تحلیل اول گزارش ۱۵ (قسمت اول): به کارگیری واژه امیرالمومنین در اسلام

در میان گزارش ها با نقلی مواجه هستیم که از زبان کثیر بن شهاب واژه امیر المومنین را برای یزید بکار برده است( تاریخ طبری ج۵ص۳۶۹/ انساب الاشراف ج۲ص۳۳۸)اما این واژه اولین بار برای چه کسی در اسلام بکار برده شد ؟و اساسا بعد ها چه سیری برای این واژه ایجاد گردید ؛ بنابر منابع شیعه و اهل سنت ، رسول خدا (ص) این واژه را اولین بار برای علی بن ابیطالب (ع) بکار برده است( انساب الاشراف ج۲ص۳۶۶/ الارشاد ج۱ص۱۷۶/ مسند احمد بن حنبل ج۴حدیث ۱۹۹۴۲/ امالی مفید ص۲۱۱) انس بن مالک نقل می کند در خانه ی ام حبیبه، برای رسول خدا(ص) آب آوردم تا وضو بگیرد ، در آن حال رسول خدا (ص) فرمودند : اکنون از این درب، امیرالمومنین و خیرالوصیین بر تو وارد می شود ، انس می گوید : گمان کردم که چنین کسی از اقوام من است ، اما دیری نپایید که علی بن ابیطالب (ع) از درب خانه وارد شد( حلیه الاولیا ج۱ص۶۳) در نقلی از عمران بن حصین وارد شده است که رسول خدا (ص) فرمودند : علی از من است و من از علی هستم او ولی هر مومنی پس از من است( تاریخ دمشق ج۴۲ص۱۹۷حدیث ۸۶۶۲)در برخی روایات شیعه اطلاق عنوان امیرالمومنین بر علی بن ابیطالب به امر خداوند بوده است( امالی مفید ص۱۸۵)و در نقلی از چرایی بکار گیری این واژه برای آن حضرت از امام باقر (ع) سوال شده است که ایشان سوق دادن مردم به سوی علم را دلیل بکار گیری این واژه دانسته اند( بصائرالدرجات ص۱۴۹)در این میان امامان شیعه بر این نکته تصریح کرده اند که این واژه تنها برای علی بن ابیطالب بکار می رود و مختص به آن حضرت است و هیچ کس دیگری نمی تواند آن را بر خود حمل نماید، مگر آنکه کافر باشد( بحارالانوار ج۵۲باب ۲۷حدیث ۱۶۵)یا افترا زننده دروغ گو( بحار ج۲۴باب ۶۷حدیث ۱۹) از دیگر سو، در گزارشی وارد شده است که مردی از روستاهای اطراف مدینه بر امام صادق (ع) وارد شد و هنگام ورود بر آن حضرت عرض کرد : السلام علیک یا امیرالمومنین و رحمه الله و برکاته و حضرت صادق (ع) نیز وی را از این کار منع نفرمودند و پاسخش را دادند و به ابوالصباح فرمودند : هیچ بنده ای حقیقت ایمان را نخواهد چشید، مگر اینکه بداند هرچه برای اولین ما است ، برای آخرین ما نیز هست ( اختصاص ص۲۶۷) مرحوم مجلسی با بیان اینکه این خبر نادر و شاذ بوده و صلاحیت معارضه با روایات بیشماری که بر منع استعمال این لفظ بر غیر علی بن ابیطالب (ع) به کار رفته است ؛ را ندارد برای آن دو احتمال مطرح می نماید؛ اول آنکه امام در صدد القای این معنا بوده است که در معنا نیز ما امیرالمومنین هستیم و توهم سائل را که اگر شک دارد در اینکه معنای این لفظ بر امامان دیگر صادق است را مرتفع نماید . دوم اینکه، منع اطلاق اسم و بکارگیری این واژه بر غیر علی بن ابیطالب بخاطر مصلحت بوده تا اینکه این لفظ بر غیر اهل بیت (ع) و انسان های نالایق حمل نگردد( بحارالانوار ج۳۷باب ۵۴حدیث ۷۱) اما رویدادهای بعد از رسول خدا (ص) به گونه دیگری رقم خورد ، علی بن ابیطالب (ع) از خلافت منع شد و در جریان مسلمانان انحراف ایجاد شد ، طبیعی است که همه فضایل علی بن ابیطالب (ع) باید برای خلفای جدید اختصاص پیدا نماید ، یکی صدیق گردد و دیگری فاروق. https://eitaa.com/joinchat/2717123313Cc3af38e422

