باسمه تبارک و تعالی (۲۱۵) 🔵برخی از دوستان در مورد معنای آیه ی «لا اکراه فی الدّین» پرسیدند. این روزها این آیه زیاد شنیده میشود! بسیاری متأسّفانه مبتلا به گناه بزرگ تفسیر به رأی شده و آن را به این معنا میگیرند که یعنی باید در فروع دین قائل به آزادی بود. در حجاب نباید الزامی باشد! 💡به ذهنم خطور کرد که مطلبی در این زمینه بنویسم. در این زمینه ۲۰ قول یا احتمال در تاریخ تفسیر در بیان معنا و مراد این آیه ی شریفه بیان کردم. البته میتوان اقوال بیشتری هم یافت ولی همین مقدار را کافی دیدم. 👈ورای اختلاف در این زمینه تا کنون احدی نگفته بود که این آیه به معنای آزادی در فروع دینی است و این یکی از تفسیرهایی است که از تبعات امواج انسان گرایی و اباحی گری نوین است. 👈در این نوشته نظر مختار خود را نیز در این زمینه بیان کردم که –هرچند تا کنون کسی آن را بیان نکرده- به نظرم برترین تفسیر در این زمینه بوده و میتوان آن را تفسیر حقیقی این آیه شریفه دانست. 👈تفسیر را در یک تقسیم کلّی میتوان به تفسیر به رأی، تفسیر روایی، تفسیر شأن نزولی، تفسیر قدمائی، تفسیر کلامی و تفسیر حقیقی تقسیم نمود. 🔹به نظر بنده آنچه با توجّه به سیاق آیه از آیة الکرسی و سپس ادامه ی این فراز برداشت میشود معنای دیگری است که ندیدم کسی آن را بیان کند؛ آن هم اینکه: ✔مراد آن است که دین الهی که معرف ایمان به خدایی است که آیه الکرسی آن را معرفی کرد در باطن امر والاتر و برتر از آن است که کسی را برای آن مجبور کنند! از خدایشان هم باشد که بتوانند به آن نزدیک شده و مؤمن بالله شوند! انسان یا مؤمن بالله است یا مؤمن بالطاغوت است. آخر مگر کسی پاکی، رشد و کمال را بر پلیدی، انحطاط و پستی ترجیح داد هنری کرده است؟! بلکه این دین حقّ و آیین پاک است که بر چنین شخصی منّت دارد. کسی که خود را به واسطه ی دین حقّ از منجلاب تعفّن نجات داده مانند کسی است که با تمام توان به طناب محکم نجات چنگ زده است! مانند کسی است که به برکت دین حق نه از ظلمت بلکه از ظلمتهای متراکم و متنوّع به عالم نور راه یافته و از عذاب ابدی آتش جهنّم رهیده است! 👈بر اساس آنچه بیان شد اساسا آیه شریفه در مقام بیان آن نیست که آیا میتوان کسی را مجبور به اسلام کرد یا نه! در مقام مباحث جهاد و قتال و احکام اجتماعی دین نیست تا بگوییم نفی اکراه با جهاد ابتدائی در تعارض است. آن مطلبی دیگر است. 👈در این مقام هم نیست که دین امری قلبی است و قابل اکراه نیست و تنها نمود بیرونی آن قابل اکراه است! بلکه میخواهد بگوید طوری از دین اجباری دم نزنید که شائبه ای از توهین برای حقیقت والای دین پاک به مشام برسد! نخیر! آن هوی حیّ قیّوم که آیه الکرسی که قله قرآن است معرفیش کرده برتر از آن است که برای ایمان به آن اجبار و کراهتی در کار باشد یا بخواهید منتی گذاشته و یمنّون علیک أن أسلموا شوید! 👈به عبارت ساده تر مخاطب آیه در واقع روان و ذات انسانهاست! آنجا که در آن تنهای تنهایند و خود را با دعوت قرآنی مواجه میبینند! در این عالم ناب و در آن تنهایی محض قرآن کریم میگوید هیچ اکراهی در کار نیست! خواستی بپذیر و نخواستی هم نپذیر مجبورت هم نمیکنم! اگر هم پذیرفتی به سود خودت کار کردی و منتی نداری و اگر هم نپذیرفتی نشان دهنده ی غوایت خود توست و نشانه ی هیچ منقصتی بر ما نیست! 👈آیه از مقولاتی مانند تبین رشد از غی و ورود به عالم نور و تمسک به عروه وثقی و ... حرف میزند که تنها در عالم باطن قابل درک و تصدیق. 👈البته این امر منافاتی با این ندارد که در مرحله ی دیگر مبتنی بر مصالح اجتماعی دین دستوراتی ظاهری در این زمینه بیان شود ولی چیزی از واقعیت و باطن امر تغییر نمیکند. در باطن تنها آن واصلان نهایی و فانیان فی الله هستند که عمق پیام این آیه را فهمیده و با عبور از گردنه رضا و وصول به درجه فنا دیگر به قله صعود کرده و حقیقت لا اکراه فی الدین را ذوق خواهند کرد.

باسمه تبارک و تعالی (۲۱۶) «آیا هنرمندان و چهره ها میتوانند صدای ملّت و پرچمدار مبارزات اجتماعی باشند؟!» 🔵در فتنه ی اخیر بسیاری از هنرمندان و چهره ها دیدم در فضای مجازی ادّعای دلسوزی برای مردم را نمودند. خود را به نوعی صدای ملّت و همدرد آنها معرّفی میکنند. مدام این را تکرار میکنند که: «کنار مردمم هستم و درد مردمم را دارم!» 👈البته به خودی خود اشکالی ندارد که این قشر صدای مردم باشند. بتوانند دادخواهی کنند! برای صلاح جامعه اقدام کنند! 👈نه تنها برای ایشان اشکالی ندارد بلکه هر کس دیگری نیز که واقعا با نیت خیر و تشخیص درست چنین کاری کند خوب است. ✋ولی مطلب دیگری میخواهم بگویم. اینکه آیا این قشری که معمولا درک و بصیرت لازم را نداشته و با پیچ و خمهای عالم سیاست و عدالت خواهی آشنایی ندارند میتوانند ولو صادق و دلسوز باشند در منصب صدای ملّت قرار بگیرند؟! آیا میتوانند مجاری امور باشند؟! 👈در فتنه ی اخیر نیز که تجربه کردیم دیدم اینها ولو گاهی دلسوزانه مواضعی گرفتند ولی واقعا حرف دل اکثریت جامعه را نزدند. 👈نوعا ولو خودشان هم ندانند و نفهمند حرفی را به عموم مردم نسبت دادند که اینگونه نبود. نمیخواهم آمار بدهیم ولی تقریبا اکثرشان طرفدار آزادی حجاب هستند! مسأله چیست؟! 🔹این چهره ها مخصوصا در دنیای مجازی و همینطور در دنیای مدرنی که از شاخصه هایش سطحی شدن انسانها و احساس گرایی آنهاست بسیار چهره تر شده اند. 👈دنیایی که تأسیسش و زمام امورش به دست استعمارگران و طواغیت زمان است. آیا اینها بدون حساب و کتاب و بدون بررسی تبعات کارهایشان مخصوصا تبعات سیاسی آنها اجازه میدهند اینها چهره شوند؟!

