باسمه تبارک و تعالی (۱۰۱) «انیمیشن میگ میگ» «متن باز و ضرورت خروج از برخورد منفعلانه در مواجهه با لغویّات» 🔷شبکه پویا کارتون میگ میگ را گذاشته بود. کارتونی که چند نسل از انسانهای قرن اخیر را متوجّه خود کرده است. از سال ۱۹۴۸ تا کنون ۷۴ سال است که عمری تقریبا به درازای عمر تلویزیون و دنیای مجازی جدید دارد. 👈گرگی مغرور و مصمّم به نام کایوت همیشه به دنبال پرنده ای دونده به نام رودرانر است. این پرنده بومی شمال و مرکز قاره آمریکا است و به اشتباه گاهی شترمرغ ترجمه میشود. 👈گاهی سرعت این مرغ پرنده روی زمین تا ۳۰ کیلومتر بر ساعت هم میرسد که در نوع خودش بسیار قابل توجّه است. رودرانر همان است که ما او را با عنوان میگ میگ میشناسیم. 💡اینبار که این کارتون را با بچه ها دیدم یکباره معنایی به ذهنم القاء شد و گفتم آن را بذل کنم. یک برداشت آزاد از داستان میگ میگ برای دغدغه های توحیدی یک انسان مؤمن. 🔸حکایت ما هم با این واقعیتهای زندگی امروزی بشر که میتواند مواطن غفلت باشد خوب است همین باشد. 🔹خوب است از این حالت انفعال خارج شده و به این لغویّات و لهویّات فعّالانه معنی بدهیم و راه خود را دنبال کنیم. تهدید را تبدیل به فرصت کنیم. 👈کاری هم به مقصود و معنای سازنده نداریم و خود را در حصار کشف آن محدود نمیکنیم. 👈به قول رولان بارت در کتاب لذّت متن اینجور جاها بهتر است به دنبال انگاره مرگ مؤلف رفته و برداشت خود را دنبال کنیم. از آن متون بازی است که خوانش پذیر است.

⚫گاهی هم بد نیست بازی را به بازی بگیریم. سرّ لذّت بخش بودن متون باز در همین است که ما را به انفعال در برابر تحمیل مقصود خود دعوت نکرده و فرصتی برای فعالیت و تجلّی قدرت و علم و معنی بخشی خودمان برایمان به وجود می آورد. 👈امبرتو اکو در کتاب اثر باز خود تفکیک متن به باز و بسته را به شکل جالبی برجسته نموده است. ✔متن بسته متنی است که خواننده در آن منفعل محض بوده و نقشی جز مصرف معنای ثابت را ندارد در مقابل آن متن باز است که خود خواننده را به تولید معانی اش فعالانه فرا میخواند. خواننده متن در واقع تولید معنی میکند نه اینکه مصرفگر صرف معنی باشد. متن بسته متنی است که قیود خاصی را بر تفسیرهای ممکن خواننده تحمیل میکند. مؤلف از روی قصد، متنی به صورت نظامی ثابت را به وجود آورده و تکمیل کرده که قرائتهای ممکن بی پایان و ابهام ندارد. از همین روست که متون علمی بسته اند برخلاف متون ادبی. مانند تفاوت متن یک معادله ی ریاضی با یک غزل. 👈فعلا هدفم بحث از متن باز و بسته و بیان ظرفیتهای این تقسیم مهم در مباحث الفاظ و بومی سازی آن در فضای مباحث الفاظ اصولی و بلاغی نیستم. ✅صرفا میگویم یکی از اموری که باعث میشود خود را از برخورد منفعلانه نسبت به واقعیتهای زندگی امروزی خارج نموده و به راحتی آنها را پلی برای دغدغه های حقیقی خود قرار دهیم همین برخورد باز با واقعیتهای جاری است. 🔸از یکی از عرفا مطلبی نقل شده که برای نفی خطورات و برخی امور دیگر دستور داده بود که به عالم کثرت با لحاظ اسم هو الظاهر توجّه شود! خیلی دقیق و لطیف گفته است. ببینید چه برخورد فعالانه، هوشمندانه و بازی با معضلات نموده و تهدیدها را تبدیل به فرصتها کرده است. مقصودم چیزی از جنس همین نوع هوشمندی است. 🔴برگردیم به کارتون میگ میگ. به نظرتان اگر خودمان را از سرگرمیها و فکاهی ها و امور غیر معقول این اثر خارج کنیم و بخواهیم فعالانه آن را ناظر به دغدغه های خودمان معنی دهیم به یاد چه چیزی می افتیم؟ 🔻آن شدّت طلب از سوی این گرگ و آن دست نایافتنی بودن این مرغ انسان را به یاد شدّت طلب فطری اش نسبت به عمیقترین و اصیلترین نیاز وجودیش به پاکترین و زلالترین حقائق هستی می اندازد! أخذ به روح معنی و القاء خصوصیّات از این داستان برترین مصداق این حالات را در وجود انسانی میتواند در همین زمینه پیدا میکند. همان حقیقتی که مدام باید با مجاهده به دنبالش روانه شد ولی او زلالتر و لطیفتر از آن است که به دام آید! مدام باید زلال و زلالتر شد تا به آن پاک و پاکتر نزدیکتر شد. هرچه دام در این حجب ظلمانی تا آن حجب نورانی برایش پهن میکنیم میبینیم او دست نایافتنی تر است! لطیفتر از آن است که در اینها به چنگ آید!🔺 🔹این انیمیشن را میشود اینطور هم فهمید. آری مهمترین درس این کارتون همّت بلند، تصمیم قطعی و تردید ناپذیر آن گرگ در رسیدن به هدفش است: دست از طلب ندارم تا کام من بر آید یا تن رسد به جانان یا جان ز تن بر آید جان بر لب است و حسرت در دل که از لبانش نگرفته هیچ کامی جان از بدن بر آید 🔶گرگ بودن این شکارچی خود گویای شدّت طلب، جدّیت و نیاز او به شکارش است. گویا هیچ طعمه و شکار دیگری در آن صحرا برایش جز آن مرغ وجود ندارد. دنبال هیچ چیزی جز آن مرغ نیست. غیرت عجیبی روی هدفش دارد. هیچ طعمه ی دیگری جز آن مرغ را نمیبیند. گویا اصلا آن مرغ برایش مرغ نیست برایش سیمرغ سعادت است! عنقاء مغرب است! از همین روست که دست نایافتنی است: برو این دام بر مرغی دگر نه که عنقا را بلند است آشیانه 🔹سالک داستان ما یا همان گرگ میگ میگ در راهش خستگی ناپذیر است! رجاء مطلق است! نا امیدی در کارش نیست! آنقدر برایش آن هدف مهم است که هر چند احتمال رسیدن به آن کم هم باشد ولی محتمل بالایش همه فضای ذهنش را گرفتار خودش کرده است. 🔸آنقدر مسأله برایش جدّی است که همه خطرات جانی، مالی، آبرویی را تحمّل میکند. از تمسخر دیگران، حوادث طبیعی و غیر طبیعی و هیچ مانع دیگری متأثّر نمیشود. آنقدر برایش مهم است که مدام برنامه میریزد و نقشه میکشد و ابتکار به خرج میدهد. 👈صد بار هم اگر موفق نشد برمیگردد و باز می ایستد و به سمت هدفش توبه میکند. 🔹نمیدانم شاید مشکل طالب آن مرغ آن است که با عقل و تدبیر خودش میخواهد شکار کند! از همین روست که به همان نواقص خودش واگذار شده است: که بندد طرف وصل از حسن شاهی که با خود عشق بازد جاودانه ندیم و مطرب و ساقی همه اوست خیال آب و گل در ره بهانه بده کشتی می تا خوش برانیم از این دریای نا پیدا کرانه وجود ما معمّاییست حافظ که تحقیقش فسون است و فسانه

🔸شاید برای طالب این مرغ سعادت همان بهتر بود که به جای این همه ابتکار و تلاش دمی هم عرض نیاز و حاجت کرده و از خود آن مرغ ملتمسانه بخواهد نیازش را برآورده کند. ما را بر آستان تو بس حقّ خدمت است ای خواجه باز بین به ترحّم غلام را یا بگوید: نیست مرا آرزو جز نظری بیشتر مفلسم و مفتقر از همه درویشتر 🔷درست است که اهل مجاهدت، همّت و فکر و ایده است ولی وقتی بارها و بارها دید درست همان زمان که فکر میکرد به شکارش نزدیک شده بدترین حوادث برایش به وقوع میپیوندد و ناکام باقی میماند خوب بود دیگر به خودش بیاید: 📖مَا لِي كُلَّمَا قُلْتُ قَدْ تَهَيَّأْتُ وَ تَعَبَّأْتُ وَ قُمْتُ لِلصَّلَاةِ بَيْنَ يَدَيْكَ وَ نَاجَيْتُكَ أَلْقَيْتَ عَلَيَّ نُعَاساً إِذَا أَنَا صَلَّيْتُ وَ سَلَبْتَنِي مُنَاجَاتِكَ إِذَا أَنَا نَاجَيْتُكَ مَا لِي‏ كُلَّمَا قُلْتُ‏ قَدْ صَلُحَتْ سَرِيرَتِي وَ قَرُبَ مِنْ مَجَالِسِ التَّوَّابِينَ مَجْلِسِي عَرَضَتْ لِي بَلِيَّةٌ أَزَالَتْ قَدَمِي وَ حَالَتْ بَيْنِي وَ بَيْنَ خِدْمَتِك‏ 👈زمانی هم باید آن تبر ابراهیمی را برداشته و به سراغ آن بت اعظم و آن اله نفس رفت. دیگر بفهمد که کار فقط به تدبیر و تأمّل و تقوا و دانش یا به تعبیر دیگر کار به خودش نیست: رند عالم سوز را با مصلحت بینی چه کار کار ملک است آن که تدبیر و تأمّل بایدش تکیه بر تقوی و دانش در طریقت کافریست راهرو گر صد هنر دارد توکّل بایدش با چنین زلف و رخش بادا نظری بازی حرام هر که روی یاسمین و جعد سنبل بایدش نازها زان نرگس مستانه اش باید کشید این دل شوریده تا آن جعد و کاکل بایدش

باسمه تبارک و تعالی (۱۰۲) «ملائکه آتش نشان!» «سخنی در باب فرشتگان» 🔴قبل از نماز صبح مقداری دراز کشیدم تا برای نماز نشاط بیشتری پیدا کنم. نگاهم به سقف افتاد! دیدم دو تا چراغ قرمز در حال روشن و خاموش شدن است. 🔸چراغ چشمک زن سیستم اطفاء حریق! این همیشه چشمک میزده؟! همیشه به نوعی مراقب اوضاع بوده؟! تا به حال به آن توجّه نکرده بودم. 💡ذهنم به یاد آتش نشانی خیابان خاک فرج افتاد. گاهی صبحها از کنارش عبور میکنم. خیال را رهایش کنی همینطوری میرود! به ادنی مناسبتی منتقل میشود! 💡نمیدانم چه شد که اینجا به ذهنم چیزی خطور کرد! اینها همه عالم دنیا است. به ذهنم آمد که در عالم ملکوت هم آتش نشان داریم! ملائکه ی آتش نشان! 🔹کار آنها چیست؟ این است که اراده ها را رصد میکنند و آنجا که آتش گرفته را به اذن الهی رسیدگی کرده و خاموش میکنند! خطرات دیگر را نیز دفع میکنند. 👈راستی آیا گمان کرده ایم انسانها رهای رهایند که هر کاری دلشان خواست بکنند؟! نه این خبرها نیست! طوری رهایند که مقادیر الهی مخدوش نشود. 👈خود همین ملائکه آتش نشان در مقیاس کلانش دلیلی بر عالم غیب هستند. فقط باید درست دیده شوند. خودش بعدی از عرفت الله بفسخ العزائم و نقض الهمم است. 👈واقعا آزادی محض در همتها و نیتها در کار نیست و الا سنگ روی سنگ بند نمیشد! دارد مدام مهار میشود و جرح و تعدیل میگردد. 🔸البته گاهی نیز به حسب ظاهر بنا بر مصالحی آتش نشانان اطفاء حریق نمیکنند و اراده ی انسانها غالب میشود. آن هم به خواست خداست.