عاقبت جنایتکاران کربلا .... قسمت هشتم : اسحاق بن حیوه حضرمی او به دعوت عمربن سعد بر پیکر امام حسین علیه السلام اسب تاخت و پیراهن امام را غارت کرد و چون آن را پوشید به پیسی مبتلا شد و مویش ریخت . مختار او را دستگیر کرد و دستور داد بر بدنش اسب تاختند تا به هلاکت رسید . تاریخ طبری ج۵ص۴۵۴/ انساب الاشراف ج۳ص۴۱۰/ مقتل خوارزمی ج۲ص۳۷ https://eitaa.com/joinchat/2717123313Cc3af38e422

قره بن قیس تمیمی می گوید : به زنان و خانواده و فرزندان حسین هنگامی که بر جنازه او گذشتند نگریستم ،شیون کردند و صورت خود را می خراشیدند( تاریخ طبری ج۵ ص۴۵۶) حمید بن مسلم نقل کرده است: زینب فریاد می کشید: وامحمدا ! دخترانت میان لشکر، اسیر گشته اند و فرزندانت کشته شده اند و باد صبا برآنها می وزد؛ به خدا سوگند هر دوست و دشمنی را گریاند و حتی اشک سپاهیان را دیدم که بر سم اسبانشان فرو می ریزد .( مقتل خوارزمی ج۲ص۳۹). https://eitaa.com/joinchat/2717123313Cc3af38e422

زیبایی امام حسین (ع) : در چند گزارش در میان منابع تاریخی به ظاهر امام حسین علیه السلام اشاره شده است . در گزارش طبری از سعد بن عبیده آمده است که محاسن اباعبدالله جو گندمی بوده است( تاریخ طبری ج ۵ص۳۹۳) بلاذری از انس نقل می کند که ابن زیاد با چوبدستی بر گونه های آن حضرت می نواخت و می گفت: تاکنون مانند این چهره زیبا ندیده ام ( انساب الاشراف ج۳ص۴۲۱) و در گزارش شجری آمده که ابن زیاد می گفت: او خیلی خوش سیما بود !او خیلی زیبا بود! ( امالی شجری ج۱ص۱۶۴) و در نقل شیخ صدوق نیز که از دربان ابن زیاد نقل شده است به سفید شدن محاسن امام حسین علیه السلام اشاره شده است.( امالی صدوق حدیث ۲۴۲). https://eitaa.com/Ashuraresearch

مغیره بن شعبه نقل کرده است که : بعداز شهادت حسین بن علی (ع) ،مرجانه مادر عبیدالله بن زیاد به او گفت: ای پلید، پسر رسول خدا (ص) را کشتی؟ چه کار کردی؟ هرگز روی بهشت را نخواهی دید. الطبقات الکبری ج۱ص۵۰۰ شماره ۴۶۱ تاریخ طبری ج۵ص۴۸۴ https://eitaa.com/Ashuraresearch #رویداد