👈خیر! اگر کسی چنین توهّمی کند هنوز وارد دنیای سیاست نشده است! 💡به ذهنم خطور کرد مسأله چیز دیگری است. مسأله این است که شیاطین عالم یک نظم نوینی بر انسانها تحمیل کرده اند که در آن اساسا مردم نتوانند مطالبات و خواسته های واقعی خود را در آن زمینه هایی که مخالف خواست طواغیت عالم است به سادگی دنبال کنند! ✅از طرفی دین را سرکوب کرده و با ترویج اندیشه ی سکولاریسم دست مردم را از دست رهبران دینی در عالم بیرون آورده اند! ✅از سوی دیگر به مبارزه ی خانواده رفته و امکان بلند کردن صدایشان را در قالب عشیره و فامیل و قبیله و قدرتهای اینچنینی از میان برده اند. با ترویج فساد نیروی جوانها را نیز مهار کرده اند. ✅از سوی دیگر نیز با ترویج افراطی تخصص گرایی در علوم انسانها را بسیار کاریکاتوری و تک بعدی پرورش داده و مانع رشد، ازدهار و ظهور انسانهای جامع که توان رهبری توده ها را دارند، شده اند! 🔹تا قبل از ظهور دنیای مجازی راهی که برای مردم برای بلند کردن صدایشان باقی مانده بود همین احزاب و ساختارهای سیاسی و پناه بردن به سیاستمداران معروف بود. البته اینها نیز به گونه ای مدیریت میشدند که عملا از جوانب مختلف دچار تعلّقات و وابستگی هایی باشند که نتوانند با حرّیّت و قوّت و بی طرفی با تمام توان به دنبال حقیقت و احقاق حقوق واقعی مردم باشند. کار بزرگی از آنها ساخته نبود! 👈انسانهای سیاستمدار نیز عملا در این ساختارهای حزبی و سیاسی رام شده و قواعد بازی را برای آنها تعریف میکردند. ⚪اما با ظهور دنیای مجازی در ظاهر گویا راه دیگری برای حلقوم ملّت و پیگیری حقوق و مطالبات آنها باز شد و آنهم مرجعهای فرهنگی این فضا که همان چهره های مجازی بودند است. ولی استعمارگران پیر که خود از باب «أفلا یعلم من خلق!» به خوبی میدانستند که چه ساخته اند خوب دانسته بودند که خطر جدّی از ناحیه ی این چهره ها نمیتواند متوجّه سیاستهای کلّی عالم و نظم نوینی که آنها به بشر تحمیل کرده اند باشد. اما چرا؟! ✔چون اینها اساسا نه انسانهای متخصصی هستند تا نتوان فریبشان داد و نه انسانهای بی طرفی هستند که خودشان ذی نفع نباشند و جانبدارانه رفتار نکنند و نه انسانهای با تقوا و مرتاضی هستند که بتوانند بر علیه خواسته های خود قیام کرده و حقیقتا در راه اهداف عالی مجاهدت کنند! 👈از همینجاست که آنچه آنها را به عنوان چهره یا همان سلبریتی میشناسیم طبیعتا نمیتوانند حلقومی معتبر برای عدالت خواهی و اهداف عالی مردم باشند. 👈حکایت اینها با جامعه حکایت مجنون با ناقه ای است که میخواست با آن به منزل لیلی برود! اینها خودشان امیالشان طوری است که طبیعتا با خواست همه ی مردم همسو نیست! دنیای خودشان را دارند. در سه روزه ره بدین احوالها ماند مجنون در تردّد سالها 👈خود اینها ولو ندانند ذی نفع و بسیار دنیاگرا هستند. بسیار بیش از آنکه فکر کنند اسیر مدح و ذمها و تعلّقات فراوان هستند. 👈مگر ساده ایم ما! قیام راستین برای مصالح واقعی انسانی بر علیه طواغیت و نظم جهانی تنها با نیرویی عظیم مانند نیروی توحیدی و تقوای الهی و علم عمیق ممکن است. 👈از اینجاست که به تعبیر امام حسین علیه السلام در خطبه ی منا خداوند متعال علما را مجاری امور أمّت قرار داد. 🔹مسأله وقتی بغرنج تر میشود که وقتی تبار شهرت و نوع شغل اینها را بررسی کنیم میبنیم اساسا اعتباراتی برخاسته از بسترهای خاص نظام سرمایه داری و اقتضائات آن است. هر چند خودشان هم ندانند در باطن گویا اینها از نظام سلطه پست گرفته اند و منصبهایشان جعل و اعتبار طاغوتی دارد. به نوعی خود از اعوان ظلمه هستند! 👈برای تبلیغ ارزشهای سکولاریسم و انسان گرایی رشد کرده و تعیّن خاص یافته اند. آیا از اینها انتظار آن میرود که علیه آنچه مولود آن هستند قیام کنند؟! به مادرشان خیانت کنند؟! اینها از پستان چنین مادری شیر خورده و میراث دار چنین نظمی هستند! 👈خودشان بخشی از مشکل مردمند! خودشان بازوان نظم نوین و شریک جرم وضعیت فعلی نا مطلوب برای فطرت انسانها هستند! خودشان معمولا مهره های استعمار نوین اند!

🔴اینها همانگونه که گفتم اساسا قشر و طبقه اجتماعی خاصی هستند! در یک دنیا و عالم خاصی رشد یافته و به مرور در یک فضای نوینی نسبت به جامعه ایزوله شده و به حجاب رفته اند! مشتریان شغل آنها نیز در ظاهر همین مردم هستند. لذاست که مدام دم از مردم میزنند! 👈از همینجاست که مردم را به شکل غیر طبیعی و با تعابیر پر احساس و پر بسامد دوست دارند! ولی این مردمدوستی اینها بیشتر شائبه خود دوستی دارد زیرا مردمی که از آن دم میزنند مشتریانشان هستند! 👈کدام مردم؟! همان مردمی که معمولا در تئاترها و مانند آن حاضر شده و برایشان کف و سوت زده و مدحشان میکنند! لذاست که معمولا صدای آنها را میشنوند و آنها را در حقیقت مردم میدانند! 👈از اینجاست که معمولا درک واضحی از خواست واقعی انسانها نمیتوانند داشته باشند. از مردمشان غریبه میشوند! 🔹اینها در مواجهه با مسائل مفهوم گیری و صورت بندی خودشان را مبتنی بر دنیایشان دارند. مسائل را در دنیای خودشان بازخوانی کرده و مبتنی بر آن موضع گیری میکنند! از این روست که نوعا علیه دستور الزام حجاب موضع گرفتند! ترجمه ی خودشان را از مسائل و رویکرد خودشان را در پاسخ دارند! 👈آری سلبریتی ها توان رهبری جوامع را ندارند زیرا نه حقیقتا دنبال حوائج واقعی دنیای مردمند و نه آخرتشان! نه صدای محرومین و طبقات جامعه را میشنوند یا اگر شنیدند درک میکنند و یا اگر درک کردند میتوانند ابلاغ کنند و نه میفهمد یا میخواهند و یا میتوانند رهبران دینی و معنوی جامعه باشند. 👈اینها نمیتوانند به سادگی دردهای جامعه را درک کرده و در ادامه نمیتوانند صدای جامعه باشند. بلکه گاهی طوری هستند که مطلوبات خود را به جامعه نسبت داده و خودشان مشکلی دیگر برای جوامع ایجاد میکنند. ✋البته برخی از اینها انسانهای مؤمن و محترمی هستند. ولی حق طلبی و رهبر جامعه منصب بالایی است. آری این علماء بالله اند که مجاری امورند! 📖«ذَلِكَ بِأَنَّ مَجَارِيَ الْأُمُورِ وَ الْأَحْكَامِ عَلَى أَيْدِي الْعُلَمَاءِ بِاللَّهِ‏ الْأُمَنَاءِ عَلَى حَلَالِهِ وَ حَرَامه» ⚪این رسانه ی ما برای راحتی کار خودش و جذب مخاطب راحتترین کار را متأسفانه در این دید که به این چهره ها میدان داده و بزرگشان کند! فضای مجازی هم که دو دستی تقدیم اینها شد! اخیرا دیدم برخی شان کلمات قصار میدهند! باید مراقب بود! اینها صلاحیت علمداری و سرداری جریانات اجتماعی را ندارند.

