🔰 ساختار معجم المصباح المنیر 👤 فیومی به تبع «ابن فارس» متوفی 395 هـ.ق. و «زمخشری» متوفی 538 هـ.ق. معجم خود را در يک جلد و بر اساس حروف الفبا (با توجه به حروف اصلى کلمه) و رعايت ترتيب حروف اصلى (فاء الفعل، عين الفعل، لام الفعل) دسته‌بندی کرده تا لغت‌یابی در آن سهل باشد. 📈 بیشترین تعداد کلمات در «کتاب الواو» با 150 کلمه و کمترین 📉 آن با 14 کلمه در «کتاب الظاء» است و در کل، این معجم حدود 3000 ریشه را بررسی نموده است. 📖 وى در اسامى، ابتدا واژگانى را که مکسورالاول هستند ذکر کرده، سپس مضموم‌الاول و در پايان مفتوح‌الاول را ترجمه نموده و افعال را نيز به ترتيب رايج طبق وزنشان مرتب و ترجمه نموده است. 🟧 در ترتيب کتاب، کلمات رباعى و خماسى را همراه با کلمات ثلاثى ذکر کرده است؛ البته مؤلف در اين کار سعى کرده که بين حروف کلمات رباعى و خماسى با ثلاثى اتحادى در حروف اصليشان ايجاد کند؛ مثلاً «برقع» را همراه با «برق» آورده است؛ زيرا برقع از جهات حروف با برق متفق است. 🟪 مؤلف در بسيارى از موارد شرح لغوى کلمه را رها کرده و به بررسى معناى فقهى آن پرداخته است، همچنين طرح بعضى مسائل «فقه اللغة» و مباحث ادبى را نيز در قسمت‏ هاى مختلف کتاب ذکر کرده است. توجه به تذکير و تأنيث و سعى در ذکر جمع‏ هاى اسامى در کتاب قابل توجه است و دلالت بر دقت مؤلف مى‏کند. 🟩 فیومی در مقدمه سبب تأليف کتاب و روش تأليف خود را با مثال هايى بيان کرده است؛ او در مقدمه کتاب، مخاطب خود را کسانی می‌داند که با ادبیات عرب آشنایی دارند . سپس وارد متن کتاب مى‏شود که با حرف الف شروع کرده است و هر حرف را با نام «کتاب» ذکر می‌کند که به تعداد حروف عربى 28 حرف مى‏ باشد و قبل از بیان حرف آخر يعنى حرف ياء بابى به نام «باب لا» ذکر کرده است که به معانى مختلف حرف لا پرداخته است و سپس به «باب ياء» پرداخته است. 🟨 در پايان خاتمه ‏اى نسبتاً طولانى ذکر کرده است که در آن به برخى از قواعد زبان عربى پرداخته است که اشاره به دقت و حساسیت مؤلف دارد. این بخش معجم دارای فصل های کوتاهی در موضوعات ادبی می‌باشد که در عین اختصار مفید نیز می‌باشند. سپس در آخر «خاتمة»، برخی از اسامی کتاب ها و نویسندگان مذکور در معجم یاد می‌کند گرچه اسم همه کسانی که در متن معجم آمده است را ذکر نمی‌کند. #المصباح_المنیر #معرفی_معجم 🆔 @Almonjed