🔷ملائکه امداد رسان و آمبولانسی هم داریم. کارشان امدادرسانی زمان خطرات و یا دادن کمکهای اولیه است. اگر نباشند گاهی در عصبانیتها و مانند آن فجایعی به بار می آید. 👈ملائکه طبیب و پرستار هم داریم. ملائکه بادیگارد و نگهبان هم داریم! اگر اینها نبودند هراس از مرگهای عجیب ما را هلاک میکرد! هر چیزی میتوانست عاملی برای مرگمان شود. 👈ملائکه تماشگر و حامی و بشارت دهنده هم داریم. کارشان این است که به ما روحیه بدهند! انرژی مثبت بدهند. اصناف ملائکه واقعا زیاد هستند. خیلی خیلی زیاد. 🔸از آن طرف شیاطین هم مشغولند. واقعا عالم خیلی عجیب و شلوغ است. مدام در پی آتش فشانی و اختلاف پراکنی و خطر آفرینی و مانند آن هستند. 👈مدام انسان را به بد بینی و تنگ نظری و دشمنی دعوت میکنند. همانها که با درست کردن دو راهی ها و دعوت انسان به راه شقاوت زمینه انتخاب انسان را مهیّا میکنند. وجودشان مصلحتی در عالم دارد. 🔶اینها همه در باطن این ظاهر هستند. حقایقی هستند حقیقی تر از آنچه میبینیم! منتها ما تنها فعلا صدای آنها را در گوشهای قلبمان میشنویم و از خود آنها غفلت داریم. 👈طوری که احساس میکنیم به شکل ذاتی این صداها در وجودمان حادث میشود! سبب ندارد! ولی سببش همین خطور و القاء ملکی و شیطانی است. 👈اگر مقداری لطیفتر شویم گاهی میتوانیم صدای آنها را تشخیص دهیم. اگر باز هم لطیفتر شویم برخی میتوانند آنها را ببینند. 👈رفقا شکّ و تردیدی در اینها نیست. نصّ قرآن و روایات هم بر آن تصریح مؤکّد مکرّر دارد. از مسلّمات دیگر ادیان آسمانی نیز هست. 👈مثلا در کافی در روایت صحیحی مرحوم کلینی از علی بن ابراهیم از پدرش ابراهیم بن هاشم از ابن ابی عمیر از حمّاد از امام صادق علیه السلام نقل میکند که: 📖«مَا مِنْ‏ قَلْبٍ‏ إِلَّا وَ لَهُ أُذُنَانِ عَلَى إِحْدَاهُمَا مَلَكٌ مُرْشِدٌ وَ عَلَى الْأُخْرَى شَيْطَانٌ‏ مُفْتِنٌ هَذَا يَأْمُرُهُ وَ هَذَا يَزْجُرُهُ الشَّيْطَانُ يَأْمُرُهُ بِالْمَعَاصِي وَ الْمَلَكُ يَزْجُرُهُ عَنْهَا وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ‏ عَنِ الْيَمِينِ وَ عَنِ الشِّمالِ قَعِيدٌ ما يَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيد» 🔹در فیلم حضرت ایّوب که مرحوم آقای سلحشور ساخته بود نحوه ی خطور دادن القائات شیطانی را در گوش انسانها و تکرار کلام شیطان به طریق آنان را در برخی جاها خوب تصویر کرده بود. خدا رحمتش کند. 🔹واقعا اینها در گوش قلب ما حرف میزنند. ما غافلها هم خیال میکنیم اینها همینطوری در ذهنمان می آید! ✅هر وقت دیدید چیزی به ذهنتان آمد که به نا امیدی، سوء ظنّ، فحشاء و منکر و مانند آن دلالت داشت شک نکنید که صدای نحس آن شیاطین است. اینها هم حقایقی هستند. وقتی فهمیدید رهایشان کنید. ✅از آن طرف هر چه دیدید به ذهنتان آمد که به بخشش و راستی و پارسایی و معروف و مانند آن دلالت دارد صدای دلنشین آن موجودات نوری است. لبّیک بگویید تا بیشتر بیایند و بیشتر با ما حرف بزنند. خوارشان نکنید! 🔸«سخنی در باب فرشتگان»🔸 امّا ملائکه چطور موجوداتی هستند؟ اجمالا سرشت آنها نوری است همانطور که سرشت شیاطین ناری است. «إنّ الله عزّوجلّ خلق الملائکة من نور»؛ نور حقیقتی غیر مادّی است. از همینجاست که در روایت دیگر امام صادق علیه السلام در تفسیر قمّی میفرماید: 📖«إنّ الملائکة لا یأکلون و لا یشربون و لا ینکحون و إنّما یعیشون بنسیم العرش...». 🔹البته غیر مادّی بودن ملائکه منافاتی با تمثّل آنها برای برخی ندارد. ملائکه موجوداتی اند که هر چند اختیار دارند ولی این اختیار را فانی در رضای حق نموده و از همین رو سزاوار عنوان «عبادٌ مکرمون» هستند. 👈این یعنی تقوای تامّ دارند زیرا بین تقوا و کرامت در اندیشه ی توحیدی پیوندی آشکار است: «إنّ أکرمکم عند الله اتقاکم». 👈منشأ کرامت آنان همین انتخاب معصومانه آنها از روی اختیار است و اینکه: «لا یعصون» هستند. بنده هستند. ✋اینکه میگوییم انسان بالاتر از فرشتگان است مراد مقام انسانی است که در آن انسانهای برگزیده و پاک به فعلیت رسیده است؛ نه اینکه امثال بنده که خود بر آلودگی های خود و نافرمانی های خود بهتر واقفیم بهتر از فرشتگانی باشیم که ذره ای جز رضای خدا کاری نمیکنند! 👈البته به دلیل وضوح حقّ در مرتبه ی وجودی و نوع خلقت آنها تزاحم امیال مانند آنچه در انسان مشاهده میکنیم ندارند ولی این امر باعث نمیشود که از اختیارشان سلب شوند. باعث نمیشود پاکی آنان آلودگی به شمار رود! در هر حال طلا طلا است! 👈همانطور که عصمت در انسان نیز معمولا به عصمت علمی معنی میشود. حال که چنین موجوداتی هستند سزاوار آن شده اند که واسطه فیض خداوند متعال در عوالم وجود گردند.

🔴ملائکه هم درجات و طبقات وجودی مختلف دارند. رئیس و مرئوس دارند: «ما منّا الّا له مقام معلوم * و إنّا لنحن الصافّون»؛ مثلا جبرئیل در آسمانها ریاست بزرگی دارد: «إنّه لقول رسول کریم* ذی قوّة عند ذی العرش مکین* مطاعٍ ثمَّ أمین»؛ 🔹منظور از بال داشتن و «أولی اجنحة» بودن ملائکه هم ظاهرا همین درجات تصرّف آنها در عوالم و مراتب ریاست آنان است. آنها که مادّی نیستند بال بخواهند. 👈بال چیزی جز آن وسیله ای نیست که با آن میتوان در مراتب گوناگون حضور یافت. بال ملائکه همان زیر دستان او هستند. 👈درست مانند آنکه روح ما بر بال قوه باصره سوار میشود تا در مرتبه ی منظره ای زیبا حاضر شود و آن را رؤیت کند. ولی روح روح است و باصره باصره است. 👈باصره در اینجا بالی برای روح شده تا از آن مرتبه ی عالی خود پایین آمده و در این مرتبه وجودی امری را درک کند. از همینجاست که هر چه بال فرشته بیشتر باشد نشانگر درجه ی بالاتر وجودیش است. 👈از همین رو اشکالی ندارد تمثّل آن برای ذهن مادّی ما در قالب موجودات بالدار باشد. همه چیز هم بر اساس امر الهی رخ میدهد: «لا یسبقونه بالقول و هم بأمره یعملون». 🔷البته برخلاف تصوّر ما اینطور نیست که فرشتگان همه مهربان باشند! نه این خبرها نیست! برخی از آنان طوری غضبناک و خشمناک هستند که هیچ موجود ترسناک دنیایی تناسبی با آن ندارد! 👈گویا هیچ دلسوزی و دل رحمی ندارند؛ آن چنان جدّی هستند که انگار اصلا حرف در آنها اثر نمیگذارد! انگار سنگ دل هستند! ولی همه چیز ریشه در آن دارد که حبّ و بغض آنها عقلی است. حبّ و بغض فی الله است. 👈آنچه هست آن است که فرشتگان تنها دغدغه شان امتثال بی کم و کاست فرامین الهی با سلسله مراتب خاص است. 👈برخی فرامین که سختی و تندی خاصی را میطلبد توسّط فرشتگانی سختگیر و تند خوی انجام میدهد. ولی این سختی و تندی به خاطر محتوای فرمان است نه اینکه این فرشتگان گناهی داشته باشند؛ ملائکه غلاظ شداد همینطور هستند: 📖«يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَكُمْ وَ أَهْليكُمْ ناراً وَقُودُهَا النَّاسُ وَ الْحِجارَةُ عَلَيْها مَلائِكَةٌ غِلاظٌ شِدادٌ لا يَعْصُونَ اللَّهَ ما أَمَرَهُمْ وَ يَفْعَلُونَ ما يُؤْمَرُون‏»؛ 👈نگهبانان جهنّم هم فرشتگان اند. بندگان گرامی هستند ولی اینجا اقتضاء دیگری دارد. این هم یعنی بنده ی خدا گاهی مهربان و نرم میشود و گاهی نیز غلاظ شداد میگردد. زیرا حبّ و بغضش فی الله است. 🔸«ملائکه کارگردانان هستی»🔸 رفقا هر چه در این عالم رخ میدهد با فیض خداست. همه چیز از عالم غیب فیض وجود میگیرد. خداوند متعال هم اجلّ از آن است که بدون وسائط مباشرت این امور را نماید. 👈این یعنی هر چه در این عالم رخ میدهد به واسطه اصناف بی شمار ملائکه است. عالم را پر کرده اند. حتّی قطرات بارانی که نازل میشود. حتّی غذایی که در معده ما هضم میشود! گیاهی که رشد میکند! 👈ما در چنین عالمی زندگی میکنیم! چنین عنایتی به ذرّه ذرّه هستی وجود دارد. ولی چه شده که ما این موجودات نورانی را نمیبینیم؟ خب به دلیل انغمارمان در عالم ماده است. اصلا نمیگذارد دمی واقعا به باطن عالم نظری کنیم. 👈قرآن و روایات که پر از بیان این حقیقت است. عقلمان هم اگر مقداری منوّر شود آنها را از راه آثارشان درک میکند. 🔵همان اموری که آنها را امور طبیعی و قوانین میدانیم چیزی جز آثار از فعالیت فرشتگان نیست. گمان میکنیم آفتابی تابید و آبی بخار شد و متراکم شد و ابر شد و بارید و بر زمین جاری شد! 👈کجایش فرشتگان هستند؟! باید گفت کجایش نیستند؟! ریز و درشت این عالم بر اثر قوانینی حفاظت میشود. عمل میکند. ولی آیا خود این قوانین چیز محسوسی هستند؟ ✋با اندکی تأمّل روشن است که ما چیزی جز اثر ندیده ایم! ما تنها با تعبیر قانون داریم از روی آن نقطه پر رمز و راز آفرینش جهش میکنیم. 🔹خود این قوانین چه هستند؟ اموری نا محسوس و غیر مادی هستند. اصلا اگر این آثار را نمیدیدم وجود آنچه آن را قانون نامیده ایم را درک نمیکردیم. 🔸آنچه ما میبنیم در واقع آثار قانونها هستند نه خود قانون. پس مسأله هنوز بِکر بِکر مانده است. راستی اینها چیست؟ ✅آری آنچه امروز آن را قوانین میگویند همان لوازم وجود فرشتگان است. فرشتگانی که حقایقی ورای این قوانین هستند. اینها اثر فعالیت آنان است.

🔴میدانید مثالش چیست؟ مثالش نسبت روح ما با برخی قوانین جاری در بدنمان است. گوارش یا بینایی یا شنوایی و... همه قوانین خود را دارد. 🔹ولی وقتی روح انسانی از بدنش مفارقت میکند گویا هیچ قانونی در کار نبوده! قوانین حاکم بر بدن چیزی جز آثار وجودی روح در بدن نبود و این روح آدمی است که ورای این قوانین قانون را قانون کرده است. 🔸در جهان هستی هم قصه همینطور است. آنچه قوانین عالم در ریز و درشت میبنیم چیزی جز لوازم وجود فرشتگان الهی نیست. اگر آنها نخواهند قانونی در کار نیست. 👈اگر بارانی هست چون فرشتگان باران حاضرند. بدون وجود این ملائکه نه قانونی است و نه اقتضاء طبیعی! آری قوانین همه ریشه در غیب عالم دارند و در اینجا همان لوازم وجودی ملائکه هستند. 🔹مرتبه ای از هستی نیز از حیث قوّت و وسعت طوری است که مانند روحی است که به همه قوانین پایینتر معنی و وجود میدهد. 👈مرتبه ی وجودی انسان کامل چنین جایگاهی است که در آن ملائکه هم از آن فیض وجودی میگیرند. همان حقیقت پاکی که فیض الهی را دمادم و بلا واسطه دریافت کرده و به همه هستی جاری میسازد. 👈آری به برکت آن مقام نوری است که رزق الوَری و ثبتت الارض و السماء. عجّل الله تعالی فرجه الشریف. 👈بحث از ملائکه و همینطور بحث از شیاطین خودش به نوعی بحث از بعدی شگفت انگیز از هستی است که نکات بسیاری را برای ما در بر دارد. ان شاء الله تعالی با تدبّر در آیات و روایات پیگیر حقائق و لطائف آن باشیم.

