اصل 50 قانون اساسی درباره "حفاظت از محیط زیست" چه ميگويد؟
در اصل 50 قانون اساسي آمده است:«در جمهوری اسلامی، حفاظت محیط زیست كه نسل امروز و نسلهای بعد باید در آن حیات اجتماعی رو به رشدی داشته باشند، وظیفه عمومی تلقی میشود. از این رو فعالیتهای اقتصادی و غیر آن كه با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیر قابل جبران آن ملازمه پیدا كند، ممنوع است.»
به گزارش خبرنگار حقوقي قضايي باشگاه خبرنگاران، زمین سرمایه مشترک بشر برای نسل حاضر و نسلهای آینده است؛ به همین دلیلی تمامی تلاشهایی که برای حفاظت محیط زیست انجام میشود در حقیقت گام برداشتن در مسیر حفظ نسل بشری است. با این حال در گیرودار زندگی روزمره، گاهی انسانها کمتر به میراث گرانبهای زندگی خود توجه دارند و گاه عمدا به تخریب آن میپردازند که به همین دلیل قوانینی برای حمایت از محیط زیست به تصویب رسیده و مجازاتهایی را برای کسانی که این میراث خدادادی را نادیده میگیرند، در نظر گرفته است.
*ابهام در تعریف #محیط زیست
ابهام در تعريف تفسير ماهوي مربوط به معناي قانوني محيط زيست اشکالاتي را به وجود آورده ؛ چرا که هيچ متن حقوقي محيط زيست را به صورت جامع و مانع تعريف نکرده است، بلکه در همه تعاريف تنها از سه عنصر طبيعت، منابع طبيعي، شهر و مناظر سخن گفتهاند و حقوق و تكاليف را حول آن محورها بيان كردهاند. به طور مثال ميتوان به برخي از قوانين و مقررات موضوعه مانند قانون حفاظت و بهسازي محيط زيست. قانون حفاظت و بهرهبرداري از جنگلها و مراتع کشور، قانون شکار و صيد، قانون نحوه جلوگيري از آلودگي هوا، قانون شهرداري و... اشاره كرد.
شايد بتوان محيط زيست را کل منابع طبيعي تجديدشونده شامل جنگلها، مراتع، منابع آبي و... تعريف كرد كه شامل طيف وسيع و گستردهاي از تعاريف تخصصي مربوطه به اين حوزه میشود؛ از سوي ديگر هر گاه ما از محيط زيست صحبت ميكنيم در واقع تأثیرهای آن بر نوع بشر را در نظر داريم.
*استفاده از ظرفیت اخلاق
برای اینکه بتوان مردم را ملتزم به حفظ محیط زیست کرد باید به جای تکیه بر قواعد حقوقی به ترویج قواعد اخلاقی مربوط به محیط زیست پرداخت. اگر چه جرایم و مجازاتهای مربوط به محیط زیست نقش بزرگی در کاهش آسیب به محیط زیست دارد، اما اگر مردم از دورن خود را ملتزم به احترام به محیط زیست ندانند از دست قوانین و مقررات هم کاری ساخته نخواهد بود.
بايد گفت كه اخلاق زيست محيطي حالنگر و آيندهنگر است؛ چرا كه علاوه بر امروز، #نسلهاي فردا را نيز مورد توجه قرار ميدهد و اين همان موضوعي است كه اصل 50 قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران به آن تاكيد ميكند؛ در اين اصل آمده است كه «در جمهوری اسلامی، حفاظت محیط زیست كه نسل امروز و نسلهای بعد باید در آن حیات اجتماعی رو به رشدی داشته باشند، وظیفه عمومی تلقی میشود. از این رو فعالیتهای اقتصادی و غیر آن كه با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیر قابل جبران آن ملازمه پیدا كند، ممنوع است.»
درست همين جاست كه پاي حقوق به ميان ميآيد. قانون براي حمايت از محيط زيست شروع به وضع بايدها و نبايدهايي ميكند و نهادهايي را براي نظارت بر اجراي اين تكاليف و حقوق پيشبيني ميكند و از سوي ديگر با پيشبيني مكانيزمهاي بازدارندهاي كه غالبا از جنس مجازات هستند، سعي ميكند اجراي كامل آن را تضمين كند. بدين ترتيب بسياري از گزارههاي اخلاقي که شكل بايد و نبايد ميگيرند لباس قانون به تن ميكنند و نقش جديتري براي حفاظت از زيست بوم آدمي بازي ميكنند.
*حقوق و حفظ طبيعت