باسمه تبارک و تعالی (۲۱۷) «من اجلال الله عزّوجل اجلال ذی الشیبة المسلم» «ذکر عملی توحید» 🔵هفته های اخیر شاید ده ها نفر را دیده ام که وقتی به من میرسند با یک تعجّب و بعضا شگفتی میگویند چقدر محاسنت سفید شده است؟! نمیدانم گویا این ماه ها یا هفته های اخیر خیلی سرعت محسوسی داشته است. 👈معمولا هم تعجّب خودشان را با پرسش ابراز میکنند که فلانی چرا اینقدر محاسنت سفید شده است؟! در پاسخشان به نظرتان چه میتوانم بگویم؟! 👈پاسخ خاصی ندارم و میگویم شاید حرص دنیاست یا اینکه شاید وراثتی در میان باشد. خودشان که میگویند فشار کاری است! 🔹گاهی در درونم فرازی از دعای تذلل سید ساجدان علیه السلام را میخوانم که: 📖«الهی ارحم شیبتی و نفادَ أیّامی و اقترابَ أجلی و ضعفی و مسکنتی و قلّة حیلتی»! 👈در عربی به شَعر بیاض یا همان موی سپید: «شَیبة» میگویند. آری موی سپید پیکی از عالم آخرت است! نشانی از ضعف و مسکنت است! پیامی از بیچارگی انسان است! ألا ارعواء لمن ولّت شبیبته و آذنت بمشیب بعده هرم؟! 🔸به یاد روایتی در روضه کافی افتادم که مرحوم کلینی با سندی از امام باقر علیه السلام نقل میکند که صبح روزی آن بزرگ موحّد روزگاران حضرت ابراهیم علی نبینا و آله و علیه السلام در محاسن شریفش موی سپیدی دید! 👈ای به فدای آن محاسن نورانی که عمری را در توحید و طاعت خداوند متعال گذراند. همینکه موی سپید را دید جمله ای را گفت که آه سردی از حسرت عمیق بر دل انسان مینشاند! 😢یا حسرتا علی ما فرّطت فی جنب الله! تازه میفهمیم ما کجا و این پاکان کجا! هر چه هست از قامت ناساز بی اندام ماست! فرمود:

📖«الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ الَّذِي‏ بَلَّغَنِي‏ هَذَا الْمَبْلَغَ لَمْ أَعْصِ اللَّهَ طَرْفَةَ عَيْنٍ» 👈حمد و سپاس مخصوص آن ربّ العالمینی است که مرا به اینجا در هر حالی رساند که طرفة العینی معصیتش را نکردم! آری اگر هم چنینم از من نیست! از توست! تو بودی که ابراهیم را اینگونه پاک خواستی! 🔹با خود گفتم خدایا! بار الاها! به ابراهیم از روی عدل و حکمت و لطف پاداش اعمال نیکش را دادی! به ما هم از روی فضل و کرم و بزرگواریت سزای بزرگی خودت را بده! 📖«الهی إن کنتُ غیر مستأهل لرحمتک فأنت أهل أن تجود علیّ بفضل سعتک» 💡حقّا که با چون تو خدایی نا امیدی دیوانگی است! بی مروّتی است! بزرگترین گناه است! 👈در خزائن مرحوم نراقی دیدم شعری لطیف از شخصی به نام امیر حیدر کاشی نقل کرده که به دلم نشست: زاهد نکند گنه که قهّاری تو ما غرق گناهیم که غفاری تو او قهارت خواند و ما غفارت آیا به کدام نام خوشداری تو ✋بگذریم! اینجا حرف و ناله زیاد است! فقط عاجزانه میخواهم برای این برادری که دیگر گرد پیری و پیک اجل در چهره اش نشسته دعا کنید عاقبت به خیر شود! 🔴با حالتی غمگین اصول کافی را به دست گرفتم و به شکل استخاره باز کردم. باب وجوب اجلال ذی الشیبة المسلم آمد! اینکه آنانی که محاسنشان در وادی اسلام و ایمان سپید شده را به شکل ویژه احترام کنید! حسابشان را جدا کنید! اینها حقّ بیشتری دارند! اگر چنین کردید گویا خدا را بزرگ داشته اید! روایت تکان دهنده ای است: 📖«مِنْ إِجْلَالِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِجْلَالُ ذِي الشَّيْبَةِ الْمُسْلِمِ» 👈مرحوم کلینی ۶ روایت در این زمینه نقل کرده است. این مضمون همچنین با طرق معتبر در روایات عامه هم نقل شده و مسلم بین الفریقین است. 🔹واقعا نکته ی این روایات چیست؟! در برخی مؤمن ذکر شده و در برخی «ذو الشیبة فی الاسلام» آمده که این ریش در وادی اسلام سپید شده است. ولی نکته ی این احترام چیست؟! 👈دیدم مرحوم ملا صالح مازندرانی در شرح کافی این اجلال ذو الشیبة را در تعظیم، توقیر، تواضع، احترام و رعایت ادب و چشم پوشی از بد اخلاقی و بد رفتاری او و عدم جدال با او در این موضوعات دانسته و نکته اش را در زیاد بودن سن و ضعف قوّت و نزدیکی مرگ و زود رنجی اینها دانسته است و در انتهای میگوید: 📖«و كل هذا يقتضي اجلاله خصوصا اذا كان اكثر تجربة و أفضل علما و أكيس حزما و أقدم ايمانا و أحسن عبادة و أنور قلبا» 👈در موضع دیگر نیز همین را تکرار کرده و در بیان مصادیق این اجلال میگوید مثلا در همه احوال به تعظیم او پرداخته و همیشه زودتر به او سلام کرده و به او احترام خاص داشته و در معاشرت و معامله و کمک کردن و دوستی و نصرت و مداران و محبت و ترک امور ناراحت کننده و مناقشات و... که منافی عظمت اوست توجّه ویژه شود! زیرا که: 📖«كل ذلك لكونه أكبر سنا و أضعف بدنا و أعظم تجربة و أكيس‏ حزما و أقدم اسلاما و أكثر عبادة و أقرب خروجا من الدنيا و رجوعا الى المولى» 👈همین مطلب را مرحوم علامه مجلسی در مرآة العقول از ملاصالح مازندرانی استفاده کرده و چیزی بر آن نیافزوده است. 💡به ذهنم رسید که شاید نکته اش آنچه این بزرگواران فرموده اند نباشد. به دو دلیل؛ یکی تعبیر: «من اجلال الله» که گویا (من) تبعیض بوده و در بیان مصداق است و یک روح کلّی مدّ نظر است که در اینجا تطبیق کرده است و میتوان آن را فهمید. 👈و دیگر سیاق این روایت که هر چند گاهی تقطیع شده ولی در طرق دیگر در عرض دو یا سه مورد دیگری ذکر شده که آنها هم «من اجلال الله» دانسته شده اند. 👈یکی اکرام حاملین و اهل قرآن و دیگر اکرام سلطان یا امام عادل و دیگر اکرام علم و علماء. جامع اینها چیست که اجلال اینها به نوعی اجلال خداست؟! و باز نکته اش چیست که اینها همه مصداق است و گویا یک پرونده ی بازی است که میتوان موارد دیگر را نیز به آن افزود. 💡به ذهنم خطور کرد که این روایت میخواهد بگوید هر چه نشانی خاص از خدا دارد را اجلال کنید؛ اکرام کنید! مخصوصا آنها که نشانی آشکارتر و نزدیکتر به آن نور پاک دارد!

