⚪راستی صدّیقه ی طاهره که خود از نور عظمت الهی آفریده شده بود چه درکی داشت که اینگونه تسبیح میگفت: 📖«سُبْحَانَ ذِي الْجَلَالِ الْبَاذِخِ‏ الْعَظِيمِ‏ سُبْحَانَ ذِي الْعِزِّ الشَّامِخِ الْمُنِيفِ سُبْحَانَ ذِي الْمُلْكِ الْفَاخِرِ الْقَدِيمِ سُبْحَانَ ذِي الْبَهْجَةِ وَ الْجَمَالِ سُبْحَانَ مَنْ تَرَدَّى بِالنُّورِ وَ الْوَقَارِ سُبْحَانَ مَنْ يَرَى أَثَرَ النَّمْلِ فِي الصَّفَا وَ وَقْعَ الطَّيْرِ فِي الْهَوَاءِ» 👈من که راه به جایی نبردم. ولی چیزی به دلم افتاد که خیلی ارزشمند است. مانند درّی گرانبهاست. آن را به دوستانم هدیه میکنم. آدمی وقتی متوجّه عظمت عالم و ابدیّت و اینها میشود گاهی دچار نوعی حیرت و دستپاچگی میشود. 👈احساس میکند که باید کاری بکند و نمیداند باید چه کند! نمیدانم برایتان رخ داده یا نه! گاهی برای برخی آنقدر شدید است که میل آن دارند که سر به بیابانها بزنند! فریاد بزنند و ناله کنند! 💡به دلم افتاد نه اینها نه! در دل آن طبیعت و در هر جای دیگری چنین شدی تنها یک کاری بکن! دیگر غصّه ات نباشد! بهره ات را به اندازه ی خلوصت میبری! قرآن کریم آن کتاب الله المنزل را باز کن و با تواضع و حزن شروع به تلاوت کن! قرآن بخوان! 👈دستوری عمیق و کاربردی بود. ان شاء الله همه قدرش را بدانیم و فراموشش نکنیم! «فِيهِ مَصَابِيحُ الْهُدَى وَ مَنَارُ الْحِكْمَةِ وَ دَلِيلٌ عَلَى الْمَعْرِفَةِ لِمَنْ عَرَفَ الصِّفَةَ فَلْيَجْلُ جَالٍ بَصَرَهُ وَ لْيُبْلِغِ الصِّفَةَ نَظَرَهُ يَنْجُ مِنْ عَطَبٍ وَ يَتَخَلَّصْ مِنْ نَشَب‏»

باسمه تبارک و تعالی (۴۴۴) «تنفّر از گناه یا گناهکار؟» «معنای لعن و تبرّی» 🔹پوست بدنم زود از آفتاب متأثّر میشود. این سری که روستایمان صحرا رفته بودیم صورت و سرم خیلی سوخت! چند روز است سرم خارش دارد! صبح دیگر دیدم سخت است و رفتم دوش بگیرم! همینکه دوش حمّام را باز کردم بدون مقدّمه یا فکر و طلب پیشینی مطلبی به ذهنم خطور کرد! اصلا هیچ ربطی به چیزی نداشت و خودش آمد! 👈گفتم آب نطلبیده مراد است! لااقل به شکل یک فرضیه برای بررسی بیانش میکنم. هیچ قضاوتی هم فعلا نسبت به آن ندارم و فقط آنچه بدون اراده یک دفعه به ذهنم آمد را بازگو میکنم. نمیدانم اصلا درست است یا نه! 👈مقدّمه ای قبلش بگویم؛ این روزها به بهانه ی صحبتهای یکی از ائمه ی جمعه در زمینه برائت جستن از گناهکار بد حجاب به جای گناه بد حجابی بحثهایی داغ شده است. کاری به مراد واقعی گوینده و قول سدید نبودن کلام او و همچنین هجمه های هدف مند به آن ندارم. 👈معمولا این روزها اینطور گفته میشود که اینهایی که کشف حجاب میکنند شیعیانی هستند که صرفا یک گناهی مرتکب شده اند. مؤمنینی فاسقند لذا نمیتوان از آنها تبرّی جست! مگر خودمان در جای دیگر کم گناه کرده ایم و میکنیم؟! اگر این چنین است پس: 📖«تَبَرَّءُوا مِنْ فِعْلِهِ وَ لَا تَتَبَرَّءُوا مِنْهُ، أَحِبُّوهُ وَ أَبْغِضُوا عَمَلَه‏» ⬇

💡برگردم به فضای حمّام! ناگهان به ذهنم آمد اینکه ما گفتیم شیعیان ما بهشتی اند و از خودشان تبرّی نجویید و اگر اهل گناه بودند فقط گناهشان را تقبیح کنید برای وقتی بود که تشیّع آنها واقعا یک ایمان و باور بود! عمق داشت! 👈برای وقتی بود که این گناهان یا برخی از آنها طوری نبود که معنای بی ایمانی بدهد یا مسیری باشد که عادتا به بی ایمانی ختم شود. کاشف از چیزی جز فسق و شهوتی گذرا نبود! شهوتی که در نهایت روزی فروکش خواهد کرد و آن عقیده ی نورانی خودش را جلوه میدهد. ⛔نه اینکه کاشف از این باشد که اصلا باوری به بسیاری از حقائق ندارد! متأسّفانه کشف حجاب –و نه بد حجابی-توسّط بسیاری از افراد –و نه همه ی آنها- امروزه معنایش بیش از فسق است و کاشف از اشکال در اصل دیانت است. یک فسق نیست بلکه کاشف از نوعی کفر است! اگر چنین است پس از بسیاری از اینها از خودشان هم باید تبرّی جست! 💡در همان حال به ذهنم خطور کرد اگر ما از شیعیانی که ولو گناهان کبیره کرده اند گاهی دفاع کردیم در فضایی بود که اساسا تشیّع در اقلّیت و تقیّه و دشواری بود به شکلی که نوعا تشیّع شناسنامه ای و تشیّعی که برای کسی آب و نان شود در کار نبود! 👈کسی که شیعه بود نوعا کاشف از باورمندی عمیق و نوعی بصیرت در آن فضای ظلمانی و غبار آلود بود. فضایی که گاهی در آن پدر خانه شیعه بود ولی زن و فرزندانش هم به خاطر عمق تقیه نمیدانستند! آن وقت بود که شیعه بودن و شیعه ماندن و شیعه شدن معمولا کاشف از نوعی خوش باطنی و تأیید الهی در آن امواج فتن بود و کاشف از نوعی شدّت پافشاری بر عقیده و بصیرت در اعتقاد بود! 👈چنان تشیّعی واقعا ارزشمند بود و کاشف از ایمانی عمیقتر به مهمترین عناصر اسلامی که همان ولایت است. از چنین شیعه ای ممکن بود گاهی به خاطر نفسانیّت گناهان کوچک و بزرگی سر بزند! اینها بود که هرگز نباید نورانیّت باطنشان دیده نشود! اینهایند که صرفا باید گفت فعلشان زشت است نه خودشان! 👈به اینهاست که باید با چشم رحمت نگریست و «أَنْ يَرْحَمُوا أَهْلَ‏ الذُّنُوبِ وَ الْمَعْصِيَةِ» بود. زیرا عقیده و باور آنها واقعا نورانی بود. خودشان هم معترف به گناهانشان بودند. 🔹ولی مسأله الآن اینطور نیست! تشیّع در بسیاری از مواردش تبدیل به یک امر شناسنامه ای شده! عمق ندارد! به شکلی که مقداری سر به سرش بگذاری اصلا میبینی باوری ندارد! بلکه گاهی ابایی از ابراز کفریّات ندارد! آیا ما واقعا برای چنین شخصی آن ارزشهای والای تشیّع را بیان کرده بودیم؟! آنها احکام وجودی اینها بودند؟! نخیر! گاهی از اینها هم باید از فعلشان تبرّی جست و هم خودشان! چون خودشان هم در وادی کفرند و هنوز وارد وادی ولایت اولیاء الهی نشده اند! ✋مدام نگویید اینها هم شیعه هستند و اینها هم مؤمن هستند و تنها گناه میکنند و فسق دارند و این حرفها! اینقدر وادی حقیقت را بی محتوا نکنید! با الفاظ بازی نکنید! تبرّی نجستن از آنها باعث نوعی انس و تمایل به وجود ظلمانی شان میشود. 👈چه خوشتان بیاید یا خوششان بیاید یا نیاید یک واقعیتی است هر چند از عزیزان انسان باشند. البته مراد آن نیست که بدون توجّه به احکام نهی از منکر و مانند آن رفتار ناشایستی نسبت به آنها داشته باشیم. نه! ولی واقعیّت آن است که انسان مؤمن نمیتواند از خود اینها تبرّی نداشته باشد! اقتضاء باور توحیدی و اخلاص در بندگی داشتن چنین حالت برائت و لعنی است. 👈ممکن است اینها هم در دلشان مانند برخی مسیحیان یا ملحدان یا یهودیان محبّتی از امام حسین علیه السلام یا امیر المؤمنین داشته باشند! ولی اینکه نشد تشیّع! ممکن است این محبّت خودش مایه نجات هم بشود ولی این بحث دیگری دارد! ⚪آری یک نکته ای اینجا هست که از دشواری های زمان ماست! آنهم این است که همانطور که امروزه با پدیده ی تشیّع شناسنامه ای مواجهیم با پدیده ی کفر نقابدار هم مواجهیم. سابقا در این زمینه مطالبی بیان کرده ام که اساسا انسان مدرن و پست مدرن با مکاتبی مانند لیبرالیسم و مانند آن عملا در باطن از پستان نوعی کفر تغذیه میکند. ولی کفری که مانند قبل به شکل عقیدتی و صورتبندی شده لزوما به جنگ ادیان نمی آید تا حساسیت آفرین باشد. به شکل خزنده مانند موریانه ای به جان خانه ی ایمان افتاده و پایه های آن را سست میکند! 👈یعنی چه؟! یعنی اینکه گاهی خود شخص هم متوجّه نیست که دیگر ایمانی ندارد! ممکن است هنوز هم خودش را شیعه یا مسلمان بداند ولی واقعا نیست! اگر به این مطلب خودآگاه شود که دارد یک دین جدیدی را میپذیرد ممکن است برایش حساسیت آفرین باشد ولی این دین مرموز نوین به شکل نقابداری عملا بسیاری را هر چند خودشان ندانند به ورطه ی کفر کشانده است! ⬇⬇

🔹ممکن است اشكال شود از مرّیخ که بحث نمیکنیم! در بین اقوام ما و یا حتّی فرزندان و پدران ما اینگونه افراد گاهی هستند! یعنی باید اینها را لعن کرده و از خودشان تبرّی بجوییم؟! در پاسخ باید گفت فسق وقتی فسق است که معنایش نوعی خروج عملی از مقتضای باورهای انسان باشد. ولی اگر عملی طوری باشد که اصلا به خاطر کفر سر زده باشد که دیگر فسقی وجود ندارد! خودش کفر است! یک بی حجابی گاهی مصداق فسق است و گاهی مصداق کفر! اگر کفر بود بله همینطور است. ✋ولی عمق معنای تبرّی و لعن را باید خوب درک کرد. مراد این نیست که برای هدایت اینها تلاش نکنیم! مراد این نیست که به آنها فحش بدهیم! مراد این نیست که با آنها بد رفتاری کنیم! اصلا اینها نیست! 👈مراد این است که بدانیم چنین شخصی باطنی تاریک پیدا کرده که مستحقّ دوزخ است. وجودش وجود ناری شده است. چه بداند و بدانیم و چه نداند و ندانیم! چه خوشمان بیاید یا نیاید! یک حقیقت نفس الامری دارد! اگر چنین است هیچ گونه تمایل وجودی و محبّتی نسبت به او نباید داشت! باید کاملا از او قلبا بیزار بود. 👈باید طوری نفرت قلبی و دوری از آنها پیدا کرد که ایمانمان در اثر معاشرت با آنها لطمه نبیند! تا محبّت آنها را به دل راه ندهیم؛ همانکه مانند موریانه ای پایه های ایمانمان را خراب میکند! شاید شارع مقدّس برای چنین امری بود که نجاست آنها را اعلام کرد! بر این امر معقول ثوب محسوس پوشاند! 👈این تبرّی و لعن و مانند آن برای سوزاندن ریشه های کفر در وجود خودمان است. البته آثار اجتماعی هم دارد. یک معنای عجیب و غریبی ندارد که برخی از آن استیحاش داشته باشند! یک امر عقلائی روان شناسانه و جامعه شناسانه بسیار قابل دفاعی است. اصلا یکی از افتخارات دین اسلام است که چنین حقیقت مهمّی را بیان کرده است. 🔹حالا اینهایی که گفتم را انصافا یک دفعه به ذهنم آمد! برای فرضیه بررسی و نقد و ابرام خوب است. گفتم بذلش کنم. قبل از اینکه آن را بنویسم سر سفره با خانواده صحبت کردیم و نظرشان را خواستم. گفتند خب برخی از اینها بین اقوام هم هستند! یعنی میگویی از فلانی و فلانی تبرّی بجوییم! همان مطلب بالا را گفتم که اگر واقعا بی حجاب شدنشان مصداق کفر باشد نه فسق دیگر باید از خودشان و نه عملشان تبرّی جست. معنای تبرّی جستن از خودشان هم این نیست که به آنها فحش بدهیم! دلسوزی برای هدایتشان نداشته باشیم! 💡همینکه داشتم این را توضیح میدادم یک مطلب دیگری به ذهنم خطور کرد که دیدم مطلب مهمّی است. آن را هم بذل کنم. دیدم ای دل غافل! چرا تا کنون نفهمیده بودم! ✅اصلا عمق مفهوم تبرّی و لعن از جهتی کمک به مؤمنین برای حراست از گوهر ایمانشان در برابر شبهات ناشی از مخالطت و معاشرت با این کفّار است. امری که شارع مقدّس با بیان نجاست آنها و باطن جهنّمی آنها و لزوم تبرّی از آنها و حرمت تعرّب بعد از هجرت و مانند آن به مؤمنین نوعی واکسن ایمانی زده تا در مواجهه با اینها آلوده نشوند! ✅یعنی چه؟! یعنی اینکه انسان وقتی با اقوامش یا دوستانش یا خانواده اش یا همشهری اش مواجه میشود که باطن کفری پیدا کرده به دلیل حسگرا بودنمان نمیتواند عمق ناری این حقیقتی که مربوط به عوالم تجرّدی است را درک کند! امتداد محسوسی آخر ندارد! بلکه بالاتر از آن گاهی احساس میکند اینکه اخلاقش مثل بقیه است! بلکه اخلاقش بهتر هم هست! راستگوتر است! مهربانتر است! بخشنده تر است و... . ✅اینجاست که باید گفت: «ویحکم لا تغترّوا»! شیطان با نقاب اخلاق می آید! چطور ما از اینها بالاتر و بهتر باشیم؟! کسی که عمق این مطلب را تجربه کرده میفهمد چه میگویم. چه شبهات خطرناکی است. یا مثلا مدّتی میرود در بلاد کفر زندگی میکند و دچار چنین شبهاتی میشود! 🔻اموری مانند لعن و تبرّی و نجاست کفّار و اینها لایه های محافظتی در برابر این حالات روانی است! لایه هایی است که میخواهد از گوهر تابناک ایمان در برابر شیاطین اینچنینی محافظت کند!🔺 👈برخی از همین مؤمنین عادی را دیده ام که در هیئات از بچگی بوده اند و حالت تبرّی و لعنی خاصّی پیدا کرده اند! اینها وقتی با شبهاتی مرتبط با همان فضای لعنشان مواجه میشوند اصلا گویا واکسینه شده اند! ولو پاسخش را ندانند نسبت به آن پدیده دلچرکین اند! 👈ولی برخی دیگر که چنین روح برائتی در درونشان وجود ندارد خیلی زودتر میتوانند مبتلا به شبهه شوند! نوعی شرح صدر کفری گاهی پیدا میکنند! آخر مگر نوع انسانهای حس گرا میتوانند بفهمند که ایمان چه حقیقت برتری از صرف اخلاقیّات و امور اینچنینی دارد؟! ⬇⬇⬇