تحلیل اول گزارش ۱۵ ( قسمت دوم): به کارگیری واژه امیرالمومنین در اسلام

در سال 18 ق خلیفه دوم پیشنهاد داد که او را با لقب امیر المومنین بنامند( استیعاب ج۳ص۱۱۵۰)هرچند برخی مورخان آن را پیشنهاد افراد دیگری می دانند( مروج الذهب ج۲ص۳۱۳)بلاذری نقل کرده است، بعد از اینکه عمر از مردم خواست او را امیرالمومنین بنامند، موذن اینگونه اذان می گفت : السلام علیک یا امیرالمومنین ، حی علی صلاه، حی علی الفلاح، الصلاه یا امیر المومنین(انساب الاشراف ج۲ص۱۸۵)بعد ازخلیفه دوم استعمال این واژه در میان مسلمانان امری متداول گردید و اعتراض کسی را بر نیانگیخت تا اینکه در سال 41ق معاویه با حیله گری و صلح تحمیلی به امام حسن(ع) به خلافت رسید ، سعد بن ابی وقاص بر او وارد شد و به او گفت : السلام علیک ایها الملک، سلام بر تو ای پادشاه ، معاویه با حالت عصبانیت به اوگفت : چرا نگفتی السلام علیک یا امیرالمومنین ؟ سعد در پاسخ گفت : این واژه هنگامی است که ما تو را به امارت برگزیده باشیم، اما تو خود بر این مسند قرار گرفته ای( تاریخ یعقوبی ج۲ص۲۱۷)از این گزارش برداشت می شود که در اندیشه سیاسی برخی از صحابه ، تنها زمانی می توان به خلیفه ،واژه امیرالمومنین اطلاق نمود، که با آراء مردمی بر مسند قدرت قرار گرفته باشد ؛ بنابراین، اگر اندیشه سعد بن ابی وقاص را معیار قرار دهیم ، آیا می توان به عثمان بن عفان که با رای چند نفر به خلافت رسید ، امیرالمومنین گفت ؟ یا به عمربن خطاب که با انتصاب ابوبکر بر مسند قدرت تکیه زد، با عنوان امیرالمومنین خطاب نمود ؟ هر چه بود با مرگ معاویه ، استفاده از این واژه در ادبیات حاکمیتی امری مرسوم گردید، عاصم بن ابی صیفی ، در سلام خود به یزید بن معاویه او را باواژه امیرالمومنین خطاب نمود( مروج الذهب ج۳ص۷۵)هرچه از زمان رسول خدا (ص) فاصله گرفته می شد ، مقام خلیفه از قداست بیشتری برخوردار می گردید ، تصور فره ایزدی که درشاهان ایران از قبل از اسلام توسط مردم در اذهان و باورهایشان وجود داشت ، با تغیر عنوانی و با عبارات ظل الله یا سایه خدا در میان مسلمانان ظهور و بروز نمود ، به طوری که رضایت خلیفه ی که امیرالمومنین شده بود، همان رضایت خداوند، تفسیر می شد ،نامه ی سلیمان بن عبد الملک به ولید بن عبد الملک به خوبی وجود این اندیشه را نمایان می کند، سلیمان در این نامه نوشت : به خدا سوگند ، ای امیرمومنان من پس از تقوای الهی به هیچ چیز همانند رضایت و شادمانی تو شاد نمی شوم و رضایت تو از آن اموری است که بدان رضوان خداوند را می جویم ( اخبار الموفقات ص۴۹۷)و یا در نگاه مبالغه انگیز و چاپلوسانه شبیب بن شیبه به منصور عباسی آمده است : ای امیر مومنان ،خداوند تبارک و تعالی روزی که بهره هر یک از آفریده هایش را معین کرد ، برای تو بهره ای جز برترین و فراترین راضی نشد( همان ص ۳۹۹)و حتی منصور نیز در موسم حج سال 141ق در معرفی خود چنین عنوان کرد : من ابو جعفر منصور ، امیرالمومنینم( مروج الذهب ج۳ص۲۹۵) برداشت مسلمانان و نگاه غالیانه از واژه امیر المومنین برای خلفا به مرور زمان امری دور از انتظار نبود ، چراکه نهاد خلافت توانست به وسیله تبلیغات و فقهای درباری بر قداست خلیفه روز به روز بیفزاید و فضائل ساختگی آنها را در پشت عنوانی چون امیرالمومنین ، خلیفه رسول الله مخفی کند تا جایی که ابو نصر نامی در زمان هارون الرشید به او گفت : میان بندگان خدا و امت و پیامبرش و خداوند ، آفریده ای جز تو نیست و خداوند از تو درباره آنان سوال خواهد کرد پس برای پاسخ گویی آماده باش!( اخبار الموفقات ص۱۴۴)با این کار این واژه نیز همچون بسیاری از فضائل و مناقب امیرالمومنین علی (ع) به مصادره نهاد خلافت و حاکمیت درآمد و عنوانی گردید برای بروز مفاخرت و بزرگی آنها. https://eitaa.com/joinchat/2717123313Cc3af38e422

ابن طیفور به اسنادش از امام صادق علیه السلام نقل می کند: هنگامی که زنان را از کربلا به کوفه وارد کردند ،زنان کوفه بر حسین گریبان چاک کردند . در این اثنا زین العابدین علیه السلام سرش را بلند کرد و فرمود: هان! این زنان می گریند؟ پس ما را چه کسی کشته است؟ بلاغات النساء ص۳۷ از یحیی بن حجاج نقل شده است. https://eitaa.com/joinchat/2717123313Cc3af38e422

پادکست فرهنگ عاشورایی .... قسمت سیزدهم ...... زنجیرزنی . #پادکست https://eitaa.com/joinchat/2717123313Cc3af38e422