باسمه تبارک و تعالی (۱۰۳) «وَ ما كانَ لِنَفْسٍ أَنْ تَمُوتَ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ كِتاباً مُؤَجَّلا» «مگر مردن به همین آسانی هاست!» 🔴متاسفانه برخی جاهلان تکفیری در حرم مطهر امام رضا علیه السلام باعث به شهادت رسیدن و زخمی شدن برخی روحانیان عزیز شدند. 👈واقعه ای ناراحت کننده بود؛ هم مظلومیت این عزیزان را میرساند و هم یادآور تاریخ غمباری است که بر اسلام گذشته است! 👈خون جاری این عزیز از همانهایی است که در مورد آن فرموده شد: «و سیعلم التالون غبّ ما أسّسه الأوّلون»! سقیفه و ما أدراک ما السقیفة! 👈آری ظهر الفساد فی البرّ و البحر بما کسبت ایدی الناس! در کافی از محمّد بن مسلم نقل میکند که از این آیه شریفه از امام باقر علیه السلام پرسش کردم و ایشان در پاسخ آن به خطای تاریخی انصار اشاره کردند: 📖«ذَاكَ وَ اللَّهِ حِينَ قَالَتِ الْأَنْصَارُ مِنَّا أَمِيرٌ وَ مِنْكُمْ أَمِيرٌ» 🔹انصاری که به تعبیر صدّیقه طاهرة: «أَعْضَاد الْمِلَّةِ، وَ حَضَنَة الْإِسْلَام‏» بودند! خیلی از آنان انتظار میرفت؛ مسأله این نبود که بدها بدی کردند بلکه مسأله این بود که آنهایی که از آنان انتظار میرفت به وظیفه ی خود عمل نکردند! 🔸در روایتی دیگر در کافی زراره از امام باقر علیه السلام نقل میکند که این انصار دیگر آن انصار روزهای سختی اسلام نبودند! نور آن انصار زمانی رفت که در تقسیم غنائم جنگ حنین به نزاع با رسول الله صلی الله علیه و آله پرداختند!

📖«فَغَضِبَتِ الْأَنْصَارُ وَ اجْتَمَعَتْ إِلَى سَعْدِ بْنِ عُبَادَةَ ... فَقَالَ إِنْ كَانَ هَذَا الْأَمْرُ مِنْ هَذِهِ الْأَمْوَالِ الَّتِي قَسَمْتَ بَيْنَ قَوْمِكَ شَيْئاً أَنْزَلَهُ اللَّهُ رَضِينَا وَ إِنْ كَانَ غَيْرَ ذَلِكَ لَمْ نَرْضَ 📖فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص يَا مَعْشَرَ الْأَنْصَارِ أَ كُلُّكُمْ عَلَى قَوْلِ سَيِّدِكُمْ سَعْدٍ فَقَالُوا سَيِّدُنَا اللَّهُ وَ رَسُولُهُ ثُمَّ قَالُوا فِي الثَّالِثَةِ نَحْنُ عَلَى مِثْلِ قَوْلِهِ وَ رَأْيِهِ قَالَ زُرَارَةُ فَسَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع يَقُولُ فَحَطَّ اللَّهُ نُورَهُمْ‏» 🔷مقصودم بحث از این واقعه و عواملش نیست. در هر حال رحلتی دلنشین داشت. خودش مسأله ای است که رحلت و انتقال ما به آن عالم چگونه باشد! 👈روحانی جانباز و برادر دو شهید در مسیر کارهای جهادی با زبان روزه در ماه مبارک رمضان و در حرم مطهر امام رضا علیه السلام به جرم دینش و به جرم تلبسش به شعار دین به شهادت رسید! 👈 دیگر رحلت پاکیزه اگر به یکی از اینها نباشد -فضلا از اجتماع آنها- پس به چیست؟! طوبی له طوبی له. 📖«أَمِتْنَا مُهْتَدِينَ‏ غَيْرَ ضَالِّينَ، طَائِعِينَ غَيْرَ مُسْتَكْرِهِينَ، تَائِبِينَ غَيْرَ عَاصِينَ وَ لَا مُصِرِّينَ، يَا ضَامِنَ جَزَاءِ الْمُحْسِنِينَ، وَ مُسْتَصْلِحَ عَمَلِ الْمُفْسِدِينَ» 🔸«مگر مردن به این آسانی هاست؟»🔸 وقتی این واقعه رخ داد برخی فامیل به بنده تماس گرفتند که مراقب خودت باش! هراس داشتند. حرفهای یکی از عزیزان را که میشنیدم؛ توجّهم به واکاوی عامل هراس او جلب شد؛ 💡مطلبی به ذهنم همان لحظه خطور کرد که آن را خدمتتان بذل میکنم. 👈یادم هست چند سال پیش سریال پایتخت را که میدیدم در آن قسمتی که سوار بر بالن از ترکیه به سمت سوریه کشیده شدند و راهبر بالن سکته کرد کاراکتر نقی جمله ای گفت که در ذهنم حک شد؛ گفت نترسید! آخر آدمی زاد مگر به این سادگی ها میمیرد! دقیقا مخّ مطلب را گفت. ✋رفقا برخی ها طوری اینگونه موارد حرف میزنند که انسان احساس میکنند هستی شناسی و انسان شناسیشان طوری است که گویا آدمی در این عالم به هیچ چیزی بند نیست؛ 👈میتواند خیلی شانسی شانسی بمیرد! پس باید دلهره داشت! گویا مرگ دنبال بهانه است تا سراغ ما بیاید! 👈واقعا این گونه تصوّر از مرگ که مبتنی بر تصوّرات خاصی در باب مبدأ و معاد و آفرینش است دلهره آور است! به اینها باید گفت: نه این خبرها نیست! 👈اتفاقا گاهی هر چقدرم دنبال مرگ بدوی نصیبت نمیشود! این را شهدای زنده ای مانند حاج قاسمها میفرموند. واقعیتی است. آنهایی که در جبهه ها بودند خوب این حقیقت را درک کرده اند. 👈در رانندگی هم انسان تا اندازه ای میفهمد که تصادف کردن به این سادگی ها هم که فکر میکنیم نیست؛ گویا دستی غیبی جلوی حوادث طبیعی را میگیرد؛ والدین اطفال کوچک هم تا اندازه ای وجود این دستهای غیبی را راحتتر درک میکنند. 🔶رفقا خداوند متعال آدمی را نیافریده و این همه داستان ایجاد نکرده که همینجور الکی الکی و شانسی شانسکی کلکش کنده شود! همه چیز حساب و کتاب دارد هر چند در ظاهر عقلمان نکشد. 👈سابقا در زمینه ملائکه نکاتی گفتم. ما ملائکه نگهبان و محافظ داریم! مگر به همین راحتی هاست! مگر ملک الموت و فرشتگان گرامی قابض ارواح به همین سادگی سراغ کسی می آیند! آری: 📖«وَ ما كانَ لِنَفْسٍ أَنْ تَمُوتَ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ كِتاباً مُؤَجَّلا» 👈راستی آیا خیال کرده ایم عالم بی صاحب است؟! خیال کرده ایم ما صاحب نداریم؟! خیال کرده ایم امور این عالم با شانس و اتفاق است! خیال کرده ایم تا کنون هم با شانس و تدبیر خودمان قسر در رفته ایم؟! ✋خیر اینها شرکهای خفی ماست. اینها تصوّرهای غیر قرآنی و غیر دینی ماست! از ماست که بر ماست! 🔹وقتی این عزیزان از روی دلسوزی خیلی مصرانه اینها را به ما هشدار میدهند یاد زلزله های ضعیف و تکانه های اندکی از مضمون این آیه ی شریفه می افتم: 📖(انّ الّذین لایؤمنون بالآخره فی العذاب و الضلال البعید)! 👈تشکیکی است. ضعف ایمان باعث این استرسها و خوفهای عجیب برایشان میشود. ✔بله اگر زمانش رسیده باشد همین مرگ دشوار که از هر چیزی به ما دورتر بود مرگ آسانی میشود که از هر چیزی به ما نزدیکتر میشود. انگار همه چیز دست به دست هم میدهد که رخ دهد! طوری که انسان را به تعجب وا میدارد! اگر هر کدام از این عوامل متعدد اندکی اینور آنور میشد فلانی نمی میردها! ولی مرد! مساله حساب احتمالات نیست! مساله این است که أجلش فرا رسیده بود! (فإذا جاء أجلهم لا یستأخرون ساعه و لا یستقدمون)؛ این همان جورچین مرگ است. دومینوی مرگ. اما نوعا چنین نیست! جورچین زندگانی حاکم است. 👈رفقا هیچ ترسی به دل راه ندهید. البته مرادم بی احتیاطی و کارهای متهورانه نیست! مفروض در مباحث آن است که شنونده عاقل است.

👈مراد آن است که این خطورات تاریک شیطانی که انسان را میترساند و دلهره میدهد را نفی کنید! محکم لباستان را بپوشید و به یاد خدایی باشید که: «انّی معکما اسمع و اری»؛ 👈محکم، بدون تردید و استوار در محافل گام برداریم و زمزمه کنیم: «کلّا انّ معی ربّی سیهدین» و بگوییم: «أفوّض أمری الی الله إنّ الله بصیر بالعباد» و «لا حول و لا قوّة الّا بالله العلی العظیم». 👈با خود نجوا کنیم که: «فسیکفیکهم الله»؛ باور کنیم این اندیشه های توحیدی از نان شب برایمان مهمتر است. آرامش دنیا را هم میخواهیم دنبالش برویم! آرامش آخرت را هم میخواهیم دنبالش برویم. 🔹شیطان میخواهد اراده های ما را بشکند! مدام برخی نادانسته تکرار میکنند که جوّ امنیت ندارد و فلان و فلان! اصلا این حرفها نیست! 👈چندتا فحش و سوء ادب که دیگر نمک ماجراست! پیامبر خدا را مسخره میکردند حالا ما را نکنند! حلاوت ایمان است؛ «إنّا کفیناک المستهزئین». 👈اینها برای تقویت اراده و تمحیص ماست. به آن خودمان نیاز داریم. قوی میشویم. حال خطرات جانی و غیر آن که باید گفت عمر دست خداست! مردن به این آسانی ها که گمان میکنیم نیست! حساب و کتابش خیلی دقیقتر است. 🔸اگر جایی عرصه برایمان تنگ شد یاد مولایمان امام صادق علیه السلام بیافتیم! آن زمانی که منصور ملعون ایشان را ناگهان احضار کرد و از قبل دستور داد شمشیر و نطع آماده کنند! 👈نطع آن پوستینی است که در قدیم زیر بدن قربانی میگذاشتند که خونش محفل را آلوده نکند! ربیع میگوید همینکه امام صادق علیه السلام وارد شد دیدیم لحن منصور عوض شد! 👈خیلی ملایم و با ملاطفت برخورد کرد و ایشان را دستور داد تا خانه شان مشایعت کنند! ربیع به دنبال حضرت رفت و گفت دیدم لبهای مبارکتان تکان میخورد؛ چه گفتید که شرّ این شرور فروکش کرد؟ 👈حضرت هم این ذکر نورانی را به همه ی ما هدیه نمود! چه توحید نابی! چه نورانیتی دارد! گاهی که ترسی بر ما غالب میشود خوب است به یاد حضرت و این ذکر بیافتیم و بگوییم: 📖«حَسْبِيَ‏ الرَّبُ‏ مِنَ الْمَرْبُوبِينَ،َ حَسْبِيَ الْخَالِقُ مِنَ الْمَخْلُوقِينَ،َ حَسْبِيَ الرَّازِقُ مِنَ الْمَرْزُوقِينَ،َ حَسْبِيَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِينَ حَسْبِي مَنْ هُوَ حَسْبِي حَسْبِي مَنْ لَمْ يَزَلْ حَسْبِي‏ حَسْبِيَ اللَّهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِيمِ‏»