🔹همین است که در روایات بسیاری بر آن تأکید شده و به مبارزه با ارتکاز عرفی افراد برای اصالت دادن به اخلاقیّات در برابر ایمان پرداخته اند. این شگفتی ها و تعجّبها گاهی دروازه ی ورود کفر به قلب مؤمنین میشود! و چه زیبا این حقیقت را قرآن کریم بیان کرده که: 📖«وَ لا تَنْكِحُوا الْمُشْرِكاتِ حَتَّى يُؤْمِنَّ وَ لَأَمَةٌ مُؤْمِنَةٌ خَيْرٌ مِنْ مُشْرِكَةٍ وَ لَوْ أَعْجَبَتْكُمْ‏ وَ لا تُنْكِحُوا الْمُشْرِكِينَ حَتَّى يُؤْمِنُوا وَ لَعَبْدٌ مُؤْمِنٌ خَيْرٌ مِنْ مُشْرِكٍ وَ لَوْ أَعْجَبَكُم‏ أُولئِكَ يَدْعُونَ إِلَى النَّارِ وَ اللَّهُ يَدْعُوا إِلَى الْجَنَّةِ وَ الْمَغْفِرَةِ بِإِذْنِهِ وَ يُبَيِّنُ آياتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُون‏» 👈یعنی مثلا نگو بابا فلانی ولو کافر است دختر عمو و نمیدانم فامیل من است! از بچگی با هم بزرگ شده ایم خیلی با شخصیت و کدبانو است! هم با اخلاقتر است و هم زیباتر و هم ... ! نخیر! با او ازدواج نکن و فلان زن مؤمن غریبه که نه اخلاق دختر عمویت را دارد و نه زیبایی او را و اصلا برایت آن شگفتی را ندارد بهتر است! 👈فریب ظواهر و اخلاقیّات و امور اینچنینی را نخور! ایمان خیلی خیلی حقیقت والایی دارد! تو نمیفهمی! ولی چرا؟! چون آن دختر عمویت باطنش جهنّم است ولی این دیگری در راهی است که سر از بهشت و سعادت ابدی در می آورد! اصلا میدانی وادی حقیقت چه عظمتی دارد؟! اصلا میدانی عالم چه خبر است یا از افق محدود خودت مدام قضاوت میکنی؟! 👈حالا این مطالبی بود که همینطور به ذهنم زیر دوش حمّام و سر سفره ناهار خطور کرد! دیدم جای بررسی دارد. گفتم آن را بذل میکنم شاید برخی فرصت و توان بررسی داشتند.

باسمه تبارک و تعالی (۴۴۵) «روشهای چهارگانه رسائل و مکاسب خواندن» 🔹همانگونه که نوشتن برایم خودش یک آموزگار است و تا ننویسم معمولا نمیدانم گفتن هم برایم همینطور است! خیلی مواقع وقتی میگویم میدانم! گویا نوشتن و گفتن خودش رزق و روزی خودش را می آورد! خودش به نوعی معلّم است. در جلسه ای صحبت میکردم که دیدم همینطور که دارم حرف میزنم مطالب جالب و جدیدی میگویم! خودم هم آنها را به این شکل و در این قالب منقّح نمیدانستم. 🔸خلاصه ی آنچه آنجا گفتم و هنگام نوشتن این متن به ذهنم خطور کرد آن است که چهار جور میشود کتبی مانند رسائل و مکاسب را خواند که تفاوتهای مهمّی با هم دارند! البته میتوان هنگام مطالعه ی این کتب فوائد دیگری را نیز برداشت نمود. ولی اگر قرار است بفهمیم خود شیخ انصاری ره چه میگوید چهار روش عمده وجود دارد: 🔴اوّلین روش را «مراد پژوهی» مینامم. در این روش شخص سعی در دقّت در متن کلام شیخ و رفت و برگشتها و ارجاع دقیق ضمائر و تمرکز بر عبارات میکند. گاهی نیز برای درک جامعتر و دقیقتر بین عبارات مختلف شیخ در ابواب مختلف با هم مقایسه میشود و از نسبت حرفها با مبانی فرضیاتی برای درک دقیقتر و بهتر مراد گرفته میشود. پیش فرض این نوع پژوهش آن است که اوّلا عمده در مطالعه ی این کتب آن است که مراد گوینده را بفهمیم و ثانیا راهی برای درک مراد جز از طریق همین الفاظ نیست. گاهی مراد پژوهی برای وصول بهتر به اغراض خود دست به دامان «حاشیه پژوهی» هم میشود. ⬇

👈در این تلاش به گونه ای با خروج از تلاش شخصی به تلاش دیگران برای درک مراد رجوع کرده و قسمت قابل توجّهی از وقت را مراد پژوهی مجدد این حواشی و نسبت سنجی آن با مراد شیخ و مباحث مرتبط با آن به خود صرف میکند. 🔴دوّمین روشی که معمولا افراد فرهیخته از آن استفاده میکنند را «فضا پژوهی» مینامم. در این روش چندان روی الفاظ و پژوهش روی آنان مبالغه نشده و به جای آن سعی میشود عمق مراد را در تلائمی بین الفاظ و بافت ذهنی گوینده درک نمود. دیگر خواننده خودش را از ضیق عالم الفاظ کنده و گویا با نگاهی لمّی و نه إنّی سعی در فهم مراد میکند. در این روش سعی میشود با سر زدن به مبادی دانشی گوینده فضای ذهنی او هنگام مواجهه با مسأله قبل از این طور خاص از قلم زدن و عبارت پردازی کشف شود و سپس به رمزگشایی از مراد واقعی گوینده از روی الفاظش پرداخته شود. 👈این روش به گونه ای شخص را وارد حوزه ی نیّت خوانی میکند. به شخص قدرت آن را میدهد که از بسیاری از مجادلات و اتلاف وقتهای بی مورد به دور بوده و مخّ مراد را قبل از محجوب شدنش در تنگنای وادی الفاظ بهتر رصد کند. 👈پیش فرض این روش آن است که گوینده در هر حال مطالبش به شکل گزاره های اتّفاقی سامان نیافته بلکه حاصل افکاری نظام مند از روی مبانی و منابع و روشهای خاصی است که میتوان با احاطه به مبادی دانشی او درک زنده تری از فعالیت عالمانه اش قبل از ورود به عالم الفاظ داشته و به شکل پیشینی تری فعالیت اجتهادی او و دغدغه ها و موانعش را دانست. 🔴سوّمین روشی که متأسّفانه کمتر از آن استفاده میشود ولی تأثیر شایانی در درک متون دارد را «تاریخ پژوهی» مینامم. در این روش بافت متون حاکم بر متن حاضر کشف و از نسبت سنجی آن با متن موجود فرضیّات مهمّی برای درک عمق مراد و دقائق نهفته در آن استفاده میشود. پیش فرض این روش آن است که این دست متون ورای آنکه در ظاهر خودشان را متونی مستقلّ و خود بسنده در انتقال مفاهیم نشان میدهند معمولا متونی اشاری بوده و خصلتی حاشیه ای بر متن یا متون پیشینی دارند که برای درک عمیقتر آنان رجوع به متنهای اصلی کمک شایانی خواهد کرد! 👈در اینجا باید با مطالعات تاریخی و کتاب شناسی خوب تشخیص داد مثلا شیخ هنگام نگارش این متن چه کتبی جلوی دستش باز بوده و یا چه مطالبی در ذهنش برجسته بود و مبتنی بر آن قلم زده است! 👈مثلا ممکن است تشخیص دهیم در اینجا متن جواهر یا کشف اللثام یا مورد دیگری جلوی دستش باز بوده که درک ما را از متن تولید شده توسّط شیخ میتواند تغییر دهد. 🔴چهارمین روشی که باز هم متأسّفانه از آن خیلی کم استفاده میشود در حالیکه به شکلی مهمترین روش در درک عمیق متون و همینطور روش برتر برای عبور از متون موجود و پیشرفت و تحوّل در علم است روشی است که آن را «ژرفا پژوهی» مینامم. در این روش به جای آنکه خود را صرفا مشغول الفاظ یا بستر تاریخی یا فضای ذهنی نویسنده و گوینده کنیم در پی آنیم تا فلسفه ی ذهنی حاکم بر علم ورزی او که معمولا به شکل ارتکازی و ناخودآگاهی عملیّات علم ورزی او را تحدید میکند را رصد کرده و از آنجا به عمق باطن محتوای علمی اش دسترسی پیدا کنیم. 👈ژرفا پژوهی شخص را وارد عالم اسرار آمیز پیش فرضها و گرایشاتی میکند که ورای الفاظ، استدلالها، بسترهای تاریخی و فضاهای خودآگاه ذهنی افراد به سلسله جنبانی مباحث میپردازد! 👈در این نوع نگاه ژرف و گاه ماهواره ای است که هم انسان به شدّت قدرت نقّادی متن و امکان عبور از آن را پیدا میکند و هم میتواند مراد گوینده را به خوبی درک کرده و مهمتر از آن مراد گوینده را گاهی عمیقتر از خود گوینده بفهمد! 👈بارها شده که بنده در بحثهایم تجربه کرده ام! مثلا شخصی میخواهد چیزی را به من یاد بدهد یا بگوید و وقتی میگوید من همان حرفش را با توجّه به مفروضاتش و سپس پیامدهایش دوباره برایش تقریر میکنم؛ سپس میبینم چشمان شخص برقی زده و نه تنها تأیید میکند که مرادش همین بود بلکه گویا خودش به اعماق تازه تری از مرادش ملتفت میشود که گویا آن را از من یاد گرفته و قبلا نمیدانست! 👈این همان حقیقتی است که گفتم ژرفا پژوهی انسان را قادر میکند که مراد گوینده را از خودش هم عمیقتر درک کند! اینهایی که عرض شد بحثهای مفصّلی میتواند داشته باشد و میتوان در قالب مثال آن را ملموستر کرد. 👈ژرفا پژوهی ما را وارد فضای فلسفه ی علم و نگاه های درجه دوّم کند که از ضروریّات و واجبات فوری و قطعی عقل حوزوی ما در زمان کنونی است. دورخیز ما را در مطالعه و صرف وقتمان طوری میکند که امکان پرش بسیار بیشتری برایمان مهیا میکند. ذهن را بصیر و نقاد و به روز میکند. ✅امروزه گاهی بیش از آنکه به فقیه نیاز داشته باشیم به فیلسوف فقه نیاز داریم بلکه بالاتر از آن امروزه به سمتی میرویم که اگر فقیهی فیلسوف فقه خودش نباشد نمیتوان او را در واقع فقیه و عالم به حساب آورد! چنین معنایی از فیلسوف دانش چیزی بیش از مجتهد اصولی بودن فقیه است.