⚪وقتی ریشی را میبینید که در اسلام سفید شده به یاد آن نور آسمان و زمین بیافتید! وقتی عالمی را میبینید به یاد آن نور آسمان و زمین بیافتید و اجلالش کنید! وقتی کسی را میبینید که از قرآن میگوید و حافظ قرآن است به یاد آن نور پاک بیافتید و احترامش کنید! وقتی سلطان و امامی میبینید که عدل خدایی دارد به یاد آن نور اوّل و آخر بیافتید و اکرامش کنید! 👈اینها همه امتدادهای اجلال الله جل جلاله است. به همین قیاس میتوان مناطی برای اجلال و توقیر و همچنین اجمالا درجه ی آن در موارد دیگر مانند والدین، دوستان، مخلوقات الهی و ایام الله و ... به دست آورد. 🔹در روایتی داریم که «الخلق عیالی فأحبّهم الیّ ألطفُهم بهم و أسعاهم فی حوائجهم»؛ یعنی چه؟! یعنی اینکه نسبت مخلوقات و مخصوصا انسانها را با من ببینید! اینها مخلوقات منند! در آنها نور من را ببین! حال که چنین است به آنها لطف داشته باش و سعی در رفع حوائجشان داشته باش! چنین دیدی داشته باش! ✋البته چنین نسبتی که نسبت مخلوقیّت است دیگر مانند نسبت ذو الشیبة فی الاسلام و حامل قرآن نیست که حکمش اجلال و توقیر خاص باشد. چنان جلوه ای ندارد. 👈جلوه اش طوری است که در نگاه توحیدی اقتضاء لطف و سعی در رفع حوائج دارد. ولی همه چیز در ربط به آن نور اوّل و آخر ارزش یافته و حکم مناسبش را پیدا میکند. 🔸«ذکر عملی توحیدی»🔸 رفقا میدانید دارند با ما چه میکنند؟! اینها یعنی دید آیه بین داشته باشید! لااقل آیات آشکارتر را ببینید! اینها تمرین توحید و آیه بین شدن است. اگر هم ندانستی و عمل کردی کم کم که به خود می آیی میبینی خدا پرستی و خدا خواهی ات چقدر رشد کرده است! خودت هم تعجّب میکنی! راستی که چه سبک تربیتی زیبایی ست. 👈البته همه آیات خداوند متعال است. ولی برخی ویژگی خاصی در این زمینه دارد! روشن است که انسان وقتی یک طفل رضیعی را میبیند و یا یک عالم پارسا که محاسنش در راه طاعت خدا سپید شده فرق دارد. 👈هر دو آیه است ولی این کجا و آن کجا! یعنی هر کدام حکم مناسب خودش را دارد. 🔻همه ارزشها از آن نور پاک نشئت میگیرد و همه چیز متناسب با قرب و بعد از او ارزش گذاری میشود. یعنی اینها در واقع امر هم چنین است پس در ظاهر هم چنین باشید و چنین معامله کنید!🔺 👈اگر زمانی واقعیات عالم را ببینید اصلا همینگونه میشوید! راستی چه زیباست که انسان عالمی پارسا که محاسنش در اسلام سپید شده را دیده و به خاطر اجلال خداوند متعال او را احترام کند! راستی چه زیباست که انسان علم و عالم را به خاطر قربش به آن کانون نور محترم ببیند و توقیر و اجلال کند! 👈تا آنجا که برخی انسانهای لطیف دیدم اینطور برداشت کرده اند که حتی پاهای خود را هم جلوی یک کتابی که نشانی از دین و خدا دارد دراز نکرده و یا روی زمین نمیگذارند! ⚪اینها تمرین توحید است. اینها ذکر تربیتی و تلقین پاک عملی اولیاء الهی به ماست. مثلا وقتی گفته میشود که: 📖«ان قدرتُم ألّا تعرفوا فافعلوا و ما علیک ان لم یثن علیک النّاس و ما علیک أن تکون مذموما عند النّاس اذا کنت محمودا عند الله» 👈یعنی مانند یک پیر مرشد در حال تلقین یک ذکر توحیدی به ما هستند! وقتی هر چند با تکلّف اصل را بر این بگذاری که شناخته نشوی یعنی داری به خود تلقین عملی توحید میکنی! اینگونه اذکار عملی بسیار اثر عمیقتری از اوراد یا برخی اذکار لسانی دارند.

باسمه تبارک و تعالی (۲۱۸) «معضلی شایع در دهه هشتادیها»! «اهمیت مسأله تأدیب» 🔵یکی از مسائلی که در این ایّام و اغتشاشات مرتبط با مسأله حجاب مطرح شد آن بود که بخش عمده ای از معترضین از نوجوانانی معمولا با میانگین سنّ ۱۵ سال بودند. یعنی اوان دوره ی بلوغ! آخر چرا باید نوجوانانی در این سن رکن این اغتشاشات باشند؟! خودش یکی از مسائل امروز شده است. 🔸در این زمینه چند نظریه این روزها در تبیین این پدیده به شکل تصریحی یا ضمنی به گوشم خورده است: 👈۱-به خاطر نوجوانی و ضعف عقل افراد در این زمان است. 👈۲-به خاطر نوجوانی و هیجانات طبیعی این زمان و تحریک هیجانات آنان توسّط بیگانگان است. 👈۳-به خاطر نوجوانی و تأثیر بازیهای جنگی مجازی و تخلیه هیجانات ناشی از آن است. 👈۴-به خاطر دهه هشتادی بودن و شروع تأثیر عمیق دنیای سایبر بر آنان است. 👈۵-به خاطر دوره ی کرونا و تنبلی و دوری از فضای درسی و تربیتی بر نوجوانان دهه هشتاد است! 👈۶-به خاطر تیز هوشی و بازیگوشی خاص دهه ی هشتادی هاست که اتّفاقا نشانه ی خوبی بوده و اینها یعنی میشود روی آنها حساب کرده و در مسیر خوب از توانایی آنها و جسارتشان استفاده کرد! 👈۷-به خاطر تیزخوشی خاص دهه ی هشتادی هاست که ما نتوانسته ایم به خوبی آنها را اقناع عقلی کنیم و... 🔹این عوامل و مانند آن قابل تأمّل اند. شاید بخشی از حقیقت هم همین باشد. ولی به نظرم نوعا قابل نقد است. نباید در تأثیر آنها مبالغه کرد. همچنین نباید تعمیم باطل داد. 👈بسیاری از دهه ی هشتادیها نیز دیده ام و دیده اید که وضعیت خیلی مطلوبی دارند. ولی برعکسش هم خیلی دیده ایم.

