یهای خصوصی آمریکایی و غیرآمریکایی در سال ۱۳۳۳ (۱۹۵۴) قرارداد #کنسرسیوم را با ایران منعقد کردند و کارتل نفتی جدید و فراملیتی عظیمی پدید آوردند که تا اوایل دههی ۱۹۷۰ میلادی بر ۸۵ درصد ذخایر نفت جهان تسلط داشت.
👊 سرآغاز یک خروش (٣)
🗓 یادداشتی به مناسبت سالگرد ۱۶ آذر
💥 دیدار در تهران
1⃣ دیدار ۱۸ آذر ۱۳۳۲ در تهران نخستین ملاقات #ریچارد_نیکسون و #محمدرضا_پهلوی و سرآغاز پیوندی طولانی میان این دو بود. نیکسون آنگونه که در کتاب «جنگ واقعی» (۱۹۸۰) بیان کرده، شاه را در آذر ۱۳۳۲ «فاقد اعتمادبهنفس کافی» مییابد. او پس از بازگشت به واشنگتن در گزارش به شورای امنیت ملی آمریکا، شاه را فردی توصیف کرد که تازه در حال به دست آوردن جسارت خویش است.
2⃣ نیکسون بعدها، از ۲۰ ژانویه ۱۹۶۹ (۳۰ دی ۱۳۴۷) تا استعفایش در ۹ اوت ۱۹۷۴ (۱۸ مرداد ۱۳۵۳) به دلیل «رسوایی واترگیت»، رئیسجمهور آمریکا بود. در این سالها دولت #ادوارد_هیث در بریتانیا به قدرت رسید (۱۹ ژوئن ۱۹۷۰ / ۲۹ خرداد ۱۳۴۹ تا ۴ مارس ۱۹۷۴ / ۱۳ اسفند ۱۳۵۲) و شاه به دلیل برخورداری از حمایت این کانون بههمپیوستهی سیاسی - مالی، و دو چهرهی دیگر مقتدر در دولتهای فوق، یعنی #هنری_کیسینجر (مشاور امنیت ملی و سپس وزیر خارجهی دولت نیکسون) و لرد #ویکتور_روچیلد (مشاور پس پردهی ادوارد هیث)، توانست به اوج «اعتمادبهنفس» خود دست یابد. این سالها اوج غرور و خودکامگی محمدرضا پهلوی است که در سالهای ۱۳۲۰ تا ۱۳۳۲ حتی به تصورش نمیآمد.
3⃣ برخی محققان، «شوک نفتی ۱۹۷۳» یعنی افزایش ناگهانی و چشمگیر قیمت نفت در سال فوق را طرح دولت نیکسون میدانند.
4⃣ پس از جنگ جهانی دوم، برنامههای جاهطلبانهی آمریکا برای سلطه بر جهان، گسترش چشمگیر یافت و به استقرار انبوهی از نیروهای نظامی آمریکایی در سایر کشورها انجامید. این امر از اوایل دههی ۱۹۶۰ به افزایش شدید دلارهای خارج از آمریکا و کاهش ارزش دلار در مقابل طلا انجامید. دولتهای اروپایی دلارهای فراوانی را که در اختیار داشتند به طلا تبدیل میکردند و این امر اقتصاد آمریکا را با بحران مواجه میکرد. بدینسان در آغاز دههی ۱۹۷۰ موجودی طلای آمریکا به نصف کاهش یافت و موجودی طلای اروپا چند برابر شد. دولت نیکسون برای مقابله با این بحران و جلوگیری از تبدیل دلار به طلا و خروج ذخایر طلای آمریکا از این کشور، طی قانون جدیدی وابستگی دلار به طلا را قطع کرد و تضمین تبدیل را از میان برد. این سیاستهای مالی که از سال ۱۹۷۱ آغاز شد، #شوک_نیکسون خوانده میشود.
5⃣ در مرحلهی بعد، قیمت نفت را افزایش دادند تا از این طریق دلارهای فراوانی را که به اروپای غربی و ژاپن رفته بود به آمریکا بازگردانند. آمریکا ذخایر عظیم نفت را در اختیار داشت ولی کشورهایی چون ژاپن و آلمان غربی خریداران نفت بودند. بدینسان در فاصلهای کوتاه از اکتبر ۱۹۷۳ تا مارس ۱۹۷۴ (مهر تا اسفند ۱۳۵۲) قیمت نفت از بشکهای حدود ۳ دلار به حدود ۱۲ دلار رسید و کشورهای اروپای غربی و ژاپن مجبور شدند سالیانه حدود ۶۰ میلیارد دلار بیش از گذشته به دولتهای نفتی خاورمیانه بپردازند. این پول هنگفت از طریق این دولتها در مقابل فروش اسلحه و سایر کالاهای آمریکایی، به آمریکا بازمیگشت.
👊 سرآغاز یک خروش (۴)
🗓 یادداشتی به مناسبت سالگرد ۱۶ آذر
💥 جنون خودکامگی محمدرضا پهلوی
1⃣ با افزایش چشمگیر درآمد نفتی ایران، جنون خودکامگی و خودنمایی #محمدرضا_پهلوی به اوج رسید و بریزوبپاشهای او شروع شد. شاه مغرور در فروردین ۱۳۵۳ اعلام کرد که ایران به #بانک_جهانی ۲۰۰ میلیون دلار وام داده است و اندکی بعد در ۱۴ فروردین ۱۳۵۳ اعلام کرد که تا ۱۰ سال دیگر قدرت نظامی ایران همطراز قدرت نظامی بریتانیا خواهد شد. بدینسان میزان خرید اسلحهٔ آمریکایی و انگلیسی از حدود ۵۰۰ میلیون دلار در سال ۱۳۵۱ به ۵.۵ میلیارد دلار در سال ۱۳۵۶ رسید.
2⃣ در ۱۸ سپتامبر ۱۹۷۸ مجلهی آمریکایی تایم اعلام کرد که ایران طی بیست سال اخیر ۳۶ میلیارد دلار #اسلحه از غرب خریداری کرده است. به این ترتیب، تهران به بزرگترین بازار اسلحه در منطقه و کانون فعالیت و رقابت دلالان بینالمللی اسلحه تبدیل شد. ویلیام شوکراس، نویسندهی انگلیسی کتاب پرفروش «آخرین سفر شاه» مینویسد:
3⃣ «از سرازیر شدن پول نفت به ایران هیچکس بیشتر از فروشندگان اسلحه در غرب استفاده نکرد ... رؤسای سابق سیا در ایران، رؤسای سابق گروه کمک نظامی و مستشاران آمریکایی و ده دوازده تن از مقامات سابق آمریکایی به #دلالان_اسلحه تبدیل شدند تا از این معاملات پرسود سهمی برند. حتی دریاسالار توماس مور، رئیس سابق کمیتهٔ مشترک رؤسای ستاد آمریکا که اخیراً بازنشسته شده بود، نقش دلالی اسلحه را در تهران بر عهده گرفت.»
4⃣ #امیرعباس_هویدا، رئیس دولت در این دوران مهم و سرنوشتساز (۶ بهمن ۱۳۴۳ تا ۱۶ مرداد ۱۳۵۶) تمامی ابزارها و بسترهای لازم را برای تشدید جنون خود