باسمه تبارک و تعالی (۴۴۶) «خلاصه ای از یک مباحثه سیاسی» «نقدی بر طرح رفراندوم و هزینه های سازش» 🔹با یکی از عزیزان فاضل بحثی سیاسی درگرفت. ایشان معتقد بود انقلابی که باعث شود چنین هزینه های هنگفتی بر ما تحمیل شود به صرفه نبوده است! حکم جهاد باید با توجّه به تناسب هزینه و فائده داده شود و الّا نه عقلائی است و نه دلیلی شرعی میتوان بر آن اقامه نمود! حالا هم که کار به اینجا رسیده که این فشارهای سخت به مردم وارد شده چاره همان رفراندوم یا همان همه پرسی برای برقراری ارتباط با آمریکاست. اندازه ای که هستیم حرف بزنیم و وزنه برداری کنیم! 👈کلام این دوستمان از جهات مختلف قابل نقد بود. گفتم اگر پس رفت کرده و هزینه اش بیش از فائده اش بوده پس این کتاب صعود چهل ساله چه میگوید؟! میگوید ما به نسبت کشورهای دیگری که چنین درگیری با قدرتهای جهانی را نداشتند پیشرفت بیشتری در عرصه های اساسی کرده ایم. احدی در هیچ جای جهان این آمارهای متقن را نمیتواند رد کند! 👈در ادامه گفتند این چند سال اخیر دیگر از این صعودها هم خبری نیست و همه اش هزینه و سقوط بوده است! عرض کردم کلام شما مبتنی بر نوعی القاء نا امیدی و بن بست برای نظام حاکم و مسیری که پیش گرفته است میباشد و استدلال شما برای آن مشکلات روز افزون و تورّم زیاد این چند سال اخیر است. 👈نقدی که به این قسمت از فرمایش شما وارد است این است که پیش فرض این بیانتان حدوث این مشکلات روز افزون در یک شرایط طبیعی و عادی است که مبتنی بر آن بر القاء نا امیدی از این مسیر استدلال میکنید؛ ⬇

👈در حالیکه بر هر منصف و مطّلعی روشن است که این مشکلات و تورّمهای روز افزون که سابقا به این شکل نبود معلول یک جنگ تمام عیار ترکیبی علیه نظام ماست! در چنین بافت و فضای جنگی نمیتوان از مشکلات روز افزون بر بطلان مسیر و نا امیدی از انتهای آن حرفی زد زیرا جنگ در انتها نتیجه اش روشن میشود و در طول آن مدام مشکلاتش زیاد و زیادتر میشود. ⛔اساسا چنین انتقاداتی در شرایط جنگی حکم نوعی خیانت جنگی را گاهی دارد! الآن وقت این حرفها نیست! وقت تلاش برای مقابله با هجوم دشمن است. 👈عرض کردم حکایت شما حکایت شخصی است که در وسط میدان جنگ مبتلا به فراموشی شده و میگوید چرا من اینقدر خسته و گرسنه هستم و چرا بدنم زخمی شده و چرا اینها به طرف من حمله میکنند و مدام غُر بزند! 👈کسی که از بیرون به او نگاه میکند میگوید اگر تو واقعا بر سر مصلحت صحیحی تن به این جنگ داده ای خب اینها لوازم طبیعی آن است و فعلا وقت پایمردی و مبارزه است تا در انتها ثمره ی این تلاش و مجاهدتت را بچینی و الآن که وقت سختی کشیدن است! 👈در زمان جنگیدن که نباید کسی انتظار راحتی زمان پیروزی را داشت! تحمّل مشکلات جنگ مانند تحمّل درد زایمان است. هر دردی که بد نیست و هر آرامشی که خوب نیست! حالا هنوز در میانه ی راهیم و هنوز معلوم نیست چه کسی از میدان این نبرد پیروز بیرون می آید تا قضاوتش کنید! هنوز وسط بازی هستیم! 🔹ایشان اشکال کردند که نخیر! مردم واقعا دیگر این نظام و این مسیر را نمیخواهند! هر جایی بروید میگویند چرا به ما توجّه نمیشود؟! چنین امری به معنای شکست قطعی ماست که فعلا ما خودسرانه نمیخواهیم آن را بپذیریم! وقتی مردم جهاد را نخواستند باید مانند امام حسن علیه السلام صلح کرد! هر چند مرد جنگی هم داشتند ولی انتقادها را به جان خریدند و صلح کردند! 👈در پاسخ عرض کردم پیش فرض این بیان شما این است که اکثریّت مطلق مردم از این مسیر ناراضی هستند! اصلا نمیخواهند این هزینه کردنها را! اصلا سازش را میخواهند! ولی اشکال حرف شما این است که اگر هم در بیان این اکثریت درست گفته باشید شما یک برداشت نظری از یک سری انتقادها و غر زدنها و ناراحتی هایی که از مردم دیده اید داشته اید که قابل نقد است! 👈آیا معنای این انتقادها و غر زدنها و بلکه گاهی فحش دادنها در همه یا بیشتر مواردش از نارضایتی عمیق از این مسیر است؟! این امری روشن نیست. بلکه میتوان نشان داد در بیشتر موارد این ناراحتی از باب نارضایتی عمیق از مسیر نیست بلکه از باب عصبانی بودن از شرایط موجود و سختی های طبیعی نبرد است. 👈ولی در باطنشان نوعی رضایت قلبی به صحّت این مسیر دارند. همین است که اینگونه این نظام را حفظ کرده اند و در بزنگاه ها رضایت باطنی شان را مانند تشییع حاج قاسم سلیمانی عزیز نشان دادند! گفتم در همین فامیل خودمان بسیاری هستند که مدام انتقاد میکنند و فحش میدهند ولی من میدانم که اینها فقط عصبانی اند و در باطنشان واقعا طرفدار این نظام هستند و اگر زمینه اش رخ دهد و واقعا این نظام را چیزی تهدید کند آن وقت باطن عمیقتری از آنها را خواهی دید که خلاف قضاوت شماست. 👈ایشان اشکال کردند که حاج قاسم نماد یک سردار رشید ایرانی بود لذا همه او را دوست داشتند و این ربطی به نظام نداشت! حتّی بی دینها هم آمدند! عرض کردم دقیقا منظورم همین بود! آن روح باطنی انسان ایرانی هر چند حتّی متدیّن نباشد یا حتّی ضدّ دین هم باشد در غالب موارد طوری است که خود را در تلائمی عمیق با این مسیر و این راه می یابد! در عمق باطنش به این مسیر گرایش دارد و از آن راضی است. معنای آن تشییع جنازه ی حیرت انگیز چیزی جز این نبود و این را خوب دشمنان این نظام میفهمند! ⬇⬇

🔹در ادامه عرض کردم آنچه آن را نارضایتی اکثریت مطلق مردم بیان میکنی چیزی جز عصبانیّت حد اکثر بیشترشان از وضع موجود معیشتی نیست! ولی باید بدانیم چون شرایط الآن شرایط جنگی است و باطن مردم هم به نظر قوی و بر اساس قرائن موافق این مسیر است آنچه اصالت دارد بازیکنان وسط میدان است که در انتهای مسابقه آیا میتوانند پیروز شوند یا نه! 👈وضعیت فعلی ما مانند یک مسابقه ی فوتبال است. وقتی تیممان یک گل میخورد تماشاچی هایمان ناراحت میشوند؛ گل دوّم را میخورد عصبانی میشوند و گل سوّم را که میخورد دیگر فحش و ناسزا هم ممکن است به بازیکنان و کادر فنّی خودی هم بدهند و حریف را تشویق کنند! ✋ولی این حالات نفسانی اینها اگر بازیکنان وسط میدان خوب بازیگری خودشان را تا انتهای بازی ادامه دهند چندان اصالتی ندارد! زیرا همینکه تیممان گل اوّل و سپس دوّم و سوّم را زد و بلکه پیروز شد میبینی همین مردم بسیار شادمان شده و خاطره انگیزترین بازی برایشان میشود. ما فعلا وسط بازی هستیم! 👈ایشان اشکال کرد که ما دقیقه چند بازی هستیم؟! دقیقه نودیم و چندتا گل خورده ایم! گفتم اینها دیگر ادّعاست و ما وسط میدان نبردیم هنوز! این بحث مقداری طولانی تر بود ولی این بخشش را هم خوب است نقل کنم. 🔹ایشان فرمودند باید رفراندوم را نظاممان بپذیرد و تسلیم خواست مردم شود! اینقدر مردم را بدون فائده اذیت نکند و به دین بد بین ننماید! ورای اشکالاتی که به این نظر ایشان وارد است یک امر را در بحث برجسته کردم! عرض کردم یکی از پیش فرضهای شما و دیگرانی که مدام از رفراندوم میگویند این است که وضعیت فعلی خودشان را میبینند و بعد میگویند با آمدن همه پرسی میتوان با دشمن سازش نمود و مشکل اقتصادی را هم رفع کرد و وضعمان بهتر شود! 👈عرض کردم ورای اینکه به خاطر شرایط ژئوپولیتیک و دیگر حساسیتهای کشور به ما اجازه ی پیشرفت هم نمیدهند و نانشان در عدم رشد ماست اساسا این پیش فرض اشتباه است! چه کسی به شما گفته با این سازش وضع نامطلوب فعلی شما با حلّ مشکلات اقتصادی مطلوب میشود؟! 👈اگر فرض کنیم واقعا مشکلات اقتصادی ما حلّ شود میدانید هزینه ی برطرف شدن فرضی و موهوم این مشکل از دست دادن عزّت و استقلال و آزادی انسان ایرانی در زیر اراده ی نظام استکباری است؟! ✋آیا میدانید مسأله اینها ورای طمع مادّی و استعمار ما اساسا استکبار و ارضاء خود برتر بینی شان است که جز با تحقیر ما حاصل نمیشود؟! ✋آیا میدانید اساسا یکی از نیازهای برجسته انسان ایرانی در طول تاریخ نسبت به انسان در دیگر نقاط داشتن عزّت و آبرو و استقلال بوده است؟! خیلی از اینکه زیر چکمه ی بیگانگان باشد بدش می آمده و به خاطر همین همواره مهد بزرگترین تمدّنها و حکومتهای جهان بوده است؟! ✋آیا فکر میکنید اگر فرضا مشکل اقتصادی ما مقداری برطرف شد وقتی دیدیم عزّت و استقلالمان از دست رفته به مراتب بسیار عمیقتر دردمان نمیگیرد؟! 👈شما حواستان نیست که هزینه ی این سازش اگر هم به موفقیت به تمام برسد از دست دادن مهمترین داشته ها و نیازهای انسان ایرانی است که توهّم کرده ایم آنها را همیشه داریم و قرار است چیزی به آن اضافه کنیم! 👈انسان ایرانی اگر عزّت و استقلال نداشته باشد نمیتواند آرام بگیرد! مانند کره و ژاپن و امثال آنها نیست! دین و فرهنگ و مزاج مردمانش چنین اجازه ای به او نمیدهد! دوباره قیام میکند! درد روحی بسی رنج آورتر از درد جسمانی است. 👈گفتم برایم زمانی پرسش بود که چرا غربی ها مثل انگلیس ایران را به شکل مستعمره ی رسمی خود مانند هندوستان در نیاوردند؟! بعدا در کتاب ملکم انگلیسی که زمان فتحعلی شاه نوشته خواندم که با بیان روحیات ایرانی هزینه ی سلطه سیاسی بر آنان را گزاف دانسته بود که به صرفه نیست! 🔹عرض کردم این مغالطه ی روانی که در اینجا رخ میدهد شبیه مغالطه ای است که برای بسیاری که برای زندگی به مغرب زمین مهاجرت میکنند رخ داده است. اینها نوعا برای کاستن از وضعیت نامطلوب زندگی شان مهاجرت میکنند ولی نمیدانند هزینه ی این مهاجرت میتواند خودش باعث کاستن از نقاط قوّتشان شود! اینها گمان میکنند نقاط قوّتشان را که معمولا دارند و قرار است چیزی به آن اضافه کنند! در حالیکه خوب نمیدانند این مهاجرت از آنها مفاهیم عمیقی مانند خانواده، فامیل، تجربه ی روابط گرم ایرانی و مانند آن را میگیرد! ⬇⬇⬇