باسمه تبارک و تعالی (۱۰۴) «آزمون امتحان شفاهی» «بحثی پیرامون روشهای سنجش» 🔷در آزمون امتحان شفاهی خارج فقه و اصول شرکت کردم. طلبه ها خوب میدانند از چه چیزی صحبت میکنم. بارها در این آزمونها شرکت کرده ایم و این سری شاید حدود نیم ساعت که محدوده برایم تعیین کرده بودند بیکار به درختان دارالشفا و مناره های حرم مطهّر نگاه میکردم. بعد هم امتحان گرفتند. 💡این سبک امتحان نقاط ضعف و قوّتی دارد که به ذهنم خطور کرد مطلبی در مورد آن بذل کنم. از همان ابتدا بنده با این نمرات و مدرکها و منطق حاکم بر آن مشکل داشتم. 👈یادم هست یک سال در مدرسه حقّانی با طلبه ها مباحثه ای بود. بنده در نمره دادن خودم را محصور در برگه ی امتحان نمیدیدم. به اندازه تشخیص بر اساس شاخصه هایی که در ذهنم بود به انضمام برگه امتحانی گاهی نمره میدادم. 👈البته هیچ کسی را کمتر از نمره امتحانش نمره نمیدادم ولی معمولا برخی را بیشتر میدادم. یکبار از مدرسه تماس گرفتند و اعتراض کردند و بنده هم گفتم اگر شما شخصی را به عنوان استاد مناسب تشخیص داده و اعتماده کرده اید اینهایش را هم باید بپذیرید! 👈اینطور نیست که هر چیزی خلاف قاعده شما باشد پس بی قاعده است! خیر آقا ممکن است خودش قاعده ای داشته باشد هر چند مناسب قاعده شما نیست! 🔸اما ملاکهای نمره دادن چیست؟ به نظرم باید حدّاقل چهار مؤلّفه را به شکل جدّی در نظر گرفت تا مقداری عدالت در نمره دادن رعایت شود:

✅اوّل میزان استعداد شخص است. واقعا چقدر استعداد این دانش و یا اساسا دانش را دارد؛ این خودش مهم است. نباید مستعدّین را مأیوس کرد و یا غیر مستعدّین را امید واهی داد. ✅دوّم میزان تلاش شخص است. واقعا چقدر اهل تلاش است. بسیاری از کاستی های استعداد و یا کاستی ها در میزان اطّلاعات موجود را تلاش میتواند به مرور از میان بردارد. باید این تلاشگری که صفت مهمّی برای طالب علم است نیز در محاسبات مدّ نظر قرار گیرد. در واقع گاهی باید سنجش ابزاری برای پیش بینی در نظر گرفته شود. درست است که شخص فعلا اینگونه است ولی با این نمره در آینده با توجّه به روندهای وجودی که دارد چه نقاطی را دسترسی پیدا میکند؟! اینها هم میتواند مبنای سنجش باشد. ✅سوّم هم میزان اطّلاعات، یادگیری و محفوظات بالفعل شخص است. این امر معمولا در برگه امتحانی بازتاب میشود؛ هر چند برگه امتحان شاخص قطعی و کاملی در مورد آن نیست. در هر حال آنچه منشأ اثر است وصول به این اطّلاعات و یادگیری آنان است؛ استعداد و تلاش زمینه های وصول به این امر است. ✅چهارم هم میزان تسلّط و درجه اجتهاد شخص است. اینکه چقدر علم در جانش نشسته و خود میتواند کنشی همدلانه با مباحث علمی برقرار نماید؟ مبدأ و منتهای مباحث را چقدر درک کرده و چه میزان میتواند حالت شبکه ای بین مفردات علمی و حرکت آن به سمت غایاتش را تشخیص دهد؟ چقدر با الگوریتم دانش و پارادایم آن آشنایی دارد؟ این هم ملاکی مهم است. 🔴اما مشکل در روش سنجش مستوای علمی مخاطب است. اینها چون معنای محسوس و قابل مشاهده ای نیست باید از روی آثار، سطحش را تشخیص داد. نیازمند نوعی علم غیب است! علم به غیب از روی آثارش! 👈گاهی شناخت قبلی از مخاطب و یا معرّفی قبلی او از برخی دیگر که بعضا در مواردی به اشتباه از آن به عنوان لابی یا پارتی یاد میشود میتواند خیلی کمک کند. گاهی هم امتحان شفاهی و گاهی امتحان کتبی و گاهی توجّه به نشانه های دیگر! ✋البته با توجّه به مدرک گرایی در عصر نوین که خود تا اندازه ای مبتنی بر فرهنگ مادّی گرایی تمدّن جدید است به شکل طبیعی علم به یادگیری اطّلاعات و روشن سنجش به شکل امتحان کتبی و تستی تقلیل داده شده است. 🔸ولی هنوز مسأله باقی است؟ روش مطلوب سنجش چیست؟ در اینجا ممکن است بین علوم و رشته های مختلف هم بشود تفصیل داد. مثلا در فقه و اصول به گونه ای و در فلسفه به گونه ای و در مهندسی به گونه ای و همینطور... . 🔻مسأله این است که بدانیم سنجش واقعا امر خطیری میتواند باشد! از ابتدا باید این را جا بیاندازیم که قضاوت درباره ی عمق یادگیری فراگیران میتواند بسیار دشوار باشد. خودش گاهی نیازمند اجتهاد از جانب ممتحن است! اینکه گمان کنیم این نمرات چیزی مانند نشانگرهای درجه ی دماست اشتباه است. این کمّی گرایی های زمان ما در تمدّن مادّی واقعا مشکلی شده است🔺 👈اگر بشود به شکل عادلانه کمّی هم نمود اشکال ندارد ولی نباید به کمیت طوری اصالت داد که واقعیت فدای آن شود. 👈البته از آنجا که در واقع سطوح علمی بسیار تشکیکی است میتوان در همان برخوردهای اوّلیه ضعف مفرط یا قوّت سرشار را در برخی مشاهده کرد! ولی در آن میان نمره دادن که خود مبتنی بر نوعی قضاوت است امری دشوار است! ✋به راستی آیا ما قانون قضاوت و نمره دادن را رعایت میکنیم؟ به راستی آیا ما سنجش عادلانه ای داریم؟! حال اگر دقیق هم نمیتوانیم آن را درک نماییم ولی آیا تلاش عالمانه ای در نزدیک شدن به آن داریم؟ ما لا یدرک کلّه لا یترک کلّه! ✔به نظر میرسد نوعا افراد با تکیه بر روشهای مرسوم بیش از آنکه دغدغه ی عدالت و پیش برد اهداف آموزشی با استفاده از ظرفیت قضاوت آموزشی و نمرات را داشته باشند به دنبال راحت کردن خود با تأکید حدّ اکثری بر امتحانات کتبی و شفاهی هستند! گاهی نیز ممکن است بگویند اگر از این منطق خارج شویم دیگر منطقی نیست که به آن برگشته و دچار مشکلات میشویم و منطق ضعیف بهتر از بی منطقی است! ✋ولی دقیقا مسأله همینجاست؟! آیا منطقی دیگر وجود ندارد که باید آن را استنباط کرد؟! آیا بی عدالتی رخ نمیدهد؟!

🔵در همین روش سنجش رائج در امتحان شفاهی حوزه علی رغم محسّناتی که دارد ولی باید گفت به دلیل تأکید بر آنچه قابل مشاهده است از فرآیندهای شناختی و انفعالی زیربنایی رفتار غفلت میشود. 🔻گاهی بروز رفتارهای نا مناسب دلیل بر یاد نگرفتن نیست! یادگیری با عملکرد فرق دارد. عملکرد اعمّ از یادگیری است و از عوامل دیگری هم متأثّر است. مانند استرس یا بیماری یا غفلت موردی یا بی انگیزگی یا ترس از صحبت کردن و مانند آن🔺 👈در نقص این روش موجود همین بس که احتمال بسیار قوی میدهم که اگر خود مرحوم شیخ انصاری و صاحب کفایه در امتحان شفاهی حاضر شوند احتمالا نمره ای بالاتر از ۱۶ و ۱۷ نگیرند! 😄 👈برخی که صراحتا میگویند بیست ما ۱۶ است! به نظرم در همین امتحان شفاهی موجود اگر به جای پرسشهای صریح سعی در ترتیب دادن یک گفتگوی دوستانه ی علمی و رصد میزان استعداد، تلاش، اطّلاعات و قوّه اجتهادی شخص داشته باشند به عدالت نزدیکتر است. 👈اینکه مانند روانکاو رفتار کنند! از او پرسش دریافت کنند و گاهی شما چند سؤال و پرسش شخص را در یک بحث متوجّه میشوید با عمق تفکّر و اطّلاعات او آشنا میشوید! 🔶اما سنجش مبتنی بر پاسخهای کتبی چطور؟ چه امتحانات کتبی یا تستی یا مقاله نویسی و پایان نامه نویسی و مانند آن! این هم نقاط مثبت و منفی دارد. 👈شاید راحتترین راه و عافیت طلبانه ترین راه همین باشد. مخصوصا اینکه میتوان با استفاده از ظرفیت آن سنجش نسبی از انواع مطالب مورد آموزش داشت. ولی خودش مشکلات زیادی دارد. ✅پیش فرض این نوع سنجش آن است که آنچه نوشته میشود یادگیری واقعی شخص بوده و او نیز آن را کاملا فهمیده است! ولی اینجا نیز اشتباه جواب دادن لزوما به معنای بلد نبودن نیست و درست پاسخ دادن هم لزوما به معنای فهمیدن نیست! به هیچ وجه نباید گمان کرد پاسخ کتبی ملاک واقعی یادگیری است. ✅البته مبالغه در این روش به خاطر تمدّن مادی گرای امروزی و عوامل پیش گفته باعث آن میشود که اساتید مجبور شوند این مفروض را جدّی گرفته و خود را به این امر باورمند کنند که پاسخ کتبی کاملا مبتنی بر میزان یادگیری بوده و عامل دیگری در کار نیست! طوری که گاهی تصحیح دقیق اوراق را مصداق تام عدالت در نمره دادن میدانند! 👈اگر برای استاد روشن شد که مثلا به دلیلی شاگرد نتوانسته مطالعه کند و یا سوال را اشتباه فهمیده و یا سوء تفاهمی شده و مانند آن چرا نباید با او راه آمد؟! چه منطقی پشت آن است؟! مگر مچ گیری است! ✔به صورت کلّی در روش امتحانات کتبی دو نوع منطق دیده میشود. برخی پرسشها را از نقاط مهمّ کتاب انتخاب میکنند به شکلی که خود نوعی تأکید بر ادامه فرآیند آموزش بوده و دغدغه ی انتقال اطّلاعات اساسی را دارد. در اینجا مخاطبین به دنبال نقاط مهمّ و مباحث اساسی میگردند. برخی دیگر پرسشها را از نقاط غیر مهمّ و بعضا انحرافی و دقائق مباحث مطرح میکنند که در هر حال کاشفیّت خاصی نسبت به آن کتاب یا علم داشته و از باب چون که صد آید نود هم پیش ماست میتوانند قضاوتی پیرامون میزان یادگیری نکات مهم هم داشته باشند. شاید ترکیبی متعادل از این دو مطلوب باشد. ⚫البته سخن ما در باب سنجش پایانی و در انتهای دوره ی علمی است. سنجش گاهی به منظور تعیین سطح مخاطب برای شروع فرآیند آموزش میباشد. گاهی نیز در طول زمان آموزش برای تقویت آموزشی از آن استفاده میشود. اینها خودش بحثهای دیگری دارد. 🔶یکی از بهترین روشهای سنجش که کاشفیّت و قابلیت استناد در آن بالا است استفاده از نظر آشنایان با آن شخص است. یک استاد شاگرد خودش را بهتر میشناسد. یک پدر فرزند خودش را بهتر میشناسد! یک دوست دوست خود را بهتر میشناسد. 👈البته این هم مشکلات خودش را دارد. روشن است که نمیتواند ملاکی فراگیر باشد و فیصلی نیز برای نزاعهای موجود در این وادی شود. ولی در هر حال خودش حقیقتی است. 👈از همینجاست که از دیرباز ملاک در حوزه های علمیه مدرک نبوده و اجازه ی اجتهاد از سوی مجتهدین بزرگ به شاگردانشان بوده است. 👈در درس با اشکال و جوابها و رفت و برگشتها به شکل کاملا اطمینان بخشی میشد مجتهد واقعی را تشخیص داد! مانند پایان نامه و مدارک امروزی نبود که احتمال خطا در آن برود! 👈اخیرا شنیدم که در حوزه علمیه اگر برخی مراجع تقلید به شخصی اجازه اجتهاد بدهند قسمت اداری حوزه نیز به او سطح چهارم را بدون لزوم طیّ کردن مدارج مرسوم میدهد! خیلی خوشحال کننده بود. یعنی اسیر ساختارها نشدن! یعنی «أتعبدون ما تنحتون» نبودن!