🔹ولی باز هم سؤال باقی است که چرا دهه ی هشتادیها؟! چرا قبلا چنین پدیده ای را در چنین سنّی در امور اجتماعی مشاهده نمیکردیم؟! 💡به ذهنم خطور کرد که از یک امر مهم غفلت کرده ایم. به نظرم شاید عامل برجسته و یا اصلی در این زمینه چیز دیگری باشد. آن هم اینکه: 🔻دهه ی هشتاد همان نسل از دانش آموزان و همچنین فرزندهای این مرز و بوم هستند که متأسفانه بیشترین آسیب را از تغییرات عمیق سبک تربیت و از میان رفتن تدریجی تأدیب اثر گذار دیده اند!🔺 👈مشکل اساسی در فضای مجازی و دهه ی هشتادی بودن و کرونا و... نیست. ✅بیشتر این اغتشاشگران نوجوان را در این فیلمها و گزارشها انسان دقّت میکند میبند معضل بی تربیتی و بی ادبی دارند! 😳همان بود که شاهد آن فحشهای رکیک در دانشگاه شریف بودیم! فحشهایی که حتّی معاندترین گروه های سیاسی هم از آن خوششان نمی آمد! اینها همه از تبعات بی تربیتی و بی ادب بار آمدن است. ✋یکی از غافلان معاند ترسو میگفت من از این دهه هشتادیها درس مقاومت یاد گرفته ام! درس ایستادگی! اینها معلمان من هستند! نخیر اشتباه گرفتی! اگر میخواهی چیزی بیاموزی از باب ادب از بی ادبان آموختن چیزی بیاموز! 👈میدانی چرا اینها ایستادگی و رشادتی نوعا ندارند؟! چون وقتی بازداشت میشوند بسیاری گریه میکنند و میگویند جو گیر شده ایم و برخی خودشان را خیس میکنند! این یعنی یک مقاومت طبیعی ناشی از عقل و فرهیختگی و فرهنگ نیست! ⚪آری مشکل اساسی در ادب نشدن برخی از دهه هشتادی هاست! ادب افسار انسان است! انسان را از قبائح نگه میدارد. قالب نیکوی رفتار و گفتار است. ادب ظرفی برای جلوه ی عقل است. ادب متمدّن کردن یک فرد وحشی به اموری است که لازمه ی زندگی اجتماعی است. ادب آموختن یعنی فرهنگ آموختن. یعنی یاد دادن قالبهای نیکوی زندگی! رفتارهای پسندیده! اموری که واقعا نیازمند یاد دادن است. 🔴مدّتهاست به نوعی از این بدعت غلط در تربیت فرزندانمان غافل شدیم. تربیت جایگاهش را در کنار تعلیم از دست داد. هم در مدارس و هم معمولا در منازل! رویکردهای پرورشی کم کم ضعیف و ضعیفتر شده است. مدّتهاست که از معلّمین محترم میشنوم که به شدّت از این امر گلایه دارند! البته بیشتر ناظر به مدارس تهران میگویم. چون اینها را بیشتر دیده ام. 👈میگویند طوری شده که احترام چندانی برایشان باقی نمانده! یکی از اقوام از سالها پیش به بنده میگفت من در زنگ تفریح اصلا نمیتوانم بیرون بروم! از بس اینها به همدیگر فحشهای ناموسی رکیک میدهند! آدم خجالت میکشد! 👈یا اصلا نمیشود یک مقدار به آنها گیر داد! چون ممکن است آبرویی برای آدم نگذارند! اخیرا هم به دلیل فشار این امور کلا از آموزش و پرورش بیرون آمد! 👈یکی دیگر میگفت والدین یکی از آنها مدرسه آمده بود میگفت ببخشید فرزندم اذیت میکند! بیش فعال است! گفتم نه خانم! بی تربیت است!😂 بعضا که متأسّفانه والدین بدتر از فرزندان! ⚪آنقدر چشم بر این امور بستیم که حالا داریم پیامدهای سیاسی اش را هم در این اغتشاشات میبینیم! اینکه چطور ۱۵ ساله ها و نوجوانان دارند میانداری اغتشاشات را میکنند! 👈چشممان روشن! اینها میوه های نظام پرورشی ماست! نظام تربیتی ماست! فقط گیر دادیم به کنکور و تست زدن! به ادب و تربیت آنها توجّه نکردیم. 💡به ذهنم خطور کرد که اصلا این امر طبیعی هم نبود. شاید یک دسیسه ای هم در کار بوده باشد. بی تربیت بار آوردن نوجوانان ما خودش ابعاد سیاسی و پیامدهای مهمی دارد. معنای سیاسی دارد. 👈الآن دشمن چقدر دارد از این گسل استفاده کرده و آن را بازویی برای اجرای اهداف خود قرار داده است.

🔵طوری شده که معلم و والدین آن جلالت قدر را ندارند! نوجوان از آنها یک هاله ای از ترس به سبب ظهور کارهای شنیع و بی ادبی چندان احساس نمیکند. همان ترسی که عامل رشد و سلامت اوست! اگر ما عقل داشتیم میفهمیدیم که نباید پایه های این ترس مبارک را متزلزل کنیم! به تعبیر امام سجاد علیه السلام در دعای والدین: «اللهم اجعلنی أهابهما هیبة السلطان العسوف»! 👈در عربی وقتی از چیزی ترسی آغشته به عظمت و توقیر داشته باشیم یعنی آن چیز برایمان هیبت دارد. عسوف هم در عربی به معنای شخصی بسیار ستمگر است. جائر ظلوم! 👈یعنی خدایا چنان کن که من هیبتی از پدر و مادرم داشته باشم که عادتا آن هیبت را از یک سلطان بسیار ستمگر دیگران دارند! ببینید چقدر برجسته این مفهوم را به چشم آورده است! 👈آخر مگر میشود انسان واقعا ادب شود و تربیت گردد در حالیکه جلوی والدینش هر کاری خواست بکند و معلّمش هم نتواند چیزی بگوید؟! نتواند با جنود ترس و سیطره ی روانی او را تأدیب نماید؟! ✋طوری شده که گاهی والدین اصلا مخالف تادیب فرزندشان هستند! می آیند میگویند چرا به بچه ی ما اخم کردید! والدینی که برای اصلاح فرزندشان هر چند اشتباهی هم رخ داده باشد باید اگر عقل داشته باشند همیشه جانب مؤدّب و معلّم را نگاه دارند! از خدایشان هم باشد اگر تأدیبی رخ دهد! اگر واقعا در جهت صلاح باشد. 🔹در باب بیست و هفتم قابوسنامه که بسان گنجینه ای از تجارب تاریخی انسانی ایرانی است میگوید: 🔻«اگر معلمان فرزند تو را از بهر تعلیم بزنند بران شفقت مبر و بگذار تا بزنند که کودک علم و هنر و ادب را به چوب آموزد نه به طبع اما اگر از کودک بی ادبی آید و تو از وی به خشم شوی به دست خویش وی را مزن و به معلمان او را بترسان و ادب ایشانرا فرمای تا بکنند تا کینه ی تو اندر دل او نماند اما تو بر وی همیشه به هیبت باش تا تو را خوار نبیند و دایم از تو ترسان باشد»🔺 👈پدران ما عمیقا به این مطلب رسیده بودند که بچه را باید تأدیب کرد! تأدیب هم مستلزم نوعی اجبار و ترس است. چون امری طبعی نبوده و در ابتدا با تکلّف همراه است. به تعبیر کیکاووس: کودک علم و هنر و ادب را به چوب آموزد نه به طبع! 👈فرزندان یک خانواده دیدم به شکل شاخصی بهتر از فرزندان اطرافیانشان هستند! اتفاقا برعکس پدر بد اخلاق و عصبی دارند. نگاه که کردم همین ترس اجمالی که از پدرشان دارند چقدر باعث شده از خیلی از آسیبها محفوظ بمانند! ⚪️بلکه از دید دینی و نگاه آسمانی نه تنها تأدیب کودکان نکوهیده نیست بلکه حق کودکان است! بر اساس روایت مشهور پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم یکی از حقوق فرزندان را «تحسن أدبه» فرمودند! یعنی اگر والدین در تأدیب آنها کوشش نکنند واقعا آن دنیا مسئول هستند! فرزند میتواند شکایت آنها را به خداوند متعال بکند! عذری دارد! روایت نخست باب حقّ الاولاد کافی در همین زمینه آمده است. 🔹مرحوم کلینی در باب تأدیب الولد نیز ۸ روایت آورده است. از مسلّمات این باب آن است که نباید به کودک تا سن حدود ۷ سالگی سخت گرفت. باید به او آزادی داد تا مشغول بازی باشد: الغلام یلعب سبع سنین. نه اینکه رهایش کن! یعنی اینکه خود بازی خودش کار است. ادبش میکند. بازی تمرین زندگی است. 👈این بازی هم یعنی با برادران و خواهران و همسایه و... نه اینکه فقط تنهایی با عروسکش بازی کند. ✅اصلا یکی از دلایل بی تربیتی برخی از این دهه هشتادیها همین شیوع کم فرزندی در بین دهه هشتادیهاست! در خانواده کم جمعیت خوب بازی نکرده اند! 👈ولی در هفت سال دوّم یعنی تا قبل از ۱۵ سالگی و شروع دوران بلوغ و تکلیف او دیگر نه! زمان زمان تأدیب است. باید به شکل جهت مند او را وارد لایه ی دوّم زندگی کرد! لایه ی اوّل بازی بود. لایه ی دوّم ادب است. 👈ادبی که قرار است با آن زندگی کند. اصلا نباید در این زمینه تسامحی کرد! ألزمه نفسَک سبعا! ضمّه الیک سبعَ سنین فأدّبه بأدبک و... . 👈این مسأله عین رحمت و مهربانی به کودک است. بلکه بالاتر حقّ اوست. به او با نزدن منطقی اش برای تربیت یا با تنبیه نکردنش و ادب نکردنش ظلم نکنید! 👈حتّی اگر دیدید فرزندی یتیم است نکند حس مهربانی و رحمتتان طوری گُل کند که لوس بارش بیاورید! نه اگر واقعا دلتان برایش میسوزد او را هم بزنید! مانند فرزندتان ادبش کنید! در روایت هشتم این باب امام صادق علیه السلام از امیر المؤمنین علی علیه السلام نقل میکند که: 📖«أَدِّبِ الْيَتِيمَ بِمَا تُؤَدِّبُ مِنْهُ‏ وَلَدَكَ وَ اضْرِبْهُ مِمَّا تَضْرِبُ مِنْهُ وَلَدَكَ» 👈اگر بعد از ۷ سال دوره ی تربیتی و تأدیبی دیدی برخی هنوز آدم نشده اند و به شکل یک انسان مؤدّب وارد دوران بلوغ و ۱۵ سالگی نشده اند دیگر بدان اینها جوهرشان مشکل دارد! 📖«فَإِنْ أَفْلَحَ وَ إِلَّا فَإِنَّهُ مِمَّنْ لَا خَيْرَ فِيهِ» و « فَإِنْ قَبِلَ وَ صَلَحَ وَ إِلَّا فَخَلِّ عَنْهُ»