🔹ایشان گفتند این همه مشکلات و بی لیاقتی ها و بی تدبیری ها را نمیتوان نادیده گرفت! دیدم عمده اش در امور اقتصادی مدّ نظر است. گفتم در برخی موارد واقعا اشکالاتی است که در این ۴۰ سال میشد رفع بشود و نشده است. در ادامه تنها گفتم یک توجیهی را فعلا ذکر میکنم گرچه بحثی پر دامنه است! سابقا هم چند بذل خاطر در این زمینه نوشته بودم. آن هم این است که دورخیز اساسی انقلاب اسلامی پیدا کردن استقلال سیاسی و آزادی از زیر دست طواغیت و مستکبرین و داشتن یک نظام دینی مردم سالار بود. 👈از همان ابتدا دورخیز اقتصادی نداشت! در ادامه نیز اراده ی قطعی جهانی برای ساقط کردن این نظام سیاسی واقع شد! یک جنگ واقعی لذا بیشتر وقت و تلاش عناصر خدوم این نظام صرف امور امنیتی و سیاسی و نظامی و مانند آن شد تا رفع مشکلات اقتصادی! 👈وضعیت کشور ما در این سالها به تعبیر یکی از دوستان شبیه خانه ای است که در آن یک مار افتاده و کلا از حالت طبیعی زندگی خارج شده و پدر خانواده بیشتر در فکر مراقبت از اعضاء خانواده در برابر این خطر بزرگ و یافتن این مار مرموز و حفاظت از بچه هاست! حالا فعلا برای یک توجیه دم دستی بد نیست. هر چند قابل بحث است. 👈گفتم به شکل طبیعی در انقلابها هم نوعی خافضه رافعه رخ میدهد و احتمالا افرادی نالایق وارد شده و مناصب تخصصی را میگیرند که احتمالا یکی دو نسل باید بگذرد تا گاهی مدیریت صحیح روی مسیر مطلوب عادلانه و یاقت مدارانه اش بیافتد! اقتصاد سرطانی نفتی مان نیز وضعیت را تشدید کرده است. 🔹به این دوستمان گفتم من وکیل مدافع وضع موجود نیستم و کسی هم به من پولی نمیدهد برای این دفاعیه ها! یک مشکلی که ما داریم آن است که چون ادبیات اعتراض و اصول آن را از متون دینی استنباط نکرده و در فرهنگمان نیز وجود ندارد نمیدانیم دقیقا چطور باید اعتراض خود را بیان کنیم که با اصولمان در تعارض نباشد! همین شده که شما فکر میکنید من خودم اعتراضی ندارم و باید از همه چیز دفاع کنم که واقعا اینطور نیست! 👈عرض کردم اگر هم این بحث را طول دادم برای این بود که گمان نکنید آن حرفهایی که با آن قاطعیت میزنید و آن را بدیهی و حرف جمهور مردم میدانید اینقدرها هم بدیهی است و نظر و دیدگاه دیگری وجود ندارد! 👈ایشان هم واقعا انسان فاضل و دلسوزی بود لذا هر چند کاملا با بنده مخالف بود ولی به دلیل شناخت قبلی گوش میداد هر چند از حرفهایم و عمق تفاوت نظرهایمان تعجّب میکرد! عرض کردم این به خاطر آن است که دنیای کیفی و پارادایم ذهنی و نظام تبیینی مان در تحلیل وقایع و حوادث متفاوت است. 👈لذا من تو را متعصّب نمیدانم بلکه میگویم بدان دنیای ذهنی دیگری هم هست که در آن اتّفاقا همه چیز به گونه ای سر جایش هست و هر چند مشکلات وجود دارد ولی اصلا وضعیت آن طور که شما گمان میکنید تاریک نیست! 👈قرار شد این بحث را با این دوستمان از زاویه های دیگر ادامه دهیم. سابقا هم در بذل خاطر ۳۱۳ نیز از ضرورت توجّه به این دنیاهای ذهنی در مباحثات صحبت کردم؛ بذل خاطر ۲۵۷ در زمینه سکولاریسم روایی را نیز در مباحثه با همین دوستمان سابقا نوشته بودم که رجوع به آن هم برای تتمیم این بحث مفید است.

باسمه تبارک و تعالی (۴۴۷) «فرق علم و حکمت» «نکاتی پیرامون تأثیر مونتنی بر تاریخ اندیشه بشری» 🔹سالهاست که روایتی شریف را از خطبه ی الوسیلة امیر المؤمنین علی علیه السلام حفظ کرده ام و از آن بهره میبرم که: «مَنِ‏ اقْتَصَرَ عَلَى‏ بُلْغَةِ الْكَفَافِ فَقَدِ انْتَظَمَ الرَّاحَةَ وَ تَبَوَّأَ خَفْضَ الدَّعَة» اگر میخواهی زندگی راحت و روانی داشته باشی به اندازه ی کفایت در روزی قانع باش! 👈هر چه گذشته عظمت این کلام کوتاه بیشتر برایم جلوه کرده! آخر چه حرف مهمّی است! چقدر اثر دارد! چقدر عمیق است! راستی که: «و مَن یؤت الحکمةَ فقد أوتِیَ خیراً کثیراً» ✋پس چرا این را در این مدارس به بقیه یاد نمیدهند؟! اینها را باید یاد گرفت! اموری است که گاهی یکی یا چند تایش را آدمی یاد میگیرد زندگی اش را تغییر معناداری میدهد. حیات دیگری پیدا میکند. 👈خطبه ی وسیله همان خطبه ای است که امیر المؤمنین علی علیه السلام یک هفته بعد از رحلت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله بعد از آنکه از جمع قرآن فارغ شدند در مسجد مدینه بیان کردند! سرشار از این حکمتهاست! 👈هر وقت اینها را میخوانم واقعا تأسّف میخورم که چرا این بیانات جایگاهی در مدارس و دانشگاه ها ندارد! چرا اینها تعلیم داده نمیشود؟! اینهایی که اینقدر تأثیرات عمیق بر روی زندگی انسانها میگذارد و گاهی دانست و به کار بردنش از نان شب برای برخی واجبتر است! ⬇

📖«أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّهُ لَا شَرَفَ أَعْلَى مِنَ الْإِسْلَامِ وَ لَا كَرَمَ أَعَزُّ مِنَ التَّقْوَى وَ لَا مَعْقِلَ أَحْرَزُ مِنَ الْوَرَعِ وَ لَا شَفِيعَ أَنْجَحُ مِنَ التَّوْبَةِ وَ لَا لِبَاسَ أَجْمَلُ مِنَ الْعَافِيَةِ وَ لَا وِقَايَةَ أَمْنَعُ مِنَ السَّلَامَةِ وَ لَا مَالَ أَذْهَبُ بِالْفَاقَةِ مِنَ الرِّضَا بِالْقَنَاعَةِ وَ لَا كَنْزَ أَغْنَى مِنَ الْقُنُوع‏ ...» ⚪به مرور متوجّه شدم اساسا باید بین مفهوم علم و حکمت تفاوت قائل شد! همانکه در بذل خاطر ۴۲۶ به آن اشاره کردم! اصلا یکی از شاخصه های انسان مدرن آن است که برخلاف انسان قدیم حکمتها را رها کرد و به سراغ سوادها و علوم رفت! انسانها سطحی هستند و حکیم بار نمی آیند! درسهای عمیق زندگی را یاد نمیگیرند لذا مانند قدیمی ها آموزنده نیستند! 👈دیدم واقعا تحقیق در جوانب مفهوم حکمت و تفاوت آن با علوم مرسوم بین بشر مانند طبیعیات و الهیات و منطق و مانند آن بحث کلیدی است. متون دینی از سنخ حکمت است. همین است که به جای برجسته کردن ارسطوها و امثال آنها لقمان حکیمها بزرگ شده اند! 👈افرادی که اگر قرآن کریم از آنها یادی نمیکرد در تاریخ علم هیچ جایگاهی نداشتند! دیدم باید خیلی در اینجا تأمّل کنم تا بتوانم به آن زبان بدهم و ابعاد مختلفش را استنباط نمایم. ولی خیلی جای بحث دارد! انبیاء الهی برای تعلیم کتاب و حکمت آمدند نه یاد دادن این علوم بشری! همین حکمت است که گمشده ی اهل ایمان است! 👈البته مرادم تحقیر این علوم نیست! روشن است چه میگویم. دغدغه شان حکمتی بود که ارتباط مستقیم با زندگی و سعادت انسانها داشت! دنبال تعلیم منطق و کتاب برهان و مجادلات و نقد و بررسی های اینچنینی نبودند! دنبال حاشیه زدن و استدلالهای کذایی در کتب نبودند! 💡به ذهنم خطور کرد اگر کسی به درستی جایگاه حکمت و تفاوتش با علم را درک نکند نمیتواند اهمیت ادیان الهی و عظمت آنها را درک کند! نمیتواند عظمت نهج البلاغة و قرآن کریم را درک کند! ✅باید اینجا ایستاد و کار کرد که دقیقا این حکمت چیست و تبارش از کجاست! با چه معیارهایی میتوان بین حکمتهای منسوب بشری تمایزی قائل شد و مثلا چه فرقی میتوان بین نهج البلاغة امیر المؤمنین با تشبّه به مسیح توماس آکمپیس و مانند آن قائل شد؟! 👈فعلا مطلبی کامل برای گفتن ندارم ولی میدانم اینجا حقایقی موج میزند که گفته نشده یا من ندیده ام! میشود حرفهایی زد ولی فعلا سکوت کرده و اعتراف به جهلم کنم بهتر است! خود این هم یک حکمتی است که: «مَنْ تَرَكَ قَوْلَ لَا أَدْرِي أُصِيبَتْ‏ مَقَاتِلُه‏» 👈مرحوم علامه ی طباطبایی ذیل آیه ی ۶۹ سوره مبارکه بقره: «یؤتی الحکمةَ من یَشاء و مَن یؤت الحکمةَ فقد أوتِیَ خیراً کثیراً» بیان میکنند که حکمت همان قضایای حقّه مطابق با واقعی است که به نوعی مشتمل بر سعادت بشر باشند! کاملا مرتبط با زندگانی بشر باشند! اگر از الهیّات یا طبیعیّات یا تاریخ یا هر چه هست به نوعی با سعادت بشر مرتبط شود! علم نافع باشد! 📖«الحکمة هی القضایا الحقة المطابقة للواقع من حیث اشتمالها بنحو علی سعادة الانسان کالمعارف الحقّة الالهیة فی المبدأ و المعاد و المعارف الّتی تشرح حقائق العالم الطبیعی من جة مساسها بسعادة الانسان کالحقائق الفطریة الّتی هی أساس التشریعات الدینیة» 👈در سوره ی مبارکه لقمان امور مانند توحید، وظیفه ی فرزندان در قبال والدین، زکات، حرمت تبذیر، انفاق، منع فحشا و روابط نامشروع، حرمت قتل و کم فروشی و سخن غیر عالمانه و فخر فروشی و مانند آن حکمت دانسته شده: «ذلک ممّا أوحی الیک ربّک من الحکمة»! یعنی هم مسائل عقیدتی و هم اخلاقی و فقهی را میگیرد! ✅در هر حال گویا در حکمت معانی خاصی مانند نافع بودن، آسان بودن یادگیری و به کار بردن آن، مهم بودن برای سعادت واقعی انسان و همینطور متقن و مستحکم بودن آن اشراب شده است. نوعی حالت راهبردی دارد. ورای ظاهر ساده اش بسیار عمیق و باطن دار است. دانستن آن زمینه ی نوعی تغییر و جهتگیری سودمند را برای انسان حاصل میکند. برای باور و عمل است. 👈اگر چنین است رأس چنین حکمتی معرفة الله و مخافة الله و شناخت مبدأ و معاد میشود. در ادامه اموری که به بهزیستی حقیقی انسان کمک کند. 👈استاد معظّم آیت الله جوادی آملی در تفسیر تسنیم در کلام قابل توجّهی بیان میکنند که «ظرف حکمت فطرت است. فطرت الهی انسان که بار معنویت و علوم و معارف و حکمت را بر دوش میکشد! ظریفیت شگفت آوری دارد که آسمانها و زمین و کوهها از آن بی بهره اند! انسان به لحاظ این فطرت است که قوی است»؛ 👈به نظرم این بیانات ایشان خیلی مهم است و جای کار دارد و باید عمق آن روشن شود. فطرت چیست و نسبت فطرت و حکمت چیست؟! 👈دیدم یکی از متفکرین معروف تاریخ اندیشه مغرب زمین به این مسأله متفطّن شده و به خوبی یکی از انتقادهای اساسی به نظام تعلیم و تربیت بشری را در همین میداند که به بشر حکمت یاد نمیدهد! ⬇⬇