🔶گاهی نیز از ابزارهای خود سنجی در قالب پرسشنامه، مصاحبه، گفتگو و مانند آن نیز استفاده میشود. در هر حال این موضوعی است که میتواند در مورد آن اندیشید. خودش موضوع تفکّر و استنباط است. خیلی هم اثر دارد. 🔻اگر عدالت در این زمینه محقّق شود و یا در مسیر تحقّق عدالت در آن گام برداریم میتواند آثار خیلی شیرین را در رشد استعدادها و نشاط علمی به دنبال داشته باشد. از بالا آمدن بی منطق برخی غیر مستعدّین و زیرکان که با بند بازی خود را به مدارجی که لایق آن نیستند میرسانند نیز جلوگیری میشود. گاهی تغییر در نظام ارزشیابی یک کشور و ایجاد تحول در آن می تواند دگرگونی های همه جانبه ای در سایر شئون تعلیم و تربیت ایجاد کند🔺 🔹در علومی مانند روان شناسی یادگیری و مانند آن امروزه مباحث و تجربیات خوبی گردآوری شده است. امروزه دوره دکترای سنجش و اندازه گیری نیز در مجامع علمی وجود دارد. 🔸ولی به شکل موجود این امتحان شفاهی که بنده شرکت کردم قابل دفاع نیست. صحبت از آسیب شناسی آن بسیار است. ولی دو تا را عجالتا عرض میکنم. ⚪یکی اینکه پیش فرض ممتحنین این است که مخاطب هیچ چیزی بلد نیست مگر خلافش ثابت شود! همین پیش فرض باعث اختلال در مسیر مراوده ی علمی میشود! واقعا انتقال پیام را مختلّ میکند. سوء ظنّ ایجاد میکند. 👈در مواردی خیلی عجیب و ناجوانمردانه! یکبار یکی به من گیر داده بود این تاء در فلان کلمه چیست؟ بنده هم به فکر فرو رفتم؛ دلیل مکثم هم این بود که فکر میکردم دقیقا دارد از چه چیزی پرسش میکند؟! بعد با اعتراض گفت خب این تاء تأنیث است دیگر!!! اینجا بود که باید میگفتم: «اللهم انّا نشکو الیک فقد نبیّنا و غیبة ولیّنا»😔😊 ⚪دیگر اینکه گاهی انسان احساس میکند مزاج ممتحنین گرامی گاهی به دلیل مواجهه با افراد خیلی ضعیف خراب شده است! همه را با یک چوب میرانند! 👈خودشان گاهی متعادل نیستند! تحفّظ مطلوب روی بحث ندارند! گاهی واقعا اشتباه میگویند ولی اصلا احتمال آن را هم نمیدهند که مخاطب دارد درست میگوید!

باسمه تبارک و تعالی (۱۰۵) «مشاهده تونل در تجربیات نزدیک مرگ» «ضرورت تفکیک تجربه و تفسیر» 🔵شکر خدا ماه رمضان این چند سال مزیّن شده با برنامه خوب زندگی پس از زندگی! شاید یکی از بهترین برنامه هایی است که صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران موفق به تدوین آن شده است. 🔸همواره یکی از شبهات شیطان در دنیای قدیم در مواجهه با حقائق آن سویی و غیب عالم این بود که: «بابا کی دیده کی شنیده؟» یا «تا حالا چه کسی برگشته؟»! 🔹اینکه میگفتیم انبیاء، اولیاء و قرآن و روایات گفته اند برایشان چیزی شبیه دور بود. خلاصه عرصه برای شبهه پردازیشان مهیّا بود و شیاطین به شکل عجیب در این منطقه کرّ و فرّ داشتند! 👈ولی پدیده ی تجربه های شبیه مرگ این شبهه ی بزرگ را در دنیای امروزی میتواند از میان بردارد. لااقل دلیلی وهم پسند برای باور به عالم غیب است. 👈شاید یکی از لطائف الهیه در زمان ما و روزنه ای به عالم غیب برای انسان مادی امروزی و حجّتی الهی در ظلمتکده مدرن بشری است. 👈راستی چه بسیارند افرادی که اجمالا رفته اند و دیده اند و برگشته اند! متواتر است! شک و شبهه ای در آن برای انسان منصف و سالم باقی نمیگذارد! بحث از زوایای این پدیده مجال واسعی میطلبد. 🔹در برنامه زندگی پس از زندگی هشتم ماه مبارک رمضان امسال ۱۴۰۱ تجربه گر محترم نکته جالبی گفت که نظرم را جلب کرد؛ 👈ایشان در بیان گذر از تونلی که او را از کره زمین عبور داده و از کنار اجرام سماوی عبور کرده و به یک دنیای جدیدی رساند از تعبیر چاه استفاده کرد.

🔹در بیان این تمثیل هم این نکته را گفتند که وقتی بالای تونل را نگاه میکردیم میدیدیم یکدفعه نوری آن بالا وجود دارد. گویا یک دفعه تمام میشود و به یک دنیای جدیدی ختم میشود. لذا مانند بالا آمدن از چاه است! 💡به ذهنم خطور کرد که اساسا شیوع تعبیر به تونل که به شکل متواتری در میان انسانهای مختلفی که چنین تجربیاتی داشته اند وجود دارد ناشی از اقتضائات این زمان و مأنوسات روزگار ماست. ✋آنها در واقع تونل ندیده اند بلکه چیزی دیده اند که از آن با توجّه به نمونه های مشابه امروزی و کاربرد آن در موارد مشابه تعبیر به تونل میکنند. 👈این تعبیر تفسیری از تجربه ی آنان است نه عین تجربه ی آنها لذا عین واقعیت نبوده و خطا بردار است. در واقع تشبیه است. خودشان هم معمولا میگویند شبیه تونل و یا مانند آن؛ 🔸«تفکیک بین تجربه و تفسیر»🔸 از همینجاست که وقتی با اینها مقداری بحث کنیم و مقداری در زبانشان تعبیرات قویتر بگذاریم مانند اینکه عقده ای از زبان آنها گشوده شود همراهی کرده و ما را تأیید میکنند. بارها این را در برخورد مجری محترم با تجربه گران دیده ایم. 🔴از جمله افرادی که به ضرورت تفکیک بین تجربه و تعبیر اصرار ورزیده والتر استیس در کتاب عرفان و فلسفه است. وی «sensation» و احساس را در برابر «interpretion» یا همان تعبیر قرار میدهد. غفلت از این تفکیک باعث به وجود آمدن سوء تفاهمهای بسیار در تاریخ عرفان شده است. 👈به عنوان نمونه مرحوم سید حیدر آملی در انتقادات خود بر ابن عربی گاهی آنچه ابن عربی در تفسیرش به بیراهه رفته را گوشزد نموده و آن را از جلوه های ولایت ائمه طاهرین علیهم السلام دانسته که ابن عربی به اشتباه آن را در مورد خود تطبیق نموده است. 👈از همینجاست که در دادگاهها همواره بر این نکته تأکید میشود که شهود تنها آنچه را دیده یا شنیده اند گزارش کنند و تفسیری از آن بیان نکنند؛ ✔با توجّه به همین نکته یکی از تقسیمهای بسیار مهم در منقولات تقسیم منقول به نقل به لفظ، نقل به معنا و نقل به مضمون است. در نقل به لفظ عین کلام گوینده بیان میشود؛ در نقل به معنا تنها به آنچه شنونده پیام اصلی گوینده تشخیص داده اصالت داده شده و با دخل و تصرّف در الفاظ به بیان آن پرداخته شده است. در نقل به معنا باید به دو امر دقّت کرد. یکی اینکه آیا گوینده پیام اصلی را درست دریافت و گزارش کرده است. امر دوم آنکه دیگر نمیتوان به دقایق و لطائف آنچه نقل به معنا شده است به سادگی استدلال نمود. ✔اما نقل به مضمون به آن نقلی از کلام و یا واقعه گفته میشود که ممزوج به عنصر تعبیر، تفسیر و رأی است. البته خود را در این قالب نشان نمیدهد و انسان احساس میکند اخبار مستقیم است ولی در واقع با اندکی دقّت روشن میشود چیزی جز نقل به مضمون نیست. غفلت از نقل به مضمون یکی از آسیبهای رایج در فنّ منقول و تواریخ است. نقل به مضمون این است که یک روایت را مقید به الفاظش نشویم و مقید به معنایش هم نشویم بلکه تحلیل خود را در غالب آن مطلب بیان میکند طوری که این نقل در واقع روح فتوا و عنصر حدس و اجتهاد در آن دخالت دارد. 👈مرحوم کلانتر نیز در حواشی مکاسب میگوید: 📖الفرق بين النقل بالمضمون، و النقل بالمعنى، و الترجمة: أن النقل بالمضمون: هو الحكم المستفاد من الرواية. و النقل بالمعنى: هو نقل ما في الرواية تماما و خلاصته بألفاظ غير الألفاظ الصادرة عن الامام عليه السلام، لكن بنفس الألفاظ العربية. 🔸یکی از اینگونه باریک بینی ها را در کتاب المسترشد طبری دیدم؛ از فرزند ابو الاسود دئلی نقل میکند که پدرش که یکی از اصحاب امیر المؤمنین و از اذکیاء عرب بوده او را نزد جندب بن عبد الله بجلی میفرستد تا از آنچه در سقیفه گذشت برای او گزارش دهد! اینکه امیر المؤمنین چگونه با آنها بیعت کرد؟ ابوالاسود سعی میکند تا تفسیر را به جای مشاهده به خورد او ندهند! 📖«بَعَثَنِي أَبِي إِلَى جُنْدَبِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْبَجَلِيِ‏، أَسْأَلُهُ عَمَّا حَضَرَ مِنْ أَبِي بَكْرٍ وَ عُمَرَ مَعَ عَلِيٍّ، حَيْثُ دَعَوَاهُ إِلَى الْبَيْعَةِ، قَالَ: أَخَذَاهَا مِنْ عَلِيٍّ!! قَالَ: فَكَتَبَ إِلَيْهِ: لَسْتُ أَسْأَلُكَ عَنْ رَأْيِكَ، اكْتُبْ‏ لِي‏ بِمَا حَضَرْتَ وَ شَاهَدْتَ، 📖فَكَتَبَ: بَعَثَا إِلَى عَلِيٍّ فَجِي‏ءَ بِهِ مُلَبِّياً، فَلَمَّا حَضَرَ، قَالا لَهُ: بَايِعْ، قَالَ [عَلِيٌّ:] فَإِنْ لَمْ أَفْعَلِ؟ قَالَ: إِذًا تُقْتَلُ!، قَالَ: إِذًا تَقْتُلُونَ عَبْدَ اللَّهِ وَ أَخَا رَسُولِ اللَّهِ، قَالا: أَمَّا عَبْدُ اللَّهِ فَنَعَمْ، وَ أَمَّا أَخُو رَسُولِ اللَّهِ فَلَا!! ...»