🔰 ویژگی های معجم المصباح المنیر 1️⃣ تنوع مباحث در معجم ✅ الف: مباحث نحوی 📝 گاهی به مناسبت و نیاز بحث مصنف به مباحث نحوی می‌پردازد، همچون مثال زیر که در ذیل ماده «مسح» به‌بیان بعضی از مسائل نحوی پرداخته است. 🔖 (أَحَدُهُمَا) أَنَّكُمْ قُلْتُمْ الْبَاءُ فِى‏ بِرُؤُسِكُمْ‏ لِلتَّبْعِيضِ فَهَلْ هِىَ كَذلِكَ فى الْأَرْجُلِ حَتَّى سَاغَ عَطْفُهَا بِالْجَرِّ لِأَنَّ الْمَعْطُوف شَرِيكُ الْمَعْطُوف عَلَيْهِ فى عَامِلِهِ وَ الْجَوَابُ نَعَمْ لِأَنَّ الرِّجْلَ تَنْطَلِقُ إِلَى الفَخِذِ وَ لكِنْ حُدِّدَتْ بِقَوْلِهِ إِلَى الْكَعْبَيْنِ فَهُوَ عَطْفُ بَعْضٍ مُبَيَّنٍ عَلَى بَعْضٍ مُجْمَلٍ و لا لَبْسَ فِيهِ كَمَا يُقَالُ خُذْ مِنْ هذَا مَا أَرَدْتَ وَ مِنْ هذَا نِصْفَهُ وَ قَدْ قَرَأَ نِصْفُ‏ السَّبْعَةِ بِالْجَرِّ و نِصْفُهُمْ بِالنَّصْبِ فَوَجْهُ الْجَرِّ مُرَاعَاةُ لَفْظِ الْعَامِلِ لِأَنَّهُ لِلتَّبْعِيضِ كَمَا تَقَدَّمَ وَ هذَا يُقَوِّى مَذْهَبَ الشَّافِعِىِّ قَالَ الْأَزْهَرِى‏. #المصباح_المنیر #معرفی_معجم 🆔 @Almonjed

🔰 ویژگی های معجم المصباح المنیر 1️⃣ تنوع مباحث در معجم ✅ ب: مفرد شناسی 📝 مؤلف در مواضع مختلفی به تشریح و تعریف اصطلاحات می‌پردازد، همچون مثال های زیر: 1️⃣ لَيْسَ‏: فِعْلٌ جَامِدٌ لَا يَتَصَرَّفُ وَ مَعْنَاهُ نَفْىُ الْخَبَرِ فَقَوْلُک‏ لَيْسَ‏ زَيْدٌ قَائِماً إِنَّمَا نَفَيْتَ مَا وَقَعَ خَبَراً. 2️⃣ إذْ: حرفُ تَعْليلٍ و يَدُلُّ على الزَّمانِ المَاضِى نحوُ إذْ جئتَنى لأَکرِمَنَّک فالمجى‏ء عِلّةٌ للإکرام.‏ 3️⃣ عِنْدَ: ظَرْفُ مَكَانٍ و يَكُونُ ظَرْفَ زَمَانٍ إِذَا أُضِيفَ إِلَى الزَّمَانِ نَحْوُ (عِنْدَ) الصُّبْحِ و (عِنْدَ) طُلُوعِ الشَّمْسِ و يَدْخُلُ عَلَيْهِ مِنْ حُرُوفِ الْجَرِّ (مِنْ) لَا غَيْر. 4️⃣ كَيْف‏: كَلِمَةٌ يُسْتَفْهَمُ بِهَا عَن حَال الشَّي‏ءِ و صِفتِهِ يُقَالُ كَيْفَ زَيدٌ و يُرَادُ السُّؤالُ عَنْ صِحَّتِهِ و سُقمِهِ و عسْرِهِ وَ يُسرِهِ وَ غَيرِ ذلِكَ و تَأْتي لِلتَّعَجُّبِ و التَّوبيخ وَ الإنْكَارِ وَ لِلحَال لَيْسَ مَعَهُ سُؤَالٌ وَ قَدْ تَتَضَمَّنُ مَعَنى النَّفي و (كَيْفِيَّةُ) الشَّي‏ءِ حَالُهُ وَ صِفَتُهُ. #المصباح_المنیر #معرفی_معجم 🆔 @Almonjed