🔸«مونتنی و انتقاد از نظام تعلیم و تربیت»🔸 فرازهایی از کتاب مقالات اثر میشل دو مونتنی م ۱۵۹۲ فیلسوف و ادیب معروف فرانسوی را میخواندم. دیدم دقیقا ایشان هم به خوبی فرق علم و حکمت را گوشزد میکند. در ادامه به آن برمیگردم. 💡به ذهنم خطور کرد مقداری از مونتنی و تأثیرش در تاریخ اندیشه بگویم! ✅آخر انسانهای نابغه و متفکّرین بزرگ زیاد بوده اند که بعضا ثمرات مهمّی برای تاریخ بشر داشته اند ولی کمتر بوده اند افرادی که بر اندیشه و فکر بشر اثر بگذارند! یکی از این معدود انسانهایی که بر سبک اندیشه و تفکّر متفکّرین بعد از خود در مغرب زمین اثر گذاشته همین مونتنی است. 👈این کتاب که در اواخر عمرش نگاشته یکی از آثار مهمّ تاریخ علوم بشری است که اثر عمیقی بر متفکّران بعد از خود نهاده است! همواره مطالعه ی این دست آثار برایم جالب است. آثاری که بر ذهن و اندیشه ی کلان متفکّرین به شکل تاریخی اثر گذار بوده است. 👈یکی از این کتابها همین مقالات مونتنی است که افرادی نظیر دکارت، پاسکال، روسو، ولتر، آندره ژید، شوپنهاور، نیچه، آلبر کامو و دیگران همه از او متأثّر بوده و آن را ستایش کرده اند. کتابی که در آن عیاری جدید برای یک انسان متفکّر معتبر بیان شده است. 👈دیگر انسان کامل در وادی علم امثال ارسطو و افلاطونها نیستند بلکه هر انسانی اگر نواقص خودش را قبول کند و سپس با پذیرش آنها به شکل صادقانه و صمیمانه ای به تفکّر اصیل بپردازد میتواند نابغه ای برای خودش باشد! لازم نیست مدام به کتاب این و آن حاشیه بزند! 👈از نگاه او جامعه ی زمانش از فقر در وجود نویسندگان اصیل میرنجند هر چند نویسندگان فضل فروش حاشیه نویس که علم را در هزاران سال قبل میجویند بسیار اند! ✅مونتنی سعی میکند متفکّرین غربی را متوجّه این نکته کند که فکرشان اصیل باشد و اندازه ی شناخت خودشان حرف بزنند و با همه ی کاستی هایش خودشان باشند! با خودشان رو راست باشند و مدام خودشان را تحقیر نکنند! به دنبال فضل فروشی و حلّ معضلات نباشند و با سادگی و صمیمیت پرده از محدودیتها و مجهولات و علایق و نظرات واقعی خود بردارند! 👈ولی مونتنی چطور میخواهد به این هدف بزرگ تربیتی در تاریخ تفکّر بشر برسد؟! یکی از کارهایش ترسیم واقعی، بی پرده، صریح و صمیمانه نواقص انسانی است. طوری قلم میزند که واقعا احساس کنیم ارسطو و افلاطون و دیگران هم انسانهایی مانند ما بودند! پادشاهان و نجیب زادگان هم مانند ما هستند! در جایی از کتابش میگوید: 📖«بر بلندترین تخت جهان هنوز هم بر ما تحت خود نشسته ایم. پادشاهان و فلاسفه و نیز بانوان متشخص شکم خود را خالی میکنند» 👈آنطور که از مطالعه ی کلام او متوجّه شدم وی ریشه ی مشکلات اندیشه ی بشری و حتّی دیگر ساحتهای زندگی انسانی را در عادتش به خود تحقیری و نپذیرفتن محدودیتها و نواقصش میداند! یک نگاه غیر واقعی از خودش ساخته و برای فرار از مواجهه با نواقصش به دنبال قهرمان جلوه دادن خود و قهرمان سازی از دیگران است و همین خیال زدگی را در وجود او مینهد! 👈باید یاد بگیریم این نواقص و میلها را به عنوان واقعیتهای تغییر ناپذیر خودمان قبول کنیم و توجیه و فرار نکنیم! اين واقعيتها نه تحقير آمیز هستند و نه نفرت انگیز! وقتی اینطور است مدام از بزرگی ارسطو و افلاطون دم نزن! خودت وقتی دیدی نمیفهمی احتمال بده حرفهای خوبی نزده اند! انگشت اتّهام را به جای خودت سوی آنها دراز کن! 👈مدام خودت را تحقیر نکن! اگر نفهمیدی به تقلید از دیگران تأیید نکن! خودت باش! اندازه ی شناخت خودت حرف بزن و ادّعا کن! به استقلال شخصیتی خودت بها بده! 🔹برای اینکه چنین اثر عمیقی بر متفکّرین بعد از خود بگذارد در فصولی از این کتاب از شرح خصوصی ترین ابعاد شخصی اش هم ابا نمیکند! به شرح زندگی خودش، غذاهای مورد علاقه اش، حالات قضیبش، مدفوعش، توالت رفتنش، آروغهایش و موفقیتهای جنسی اش هم میپردازد!🙈 👈همه را با جزئیّات و تفصیل بیان میکند. ولی نیّتش چیست؟! میخواهد تصویر جدیدی از عالم استاندارد را ایجاد کند و به جامعه ی علمی بفهماند مدام به خود تلقین نکنید ما صرفا یک موجود عقلانی هستیم و هیچ ضعف و بعد منحط دیگری نداریم! به تعبیر مونتنی: «رفتار قضیبش بخش مهمی از هویت او را تشکیل میدهد»🔞😳 👈و همینطور افکارش طوری است که قبل و بعد از صرف غذا متفاوت میشود! اقرار میکند که در امور جنسی ناتوان است و معده اش زیاد نفخ میکند و در دستشویی نیاز دارد خیلی سکوت حکم فرما باشد و... . 👈گویا میخواهد علم را از آن حالت آسمانی و کهکشانی اش به زمین کشانده و در دسترس همه قرار بدهد. میخواهد اصر و اغلال را از پای متفکّرین نسبت به علوم پیشینیان باز کند و روح دیگری به فعالیت آنها بدمد! اینکه مدام افکار خودشان را در برابر عظمت موهوم پیشنیان تحقیر نکنند! اصلا انسان موجود کاملا عقلانی نبوده و نیست که اینچنین از پیشینیان عظمتهای کهکشانی ساخته اید! ⬇⬇⬇

👈موجودی نیمه عقلانی است که بدنش در عقلش خیلی وقتها اثر میگذارد! یک نفر برخلاف استانداردهای زمان مونتنی به عقیده ی او میتواند یونانی بلد نباشد، شکمش نفخ کند و حتّی غذاهایی که میخورد روی افکارش اثر داشته باشد و فلاسفه ی باستان را نشناسد ولی واقعا فرهیخته بوده و حرفهایی بزند که بتواند جایی در تاریخ اندیشه ی بشر داشته باشد! امری که قبولش در آن زمان غیر ممکن به نظر میرسید! 🔸«تفاوت علم و حکمت از نگاه مونتنی»🔸 یکی از مباحث مهم مونتنی در کتاب مقالات انتقاد از نظام تعلیم و تربیت است. در این مباحثش به روشنی این نقد را وارد میکند که این مدارس که خود نیز به آنها مبتلا بوده فقط دانش و علم را یاد میدهند نه حکمت را! هنر زندگی کردن را یاد نمیدهند! فقط حافظه را پر میکنند! از نگاه او اصلا باید بین مفهوم علم و حکمت تفاوت قائل شد! باید به دنبال آن چیزی بود که برای بهبود زندگی و خوشبختی واقعی هر شخصی واقعا مفید باشد! وقتی چنین نگاهی به دانایی داشته باشیم به روشنی متوجّه تفاوتی بین علم و حکمت خواهیم شد! 👈مونتنی در مقاله ی دوازدهم از جلد دوّم کتابش به انتقاد از تعلیمات کالجی که در فرانسه در آن تحصیل کرده بود میپردازد! جایی که آنالوطیقای اول یا همان کتاب قیاس و آنالوطیقای ثانی یا همان برهان ارسطو و تاریخ و ادبیات و مانند آن به دانش آموزان یاد میدادند ولی به آنها حکمت یاد نمیدادند! 👈از دید او متأسّفانه در مدرسه های علوم رایج خبری از حکمت نیست! البته فارق از اینکه حکمت مدّ نظر او چیست ولی عمق معنای حکمت و تفاوتش را علم را به خوبی درک کرده بود. مدرسه ها به انسانها درس زندگی و سعادت نمیدهند! اینکه چطور با خودش، با خانواده اش، در مواجهه با حقیقتهای زندگی، عصبانیّت و... مواجهه داشته باشد! ✅در ادامه میگوید مثلا این فضل و علم زیادی که ارسطو داشت چه کرد؟! آیا باعث شد هیچ وقت بیمار نشود؟! آیا باعث شد مصیبتهایی که حمّالها گاهی مبتلا به آن میشوند را او محال باشد مبتلا بشود؟! آیا این منطق عریض و طویل ترسش را از مبتلا شدن به بیماری نقرس کاهش داد؟! و... 👈خلاصه با تعابیر اینچنین میخواهد بگوید ما نیازهای بینشی عمیقتری داریم که اصلا به ما در این آموزشگاه ها تعلیم نمیدهند! همانها که اساسا ما با آنها زندگی میکنیم و واقعا متفاوت میشویم. 👈در مقاله ی ۱۷ از همین جلد دوّم کتابش نیز میگوید هدف اینها عالم کردن ما بود نه حکیم کردنمان! دنبال یاد گرفتن مشتق الفاظ و دقایق علمی بود تا انسان شدن! از همینجاست که در فصل ۱۲ همین جلد دوّم در عبارت مهمّی میگوید در طول عمرش صدها کشاورز و صنعتگر را دیده که حکیمتر و خرسندتر از رؤسای دانشگاه ها بوده اند! 👈از اینجاست که از نگاه او ما با بی سوادان عاقل و با هوشان دیوانه مواجهیم! بی سوادانی که حکیم اند و باهوشانی که سفیه اند! اگر اینطور است میتوان نظام ستایش مختار را به جای آنکه بر اساس هوش و سواد تنظیم کنیم بر محور عقل و حکمت بچینیم و آنگاه خواهیم دید که اساسا درکمان از تاریخ بشر طور دیگری میشود! 👈انسانهایی بالا می آیند که در نگاهمان پایین بودند و انسانهایی پایین می آیند که در نگاهمان بالا بودند! حکمت چیست؟! حکمت هر چیزی است که میتواند به خوب زیستن آدمی کمک کند تا با خوشحالی زندگی نماید! سعادتش را تضمین کند! 👈مشکل تعلیم و تربیت بشری آن است که علم می آموزد نه حکمت! ولی انسان با حکمتش زندگی میکند و حالاتش را رقم میزند نه با معلوماتش! ✋فعلا کاری به نقد رویکرد و حرفها و عقاید مونتنی ندارم! اینکه مفروضات کلامش چیست و چه فرصتها و آسیبهایی را برای تاریخ اندیشه ی بشری داشته! شکّی نیست که نوعی اومانیسم را وارد فضای اندیشه کرده است! خوش بینی را نسبت به علوم پیشنیان از میان برده است. به جای یک واقع بینی نوعی استبداد نظر و خوش بینی افراطی به افراد و توانایی هایشان گاهی منتقل میکند. اینها را دیگر خودتان بررسی کنید! 👈مونتی به گمانم تاثیر عمیقی بر متفکرین غربی و رویگردانی آنها از آثار افلاطون و ارسطو داشت! وی آشکارا آنها را ملال آور و خود برتر بین و پیچیده گوی بی محتوا دانست! دست آنها را از دست فلسفه مشّائی بیرون آورد و به آنها اینگونه تلقین کرد که نیازی نیست از حرفهای آنها چندان سر در بیاورید! در یکی از آثار نیچه که مرید مونتنی بوده بعدا دیدم به تقلید از مونتنی گفته بود: افلاطون ملال آور است!😳 👈مکالمات او را جدلگری های بی نهایت خود پسندانه ی کودکانه ای دانسته بود که برای کسی که با آثار نویسندگان نازنین فرانسوی آشنا باشد هیچ مزه ای ندارد! مونتنی باعث این جسارت شد که آثار اینچنینی را بی مزه ملال آور دانسته و به راحتی رها کنند!

باسمه تبارک و تعالی (۴۴۸) «اسارت فضل دانشوران حوزوی» «نجات دادن میرزا حبیب الله ها ...» 🔹امروز به مناسبتی کتابهایی را تورّق میکردم. از دو کتاب شرح نهج البلاغة مرحوم میرزا حبیب الله خوئی و کتاب لغوی التحقیق مرحوم مصطفوی نیز استفاده کردم. در ادامه مطلبی از مرحوم محمد تقی شوشتری صاحب قاموس دیدم. 💡به ذهنم خطور کرد این سه شخصیت از جمله فضلای حوزوی هستند که از زندان فقه و اصول بیرون آمده و به دیگر عرصه های مورد نیاز پرداختند. فضل علمی خود را در زمینه های دیگر خرج کردند. 👈وقتی به این بزرگواران و آثار پر برکتشان نگاه میکنیم بیش از آنکه از نبوغ آنها باید خوشنود شویم گاهی باید از امر دیگری ناراحت و ناخرسند شویم! آن هم اینکه شبیه این سه بزرگوار و یا بلکه فاضلتر از آنها هم در بین حوزویان ما کم نبوده و نیستند؛ 👈افرادی که محصور و زندانی هندسه ی حاکم بر فضای حوزه های علمیه شده و فرصت ابراز فضل و تولید آثار علمی در فضاهای دیگر پیدا نکردند. اینها افرادی بودند که کاملا در اثر یک انتخاب شخصی و خارج از فضای حوزه های علمیه دست به این کارهای بزرگ زدند! 👈المیزان مرحوم علامه ی طباطبایی را هم تورّق میکردم همین احساس را پیدا کردم! نمونه ی یک عالم نمونه معقول و منقول حوزوی که خود را از فضای فلسفه متعارف و فقه و اصول متعارف بیرون آورده و این اثر افتخار آمیز را برای ما به یادگار گذاشت. 👈بنده یقین دارم در بین همین فضلایی که مشغول همین درسهای خارج فقه و اصول هستند و آنها را زیاد در مساجد و محافل میبینم افراد قابل توجّهی هستند که هیچ چیزی کمتر از امثال مرحوم میرزا حبیب الله رشتی ها ندارند! 👈فقط و فقط به خاطر آنکه مقیّد به فضای فقهی و اصولی شده اند از فضل آنها در عرصه های مورد نیاز محروم شده ایم. 🔹حوزه های علمیه ما برهه ای با ظهور جریانات اخباری از فضای فقهی و اصولی بیرون آمده و نوابغ و مجاهدان علمی حوزوی فرصت آن را یافتند که آثار گراسنگی را در عرصه های دیگر از خود به یادگار بگذارند. کتب مهمّی در علم حدیث مانند بحار الانوار، وافی، وسائل و کتب تفسیر روایی و همینطور شروح مهمّی بر کتب روایی نگاشته شد! امری که در اعصار بعدی با سیطره ی مجدّد جریان فقه و اصولی از میان رفت و آن عصری که از این حیث طلایی بود تکرار نشد! ✋البته روشن است که منظورم قدحی در فقه و اصول و اهمیت آن نیست! منظورم آن هندسه ی حاکم بر علوم متعارف حوزوی است که مانع از ورود فضلای ما در عرصه های مورد نیاز بوده است. 👈حوزه ی ما نتوانسته از برکات فضل اینها استفاده کند! اینها نیروهای متراکم بسیاری داشته اند که آزاد نشده است! هر وقت این فضلا و علمای بزرگ حوزوی مجالی برایشان پیدا شده برکات بزرگی از این روح و عقل پیشرفته ی حوزوی در عرصه های دیگر از خود به یادگار گذاشته اند. 👈مانند نگارش کتبی مانند الغدیر علامه امینی و الذریعه آقا بزرگ و اصول فلسفه علامه طباطبایی و کتب شهید مطهری و مرحوم علامه مصباح یزدی و مانند آن! ⚪اخیرا حوزویان به شکل گسترده ای در مؤسسات علمی به عرصه های گوناگون وارد شده اند! در شاخه های مختلف علوم دست به تألیفات زده اند! بعضا آثار بسیار خوبی نیز دیده میشود. ولی نکته ای نظرم را جلب کرد! مخصوصا بعد از مطالعه ی برخی آثار مهم یکی از نویسندگان مطرح حوزوی در زمینه علوم نوین. 👈دیدم متأسّفانه این نسل از حوزویان چندان به آن عقل پیشرفته و روح غنی حوزوی مسلّح نیستند! آثارشان خوب است ولی آن عقل پیشرفته ی مکاسب و کفایه ای اصلا در آن دیده نمیشود! آن تعمّقها و تشقیق شقوقها و دقّتها و ... . ✅اثر این فاضل حوزوی را که میخواندم گویا احساس میکردم اثر یک نویسنده ی غربی را مطالعه میکنم! این هم یک مشکلی است. اینگونه افراد بیشتر تعهّد دینی و حوزوی داشته و وارد این عرصه ها شده اند تا آنکه نماینده ی عقل برتر حوزوی معقول و منقول باشند که وارد این عرصه ها شده باشند! ✅آن عقل پیشرفته ای که از شاگردان ملاصدراها و شیخ انصاری ها انتظار میرود در اینها چندان وجود ندارد! این عقلها که به مرور شکل گرفته سرمایه های حوزوی ما در وادی علوم است. ✋حالا نمیگویم سالها بروند رسائل و مکاسب و حکمت متعالیه بخوانند و بعد وارد این عرصه ها شوند! ولی نمیشود طلاب را از آموزش و پرورش و دانشگاه تحویل گرفت و مقداری ادبیات و اندکی فقه و اصول آن هم با این سبکهای خسته کننده ی مدارس امروزی تعلیم داد و گفت حالا بروید در عرصه های مورد نیاز تولید دانش کنید! ✅باید برای این فکر کرد که چگونه میشود در سریعترین زمان بالاترین درجه از ملکه ی چنین عقل پیشرفته ای که در علوم معقول و منقول حوزوی شکل گرفته را به طلاب منتقل کرد!