تحلیل دوم در گزارش ۱۵: رومی ها در شهر کوفه

در گزارش های تاریخی نقل شده ، گذشت که یک درب در پشت قصر کوفه قرار داشته است که اطرافیان عبیدالله بن زیاد از آن طریق به بیرون قصر رفت و آمد می کردند و جایگاه این درب، مقابل خانه های رومی ها قرار داشته است؛ حضور رومی ها که از زمره موالی بشمار می آمدند در کوفه امر غریبی نبود، چرا که جمعیت کوفه از چند گروه تشکیل می گردید ، اعراب که عموما از اعراب یمانی و نزاری بودند ، سریانی ها، نبطیها و موالی که آن را ایرانی ها ، رومی ها و ترکها تشکیل می دادند، اعراب، موالی را با عنوان عجم مورد خطاب قرار می دادند. با گسترش فتوحات در زمان خلفا، روز به روز به جمعیت موالی در شهر های مهم اسلامی همچون کوفه اضافه می گردید، به طوری که معاویه از کثرت آنها در کوفه واهمه داشت( فتوح البلدان ص۲۷۹) این ترس ، طبیعی به نظر می رسید ،چرا که موالی، عموما گرایش های شیعی داشته و بعدها در قیام مختار نقش مهمی ایفا نمودند،از منظر اجتماعی، موالی شهروند درجه دو شناخته می شدند و از همان آغاز مجبور بودند تا کارهای پر مشقتی چون چرخاندن و بر پاداشتن بازار و راه سازی انجام دهند( تاریخ تمدن اسلام ص۷۲۸) نگاه اعراب به موالی، پست و بدور از انسانیت بود، موالی اجازه نداشتند در جلوی کاروان حرکت کنند ، اگر فردی می خواست ، یکی از موالی را به سبب سن ، فضل و یا علم طعام بدهد ، او را سر سفره نمی نشاند ، بلکه او را در پایین سفره جای می دادند تا کسی که او را می بیند، گمان نبرد که او هم عرب است (عقدالفرید ج۳ص۳۷۸) راغب اصفهانی می نویسد : اعراب را تا زمان دولت بنی عباس نسبت به موالی چنین رسم بود که چون از بازار چیزی خریده بر می گشتند و در بین راه به یکی از موالی مصادف می شدند ، هر باری که داشتند بر دوش او می گذاشتند و وی بدون چون و چرا حمالی می کرد، هر گاه یکی از موالی را بر مرکبی سوار می دیدند و قصد می کردند که پیاده شود، باید بدون لا و نعم اطاعت عرب می نمود ، هر دختری را که از موالی می خواستند، بدون اجازه جد و پدرش به عقد و ازدواج در می آوردند( محاضرات الادباء ج۱ص۲۱۸) و یا نافع بن جبیر بن مطعم که از تابعان به شمار می آمد، وقتی جنازه ای را می دید، می پرسید : که بود ؟ اگر می گفتند : قریش است ، می گفت : افسوس که از قوم من یکی کم شد و اگر می گفتند : عرب بود، می گفت : افسوس که هم وطنم مرد . اما اگر می گفتند : مولاست ، با خونسردی تمام می گفت : مال خداست ، بخواهد می برد و بخواهد می گذارد( عقد الفرید ج۳ص۳۸۸)طبیعی بود در چنین جامعه ای که موالی هیچ ارج و قربی نداشتند ، با دیدن منش و رفتار اهل بیت (ع) به خصوص امیر مومنان(ع) به سوی او جذب می شدند، ابواسحاق همدانی نقل می کند که دو زن خدمت علی (ع) آمدند که حقوق خود را از بیت المال بگیرند ، یکی از آنها عرب بود و دیگری از موالی ، امیر المومنین (ع) به هر یک از آنها بیست و پنج درهم دادند و مقداری هم گندم مرحمت کردند ، زن عرب گفت : چرا مرا با او یکی قرار دادی؟ فرمود : من در بین فرزندان اسماعیل و اسحاق فرقی مشاهده نمی کنم( الغارات ص۴۷/ انساب الاشراف ج۲ص۱۴۱)اهتمام و محبت امیرالمومنین (ع) به موالی در کوفه به قدری روشن و بارز بود که اشراف کوفه بارها از این رفتار خشمگین شده و به آن حضرت اعتراض نمودند و در برخی موارد که امیرالمومنین (ع) به این اعتراضات اهمیتی نمی داد ، حضرت را تهدید کردند و گفتند: اگر به موالی بیش از این رو نمایی و آنان را به خود نزدیک کنی ، به نزد معاویه خواهیم رفت( الغارات ص۲۴). https://eitaa.com/joinchat/2717123313Cc3af38e422