🔰 ویژگی های معجم المصباح المنیر 1️⃣ تنوع مباحث در معجم ✅ ج: مباحث صرفی 📝 التزام به ذکر خصوصیات افعال، یکی دیگر از ویژگی های معجم است که شامل مباحث مختلفی می‌شود که به‌طور مختصر به آن اشاره می‌شود: 1️⃣ بیان مصغر ها مثل: (الْحَذَفُ‏) غَنَمٌ سُودٌ صِغَارٌ الوَاحِدَةُ حَذَفَةٌ مثلُ قَصَبٍ و قَصَبَةٍ و بمُصَغَّرِ الوَاحِدَةِ سُمِّىَ الرَّجُلُ‏ حُذَيْفَةَ. 2️⃣بیان مذکر و مونث بودن مشتقات مثل: (الْحَلْقُ‏) مِنَ الحَيَوانِ جَمْعُهُ (حُلُوقٌ‏) مِثْلُ فَلْسٍ و فُلُوسٍ و هُوَ مُذَکر. 3️⃣ بیان جمع ها مثل: (الْحَلْقُ‏) مِنَ الحَيَوانِ جَمْعُهُ (حُلُوقٌ‏). 4️⃣ اشاره به اسماء مبالغه: (الْخَنَّاسُ‏) فى صِفَةِ الشَّيْطَانِ لِأَنَّهُ اسْمُ فَاعِلٍ لِلْمُبَالَغَة. 5️⃣ لازم و متعدی: بَدَا: (يَبْدُو) (بُدُوّاً) ظَهَر فهو (بَادٍ) و يَتَعَدَّى بِالْهَمْزَة، (حَمَلَتِ‏) الْمَرْأَةُ وَلَدَهَا و يُجْعَلُ (حَمَلَتْ‏) بمعْنَى علِقَتْ فَيَتَعدَّى بالْبَاء. #المصباح_المنیر #معرفی_معجم 🆔 @Almonjed

🔰 ویژگی های معجم المصباح المنیر 1️⃣ تنوع مباحث در معجم ✅ د: مباحث بلاغی 📎 ذکر معانی مجازی، استعارات و علاقات آنها، مثلا در ماده «شعل» می‌فرمایند: 🔖 الشُّعْلَةُ: مِنَ النَّارِ مَعْرُوفَةٌ و (شَعَلَتِ‏) النَّارُ (تَشْعَلُ‏) بِفَتْحَتَيْنِ و (اشْتَعَلَتْ‏) تَوَقَّدَتْ و يتَعَدّى بِالْهَمْزَةِ فَيُقَالُ (أَشْعَلْتُهَا) وَ اسْتِعْمَالُ الثُّلَاثِىِّ مُتَعَدِّياً لُغَةٌ وَ مِنْهُ قِيلَ اشْتَعَلَ فُلَانٌ‏ غَضَباً إذَا امْتَلَأَ غَيْظاً و قَوْلُهُ تَعَالَى‏ «وَ اشْتَعَلَ الرَّأْسُ شَيْباً» فِيهِ اسْتِعَارَةٌ بَدِيعَةٌ شُبِّهَ انْتِشَارُ الشَّيْبِ بِاشْتِعَالِ النَّارِ فِى سُرْعَةِ الْتِهَابِهِ وَ فِى أَنَّهُ لَمْ يَبْقَ بَعْدَ الاشْتِعَالِ إِلَّا الْخُمُودُ. #المصباح_المنیر #معرفی_معجم 🆔 @Almonjed