👈این را دیگر باید روزگار ادب کند! سرش به سنگ بخورد! جامعه و حکومت ادبش کند! باید این سیر تربیتی طوری شود که دیگر در سن ۱۸ سالگی بر اساس روایت مخاطب آیه ی شریفه: «أ وَ لَمْ نُعَمِّرْكُمْ ما يَتَذَكَّرُ فِيهِ مَنْ تَذَكَّرَ» شود که در فقیه آمده: «تَوْبِيخٌ لِابْنِ‏ ثَمَانِيَ‏ عَشْرَةَ سَنَة» 🔹مصیبت آن بود که ما را از این حقائق دور کردند! اصلا میگوید فرزندان را با معلمینشان بترسانید! اینقدر مؤلّفه ی مهمی در تربیت است. البته منظورم ظلم و آن مصداقهای باطلش که نیست. شنونده عاقل است. آن هم باید آسیب شناسی شود. ✋ولی مگر سابق بر این همه را فلک میکردند؟! الکی میزدند؟! حالا شاید یک معلم نا صالحی بد رفتاری میکرده است. ولی از آن که نمیتوان نتایج واضح البطلان گرفت. گاهی یکی را میزدند تا آخر سال کافی بود! 👈اخیرا از یکی از معلّمان شنیدم که والدین یکی از دانش آموزان آمده بودند با مدیر مدرسه دعوا که چرا با فرزندمان بد رفتاری کردی؟! تازه آنهم جریان خاصی داشت که واقعا به خاطر بی ادبی آن دانش آموز بود! 👈این مدیر بی دفاع هم مانده بود چه کند! راهکارش در قانون میدانید چیست؟! اینکه مدیر یا معلّم در دادگاه از آن دانش آموز شکایت کند! جلّ الخالق! و علی التأدیب السلام اذ قد بلیت التربیة براع مثل هذه الضوابط العجیبة! 👈مدام از یک معلّم فیلم گرفتند که دارد کسی را میزند! بعد موجی درست میکردند در محکومیت تنبیه و سپس آزادتر کردن بچه ها! بی ادب بار آمدنشان! 👈از یکی از مسئولان آموزش و پرورش شنیدم این فیلمها که میگذارند شاید بیشترش را داریم که دانش آموزان معلّم را زده اند! ولی رویمان نمیشود منتشر کنیم! همه را سانسور میکنیم. آبروی معلّم بودن نرود! چه میشود گفت؟! 🔹سابقا یادم هست در هر شرایطی صبح گاه مدارس تعطیل نمیشد! حالا ما برای دهه شصت هستیم! از یکی از عزیزان شنیدم که میگفت فرزندانش اصلا صبحگاه ندارند! یک راست میروند سر کلاس! 👈ناخنهایمان را اول هفته یکی یکی میدیدند! و ناظم مدرسه با یک شلنگ بالای سرمان راه میرفت! افرادی که ناخنشان را نگرفته بودند از ترس تا وقتی به مدرسه میرسیدند تمام ناخنهایشان را با دندان میگرفتند! یبارش خودم اینگونه شدم 😊 ناظم با شلنگ زنگ تفریح در حیاط میچرخید! شلنگی که باید آن را بوسید! نمره ی انضباط خودش آبروی دانش آموزان بود. ✔همین شده که متأسّفانه بسیاری تقریبا بی ادب بار آمده اند! ادب نشده اند! باغبانی نبوده تا علفهای هرز میان مزرعه ی وجود آنها را از بین ببرد! آفت خورده اند! اخلاق و آداب بد آنها رام نشده است! مفهوم احترام بزرگتر، احترام استاد، احترام جامعه، نظم، انضباط، عفّت کلام، ضبط نفس از رفتارهای حیوانی و... به آنها به خوبی منتقل نشد! 🔹همین شد که به شکل نظری و همچنین عملی بنیانهای تأدیب در مورد این نسل متزلزل شد! تعارف که نداریم! دشمن با ترفندهای مختلف تربیت و تأدیب فرندانمان را مخدوش کرد! امری که ضرورت آن یکی از بدیهی ترین امور برای بشر بود اینقدر مورد غفلت واقع شده و به عناوین مختلف تبدیل به یک امر نظری یا حتّی باطل، منسوخ و قدیمی شده و مصداق اموری مانند ظلم، گناه، سلب آزادی، فشار روانی، مانع شدن از رشد انسانها و... دانسته شد! 👈حتّی برای پیشبرد اهداف خود فتاوای فقهی هم گرفت که نباید با دانش آموز برخورد شود! مشکل شرعی دارد! کلمة حقّ یراد بها الباطل! نباید به آنها از گل کمتر گفته شود؟! 👈تنبیه باید کنار گذاشته شود! با اساتید متخلّف برخورد جدّی شود! اورژانس اجتماعی درست شود که نکند والدین برخورد بدی با فرزندان داشته باشند! یکباره بگویید بچه هایتان را تربیت نکنید دیگر! به لفظ نمیگویید ولی به معنا تقریبا یعنی همین! 🔹ای والدین فرزندان خودتان را تربیت کنید! ای معلّمان دانش آموزان را تربیت کنید! فقط دغدغه ی دانش نداشته باشید! ای والدین و معلّمان خودتان با تربیت رفتار کنید! ای بانوان محترم دخترانتان را تربیت کنند! چرا آداب زندگی و خانه داری را یادشان نمیدهید؟! 👈ای پدران پسرانتان را تربیت کنید چرا آداب زندگی و مسئولیت پذیری را یادشان نمی دهید؟! میگویید چرا ازدواج نمیکنند؟! خیلی ها عرضه ازدواج ندارند! کوتوله هایی بزرگسال بارشان آورده اید! 👈باز هم تأکید میکنم بسیاری از این دهه هشتادیها ان شاء الله از فرهیختگان و عزیزان و نور چشم ما خواهند شد! بخشی را گفتم که متأسّفانه اثر سوء لطمه خوردن به فرهنگ تأدیب باعث شده بی تربیت بار بیایند! 👈منظور از ادب کردن هم لزوما کتک زدن و اینها نیست گرچه اینها هم در مراحلی هست! آن شرورها را اگر اینطوری تادیب نکنند تربیت دیگران دچار اختلال میشود و خودشان هم آسیب میبینند. فعلا بحثمان در ضرورت تادیب است نه کیفیت آن.