🔸«تعبیر به چاه به جای تونل در متون سنّتی»🔸 در هر حال آنچه این تجربه گران از آن تونل کذایی میگویند با توجّه به قرائن چیزی جز نقل به مضمون و تفسیری خاص از تجربه ی نابشان نیست. 👈به تعبیری برخورد ما با کلام ایشان باید مانند برخورد با کتب بنی فضّال باشد که: «خذوا ما رووا و ذروا ما رأوا»! 🔷بگذریم! تعبیر چاه برای این تونل تعبیر جالب توجّهی است. تعبیر بهتر همین تعبیر بالا رفتن از چاه است. تعبیری هم بوده که انسان سنّتی با آن مأنوس بوده است. از همینجاست که در متون قدیمی عرفانی سخن از چاه طبیعت شایع است. ✅لطف تعبیر به چاه در آن است که ظلمانی بودن درون و نورانی بودن بیرون را نشان داده و بیانگر آن است که انتهای مسیر دنیایی وسیع است. نکته ی دیگر این تعبیر در آن است که سیری صعودی است؛ ولی این لطائف در تعبیر تونل وجود ندارد. 👈گاهی در تعابیر سنّتی ما از جسر طبیعت و پل نیز استفاده شده است. آن هم تمثیلی است که میتواند نکاتی داشته باشد. ولی تعبیر چاه از جهاتی لطائف بیشتری دارد. 👈تعبیر تونل هم لطفش در آن است تداعی گر گذرگاهی است که به شکل غیر طبیعی ایجاد میشود تا انسان را از جایی به جای دیگر عبور دهد. معبری که تنها با استفاده از آن میتوان از فضایی به فضای دیگر منتقل شد. 👈شاید با تأمّلاتی بتوان تشبیهات بهتری نیز کشف کرده و برخی ابعاد این حقیقت بزرگ را برجسته نمود. یکی از تجربه گران از آن به عنوان آسانسور یاد کرد. 🔸سنایی در دیوان اشعارش میگوید: چون همی دانی که قرآن را رسن خواندست حق پس تو در چاه طبیعت چند باشی با وسن 👈این هم توجّه خوبی است. گویا عالم طبیعت مانند دنیایی تاریک است که در زیر یک چاه ظلمانی به وجود آمده است! عالم تزاحم و عالم مادّه است. 👈تعبیر قرآنی لزوم چنگ زدن به طناب نجات خود تداعی گر آن است که انسان در چاهی قرار گرفته و باید با طنابی خود را از آن بیرون آورد. البته در اینجا آن نوع بیرون آمدنی مدّ نظر است که به نور ختم شود. 🔸عطار نیشابوری: من از خودی خود افتاده‌ام به چاه طبیعت مرا ز چاه به ماه ار بر آوری تو توانی 🔸حافظ شیرازی نیز اینگونه گفته: پاک و صافی شو و از چاه طبیعت به در آی که صفایی ندهد آب تراب‌آلوده 🔸صائب تبریزی نیز در این زمینه میگوید: از ندامت برنیاری آه سردی از جگر هیچ در فکر رسن در چاه دنیا نیستی 🔴امروزی ها نیز با همان نخوت مادی گراییشان تفسیرهای عجیبی از این تونل ارائه میکنند؛ گاهی آن را ناشی از گرداب ورود مواد شیمیایی در مغز درحال مرگ میدانند. 👈برخی از عصب شناسان نیز آن را یک نوسان گرمایش الکتریکی در مغز درحال مرگ میدانند! عجیب آنکه برای درک ماهیت این تونل دست به آزمایش روی تعدادی موش و حمله قلبی دادن به آنها و بررسی دستگاه الترونگار مغز آنها زده اند! 👈چه میشود گفت! قتل الانسان ما أکفره! کاری به این نادانان نداریم. اینها تصمیم گرفته اند نبینند؛ تصمیم گرفته اند انکار کنند! باید از دانش و دانشمندی که نانش در انکار حقائق است بر حذر بود! انکار نکنند چه کنند؟! 👈رفقا اینها بی سوادان عالمند! در مکتب انبیاء و در دانشگاه حقیقت کودکانی خام بیش نیستند! شکّی در آن نیست! 👈در مکتب امام صادق و آن راهی که قرار است توسّط همین حوزه های علمیه تبلیغ شود اینها عامّی محضند! فریب عناوین پر طمطراق و زخرف القول ها و این ایسم ایسم ها را نخورید! 📖«وَ مِنْهُمْ مَنْ يَسْتَمِعُ إِلَيْكَ وَ جَعَلْنا عَلى‏ قُلُوبِهِمْ أَكِنَّةً أَنْ يَفْقَهُوهُ وَ في‏ آذانِهِمْ وَقْراً وَ إِنْ يَرَوْا كُلَّ آيَةٍ لا يُؤْمِنُوا بِها حَتَّى إِذا جاؤُكَ يُجادِلُونَكَ يَقُولُ الَّذينَ كَفَرُوا إِنْ هذا إِلاَّ أَساطيرُ الْأَوَّلين‏» با مدعی مگویید اسرار عشق و مستی تا بی‌خبر بمیرد در درد خودپرستی عاشق شو ار نه روزی کار جهان سر آید ناخوانده نقش مقصود از کارگاه هستی

باسمه تبارک و تعالی (۱۰۶) «پنچرگیری کجاست؟» «روش جمع اطّلاعات» 🔵لاستیک ماشین پنچر شده بود. ما هم با همان کیفیت چند کیلومتری رفتیم؛ متوجّه نشده بودیم. زاپاس لاستیک را انداختم. چند روز مترصّد بودم این لاستیک پنچر را اگر هنوز ممکن است درست کنم و اگر نیست یک زاپاس تهیه کنم. 😳به شکل غیر عادی اصلا پیدا نمیکردم. مدام نگاه میکردم ولی همه چیز بود غیر پنچر گیری! باطری سازی، اگزوز سازی، مکانیکی، صافکاری و... ولی دریغ از یک پنچر گیری! 👈بعد از چند روز ناگهان نزدیک تقاطع پانزده خرداد و عمار یاسر یک پنچر گیری دیدیم! زاپاس خریدم! و تمام! 😊رفقا باور کنید در این چند روز بعد در همین محدوده ای که هر روز محلّ تردد بنده است مدام پنچر گیری کشف میکنم! ✋بابا این همه پنچرگیری هر روز جلوی چشمم بوده و به آنها توجّه نمیکردم؟! این را بارها در مورد امور دیگر هم تجربه کرده ام. 👈یکبار دیگر در مورد باطری سازی همین حالت برایم رخ داده بود. یکبار دیگر در مورد نانوایی! مواردی هم در اینکه فلان بانک کجاست؟ یا عابر بانک کجاست و مانند آن! شما هم احتمالا تجربه کرده اید! 💡این مطلب یک درس مهمی را به ما میدهد که حیفم آمد بذلش نکنم! به یاد دفتر سوّم مثنوی معنوی افتادم؛ راستی که چه خوش گفته: هر کجا دردی دوا آنجا رود هر کجا فقری نوا آنجا رود هر کجا مشکل جواب آنجا رود هر کجا کشتیست آب آنجا رود

آب کم جو تشنگی آور بدست تا بجوشد آب از بالا و پست تا نزاید طفلک نازک گلو کی روان گردد ز پستان شیر او رو بدین بالا و پستیها بدو تا شوی تشنه و حرارت را گرو بعد از آن از بانگ زنبور هوا بانگ آب جو بنوشی ای کیا 🔴جناب مولوی استفاده های معنوی خیلی شیرینی از همان قاعده ی «پنچر گیری کجاست؟» نموده است. خیلی مهم است. سابقا در بذل خاطری به نام انتظار لحظه ها مقداری در مورد آن صحبت کردم؛ آری: تا سقاهم ربهم آید خطاب تشنه باش الله اعلم بالصواب 🔷یکبار با یکی از دوستان کنار حوض فیضیه نشسته بودیم. ایشان گفت از تهران بلند شدیم آمدیم قم ولی اینجا هم خبری نیست! گویا میخواست طعنه بزند که استاد معنوی یافت نمیشود! ✋بنده هم شاید با مقداری نهیب گفتم: ویحَک! اینطور نگو! طالب نیستی تا آنها به چشمت بیایند! به این جِرمهای متحرّک نگاه نکن! برخی جهانی اند بنشسته در گوشه ای! عالم ماده توان ظهور فضائل و کمالاتشان را ندارد. 👈اگر طالب شدی میبینی هستند! همانطور که آن پنچرگیری ها اینقدر بودند ولی به چشم نمی آمدند! 👈بارها در کلمات آیت الله بهجت رضوان الله علیه دیدیم که مدام دنبال استاد نباشید! شما عزم بر ترک گناه داشته باشید و بعد بدانید که آب معنویت از بالا و پست برای شما میجوشد! ✔رفقا یک حقیقتی است! به عقیده مطّلعین با وادی ملکوت برای درک فیوضات التزام به نماز اوّل وقت، طهارت دائمی و ترک گناه کفایت میکند. همین را ملتزم باشیم و بعد ببینیم از در و دیوار برایمان هدایت می آید! ادّعائی است که برهانش تجربه است. 🔵یک استفاده ی معنوی دیگر از این قاعده را خدمتتان عرض میکنم. ما تا مشغول مراقبه نشویم نقاط ضعف و قوّتمان به چشممان نمی آید. طبیعتا خودمان را خوب نخواهیم شناخت! وقتی خودمان را خوب نشناختیم با توجّه به حبّ نفس فطری دچار خود شیفتگی میشویم! 👈این قاعده به ما میگوید بابا از صبح تا هنگام خواب شب اگر به اعمال و نیّاتت توجه کنی تازه میفهمی چه خبر است! تازه خود واقعیت را کشف میکنی! همیشه بوده ولی به آنها توجّه نمیکردی! 👈گاهی اصلا باورت نمیشود این تو بودی! وقتی متوجّه شدیم که اینها همه اعمال ماست تازه متوجّه میشویم که میشود با نیروی اختیار جور دیگری رقم بزنیم. 👈اینجا تازه شروع وادی تحوّل است. مقداری که ادامه دهیم از خودمان بدمان می آید و خود را نیازمند امام و دستگیر می یابیم. ✅عمده این است که با این پرسش که «من دارم چه میکنم؟» اینها را به چشم بیاوریم! گمرکی را در راه صادرات و واردات نفسمان قرار دهیم. حسابداری برای آن بگماریم. تازه میفهمیم چه خبرهاست! 🔸«روش جمع اطّلاعات مبتنی بر قاعده پنچرگیری کجاست!»🔸 حال یک استفاده ی دیگری از قاعده پنچرگیری برایتان بیان میکنم. آن هم در روش جمع و صید اطّلاعات است. خیلی کاربردی است. ✅رفقا سعی کنیم در طول مطالعاتمان از همان ابتدا کم کم طلبهایمان را زیاد کنیم. یعنی چه؟! یعنی اینکه از همان ابتدا در درون خودمان مغناطیس و آهنرباهایی قرار بدهیم تا در طول کارهای معمولی اطّلاعات مناسب با آن طلبهایمان برجسته سازی شده و به طرفمان جذب شوند! ✅ذهن خودمان را از قبل نسبت به این پرسشها حساس کنیم تا بتوانیم آنها را احساس کنیم. از قبل قلّاب بیاندازیم و سراغ کار خودمان برویم و هر وقت قلّاب تکان خورد بیاییم ماهیمان را در سبد بیاندازیم. ✅از قبل تور بیاندازیم تا شکار خودش به دام افتاد بیاییم سر وقتش! از قبل تله کار بگذاریم تا وقتی شکار از آنجا عبور کرد به دام بیافتد! وقتی ما برنج میخواهیم بپزیم که با حرص خوردن نمیشود! باید رهایش کنیم خودش دم بکشد! ✅سؤالها را رها کنید تا به چِرا بروند!در این مراتع وادی دانش وقتی رهایشان کنید بعد از چندی میبنید به چه دامهای چاق و چلّه ای تبدیل شده اند! مثال دیگرش گندم دیمی است. بذرها که در اینجا همان سؤالات است را بروید در صحرا بپاشید و رهایش کنید تا خاک و باد و باران کار خودش را بکند! 👈مانند آن شخصی نباشیم که مدام دعا میکرد که برنده بانک شود! تا به خوابمان بیایند و بگویند آخر لا مصّب لا اقل یک حسابی باز کن و بعدش دعا کن! حساب باز کردن ما هم همین پرسشها است. 👈اینها که اصلا نه وقتی از ما میگیرید و نه توانی از ما میگیرد ولی فوائد بسیاری را برایمان به دنبال دارد.