باسمه تبارک و تعالی (۴۴۹) «عقل قرآنی» (۴) «تفاوتهای عقل قرآنی و عقل عرفی» «تفاوت عقل امام خامنه ای با عقل مرحوم هاشمی رفسنجانی» 🔹با یکی از دوستان فاضل و دلسوز تا کنون چند بار بحث سیاسی کرده ایم. به مرور روشن شد که اساسا در دو فضای متفاوت داریم بحث میکنیم! حرفهایی ایشان میزد که گمان میکردند کاملا عاقلانه و بدیهی است و من نمیفهمم و حرفهایی من میزدم که برایم کاملا عاقلانه و بدیهی بود و ایشان گویا نمیفهمیدند! 💕از طرفی چون یکدیگر و انصاف و دلسوزی همدیگر را قبول داشتیم تمایل نداشتیم همدیگر را به تعصّب و بی سوادی و قلّت فهم متّهم کرده و به نوعی قهر کنیم! ✅در واقع به همدیگر نوعی محبت دینی برخاسته از شناخت عمیقتر ناشی از عدم تفرقه ابدان در جلسات مشترک داشتیم! 👈ایشان کلامشان به اینجا رسید که اساسا چرا این نظام حاکم به فکر یک معیشت معقول برای مردمش نیست! چرا اینقدر سفیه است که موازنه ای بین هزینه ای که پرداخت میکند با فوائدی که برایش حاصل میشود را نمیتواند برقرار کند! ✋بیشتر از توانش میخواهد در معادلات جهانی وزنه بزند! آیا این چیزی جز سیاست سفیهانه است که مردم را به این تنگنای عجیب رسانده؟! 🔸دیدم ایشان هم بحمد الله فضلش را دارد و هم واقعا برایش سؤال است و میخواهد بداند چرا این امور بدیهی از منظر او را رهبرمان یا علاقه مندانی به ایشان امثال بنده حقیر درک نمیکنیم و مدام میخواهیم توجیه کنیم! سیاست را باید از امثال هاشمی رفسنجانی ها و امثال ایشان آموخت! 👈جالب هم این بود که هر دو طلبه و انسانهایی بودیم که در فضای دینی سعی در تبیین وضع موجود و قضاوت در مورد آن از منظر عقل را داشتیم ⬇

🔹در پاسخ عرض کردم میدانی اصل اشکال کجاست؟! گردنه کجاست؟! لیلة القدری که سرنوشت همه ی این اختلافهای ما را در تبیین وقایع از منظر دینی سبب شده کجاست؟! مسأله این است که به قول امروزی ها ما دو پارادایم متفاوتیم! دو عقل مختلف داریم! اگر میخواهیم واقعا به یک نتیجه ای برسیم باید از آن آبی که ماهی فکرمان در آن شنا میکند و از درک عمق وابستگی وجودی اش به آن عاجز است بپرسیم! ما با دو تعیّن مختلف از عقل در تبیین وقایع مواجهیم. فعلا آن را تفاوت عقل قرآنی و عقل عرفی مینامم! 🔻اساسا مشکل ما از قرآن شروع میشود! کسی که بخواهد قرآن را از یک کتاب صرفا عبادی که برای ثواب و یا برداشت نکات عرفانی و اخلاقی و مانند آن خارج کرده و آن را کتابی واقعی برای عمل کردن و تأسیس زندگی قرآنی بداند عقل دیگری پیدا میکند. اصلا قرآن کریم طوری است که انسان را درگیر میکند! از اینکه شخص یا جامعه ی ایمانی به دنبال یک معیشت ساده و گذران زندگی به شکل مطلوب اجمالی باشند آنها را منصرف کرده و آنها را به صحنه ی نبرد و جنگ میکشاند! قرآن کریم طوری زندگی دنیایی را برای مؤمنین روایت میکند و از آنها در امتداد آن مطالباتی دارد که نمیگذارد مؤمنین زندگی ساده ی خودشان را بکنند! دستور جهاد و نبرد و درگیری میدهد!🔺 👈آن هم نه یک بار و دو بار! پی در پی! تاریخ اسلام و اولیاء آن نیز همین بوده است! با شمشیر و غلبه ی حق بر باطل و مبارزه با کفر، ظلم، استکبار و طاغوت عجین شده است! اصلا اسلام اینگونه است! 👈آیات سوره ی مبارکه نساء را میخواندم! دیدم واقعا چطور میشود کسی قرآن کریم را تلاوت کند و به حقیقت پیام قرآنی دل داده و بخواهد از آن تبعیت کند و به نوعی جنگ و درگیری و بیرون آمدن از لاک خودش کشیده نشود؟! 👈خب معلوم است جنگ و درگیری هزینه های زیادی دارد! برای آنکه انسانها بر نفسهای دنیا طلبشان فائق شوند و از عقل معیشتی شان فاصل بگیرند نیز مدام به آنها وعده ی زندگی آخرت و پاداشهای عظیم را میدهد! 👈اصلا یک موازنه ی دیگری برقرار میکند! یک عقل دیگری در این جهاد برایشان مطرح میکند! میگوید من هم یاری تان میکنم و فرشتگان و جنود آسمانی را به کمکتان میفرستم و چند نفر شما را بر چند برابر غلبه میدهم! 📖«فَلْيُقاتِلْ في‏ سَبيلِ اللَّهِ الَّذينَ يَشْرُونَ الْحَياةَ الدُّنْيا بِالْآخِرَةِ» 📖«الَّذينَ آمَنُوا يُقاتِلُونَ في‏ سَبيلِ اللَّهِ وَ الَّذينَ كَفَرُوا يُقاتِلُونَ في‏ سَبيلِ الطَّاغُوتِ فَقاتِلُوا أَوْلِياءَ الشَّيْطانِ إِنَّ كَيْدَ الشَّيْطانِ كانَ ضَعيفاً» و... 👈وقتی ابراز خستگی و دشواری میکنند به آنها باز میگوید این به خاطر نگاه دنیایی تان و غفلت از آخرت و سرای ابدیت است! و الا میدانستید این قتال خیلی برایتان بهتر است! 📖«قالُوا رَبَّنا لِمَ كَتَبْتَ عَلَيْنَا الْقِتالَ لَوْ لا أَخَّرْتَنا إِلى‏ أَجَلٍ قَريبٍ قُلْ مَتاعُ الدُّنْيا قَليلٌ وَ الْآخِرَةُ خَيْرٌ لِمَنِ اتَّقى‏» 📖«يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا ما لَكُمْ إِذا قِيلَ لَكُمُ انْفِرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ اثَّاقَلْتُمْ إِلَى الْأَرْضِ أَ رَضِيتُمْ بِالْحَياةِ الدُّنْيا مِنَ الْآخِرَةِ فَما مَتاعُ الْحَياةِ الدُّنْيا فِي الْآخِرَةِ إِلَّا قَلِيلٌ» 👈آیات در این زمینه و کشاندن به مبارزه و درگیری زیاد است که جمع و توضیح آن نوشته های زیادی میطلبد: 📖«يا أَيُّهَا النَّبِيُّ حَرِّضِ الْمُؤْمِنينَ عَلَى الْقِتالِ إِنْ يَكُنْ مِنْكُمْ عِشْرُونَ صابِرُونَ يَغْلِبُوا مِائَتَيْنِ وَ إِنْ يَكُنْ مِنْكُمْ مِائَةٌ يَغْلِبُوا أَلْفاً مِنَ الَّذينَ كَفَرُوا بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لا يَفْقَهُون‏» ✋اصلا کیست که نفهمد دین اسلام در آن قرائت نابش دین مبارزه و جهاد است! نمیشود مسلمان بود و به نوعی درگیر نشد! رسولان و انبیاء پیشین با شمشیر مبعوث نشدند! ولی پیامبر اسلام که رسول تمام بشریّت است و قرار بود دینش دین غالب بر عالم شود با شمشیر مبعوث شد! 👈اگر چنین است پس بدان اگر میگویی چرا درگیری ایجاد کرده اید و معیشت مردم را تنگ کرده اید در واقع اشکالت به عقل قرآنی از منظر عقل عرفی است. اگر روایت قرآنی از توحید و فلسفه ی خلقت و ابتلاء و معاد را قبول کنی میبینی عقل قرآنی در فضای خود کاملا منطقی دستور به جهاد میدهد و این وقایع کاملا به شکل معقولی قابل تبیین است. ✋حالا البته گاهی میشود به شکل جزئی در روشها و تطبیقها و مانند آن بحثهایی کرد ولی بحث ما فعلا عمیقتر است! ⬇⬇