باسمه تبارک و تعالی (۲۱۹) «گم شدن فرزند» «آزاد کردن نیروهای عظیم متراکم موجود در نعمتها» 🔴در اتاق نشسته بودم. ناگهان مادر بچه ها به خانه آمد. با استرس و ترس عمیقی فریاد زد دخترمان نیست! گم شده! بدون اینکه بایستد و توضیحی بدهد از خانه رفت! من هم مانده بودم یک دفعه چه شده! انصافا مدیریت بحران هم خوب چیزی است! دیگران را سکته ندهید😊 👈چیزی شبیه تجربه ی سقوط آزاد در شهر بازی ها بود! در آن آرامش یک دفعه همه چیز طوفانی شد! یعنی چه گم شده؟! 👈گویا ته دلم خیلی نگران نبودم ولی در هر حال من هم بیرون رفتم. دیدم این فرزند دلبند به جای آنکه به کلاسشان برود رفته مغازه ی مجتمع دارد ویترین را نگاه میکند! 👈القصّة! مادرشان منقلب و پریشان مانده بود چه بگوید! میگفت گمان میکردم دیگر فرزندم را نمیبینم! آن لبخندها را! آن محبّتها را! آن عزیز دلم را! 👈برگشتیم خانه! گویا اصلا اتّفاقی نیافتاده بود! انگار این ما نبودیم که تا یک دقیقه قبل در طوفانی عجیب بودیم و حال که به ساحل رسیده بودیم همه چیز یادمان رفته بود! حالا برگردیم دوباره به همان زندگی قبلمان! 🔹به یاد قرآن افتادم! آن حقیقت عظیم! آن استوانه ی نور که چه بی صدا در خانه هایمان بنشسته در گوشه ای! از حضورش غافلیم. ای به فدای تو ای قرآن عزیز! ای همدم و مونس ابدی پاکان! ای شافع مشفّع! ای ظاهر انیق و باطن عمیق! 👈در این لحظه معنای دو آیه ی قرآن کریم گویا برایم مقداری حلّ شد! آنجا که از انسانها گله میکند! آیه ی ۸۳ سوره ی مبارکه اسرا: 📖«وَ إِذا أَنْعَمْنا عَلَى الْإِنْسانِ أَعْرَضَ وَ نَأى‏ بِجانِبِهِ وَ إِذا مَسَّهُ الشَّرُّ كانَ يَؤُساً»

👈و آیه ۵۱ سوره ی مبارکه فصّلت: 📖«وَ إِذا أَنْعَمْنا عَلَى الْإِنْسانِ أَعْرَضَ وَ نَأى‏ بِجانِبِهِ وَ إِذا مَسَّهُ الشَّرُّ فَذُو دُعاءٍ عَريضٍ». 👈ای انسانهای نمک نشناس! ای بی چشم و روها! ای فراموش کارها! 🔵حالا منظورم توضیح این فرازها نبود. چیز دیگری به ذهنم خطور کرد. در آن حال همه همّ و غمّ این بود که این فرزند پیدا شود! حتّی حاضر بودیم همه ی اموالمان را در این راه بدهیم! حاضر بودیم حتّی سلامتی خودمان را بدهیم! زندگیمان را بدهیم! چه دعاهایی میکردیم! گویا همه مشکلات عالم پیش این مشکل مسخره شده بود! رنگ باخته بود! ✋ای آقای محترم ناراحتی ات این است که سهامت در بورس افت قیمت پیدا کرده! حقّا که غافلی! این هم شد ناراحتی؟! ✋ای بانوی محترم ناراحتی ات این است که شوهرت بد اخلاق است و خانه نداری؟! حقّا که غافلی! این هم شد ناراحتی؟! ناراحتی ات این است که مشکلات خانوادگی دارید و همدیگر را درک نمیکنید؟! حقّا که غافلید! ✋ای آقای محترم ناراحتی ات این است که مقامت را از تو نگیرند؟! حقّا که غافلی! ناراحتی ات این است که ماشینت را دزدیدند؟! این است که در امتحان تجدید شدی؟! ✋این است که آنقدر که میتوانستی پیشرفت نکردی؟! این است که ... . همه ی شما ناراحتی هایتان مسخره است! رهایش کنید و خوشحال زندگی کنید! ناراحتی شما پیش ناراحتی ما که فرزندمان را دیگر نمیبینیم هیچ است! 👈دلتان خوش است! اصلا اینها که ناراحتی نیست! اصلا اهمیتی ندارد. نه مال، نه مقام، نه سلامتی و... مهم نیست. فقط فرزندمان را دوباره ببینیم! آن لبخندش را! آن شیرینی اش را! ✔ای دل غافل! ببین حضور این فرزند دلبند در کنارمان در خود چقدر معدن شادی و خوشحالی بود و از آن غافل بودیم! با وجود او دیگر مشکلات برایمان چه اهمیتی داشت؟! عجب نیروی عظیم مثبتی در او نهفته بود که آن را آزاد نمیکردیم! همیشه بود! این صحنه به ما فهماند که چنین ظرفیتی دارد! میتوانی وقتی او را کنار خودت داری دیگر هیچ چیزی تو را ناراحت نکند! 💡به ذهنم خطور کرد حقیقت شکر نعمت همین است. شکر گذاری نعمتها یعنی دیدن آنها و آزاد کردن نیروهای عظیم متراکم موجود در آنها. 👈همه ی ما آنقدر از این نعمتها داریم که با وجود آنها جای هیچ ناراحتی دنیایی مهمی برایمان نماند. نعمت سلامت، امنیت، فامیل، خانواده، فرزند، ثروت، موقعیت و... و در رأس آنها نعمت ایمان و هدایت! 👈چرا از اینها غفلت میکنیم؟! چرا از داشتن اینها انرژی مثبت نمیگیریم! چرا تازه وقتی یک دفعه از ما گرفته شدند میفهمیم چه ظرفیّتی داشته و از آن غافل بودیم! حقّا که ما به کفران نعمت خو کرده ایم! 👈ای به فدای آن سیّد ساجدان که خدا را به خاطر این نعمت که امروز هم خورشید طلوع کرد شکر میکند! از این هم نیرو میگیرد! 🔹با یکی از دوستان بر سر مشکلات خانوادگی که داشت صحبت میکردیم. به ذهنم خطور کرد اگر این زوج محترم فقط و فقط انرژی مثبت موجود در اینکه امروز هم خورشید طلوع کرد را با شکر گذاری و توجّه عمیق آزاد میکردند الآن مشکلی نداشتند! ناراحتی شان میرفت! 👈حالا این پیش کش ماها! ولی مگر شما دو تا نمیبینید این فرزند دلبندتان سالم و شاداب و خندان دارد بین شما دو تا بازی میکند! 👈این اقیانوسی از لذّت و خوشی را در خود نهفته که میتوانید با توجّه عمیق و شکر گذاری آن را در زندگیتان جاری کنید! 👈یک شکر عمیق وجودی بگویید و اصلا با آن سیر توحیدی کنید! به عالم بالا متّصل شوید. وقتی کفران نعمت میکنید و نعمت را نمیبیند مجازات میشوید! هل نجازی الّا الکفور! اصلا فقط این کفورها را خدا نمیتواند تحمّل کند! 👈مجازاتش چیست؟! اینکه در همان ظلمت خدا ندیدنتان بمانید! در آن خوف و حزنهایتان بمانید! خودتان نمیخواهید بیرون بیایید! 👈همین الآن چقدر هستند که پشت درب بیمارستان و اورژانس نگران جان عزیزانشان هستند! وقتی آدم آنها را به یاد بیاورد مشکلش از یادش میرود.