🔴رفقا بین خودمان باشد ولی مطلب مهمّی خدمتتان عرض کردم! قدرش را بدانیم! اصلا به خودتان فشار نیاورید! فقط کافی است سؤالهای ذهنمان را زیاد کنیم و رهایشان کنیم تا در پس ذهنمان خودش اطّلاعات مناسب را به چشممان آورده و ما را متوجّه آن کنند. 🔹یکی از بهترین روشها برای این کار سربرگ سازی است. در برنامه فیش نگار مدام سعی کنیم توأم با دغدغه ی فیش برداری و صید الخاطر وقتی هم برای تکثیر مباحث کلّی و سر فصلها و بخشهای ریزتر بگذاریم. اینها همان سؤالهایی است که باعث برجسته سازی اطّلاعات میشود. 🔸مانند آن است که قبل از اینکه ماشینتان پنچر شود گوشه ذهنتان این سؤال را داشته باشید که در این مسیر پنچرگیری کجاست! 👈اگر قرار ندهید هر روز هم از جلویش عبور کنید و با چشمانتان تابلو و آن لاستیکها را ببینید ولی باز متوجّهشان نمیشوید! در وادی دانش هم همینطور است. باید رادارها و گیرنده ها را تنظیم کنیم. 🔹بنده ی سراپا تقصیر و تنبلی که انصافا به ضعف خودم در تتبع و تحقیق واقفم گاهی از برخی دوستان مطالبی میشنوم که تعجب میکنم! میگویند فلانی چقدر تتبعت خوب است! چقدر مطالب را خوب چفت میکنی و... ! 🔸ولی بنده میگویم نه اینها نیست! کم من ثناء جمیل لست اهلا له نشرته! اینها را نگویید! حالا خدا را شکر که کمتر فریب میخوریم ولی شما هم بدانید: ربّ مفتون بحسن القول فیه! باید گفت: (اللهم اجعلنی خیرا مما یظنّون و اغفر لی ما لا یعلمون) 🔸آنچه هست این است که بنده از مدّتها قبل و سالها قبل پرسشهایی اوّلیه را در ذهنم کار گذاشته و جاسازی کرده ام و آن گوشه ها رهایشان کرده ام! خودشان کار خودشان را کرده اند! منافاتی با تنبلی بنده ندارد! 👈بدون اینکه از من وقت و توانی بگیرد رفته رفته به تتبّع و تحقیقی چشم گیر تبدیل میشود. مدام هم فیش برداری میکنم تا مانند انبانی سوراخ نباشد که فراموش شود. قیدوا العلم بالکتابه! والّا هیچ کار خارق العاده ای نمیکنم. 🔷اگر این کار را بکنید میدانید فایده اش چیست؟ فایده اش آن است که حتّی از جاهایی که در مظانّ پاسخ برای پرسشها هم نیست مطلب مرتبط استخراج میکنید. 👈میدانید یعنی چه؟ یعنی اینکه اگر شما الآن تصمیم بگیرید در یک موضوع خاصّ تحقیق کنید ممکن است به آن اطّلاعات و نکاتی که شخص دیگری که بدون چنین تصمیمی صرفا با زنده کردن آن سؤال برای خود داشته نرسید! هر چند وقت و تلاش شما بیشتر صرف شود! 👈آری این را عجالتا قاعده «پنچرگیری کجاست؟» مینامم تا بهتر بتوانیم به آن اشاره کنیم. 🔶در انتها یک نکته ی دیگری هم خدمتتان بذل میکنم. آن هم این است که گاهی لازم نیست پرسش تفصیلی هم داشته باشیم. میتوانیم ذهن خودمان را در حالت نیمه هشیار مطلوبٌ مّا و صرف المطلوب قرار دهیم! 👈یعنی چه؟! یعنی اینکه همیشه حتّی المقدور این ذهنیت را داشته باشیم که آنچه میخوانیم و میبنیم چه مشکلاتی را میتواند حلّ کند؟! پاسخ چه مشکلات مفروضی میتواند باشد! به چه درد میخورد؟ این هم توصیه ی خیلی کار ساز است. العاقل یکفیه الاشارة. 👈این حالت بسان ورود به عالم یقظه و بیداری علمی است! انسان در این حالت نکته سنج میشود. نکته بین میشود. نکته یاب میشود. حالتی که به شکل وجودی گویا (دانستن) گمشده ی انسان میشود. تشنه ی آگاهی! یعنی همان الحکمه ضاله المومن رخ میدهد! 👈از قاعده ی پنچرگیری در مواطن دیگر هم میتوان استفاده کرد. شعاع وسیعی دارد. جلوه هایش در امور مختلف مختلف است ولی حقیقتش همان است که گذشت.

باسمه تبارک و تعالی (۱۰۷) «بازگشت به تنظیمات کارخانه» «فطرت و استغفار» 🔴تلفن همراه مشکل داشت. نیازمند آن شد که دوباره راه اندازی شود. ولی گویا مشکلش ریشه ای تر بود. مجبور شدم آن را در حالت بازگشت به تنظیمات کارخانه برگردانم؛ همه برنامه ها پاک میشد. 🔹درست انگار گوشی تازه متولد شده! کیوم ولدته أمّه! همان شکلی که از کارخانه بیرون آمده بود. این سنگینیها و افزوده ها و تغییرات و ویروس ها... همه از میان رفت. تلفن همراه یک حالت اوّلیه مناسب با ساختارش دارد. فطرت دارد! 💡اینجا مطلبی به ذهنم خطور کرد؛ آری فطرت انسان هم همین است. 👈فطرت یعنی همان نحوه ی تنظیمات کارخانه! 👈فطرت یعنی نوع ساختمان وجودی انسان! 👈فطرت یعنی کیفیت آفرینش انسان! 👈فطرت یعنی چگونگی ساختاری که گل انسان با آن سرشته شده است! 🔹آری ما هم تنظیمات کارخانه داریم! حال چه این کارخانه را چیزی از سنخ آفرینش الهی بدانیم و یا با نگاهی منحط و مادّی از سنخ پدید آمدن تدریجی و طبیعی داروینی! 🔸ولی این را میشود اجمالا در مورد انسان گفت که چیزهایی هست که مناسب ساختار وجودی اوست. 👈در امور ناظر به بدنش که روشن است. انسان نمیتواند هر غذایی را بخورد. نمیتواند هر دمایی را تحمّل کند و مانند آن. 👈در امور ناظر به روح او نیز روشن است که در حوزه عواطف، ادراکات و ارزشها نیز امور ملائم و منافری دارد. برخی چیزها فطرت پسند است. برخی چیزها فطرت پسند نیست.

🔷اگر اینطور نبود سنگ روی سنگ بند نمیشد! آری همه چیز به استدلال و حسن و قبح اجتماعی نیست. خیلی چیزها را فطرت انسانی برایش حلّ کرده است. ✔️آدمی اینطور نیست که با هر اندیشه و یا هر احساسی آرام بگیرد؛ تنظیمات و فطرتش طوری است که ولو در ظاهر خوشش بیاید و حتّی در باطن هم بدش نیاید ولی در باطن باطنش دیگر فرق دارد و میداند نمیچسبد! ولی اگر چیزی صحیح بود گویا باطن باطنش آن را میخواهد؛ به قول مثنوی معنوی: دل بیارآمد به گفتار صواب آنچنان که تشنه آرامد به آب در جای دیگر هم میگوید: دل نیارآمد ز گفتار دروغ آب و روغن هیچ نفروزد فروغ 🔸هشام بن سالم جوالیقی همین مطلب را از امام صادق علیه السلام در تفسیر آیه شریفه: «وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يَحُولُ‏ بَيْنَ‏ الْمَرْءِ وَ قَلْبِه‏» نقل میکند: 📖«يَحُولَ بَيْنَهُ وَ بَيْنَ أَنْ يَعْلَمَ أَنَّ الْبَاطِلَ حَقٌ» 👈یعنی فطرت و تنظیمات کارخانه ای انسان چنین است. نمیتواند به باطل در باطن باطنش یقین کند! این هم از عجایب خلقت انسانی است. 📖«بل الانسان علی نفسه بصیرة و لو القی معاذیره» 👈رفقا حقیقتا کلام پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم به وابصه که در قرب الاسناد نقل شده عجیب است: 📖«يَا وَابِصَةُ الْبِرُّ مَا اطْمَأَنَّ بِهِ الصَّدْرُ، وَ الْإِثْمُ مَا تَرَدَّدَ فِي الصَّدْرِ و جَالَ فِي الْقَلْبِ، وَ إِنْ أَفْتَاكَ‏ النَّاسُ‏ وَ أَفْتَوْك‏» 🔹باطن باطن میدانید چیست؟ یعنی همان تنظیمات اصلی کارخانه؛ همان فطرت اولیه. همان حالت اصلی روح انسانی! همان حالت طیّب بودن و تازه بودن روح؛ همان حالت سلیم ابراهیمی! 👈مرحوم کلینی در روایتی مهم در کافی از امام صادق علیه السلام نقل میکند که: 📖«إنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ إِذَا أَرَادَ بِعَبْدٍ خَيْراً طَيَّبَ رُوحَهُ فَلَا يَسْمَعُ بِمَعْرُوفٍ إِلَّا عَرَفَهُ وَ لَا بِمُنْكَرٍ إِلَّا أَنْكَرَهُ‏ ثُمَّ يَقْذِفُ اللَّهُ فِي قَلْبِهِ كَلِمَةً يَجْمَعُ بِهَا أَمْرَه‏» ⚪️واقعا چه عجیب است. انسان وقتی در تنظیمات اصلیش باشد و خود را کدر نکرده باشد گویا همه معروفها و منکرها را میفهمد؛ «فألهمها فجورها و تقواها»: 📖«وَ لكِنَّ اللَّهَ حَبَّبَ إِلَيْكُمُ الْإيمانَ وَ زَيَّنَهُ في‏ قُلُوبِكُمْ وَ كَرَّهَ إِلَيْكُمُ الْكُفْرَ وَ الْفُسُوقَ وَ الْعِصْيان‏» 🔸تفکیک بین فطرت و فطرت فطرت🔸 اینها همه که گفتیم فطرت ظاهری انسان است. امّا ما یک فطرت باطنی هم داریم. آن را فطرت فطرت مینامم. 🔻تمام سعادت و خوشی و بهجت ما در آن است که تنظیماتمان به فطرت فطرتمان برگردد. شاید انگشت شماری در هر عصر چنین لیاقتی پیدا کنند. اما این فطرت چیست؟ فطرت فقر و تعلّق محض به خداوند متعال! همان نسبت شریفه و اضافه اشراقیّه! همان حالت نابی که خدا ذره ای از درک آن را نصیبمان کند! همان قیامت انفسی انسان! در واقع هست ولی ما از آن غافلیم. تمام مقصود ما وقتی محقق میشود که به این فطرت برگردیم! آن را درک کنیم. این همان فطرت فنایی انسان است. همان نهایت درجه بندگی است. فطرت ناظر به روح است و فطرت فطرت ناظر به روح روح است.🔺 گاهی به مناسبتهایی از آن صحبت کرده ایم. باور کنیم اینها خطابه نیست. حقیقتی است. ✅در هر حال بازگشت به تنظیمات اصلی انسان گاهی به بازگشت به فطرت اوست و گاهی بازگشت به فطرت فطرتش. 👈انسان باید با مجاهدت و تبعیت از شریعت به فطرت خود برگشته و آن را شکوفا کند و سپس به فطرت فطرت خود بازگشت کند. داستان این است. 👈البته در کنار فطرت یک طینت هم داریم که بحثی دیگر میطلبد. انسانها همه یک فطرت دارند ولی یک طینت ندارند. 🔶بگذریم! راستی آدمی نمیتواند هر برنامه ای را در فطرتش نصب کند! اگر بکند کم کم تنظیماتش به هم میریزد و سنگین میشود و هنگ میکند و... . 👈شهوات و غضبها و حبّها و بغضها و منصبها و... گاهی ساختمان وجودی انسان را به هم میریزد. احساس سنگینی میکند. احساس تاریکی میکند. احساس هنگ بودن میکند! 👈انگار قفل شده است. معیشتش ضنک و تنگ شده است. کار به جایی میرسد که اصلا قابل استفاده نیست. دیگر آن سبکی، نشاط، چابکی و... گذشته را ندارد. اینجاست که نیازمند راه اندازی مجدّد میشود. گاهی نیز نیازمند بازگشت به تنظیمات مجدّد کارخانه. 🔵اما اینکه چه چیزی مناسب فطرت ماست و چه چیزی نیست خودش بحث دیگری است. 👈اجمالا یکی از مهمترین اموری که در فطرت شناسایی شده خدا باوری ادراکی و خدا پسندی عاطفی و خدا گرایی عملی است. این هم ریشه در آن روح خداوندی به ودیعه نهاده در فطرت انسانی دارد: «فطرت الله الّتی فطر النّاس علیها»! سابقا در بحث استدلال اضافی اندکی در مورد آن صحبت کردیم. 👈همه انسانها چنین ساختاری دارند. از همینجاست که دعوت دین و توحید همواره برای آنها تازه، جذّاب و هیجان انگیز است.