🔴ولی عقل قرآنی چه فرقی با عقل عرفی دارد؟! اجمالا دو تعیّن خاص از عقل است. یعنی چه؟! یعنی همان هوش عقلانی را در دو عالم فعال کرده ایم! یکی در عالمی که توحید حاکم است و خدایی دارد و هبوطی رخ داده و ابتلائی هست و دستور مبارزه به مؤمنین داده شده و معاد و حساب و کتابی حاکم است و همه چیز در دست خداست و خداوند متعال هم وعده هایی قطعی داده و دیگری در عالمی که کره ی زمین است که در آن انسانها باید با عقل خود زدگی بهتری برای خودشان رقم بزنند و از رنجهایشان بکاهند و به لذتهایشان برسند و فوقش در کنار اموراتشان دینی هم داشته باشند! همان که سابقا آن را در بذل خاطر ۲۵۷ نوعی سکولاریسم روایی نامیدم. ✔عقل را در هر فضایی فعالش کنی دقیقا عقل است با همه ی ذکاوت و تیز بینی هایش ولی چون در دو جهان است گاهی نتایج متفاوتی میگیری! اوّلی را عقل قرآنی مینامم که زیر سیطره ی واقعی و نه ادّعائی مفاهیم قرآنی خود را قرار داده و فعالیت میکند و دوّمی را عقل عرفی مینامم که عقلی سکولار است و در باطن هر چند ادّعای دین هم داشته باشد خودش خودش را متکفّل رقم زدن زندگی دنیایش دانسته است! ⛔البته روشن است که مرادم آن نیست که عقل قرآنی عقلی باشد که صرفا میگوید در قرآن بیاندیش! ضد علم و پژوهش باشد! نخیر! عقلی است که میگوید ذیل این مفاهیم قرآنی همان عقلت را فعال کن! عقل خودش یکی از منابع فهم دین است. ولی کدام عقل؟! ⛔نباید طوری از منزلت عقل در هندسه ی معرفت دینی دم زد که عملا بخواهیم عقل عرفی را منبع امور دینی قرار دهیم. به نوعی مبتلا به سکولاریسم شویم. این جای بحثهای لطیفی دارد. سربسته بماند. 🔹ممکن است در اینجا عقل قرآنی را به اموری متهم کنند که در طول تاریخ همواره کرده اند! اینکه این عقل به نوعی عقل سفیهانه ای است! چرا؟! چون بیرون از نظام تبیینی عقل عرفی امورات را تبیین میکند و از این منظر در واقع نسبت به آن عقل سفیه است! به خاطر همین است که معمولا آن را مسخره و استهزاء مینموده اند! زیرا خلاف وهم حس گرای بشری گاهی رفتار میکند! انسانها از آن تعجّب میکنند! 👈یا اینکه گاهی میگفتند عقل مجانین است! یا آن را دور از حساب و بررسی دانسته و حاصل نوعی کهانت و جزم اندیشی و وعده های آخر الزمانی دانسته اند! ✋آخر یعنی چه اگر شما اقدام کنید نیروی غیبی به نام نصرت خدا و جنود آسمان و نمیدانم چه به کمکتان می آید؟! آخر یعنی چه که ضرورتا عاقبت با متّقین بوده و مهدویتی در کار است؟! 👈اینها همه نوعی عقل مبتنی بر کهانت و جزم اندیشی و از سنخ عقل رمّالها و جادوگران است! حالا تعارف که نداریم اینها اتّهاماتی است که در واقع به این عقل زده میشود. 👈ولی همانطور که گفتم میدانیم این عقل در واقع همان عقلی است که در فضای عرفی وجود دارد! منتها در یک عالم دیگری فعال شده است. لذا کسی نمیتواند بگوید عقلی است که تیزهوشی اش کمتر است یا انصافش کمتر است یا مانند آن! 👈نمیتواند بگوید عقلی است که به دستاوردهای علمی و لزوم پژوهش و تحقیق و مانند آن بی اعتناست! بلکه صرفا باید بگوید چرا خودش را در آن فضا برده و در تحت مفاهیم آن خودش را فعال کرده است! 👈از همینجاست که عقل قرآنی منافاتی با آن ندارد که در فضای دنیایی هم بتوان فوائد و دستاوردهای خیره کننده اش را نشان داد! اینطور نیست که همه چیزش موکول به آخرت شده باشد. ✋مسأله آن است که درک ارتباط فعالیت ذیل عقل قرآنی و وصول به آن دستاوردها باز برای آنانی که به این تعیّن عقلی ایمان ندارند دشوار است! برای خودشان هم تعجّب است که اینها چه ارتباطی با هم دارند و گاهی آن را از باب شانس و اتّفاق میدانند یا به گونه ای دیگر متناسب با مفاهیم عقل عرفی شان تأویل میبرند! ⚪این عقل قرآنی همان عقلی بود که به آن یتیم مکّه صلّی الله علیه و آله و سلّم آن صلابت را داد که در همان ابتدای کار خود را نذیرا للعالمین معرفی کرد! مسخره اش میکردند! در شعب ابی طالب و دیگر وقائع چه مشکلاتی با عقل عرفی شان برایش به وجود آوردند! 👈ولی با نیروی وحی یا همان عقل قرآنی ذرّه ذرّه کار را به کجا کشاند؟! جامعه ی ایمانی تأسیس کرد ولی باز کوچک مینمود هر چند در باطن بسی با عظمت و بزرگ بود! ⬇⬇⬇

👈ولی عقلهای خفاش گونه ی عرفی آن عظمت را نمیدید! وقتی در احزاب مشغول حفر خندق بودند و به سنگ بزرگ برخورد کردند کلنگ را خود این عقل نورانی بر دست گرفت! هر بار که ضرب میزد جرقه ای می آمد و تکبیری میفرمود و وعده ی فتح فارس و روم و دیگر ممالک آن زمان را میداد! 👈غافلانی اسیر در چنبره ی عقل بریده از وحی او را مسخره میکردند که ما الآن از ترس داریم خودمان را پشت این خندق پنهان میکنیم و فلانیم و ایشان با کدام عقلانیتی این حرفها را میزند؟! 👈ولی چند سال بعد این جماعت اندک محصور در مدینه عالم آن زمان را طوری گرفت که صدای عظمتش به سلطنت دنیایی کورشها و اسکندرها ریشخند زد! اینگونه ورای ایجاد یک قلمرو بسیار پهناور تمدّنی شگفت انگیز را ایجاد کرد و انسانهای نوین متولّد نمود! هم دنیا را برای پیروان راستینش اصلاح کرد و هم آخرت را! ✋بنده صرفا در مقام صید و شکار کردن این دو عقل مختلف و توصیف اجمالی از آنها برای پیدا کردن نوعی خودآگاهی ادراکی از آن هستم. چندان کاری به قضاوت هم فعلا ندارم. مدّعین عقل قرآنی را هم باید آسیب شناسی کرد. نه هر که سر بتراشد قلندری داند! 🔴در زمان ما مرحوم امام راحل و سپس مقام معظّم رهبری را نمایندگان راستینی برای عقل قرآنی میدانم. عقلی که دست خود را حقیقتا در دست قرآن کریم قرار داده است! عقل حاکم بر نظام جمهوری اسلامی ایران همین عقل قرآنی است. هر چند در دولت و ملّت ما هنوز این عقل قرآنی کاملا پیاده نشده ولی نظاممان خیلی به این عقل نزدیک شده است. از آن طرف امثال مرحوم آقای هاشمی رفسنجانی و دار و دسته اش مانند آقای روحانی و بسیاری از این مؤمنین اصلاح طلب را نمایندگان عقل عرفی ای میدانم که در فضای دینی توان درک سیاست ورزی عقل قرآنی را به خوبی ندارند! 👈آن را گاهی حتّی دانسته یا نادانسته سفیهانه میدانند! وقتی هم با ثمرات خیره کننده ی این عقل مواجه میشوند تعجّب کرده و با عصبانیّت نمیتوانند تبیین معقولی از این دستاوردهای عظیم با عقل عرفی شان داشته باشند! 👈همین عقل است که مدام بر طبل صلح با دنیا و نمیدانم لزوم رفاه مردم و همه پرسی و مذاکره با کدخدا و امثال این امور اصرار میکند و در عین حال خودش را متدیّن هم میداند. البته گاهی حتّی قواعد همین عقل عرفی را هم رعایت نمیکنند! 🔹اینها دو نوع دین است. یکی دینی که عقلش قرآنی است و دیگری دینی که عقلش عرفی بوده و مبتلا به نوعی سکولاریسم رسمی یا در نوع رقیقتر و منافقانه ترش سکولاریسم روایی است. گویا شبیه چنین نزاعی در بین اصحاب رسول الله صلی الله علیه و آله نیز وجود داشته و سقیفه را باید به نوعی نماد انقلاب عقل عرفی بر علیه عقل قرآنی قلمداد نمود! 👈مشکل این نبود که آنها واقعا مرتدّ و کافر شدند! نخیر! آنها همان اصحاب بودند ولی از عقل قرآنی به معنای راستینش بازگشته و به حساب و کتابهای عقل عرفی شان حواله شده و با الاه نفسشان تنها گذاشته شدند! ✋حالا این بحث کثیر الاطراف و اختلاف برانگیز است. ممکن است مجادلاتی بر بیانگیزد! قصدم ورود به آنها نیست! آنچه آن را درک کرده بودم صرفا بیان نمودم. 👈اینکه مسأله این است که حتّی متدیّنین ما نیز مبتلا به سکولاریسم روایی و عقل عرفی اند! خودشان هم نمیدانند! لذاست که میبینی حرفهایی که میزنند دقیقا از جنس همان حرفهای کفّار و اهل دیگر ادیان است و این تلائم را نشانه ی عقلانیّت جهانی هم میدانند! 👈گاهی برای توجیه خود به افعال بی لسانی مانند صلح امام حسن و تلاشهای فرهنگی در ظاهر مسالمت آمیز امام صادق علیه السلام و مانند آن هم استدلال میکنند! ولی ریشه همان است! 👈از آن طرف عقل قرآنی نیز یک فضا و دنیای از عقلانیّت است و مقصودم آن نبود که نمیتوان در دل آن اختلافاتی و استنباطهای مختلفی رخ دهد! ولی دیگر در فضای دیگری است و ربطی به این تفاوتهای عمیق جوهری ندارد. 🔹واقعیت آن است که ما هر چند خودمان را بزرگترین مفسّرین قرآن بدانیم قرآن را هنوز نشناخته ایم! نمیدانیم چه موجود شگفت انگیز و خارق العاده ای است! هنوز به این ثقل اکبر و یادگار بزرگ چنگ نزده ایم! همانکه قرار بود به آن و اهل بیت علیهم السلام چنگ بزنیم. مسأله این نیست که قرائتهای مختلف و فهم های متفاوتی هم از قرآن کریم وجود دارد. بیش و پیش از آن به نظر میرسد مسأله به عمق باور و ایمان به قرآن کریم و جدّی گرفتن آن به عنوان کتاب زندگی برمیگردد. ⬇⬇⬇⬇

🔹شخصی بنده را به جزم اندیشی متّصف کرد! دقّت که کردم دیدم تا حدودی راست میگوید! گویا من در واقع بیش از آن مقداری که سواد و مطالعات و استدلال دارم در مواضع اساسی ام جزم دارم! گویا دیگرانی هم هستند که عقلی قوی تر، سوادی بیشتر و مطالعات گسترده تری از من هم دارند ولی اصلا نه به این نتایج گاهی رسیده اند و یا چنین جزمی به مواضع اساسی شان دارند. البته مرادم بیان نوعی شکاکیت نیست! 💡داشتم رانندگی میکردم. یک دفعه متوجّه حقیقتی در درون خودم شدم که مساله را برایم حل کرد. آن هم این بود ورای مطالعاتم و اتقان و دقّت استدلالهایم و مانند آن من به شدّت تحت تأثیر قرآن کریم هستم! قرآن کریم در وجودم کار کرده است! خودم هم خبر نداشتم! 👈این جزمها و طمأنینه های عقیدتی را بیشتر قرآن کریم و تدبّر در آیات کتاب الله در وجودم دمیده تا مطالعات و استدلالهایم! آری دیدم من مدّتهاست تحت تأثیر قرآن کریم بوده ام و در وجودم ناخودآگاه کار کرده است! البته مجالست عمیق با برخی مؤمنین واقعی هم بی تاثیر نبوده! 🔻تلاوت راستین قرآن و تدبر در آن و سپس معاشرت با اخیار و اولیاء زمینه را برای افاضه ی ایمان و مراتب بالاتر آن بر قلب آدمی فراهم میکند و در اثر مجالست با آنها بر مراتب ایمان و یقین افزوده میشود. از جهتی همین است که به مجالست با آنها و آثارشان ترغیب شده ایم. گاهی لحظه ای دیدنشان از مدتها عبادت بیشتر اثر میگذارد🔺 👈باید خواندن واقعی قرآن کریم و تدبّر در آن را یاد بگیریم. باید قرآن کریم را جدّی بگیریم! باید در دل شبهای تار و حالات خوش با آن مأنوس بوده و جلویش زانوی ادب زده و درس عقلانیت بگیریم. ✋قرآن کریم نیامده تا دوره خوانی و جزء خوانی شده و ثوابش را ببریم! صرفا آن را به حافظه بسپاریم! در طاقچه خانه و سفره ی هفت سین قرار دهیم! مهمان را از زیرش رد کنیم! اسمش را یدک کشیده و در حوزه ها نانش را بخوریم و به آن گوش نکنیم! ✅قرآن همان کلام الله است! آمده تا حرف بزند! پیام دارد! خواسته دارد! وعده دارد! وعید دارد! آمده یک عقلانیتی را با خودش و روایتی که می آورد تأسیس کند.

باسمه تبارک و تعالی (۴۵۰) «مهمانی لاک پشتها و اولویّت چهارم!» «صداقت یا وقاحت؟!» «من صَدَقَ لِسانُه زَکَی عَمَلُه» 🔹پدر بزرگ بچه ها از شمال برایشان چند روزی لاک پشت آورده بود تا وقتی اندکی بعد به شمال برگشت دوباره آنها را با خود به طبیعت بازگرداند. بچه های یکی از اقوام هم که از موضوع مطّلع شدند از تهران تماس گرفتند که میخواهند بیایند قم به ما سر بزنند. 🔸نمیدانم چه شد که به یکی از آنها این مضمون را گفتم که خوب شد برای دیدن ما قم آمدید! دیدم با صداقت تمام گفت شما اولویّت چهارم بودید! اولویّت اوّل دیدن لاک پشتها بود! اولویّت دوّم دیدن فلان دوست هم سنّمان بود که همسایه ما هستند. اولویّت سوّم خرید فلان چیز از بازار در قم بود! اولویّت چهارم هم این بود که شما را ببینیم!😳😢 👈من هم از این صراحت جا خوردم!😄 سابقا هم این نوع مواجهه را از آنها دیده بودم. دیدم یک پدیده ای است و قابل بررسی است. گفتم عمو جان صداقتت را تحسین میکنم! ولی صادق بودن هر جایی خوب نیست! نمیگویم دروغ بگو! ولی لازم هم نیست اینقدر صریح همه حقیقت را اعلان کنی! 👈در ادامه به خود گفتم اساسا آیا این صداقت و صراحت که این تقریبا نوجوان از خود نشان داد یک امر پسندیده ای بود؟! مگر روایات ما یکی از نشانه های انسان مؤمن را همین صداقت معرّفی نکرده اند؟! 👈مگر این صداقت همان چیزی نیست که ضعف یا فقدانش را در جامعه گاهی اینقدر ناراحت کننده میدانیم؟! پس چرا این صداقت در اینجا آن بوی خوش و عطر دل انگیز حقیقت و وادی زلال فطرت پاک را نمیدهد؟! چرا ضمیرم به آن فال نیک نمیزند؟! چرا احساس نکردم چیزی از مکارم اخلاق جلوه کرده؟! ⬇