🔰 ویژگی های معجم المصباح المنیر 2️⃣ استناد به مصادر دسته‌اول و آراء لغویان طراز اول 📝 کما اینکه خود مؤلف در انتهای کتاب یادآوری می‌کند: «و هذا ما وقع عليه الاختيار من اختصار المطول و كنت جمعت أصله من نحو سبعين مصنفا ما بين مطول و مختصر فمن ذلك:التهذيب للأزهرى و حيث أقول و فى نسخة من التهذيب فهى نسخة عليها خط الخطيب أبى زكريا التبريزى و كتابه على مختصر المزنى و المجمل لابن فارس و كتاب متخير الألفاظ له و إصلاح المنطق لابن السكيت و كتاب الألفاظ و كتاب المذكر و المؤنث و كتاب التوسعة له و كتاب المقصور و الممدود لأبى بكر بن الأنبارى و كتاب المذكر و المؤنث له و كتاب المصادر لأبى زيد سعيد بن أوس الأنصارى و كتاب النوادر له و أدب الكاتب لابن قتيبة و ديوان الأدب‏ للفارابى و الصحاح للجوهرى و الفصيح لثعلب و كتاب المقصور و الممدود لأبى إسحق الزجاج و كتاب الأفعال لابن القوطية و كتاب الأفعال للسرقسطى و أفعال ابن القطاع و أساس البلاغة للزمخشرى و المغرب للمطرزى و المعربات لابن الجواليقى و كتاب ما يلحن فيه العامة له و سفر السعادة و سفير الإفادة لعلم لدين السخاوى و من كتب سوى ذلك فمنه ما راجعت كثيرا منه لما أطلبه نحو غريب الحديث لابن قتيبة و النهاية لابن الأثير و كتاب البارع لأبى على إسماعيل بن القاسم البغدادى المعروف بالقالى و غريب اللغة لأبى عبيد القاسم بن سلام و كتاب مختصر العين لأبى بكر محمد الزبيدى و كتاب المجرد لأبى الحسن على بن الحسن بن الحسين الهنائى و كتاب الوحوش لأبى حاتم السجستانى و كتاب النخلة له و منه ما التقطت منه قليلا من المسائل كالجمهرة و المحكم و معالم التنزيل للخطابى و كتاب لأبى عبيدة معمر بن المثنى رواه عن يونس ابن حبيب و الغريبين لأبى عبيد أحمد ابن محمد بن محمد الهروى و بعض أجزاء من مصنفات الحسن بن محمد الصغانى من العباب و غيره و الروض الأنف للسهيلى و غير ذلك مما تراه فى مواضعه و من كتب التفسير و النحو و دواوين الأشعار عن الأئمة المشهورين المأخوذ بأقوالهم الموقوف عند نصوصهم و آرائهم مثل ابن الأعرابى و ابن جنى و غيرهما و سميته غالبا فى مواضعه حيث يبنى، عليه حكم و نستغفر الله العظيم مما طغى به القلم أو زل به الفكر على أنه قد قيل ليس من الدخل أن يطغى قلم الإنسان فإنه لا يكاد يسلم منه أحد و لا سيما من أطنب قال ابن الأثير فى المثل السائر ليس الفاضل من لا يغلط بل الفاضل من يعد غلطه و نسأل الله حسن العافية فى الدنيا و الآخرة و أن ينفع به طالبه و الناظر فيه و أن يعاملنا بما هو أهله بمحمد و آله الأطهار و أصحابه الأبرار». #المصباح_المنیر #معرفی_معجم 🆔 @Almonjed

🔰 ویژگی های معجم المصباح المنیر 3️⃣ اختصار 📖 مؤلف طبق وعده خود در مقدمه که فرمود: «فأحببت اختصاره على النهج المعروف و السبيل المألوف ليسهل تناوله بضم منتشره و بقصر تطاوله بنظم منتثره» در این معجم طریق اختصار را پیش می‌گیرم، عملا هم این وعده را به منصه ظهور گذاشت و در عین دقت و اتقان از حشو ممل دوری کرده است. #المصباح_المنیر #معرفی_معجم 🆔 @Almonjed

🔰 ویژگی های معجم المصباح المنیر 4️⃣ طرح برخی مسائل فقه اللغه و مباحث ادبی 5️⃣ تفکیک بین معانی وضعی و استعمالی 6️⃣ تخصصی بودن معجم 7️⃣ بیان اقوال #المصباح_المنیر #معرفی_معجم 🆔 @Almonjed

📗 استناد به قرآن 📝 مؤلف کثیرا به آیات و احادیث استشهاد می‌کند و اساس سنجش و حکم نزد او مخصوصا در کلمات اسلامی، قرآن و احادیث می‌باشد. 📖 به چند نمونه زیر برای استشهاد به آیات قرآن توجه فرمائید: 1️⃣ (القَوَامُ‏) بِالْفَتْحِ العَدْلُ وَ الاعتِدَالُ قَالَ تَعَالَى‏ «وَ کانَ بَيْنَ ذلِک‏ قَواماً» أَيْ عَدْلًا وَ هُوَ حَسَن‏. 2️⃣ (مِثْلُک‏) لَا يَعْرِفُ کذَا أَىْ أَنْتَ تَکونُ کذَا وَ عَلَيْهِ قَوْلُهُ تَعَالَى‏ «کمَنْ‏ مَثَلُهُ‏ فِي الظُّلُماتِ» أَىْ کمَنْ هُو. 3️⃣ الکهْلُ‏ مَنْ جَاوَزَ الثَّلَاثِينَ و وَخَطَهُ الشَّيْبُ و قِيلَ مَنْ بَلَغَ الْأَرْبَعِينَ وَ عَنْ ثَعْلَبٍ فِي قَوْلِهِ تَعَالَى‏ (وَ کهْلًا ). #المصباح_المنیر #معرفی_معجم 🆔 @Almonjed

