هدایت شده از روزنه
فقه مالی کردن آموزه های الحادی_سکولاریستی روشنفکران/بخش دوم
مروری بر درس گفتارهای جنجالی سروش محلاتی
[صفحه 2از2]
▫️یکی از فرازهای مناقشه برانگیز کلام آقای محلاتی، طرح ادعای استمرار نسخ در زمان حاضر است. او در این زمینه می گوید:
« اگر احکامی که در زمان #پیغمبر بود همه احکام ثابت بود یعنی به اقتضای فطرت انسان و به اقتضای مصالح دائمی بشر بود می‌گفتیم بعد از پیغمبر هم فطرت همان فطرت، مصالح دائمی همان مسائل دائمی ، تغییر امکان پذیر نیست. ولی اگر زمان پیغمبر به اقتضای مصالح موقت احکامی جعل شده و بعد نسخ شده آیا تغییرات بعدی هیچ گونه دخالتی و تاثیری در احکام قرآن کریم نداشته و ندارد ؟ به تعبیر دیگر احکامی که زمان بر آن تاثیر می‌گذاشت همان چند حکمی بود که در قرآن آمده و نسخ شده . و پس از آن چند حکم دیگر بقیه احکام همه به اقتضای فطرت و غیر قابل تغییر و به اقتضای مسائل دائمی است و دیگر تغییر پیدا نخواهد کرد.چه باید در این زمینه گفت؟ این سوالی ست که امروزه مطرح است.»
▪️عبارات مذکور نشانگر آن است که مدعای اصلی وی، امکان و #جواز_نسخ در دوران بعد از پیامبر(ص) و از جمله در زمان غیبت است.
این مدعا از جهاتی قابل تردید و نقد است.
محلاتی با تکیه بر این حد وسط که «با تغییر مصلحت امکان تغییر حکم وجود دارد.»، مقدماتی را بر اثبات مدعای خود اقامه کرده که چندان قابل اتکا نیست.
🔻مسئله مهم آنکه، معلوم نیست منظور آقای محلاتی از «امکان نسخ در زمان بعد از پیامبر(ص)» دقیقاً چیست؟
اگر زمان معصومین(ع) مراد است و تشخیص دهنده تغییر مصلحت، آن ذوات مقدسه هستند، اصل بحث ایشان لغو خواهد بود؛ چرا که سنت معصومین علیهم‌السلام اجمعین(احادیث، سیره و تقریر) حجت و منبع استنباط دینی است و اگر آن‌ها حکم به نسخ داده باشند بالاجماع و الاتفاق همه به ناسخ اخذ می‌کنند و منسوخ را کنار می‌گذارند.
🔻اما اگر مرادشان این است که در زمان غیبت امکان نسخ وجود داشته باشد، باید بتواند مرجع تشخیص تغییر مصالح و مفاسد را معین کند و به این سؤال پاسخ دهد که از دیدگاه وی چه کسی و با چه ضابطه‌ای شأنیت تشخیص تغییر در زمان و تغییر مصلحت و به تبع آن صلاحیت تعیین ناسخ و منسوخ را دارد؟
◽️به فرض که تا زمان حضور معصومین(ع) این مساله ممکن بود اما در زمان غیبت تشخیص #تغییر_مصلحت و شناخت آن به عهده چه کسی ست؟ آیا عرف یا عقلا شأنیت تشخیص مصلحت احکام و تشخیص تغییر مصلحت را دارا هستند؟ آیا با این اوصاف، امکان دست اندازی بی ضابطه «عقلا و عرف» بر قرآن کریم پیش نمی آید؟
به علاوه، آقای محلاتی بین گذر زمان و نسخ رابطه علیت برقرار می‌کند و نسخ را معلول گذر زمان می داند اما رابطه علیت بین نسخ و گذر زمان، امر یقینی نیست و احیانا به طور فی الجمله(و نه به نحو موجبه کلیه) ثابت است. چه بسا تغییر زمان‌هایی که به خاطر زمان‌مند نبودن موضوع یا علل دیگر، موجب نسخ نمی‌شود. و چه بسا نسخی که به دلایلی غیر از گذر زمان پدید آمده باشد.
◾️ طرح برخی مسائل جنجالی و شبهه انگیز در معارف دینی، در امتداد تلاش تاریخی #سکولارهای_حوزوی برای توجیه عقل منهای وحی و تئوریزه کردن عرف جوامع سکولار قابل تفسیر است. این طایفه با تکیه بر نوعی #استنباط_مردود و #تغییر_متد_اجتهاد، به فقه مالی آموزه های انحرافی روشنفکری سکولار می پردازند و گزاره های شبه علمی پوزیتویستی را بر احکام اسلامی ترجیح داده، هر از گاهی برخی فروعات دینی مثل حدود، دیات، ارث، قصاص، حجاب و... را زیر سؤال می برند. اما باید دانست خطر حاکم کردن عرفیات و نظریات شبه علمی بر منابع دینی از جمله بر آیات قرآن کریم، به مراتب سخت‌تر و خطرناک‌تر از حکومت عرف بر برخی احکام و فروعات فقهی است. چه اینکه این امر، نفی فی الجمله وحی(اگر نگوئیم تردید در همه آیات است) محسوب می‌شود.
با این وجود آیا تلاش برخی چهره‌های حوزوی برای توسعه در مفهوم نسخ و طرح «امکان نسخ در عصر غیبت»، در راستای حکومت عرف بر منابع دینی قرار دارد؟
نقد و بررسی این سنخ نظریات متشابه و مناقشه برانگیز نیازمند اهتمام فضلای حوزه علمیه(خاصه مفسران و قرآن‌پژوهان) است.
@rozaneebefarda