💡به ذهنم خطور کرد روایات ما اگر صداقت را تحسین کرده و نفاق و دروغ را تقبیح نموده اند در واقع و عمدتا صداقت و صراحتی را تحسین کردند که در دامان و در بستر معروفها و ارزشهای والای رایج بین مردم ظهور کند! در جایی است که حیایی در کار باشد! ✅صداقت در بی حیایی که صداقت نیست! وقاحت است! 👈زمانی که در جامعه اموری به عنوان ارزشهای والا مقبول واقع شد؛ اموری مانند حق طلبی و احترام به بزرگترها و والدین و احترام به مقدّسات و عمل به احکام دینی و دوری از نفاق و تنبلی و عافیت طلبی و ... . 🔹قرینه ی آن هم این است که در روایات صدق حدیث و اداء امانت شاخصی برای اختبار میزان صلاح انسانها بیان شده است. روشن است که چنین شاخصهایی کاملا در فضایی شاخص هستند که به نوعی تداعی گر درجه قابل توجهی از تقوای نفسانی و مبارزه با هواها و لغزشگاه های نفسانی باشند. تقوایی که در دامان آن بتوان انتظار شکوفایی عقل و عمل به حق را داشت. 👈صدق حدیث از این جهت که همانطور که در ادامه بیان میکنم به شدت دست و پای نفسانیت را جمع میکند و آن را محدود و وادار به درست کرداری میکند و اداء امانت هم از آن جهت که در دنیای قدیم به دلیل نبودن بانک و صندوق امانات و گاو صندوق و مانند آن واقعا حفظ و نگهداری اموال مساله ی مهمی بود که در آن فضا، اداء امانت نشانه ی مهمّی در میزان صلاح نفس انسانها و تقوایشان بود. ✅در بستر وجود چنین فضایی از گفتمان مکارم اخلاقی وقتی انسان صادق باشد خودش نشانه و اماره ی خوبی هاست. ولی چگونه؟ از این جهت که: 🔻همین نیروی صداقت او را عملا به نوعی مجبور به عمل به ارزشها و متّصف شدن به فضیلتها و رفتارهای شایسته میکند! میداند که اگر متناسب با آنها رفتار نکند در ابتدا مبتلا به نوعی دروغ و نفاق درونی ناشی از عدم تطابق رفتار با عقیده و ارزش شده و در ادامه نیز اگر بخواهد صادقانه خبر از عدم تطابق با این ارزشها بدهد مبتلا به درد مذمّت و تقبیح اجتماعی میشود. در این فضاست که واقعا صداقت ارزشمند است🔺 👈همین است که مرحوم کلینی در کافی با سند خود از محمد بن مسلم از امام صادق علیه السلام نقل میکند که: من صَدَقَ لِسانُه زَکَی عَمَلُه 👈ولی اگر در فضای ذهنی یک شخص یا جامعه این ارزشهای والا وجود نداشته باشد صداقت دیگر آن نشانه و رمز بودن را برای دیگر فضائل و اتّصاف به خوبی ها از دست میدهد! بلکه گاهی جسورانه و ناراحت کننده هم میشود! 👈مثل اینکه شخصی گناهکار بدون عذاب وجدان و پشیمانی جسورانه اقرار هم بکند! روشن است که چنین اقراری را کسی مدح نمیکند! بلکه آن را قبیحتر و وقیحانه تر هم میداند! 🔹در اینجا دو نتیجه به ذهنم خطور کرد! یکی اینکه صداقتی که در جوامع غربی زیاد از آن یاد میشود و دروغی که در جامعه ی خودمان زیاد از آن گفته میشود باید تبار شناسی شود! هر صداقتی لزوما خوب نیست و هر دروغی لزوما نشانه ی بدی نیست! صداقت غربی وقتی خوب است که اثبات شود ارزشهای والا در جامعه شان کاملا زنده است والا نشانه ی لزوما خوبی نیست! 👈از آن طرف دروغ هر چند بد است ولی در یک جامعه میتواند خودش نشان دهنده ی زنده بودن ارزشهای والا باشد. البته اینجا حرفهای دیگری هم هست که نمیخواهم زیاد معطّل شوم. فعلا همینقدرش جای تأمّل دارد. 👈نکته ی دوّمی که به ذهنم خطور کرد آن است که اساسا بشر جدید که در منازل انسان گرایی و فرد گرایی سیر میکند به جایی از خودخواهی و خود محوری میرسد که اساسا ارزشهای بیرون از خودش را منکر شده و همه چیز را تابع ارزش خودش میپندارد! 👈طوری که گویا حقیقت و ارزشها باید مطابق میل او باشند نه اینکه او مطابق این حقائق و ارزشها گردد! وقتی چنین است و شخص یا جامعه ای در وادی خودخواهی سیر میکند اساسا صراحت و صداقت باز ارزش خودش را در واقع از دست میدهد. 👈زیرا چنین صداقتی دیگر به معنای زمینه و بستر سازی برای تطابق انسان با حقائق و ارزشها نمیشود. بلکه از آن رو که خودخواهی و خود محوری حاکم است این صداقت چیزی به جز بیان صریح امیال ناشایست خود نیست! آن هم با طرز مغرورانه ای که به نوعی تداعی گر تفوّق بر حقائق و ارزشهاست! 👈حالا اینها که تقریبا نوجوان بودند ولی وقتی دیدم ما را صادقانه و صریحانه در اولویّت چهارم خودشان بیان نمودند کاملا نوعی خودمحوری برایم در کلامشان جلوه میکرد! هیچ احساس ناراحتی و خجالتی در بیانشان نبود! ✋انگار کاملا به خودشان حق میدادند که اینگونه باشند و هیچ ملامتی هم در وجودشان احساس نمیکردند زیرا فقط میل آنها مهم است و اگر چنین است خب الآن هم دارند اخبار صادقانه ای از میلشان میدهند! چرا باید از آن ناراحت باشند یا آن را مخفی کنند؟! 🔸همین است که در روایت دیگری مرحوم کلینی با سند خود از امام صادق علیه السلام از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نقل میکنند که صدق را مقرون با حیاء به فال نیک گرفتند که اگر با حسن خلق و شکر جمع شود تمام وجود انسان را غرق در حسنات میکند.

باسمه تبارک و تعالی (۴۵۱) «تفاوت ثروتمندان مادّی و معنوی»! «فصّ حکمة مَلکیّة فی کلمة لوطیة» قاعده عرفانی: «المعرفة لا تترک للهمة تصرّفا» 💭یکی از مؤمنین پرسید چرا جبهه ی اهل ایمان و اولیاء الهی همواره در فقر بوده اند؟! جلوه ای نداشته اند؟! از آن طرف هر چه ثروت و قدرت بود در دست اهل طغیان بوده؟! آنها در چشمها هستند؟! پاسخی دادم. فعلا آن را عرض نمیکنم. ولی نکته ی دیگری از جنبه ی دیگر هم به ذهنم خطور کرد که آن را بذل میکنم. 🔹در کوچه ای قدم میزدم. برخی خانه ها را میدیدم که خیلی مجلّل ساخته شده اند! جلوی آنها هم خودروهایی بسیار گرانقیمت بود! به ذهن بیاورید بانویی با عینکی دودی و حجابی بد با یک غرور خاصی درب را باز کرده و دزدگیر را زده و سوار آن خودروها شود! این صحنه ها و شبیه آن را زیاد دیده ایم! یا گاهی در این شرکتها و اداره ها که میرویم برخی با یک حاشیه ی معناداری آن طرفتر روی صندلی عجیب غریبی طور خاصی نشسته که کاملا معلوم شود انسان متمایز و مهمّی است! 👈با خود گفتم تعجّب نکن! کاملا طبیعی است! خودت هم جای آنها بودی احتمالا همین بودی! ولی چرا؟ چون انسان میخواهد خودش را بروز دهد و جلوه گری کند! حقیقتش را نشان دهد! اینها هم دارند خودشان را نشان میدهند! خودنمایی میکنند! اسماء و صفات خودشان را جلوه میدهند! قدرت، ثروت، جمال، جلال و... . ✋تا اینجای کار هیچ اشکالی ندارد. ولی میدانی مشکل کار چیست؟! مشکل این است که آیا حقیقتشان را خوب فهمیده اند؟! نکند خودشان را با کس دیگری اشتباه گرفته اند! دچار توهّم شده اند! یک خود دیگری دارند که باید آن را نشان دهند! ⬇

🔹آری ورای همه ی این صور مختلفی که در حال جلوه گری است یک حقیقت است که میخواهد خودش را نشان دهد! آن هم من و أنا و خود است! گویا اینها أنانیّتشان را به شکل استقلالی با چنین صفات کمالی باور کرده اند! گویا باورشان شده که عظمتی در عالم دارند! گویا زبان حالشان -هر کدام به نوبه ی خودشان- همان زبان حال استکباری قوم عاد است که : «فَأَمَّا عادٌ فَاسْتَكْبَرُوا فِي الْأَرْضِ بِغَيْرِ الْحَقِّ وَ قالُوا مَنْ أَشَدُّ مِنَّا قُوَّةً» 👈واقعا انسان وقتی در حال و هوای آن بانویی که با آن غرور و تکبّر سوار خودروی شاسی بلند میشد یا آن رئیسی که با آن تبختر بر آن صندلی اش تکیه زده بود مینگرد احساس میکند زبان حالش نوعی ادّعای خدایی است! بساط خدایی راه انداخته! ✋این را گفتم چون معمولا انسان عیبهای دیگران را راحتتر میبیند تا عیبهای خودش را! خود ما هم به گونه ای دیگر همین هستیم! 👈وقتی نگرش باطنی و عمق باورش در چنین توهّمی است خب طبیعی است که مایل باشد کمالات خودش را به دیگران نشان داده و لذّت ببرد! در حال انجام اعمال عبادی است! در حال نماز است! ولی خدایش نفس خودش است! نماز و توجّه وجودی و ذکرش متوجّه خواسته های نفس است! 🔹چه بگوییم! مسأله این است که اگر واقعا چنین غنا و بی نیازی و کمالاتی داشتیم حرفی نبود! ای کاش چنین بود ولی چه کنیم که هرگز چنین نیست! مگر این همه امارات فقر و بیچارگی و مسکنت و عدم را در خود و دیگران نمیبینیم؟! یعنی تا کنون چیزی را ندیده ایم تا آن بینی چموشمان را در برابر حقیقت والاتری به خاک مذلّت مالیده و ما را متوجّه حقیقت فقری و بندگی ذاتیمان کند؟! 📖«أَ وَ لَمْ يَرَوْا أَنَّ اللَّهَ الَّذي خَلَقَهُمْ هُوَ أَشَدُّ مِنْهُمْ قُوَّة» 💡به ذهنم خطور کرد همانطور که در وادی نفس انسان به پرستش خودش میپردازد و همین است که اقتضاء چنین جلوه گری های مادّی را دارد در وادی فطرت نیز انسان به پرستش خدای خودش میپردازد و آنجا هم اقتضاء دیگری دارد! 👈ولی باید بدانیم دو عالم و دو فضا و به قول امروزی ها دو پارادایم است! همین است که خیلی بشر در درک وادی پاکان و اولیاء الهی دچار قیاس باطل و سوء تفاهم میشود! چون دنیای آنها را درک نکرده! همه را به دنیای نفسانی خودش میخواهد تأویل ببرد و خرابش میکند! 👈انسان در هر دو عالم انسان است ولی یک جا خودش را خدا میداند و در جای دیگر خودش را بنده ی خدا! لذاست که اقتضاء انسانیّت در وادی نفس تکبّر و تفاخر و خود نمایی و اظهار ثروت و قدرت و مانند آن است! 👈ولی اقتضاء انسانیّت در وادی فطرت تواضع، ابراز فقر و نیاز و دعا در برابر ساحت عظمت خداوند متعال است. آنجا انسان خودش را به صفت غنا میشناسد و شروع به طغیان و جلوه گری و قارون و فرعون گری میکند و اینجا انسان خودش را به صفت فقر میشناسد و خودش را در برابر خداوند متعال بنده ای ناچیز دیده و هیچ چیزی برای نشان دادن به دیگران برای خودش نمیبیند! 🔹اگر توانسته باشم عمق تفاوت این دو فضا را مقداری برجسته کنم به یک کلید در درک شاخصی مهم برای بازشناسی ثروت مادّی و ثروت معنوی نائل میشویم. آن هم این است که انسان در مسیر نفسانیّت چون توهّم استقلال و خدایی و غنای وجودی پیدا میکند ثروتش در همین امور منفصل از بیرونش جلوه گری خواهد کرد! در درونش دیگر خبری نیست! چنین توهّمی تنها میتواند در لایه ی اعتباریّات و امور منفصل دامن بگیرد. 👈ولی وقتی انسان در مسیر بندگی و فطرت گام بردارد چون در وادی فقر و نیستی در برابر پادشاه همه ی عوالم وجود سیر میکند ثروتش که همان تقرّب وجودی به خداوند متعال است در امور درونی محقّق میشود. در بیرون دیگر خبری نیست! «اللهم اجعل غنای فی نفسی» 👈ولی در درونش چه میگذرد؟! ثروتش از چه سنخی است؟! از این جنس است که مدام بر مراتب عمیق و عمیقتری از فقر و نیستی خودش در برابر خداوند متعال پی میبرد. ✅ثروتش از نوعی احساس وجودی فقر عمیق و عمیقتر برمیخیزد! همان احساسی که اقتضائش آن است که دیگر جلوه ای نداشته و جلوه گری را تنها مختصّ خداوند متعال بداند! خودش را مدام میخواهد کوچک و کوچکتر کند تا جایی که خودش را نبیند یا دیگر خودی نماند! اقتضاء ثروت او که از جنس فقر است همین است! ⬇⬇