👈از همین جاست که تا کنون با وجود منافات دعوت دینی با دعوت مادّی دنیایی و تبلیغات سنگین تبلیغات دنیایی باز هم دین مهمترین بازیگر تاریخ بشر است. چون مناسب فطرت است. از سوی آفرینش حمایت میشود؛ 🔹به قول مولوی: در دل هر امّتی کز حق مزست روی و آواز پیمبر معجزست زانکه جنس بانگ او اندر جهان از کسی نشنیده باشد گوش جان! ⚪شاید سرّ آنکه دین مبین اسلام در جامعه بسیطی مانند عرب جاهلی نازل شده همین است. در مراکز فرهنگی بزرگ آن زمان در جندی شاپور و انطاکیه و آتن و روم و هند و چین نیامد! در عرب جاهلی آمد! شاید از آن رو بود که اینها به فطرتشان نزدیکتر بودند! امّی بودند! ادّعایی نداشتند! به تنظیمات کارخانه شان نزدیکتر بودند. کمتر باد داشتند! 🔸استغفار راهکار بازگشت به فطرت🔸 رفقا همه مثل همیم! گاهی سنگین میشویم! تشکیکی است. باید به آن فطرتمان برگردیم. حالا فطرت فطرتمان پیشکش! البته یادمان نرود آن را! انکارش نکنیم! از فضل الهی مأیوس نشویم! ولی بازگشت به فطرت در دسترس تر است. 🔶راهکارش چیست؟ مختلف است. 👈یکی یاد مرگ است. یاد مرگ عجیب انسان را میتکاند! قبرستان رفتن و تشییع جنازه! نزدیک است به تنظیمات اولیه ما را برگرداند! چشمانمان را باز میکند! امیالمان را تنظیم میکند! هر چند برای مدّتی کوتاه! ولی بارها تجربه کرده ایم که عواطف، تصمیمات و اندیشه هایمان در چنین ظرفی متفاوت است. 👈دیگر تلاوت قرآن کریم است. قرآن به زبان فطرت نازل شده است. اگر به آن تن دهیم عجیب در ما نفوذ میکند! 👈دیگر تشرّف به زیارت حرمهای مطهر است! دیگر به زیارت اولیاء الهی و علماء ربّانی رفتن است! دیگر دور شدن از تعلّقات و زهد است... . 🔴اینها زیاد است ولی به ذهنم خطور کرد از یکی از آنها اندکی بحث کنم. چیزی که انسان را هم میتواند به تنظیمات اصلی فطرتش برگرداند و هم اگر قوی باشد به تنظیمات فطرت فطرتش! آری استغفار! 📖«أستغفر الله الّذی لا اله الّا هو الحیّ القیّم الرحمن الرحیم و أتوب الیه» 🔹خیلی ذکر شریفی است. خیلی خیلی خیلی. خدا کند برایمان جا بیافتد مطلب! یعنی انسان حقیقتا آن چهره ی وجودیش را متوجّه خدا کند و بگوید خدایا غلط کردم! از تو غافل شدم! تو بپوشان! یعنی یک تحوّل وجودی به سمت آن نور آسمان و زمین! یک نوع ویژه از یاد خدا که به معنای بازگشت به سمت خداست. تشکیکی هم هست. 🔻در همه مراحل انسان نیازمند بازگشت است. فقط باید واقعی و وجودی بگوییم. وقتی با زبان قلبمان گفتیم بدون هیچ فاصله زمانی احساس میکنیم دنیایمان عوض شد! در یک آن قلب انسان خنک میشود. گویا همه چیز حلّ شد! انگار به تنظیمات اصلی برگشت. انسان واقعا تصمیم بگیرد دیگر گناهی نکند و با یک تمرکز و مراقبت شروع به این تصمیم کند. در همان ثانیه ها و دقایق اوّل میفهمد رها شده است🔺 📖«وَ مَنْ يَعْمَلْ سُوءاً أَوْ يَظْلِمْ نَفْسَهُ ثُمَّ يَسْتَغْفِرِ اللَّهَ يَجِدِ اللَّهَ‏ غَفُوراً رَحِيما» 👈یعنی همان لحظه این را می یابد. رفقا روزانه لااقل صد مرتبه استغفار در سجده را ترک نکنیم. سعی کنیم استغفار وجودی کنیم. خسته نشویم. نا امید نشویم. راه همین است. درمان همین است: 📖«أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ أَنْفُسَكُمْ مَرْهُونَةٌ بِأَعْمَالِكُمْ‏ فَكُفُّوهَا بِاسْتِغْفَارِكُمْ وَ ظُهُورُكُمْ ثَقِيلَةٌ مِنْ أَوْزَارِكُمْ فَخَفِّفُوا عَنْهَا بِطُولِ سُجُودِكُم‏» 🔸واقعا با چه پروردگار کریمی مواجه هستیم. حیف نیست با چنین مولای کریمی اینگونه وامانده باشیم؟! 📖فَلَمْ أَرَ مَوْلًى‏ كَرِيماً أَصْبَرَ عَلَى عَبْدٍ لَئِيمٍ مِنْكَ عَلَيَّ يَا رَبِّ إِنَّكَ تَدْعُونِي فَأُوَلِّي عَنْكَ وَ تَتَحَبَّبُ إِلَيَّ فَأَتَبَغَّضُ إِلَيْكَ وَ تَتَوَدَّدُ إِلَيَّ فَلَا أَقْبَلُ مِنْكَ كَأَنَّ لِيَ التَّطَوُّلَ عَلَيْكَ وَ لَمْ يَمْنَعْكَ ذَلِكَ مِنَ الرَّحْمَةِ بِي وَ الْإِحْسَانِ إِلَيَّ وَ التَّفَضُّلِ عَلَيَّ بِجُودِكَ وَ كَرَمِكَ فَارْحَمْ عَبْدَكَ الْجَاهِلَ وَ جُدْ عَلَيْهِ بِفَضْلِ إِحْسَانِكَ إِنَّكَ جَوَادٌ كَرِيم‏

باسمه تبارک و تعالی (۱۰۸) «و ما إن طبّنا جبن!» «تأثیر عالم غیب در تحوّلات تاریخی» «شرک سیاسی و تکلیف مبارزه بزرگ با صهیونیستم» 🔷بحثمان در ادبیات عربی به ما و لا شبیه لیس و شروط اختصاصی عمل در ما حجازیة رسید. یکی از این شروط آن است که بعد از ما «إن» زائده نیاید. 👈شاهد مثال این بحث یک بیت از کتاب سیبویه است که به آن استدلال نموده است. 🔹شعر از فَروة بن مُسَیک مُرادی است که در عام الفتح مسلمان شد. وی بزرگ قبیله مراد بود که در نبردی به نام یوم الرّزم با قبیله همدان در یمن شکست سختی خورد و بسیاری از آنها کشته شده و برخی زنان آنها تا زمان ظهور اسلام به عنوان برده به قبیله همدان برده شدند؛ 👈قبیله مراد تحت نفوذ ملوک کنده بودند ولی فروة که بزرگ قبیله مراد بود مستقلّا برای بیعت با پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم به مدینه آمد و حضرت نیز همانطور که در طبقات ابن سعد آمده او را به عنوان والی بر قبیله مراد، مذحج و زبید نصب نمود. 👈نقل شده که حضرت به همین شعر او نیز اشاره کردند. اما بیتی از این شعر که مورد استشهاد است: و ما إن طِبُّنا جُبن و لکن منایانا و دولةُ آخرینا 🔸أعلم شَنتَمَری [معرب سانتاماریا از بلاد اندلس] از زبان شناسان بزرگ اندلس در کتاب النکت که شرحی بر کتاب سیبویه است در توضیح معنای بیت میگوید: 👈یعنی آنکه علت شکست خوردن قبیله ما ترس نبود بلکه تقدیر بر آن بود که آجالشان رسیده و زمان برخورداری دیگران فرا رسیده است.

💡به ذهنم خطور کرد که معنای قابل توجّهی را بیان میکند. به تاریخ گوشزد میکند که اگر خواستید در مورد اسباب و علل شکست قبیله مراد در برابر بنی الحارث و همدان طبابت و قضاوت کنید دنبال عوامل عادی مانند ترس و ضعف قبیله مراد نروید! 👈نه اینطور نبود هر چند شما در ظاهر شکست ما را به عواملی مانند ترس، ضعف، عدم تدبیر، قلّت عدد و... تفسیر کنید. 👈مسأله این بود که در قاعده تداول الایّام روز روز ما نبود! گویا عواملی غیبی در کار بود. برای آن هم حساب باز کنید. 👈اگر همه جامعه شناسان و سیاست مداران و نظامیان را جمع کنید تا شکست ما را تحلیل کنند ولی باز نمیتوانند. مسأله همان بود! بگویید تقدیر این بود که شکست خوردیم! یا اگر سختتان است بگویید شانس نیاوردیم! 🔴در ابتدای سوره مبارکه حشر چه نکته مهمی گوشزد شده است؛ نه شما فکر میکردید یهود که حتّی قبل از عرب قرنها در یثرب ساکن بود از آنجا رانده شود و نه آنها چنین چیزی را احتمال میدادند ولی خدا خواست و شد! 📖«هُوَ الَّذِي أَخْرَجَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتابِ مِنْ دِيارِهِمْ لِأَوَّلِ الْحَشْرِ ما ظَنَنْتُمْ أَنْ يَخْرُجُوا وَ ظَنُّوا أَنَّهُمْ مانِعَتُهُمْ حُصُونُهُمْ مِنَ اللَّهِ فَأَتاهُمُ اللَّهُ مِنْ حَيْثُ لَمْ يَحْتَسِبُوا». 👈به قول مثنوی معنوی: چون خدا خواهد که مردی بفسرد سردی از صد پوستین هم بگذرد چون قضا آيد طبيب ابله شود و آن دوا در نفع هم گمره شود 👈صائب تبریزی نیز چه زیبا گفته: از نسیمی دفتر ایام برهم می‌خورد از ورق گردانی لیل و نهار اندیشه کن 🔸در روایتی که در مشکاة الانوار طبرسی دیدم امام باقر علیه السلام میفرماید: 📖«كَانَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ يَقُولُ إِذَا أَرَادَ اللَّهُ أَمْراً أَخَذَ فِيهِ بِعُقُولِ النَّاسِ حَتَّى يُنْفِذَ أَمْرَهُ ثُمَّ يَرُدُّ إِلَيْهِمْ عُقُولَهُمْ أَ لَا تَرَى إِلَى قَوْلِ الرَّجُلِ فَعَلْتُ كَذَا وَ كَذَا وَ كَانَ عَقْلِي لَيْسَ مَعِي‏» 👈در تحف العقول نیز از امام رضا علیه السلام نقل میکند که: 📖«إِذَا أَرَادَ اللَّهُ أَمْراً سَلَبَ‏ الْعِبَادَ عُقُولَهُمْ فَأَنْفَذَ أَمْرَهُ وَ تَمَّتْ إِرَادَتُهُ فَإِذَا أَنْفَذَ أَمْرَهُ رَدَّ إِلَى كُلِّ ذِي عَقْلٍ عَقْلَهُ فَيَقُولُ كَيْفَ ذَا وَ مِنْ أَيْنَ ذَا» 🔵در هر حال فروه بن مسیک مسأله مهمّی را گوشزد کرد! کاری به صحّت و سقمش در مورد شکست قبیله مراد ندارم ولی کلّیت حرفش درست است. 👈آیا علوم انسانی حسابی برای تأثیر عالم غیب در این وقایع میتواند باز کند؟! یا همه چیز را میخواهد به محدودیتهای سطح تفکّر خودش تقلیل دهد؟! 👈پیش فرض حاکم بر تحلیلهای اجتماعی معمولا آن است که امور غیبی تأثیر ندارد. همه چیز همین عواملی است که میشناسیم. 👈این همان است که قرآن کریم بارها آن را ردّ کرده است. جنود و لشگریان غیب هم در کار است. 🔸شواهدی تاریخی برای کلام فروه بن مسیک🔸 مسأله ای است که همواره مورّخین مسلمان در تحلیل تاریخ به آن توجّه نشان داده اند: 🔸مسکویه کتاب تجارب الامم را در تاریخ بشر برای آن نگاشت تا درسهایی از تاریخ که به عنوان تجربه است را برای ما به یادگار بگذارد. 👈ولی در جایی از کتابش دیدم که تأکید میکند برخی از مراحل تاریخی طوری است که اصلا تجربه نیست بلکه به واقعه آسمانی شباهتش بیشتر است. آنها را هم نقل میکنم تا بدانید همه چیز با عقل و تدبیر شما نیست و دست التجاء به عالم غیب باید دراز کرد! 📖«و قد ذكرنا أشياء مما يجرى على الاتّفاق و البخت و إن لم يكن فيها تجربة، و لا تقصد بإرادة. و إنّما فعلنا ذلك لتكون هي و أمثالها في حساب الإنسان و في خلده و وهمه، لئلّا تسقط من ديوان الحوادث عنده و ما ينتظر وقوع مثله، و إن لم يستطع تحرّزا من مكروهه إلّا بالاستعانة باللّه، و لا توقّعا لمحبوبه إلّا بمسألته التوفيق، و هو- عزّ اسمه- خير موفّق و معين» 🔸به عنوان مثال دیگر عُتبی در تاریخ الیمینی در شرح احوال زمان غزنویان در مورد واقعه ای اینطور میگوید: 📖«اين حكايات بدان آوردم تا معلوم شود كه با تقدير بارى تعالى تدبير بشر باطل است و بر هر كس كه قضاء محتوم نازل گشت و اجل معلوم برسيد بى اختيار بميقات اجل و ميعاد فنا دود، چنان كه نصّ قرآن مجيد بدان وارد است : قُلْ لَوْ كُنْتُمْ في بُيُوتِكُمْ لَبَرَزَ الَّذِينَ كُتِبَ عَلَيْهِمُ الْقَتْلُ إِلى مَضاجِعِهِمْ ، و سخن صاحب شريعت عليه الصّلاة و السّلام بر آن شاهد : إذا أراد الله إنفاذ قضائه و قدره سلب ذوى العقول عقولهم حتّى ينفذ فيهم قضاءه و قدره».