📘 استناد به احادیث 1️⃣ «لِأَنَّ الْبَيْهَقِىَّ رَوَاهَا فِي الْأَسْمَاءِ الْحُسْنَى عَنِ النَّبىِّ صلّى اللّهُ عَلَيْهِ وَ سَلَّمَ وَ قَالَ فِي مَعْنَى (الْقَدِيم‏) الْمَوْجُودُ الَّذِي لَمْ يَزَلْ و قَالَ أَيْضاً فِي کتَابِ الْأَسْمَاءِ و الصِّفَاتِ وَ مِنْهَا». 2️⃣ (الْمَعْشَرُ) الْجَمَاعَةُ مِنَ النَّاسِ و الْجَمْعُ (مَعَاشِرُ) وَقَوْلُهُ عَلَيْهِ السَّلَامُ‏ «إنَّا مَعَاشِرَ الْأَنْبِيَاءِ لا نُورَثُ». 3️⃣ قالَ أَبُو عُبَيْدٍ وَ هُوَ فَاشٍ فِى کلَامِ الْعَرَبِ يَقُولُونَ (تَغَنَّيْتُ‏) (تَغَنِّياً) و (تَغَانَيْتُ‏) (تَغَانِياً) بِمَعْنَى (اسْتَغْنَيْتُ) وَ قَوْلُهُ‏ «مَا أَذِنَ اللّهُ لِشَي‏ءٍ کإذَنِهِ لِنَبِيٍ‏ يَتَغَنَّى‏ بِالْقُرْآنِ». #المصباح_المنیر #معرفی_معجم 🆔 @Almonjed

📜 استناد به شعر 🟣 جناب فیومی در میان همه استشهادات، در استفاده از شعر میانه روی کرده و به‌طور مکرر از شعر استفاده نکرده است. 🔴 نکته‌ای که قابل توجه است این است که در استفاده از شعر هم، تمام ابیات آن شعر را ذکر نمی‌کند و فقط به آوردن بیت شاهد خودش اکتفا می‌کند و در ضمن ایشان اهتمامی به آوردن اسم شاعر ندارد، اما در جایی که نیاز باشد، شعر را به‌صورت کامل ذکر می‌کند و همچنین به زمان، تاریخ و شاعر آن هم اشاره می‌کند. 🟤 اگر در ضمن استشهاد به شعری، به اختلاف نسخه در آن شعر برخورد کند، در صورتی که اختلاف نسخه در محل استشهاد شعر مورد نظر باشد، حجیت آن شعر از نظر ایشان ساقط می‌شود و از آن استفاده نمی‌کند اما اگر اختلاف نسخه در غیر محل استشهاد باشد استدلال به آن شعر در نظر ایشان به قوت خود باقی می‌ماند. 🟢 به دو مثال زیر برای استشهاد مصنف به شعر توجه کنید: 1️⃣ (الْمِسْک‏) مُذَکرٌ وَ قَالَ غَيْرُهُ يُذَکرُ و يُؤَنَّثُ فَيُقَالُ هُوَ (الْمِسْک) وَ هِىَ الْمِسْک و أَنْشَدَ أَبُو عُبَيْدَةَ عَلَى التَّأْنِيثِ قَوْلَ الشَّاعِرِ: وَ الْمِسْک و الْعَنْبَرُ خَيْرُ طِيبِ‏ أُخِذَتَا بِالثَّمَنِ الرَّغِيب‏ 2️⃣ (آخرُ) کذا أى و واحدٌ قال الشاعر: إلى بطَلٍ قد عَقَّر السيفُ خَدَّه و آخَر يَهْوى من طَمَارِ قَتيل‏ #المصباح_المنیر #معرفی_معجم 🆔 @Almonjed