند و تقریبا در تمام سطح استان سکونت دارند به غیر از مناطق کوهستانی البرز. قدمت سکونت این طوایف به سه دوره تقسیم می شود. دوره کهن آن مربوط به دوران حکومت سلجوقیان است در حدود ۹۰۰ سال پیش که جمعیت ساکن کوچکی بودند در سطح استان.(تاریخ اجتماعی خلج‌ها با سلجوقیان در هم تنیده است بعضا آنان را هم جزو تبار سلجوقیان برمی شمارند). گروه دوم که عمده طوایف خلج ساکن در استان را شامل می شوند مربوط به اسکان آنان از دوره صفویان است. و گروه سوم از طوایف خلج ساکن استان قدمت سکونتی در حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ سال دارند که عمدتا از مناطقی از استان مرکزی و قم به استان کنونی البرز نقل مکان کرده‌اند‌.  این یادداشت شرحی بود کوتاه و کلی از ماجراهای  تاریخی طایفه توده‌روستاهای خلج و جای نام تنکمان. علاوه بر طایفه خلج‌ها طوایف دیگری هم به این خطه و شهر اضافه شده‌اند که تاریخچه اجتماعی هر یک نیازمند یادداشتی دگر است. تاریخ اجتماعی و وقایع تاریخی تنکمان در همین ۳۰۰ سال اخیر بسیار پر فراز و نشیب و شنیدنی است و نیازمند شرحی است ریزبینانه و مطمئنا جامع‌تر. ۸ آذر ۱۴۰۳ البرز پژوهی @alborzology

🎧 اشتهارد من شعر و دکلمه: محمدحسین شاه بیگ (نویسنده و البرز پژوه) ۹ آذر ۱۴۰۳ برداشت از کانال ایتا مروجان تات اشتهارد البرز پژوهی @alborzology

البرز پژوهی @alborzology