⚪رفقا ما باید شکر گذاری را یاد بگیریم. باید بدانیم این همه نعمت ضروری و طبیعی نیست. میشد که نباشد. همین نعمت وجود داشتن! همین نعمت سلامتی! همین نعمت عقل داشتن و دیوانه نبودن! همینکه الآن دندانم تیر نمیکشد! 👈آنقدر هست که اصلا حسابی ندارد: «و إن تعدّوا نعمة الله لا تحصوها»! اینها را باید بفهمیم! وقتی فهمیدیم توجّه به منعم پیدا میکنیم. وقتی توجّه کردیم خودش یک راه خوب توحیدی را برایمان باز میکند. 🔻باید یاد بگیریم که چطور به جای این تمرکزها و مراقبه های عجیب و غریب و یوگاها و... چطوری توجّه عمیق و تمرکز روی نعمتهای پیرامونمان را برای آزاد کردن انرژی مثبت متراکم در آنها یاد بگیریم🔺 👈اگر در این حال دست خدا را هم در آن ببینیم به حقیقت شکر نائل شده ایم. 🔹قرآن کریم در بین انبیاء الهی حضرت نوح علی نبیّنا و آله و علیه السلام را عبد شکور معرّفی کرده است. گویا این خصلت توحیدی نیک جلوه ای خاص در این بنده ی پاک خدا داشته است. 👈مرحوم کلینی در روایت ۳۸ «باب القول عند الاصباح و الامساء» از ابو حمزه ثمالی از امام باقر علیه السلام نقل میکند که از حضرت پرسید این عبد شکور بودن حضرت نوح به چه چیزی بوده است؟! 👈حضرت میفرماید این پیامبر بزرگ یک ذکری داشته که خیلی در گفتنش جدّیت و التزام شدید داشت! صبحها سه بار و عصرها هم سه بار این ذکر را با تمام وجودش میگفت که: «أَصْبَحْتُ [أمسیت] أُشْهِدُكَ مَا أَصْبَحَتْ [أمسیت] بِي مِنْ نِعْمَةٍ أَوْ عَافِيَةٍ فِي دِينٍ أَوْ دُنْيَا فَإِنَّهَا مِنْكَ وَحْدَكَ لَا شَرِيكَ لَكَ فَلَكَ الْحَمْدُ عَلَى ذَلِكَ وَ لَكَ الشُّكْرُ كَثِيراً»

باسمه تبارک و تعالی (۲۲۰) «ترشی آلبالو» «تنها آن حال و کمالی در نهایت مفید است که خراج سلطنت فقر باشد!» 🍒درب یخچال را باز کردم! جایتان خالی! دیدم آن آلبالوهای باغ یکی از بستگان که ترشی کرده بودیم آن گوشه است! خیلی تشنه ام بود! گفتم چند تایی از اینها بخورم! 🍒چندتایی خوردم که دیدم سرکه در گلویم شکست! نفسم قطع شد! طوری بود که حتّی خر خر هم نمیتوانستم بکنم! کسی هم متوجّه نمیشد!😵 👈انگار انسان در یک لحظه از همه چیز بریده شده و با خودش تنها میشود! چند لحظه ای گذشت و نفسم برگشت! ✋با خود گفتم ای انسان ضعیف! ما غرّک بربّک الکریم! چه شد آن همه همه هیاهو و قیل و قال و کرّ و فرّ؟! با یک قطره سرکه نزدیک بود از بین بروی! ✋این ضعفت را ببین! اینقدر أنا أنا نگو! وقتی چنین ضعیفی دیگر علوّی در کار نیست که مبتنی بر آن استعلائی داشته باشد! با این توهّم استعلاء مبارزه کن و حقیقت خود را بهتر ببین! 💡به ذهنم خطور کرد مطلبی در همین زمینه بنویسم. خیلی کلیدی است. آدمی تا به این ضعف و نیازش پی نبرده و به شکل آگاهانه آن را نپذیرد به شکل واقعی آماده ی خدا شناسی و خدا پرستی نمیشود! ✅مگر خدا کیست؟ همانکه به شکل وجودی رافع این نیازهاست. وقتی ما واقعا نیازی در خود قائل نباشیم به همان مقدار خدایمان را هم نشناخته ایم! 👈ما در عالم واقع فقر محضیم و خداوند متعال غنیّ مطلق! آنچه مشکل ایجاد کرده آن است که در عالم ادراکمان برعکس شده است! 👈ما غنیّ مطلقیم و خدایی در ذهنمان ساخته ایم که اگر دقّت کنیم خدایی است که عین فقر و نیاز بوده و ساخته ی خود ماست! همه ی مشکل در همین است.

👈در واقع چه بدانیم یا ندانیم توحید حاکم است ولی در ظاهر و در ظرف ادراک اولیه ما شرک حاکم است. ✔از همینجا به یک قاعده ی طلایی در سعادت انسان دسترسی پیدا میکنیم. آدمی هر چقدر به ضعف و نیاز و فقر وجودی خود آگاهی پیدا کند آمادگی آن را پیدا میکند که توجّه وجودی به غنیّ مطلق و خداوند متعال پیدا کند! هر چه این درک فقر بیشتر شود درک وابستگی به خداوند متعال و نیاز به او بیشتر میشود. ✔هر چه از علوّش کاسته شده و نفسش شکسته و شکسته تر میشود خداوند متعال بیشتر در وجود او جلوه گر میشود. این امر تا آنجا ادامه می یابد که انسان از خود فانی شده و به حق باقی شود. همان حقیقت اضافه اشراقیه را شهود کند. همان حقیقتی که همواره بوده ولی از آن غافل بوده ایم. سیر حقیقی سعادت انسان در پیمودن و سلوک چنین راهی است ✅راهی که همه ی بهجتها و لذّتها و کمالات در دل آن نهفته است. آری همه ی سعادتها و کمالات حقیقی از درک فقر و تعلّق وجودی به خداوند متعال نشئت میگیرد. ✅لذا آن قدرتها، لذّتها و علوّهایی اصالت دارد که از توجّه انسان به فقرش به خداوند متعال نشئت بگیرد! اگر چنین نباشد خطری بس عظیم است! ✅آن دارایی اصالت دارد که خراج سلطان فقر است! به تعبیر حافظ شیرازی: اگرت سلطنت فقر ببخشند ای دل کمترین مُلک تو از ماه بود تا ماهی 👈از همینجاست که در سرای آخرت که سرای حقیقت است تنها آنانی به سعادت خود میرسند که منطقشان فقر و تقوا بوده است: 📖«تِلْكَ الدَّارُ الْآخِرَةُ نَجْعَلُها لِلَّذينَ لا يُريدُونَ عُلُوًّا فِي الْأَرْضِ وَ لا فَساداً وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقينَ» 🔹رفقا قلّه ی بحث همینجاست. کلامی از یکی از اولیاء الهی شنیدم که باید آن را با آب طلا نوشت: 🔻«انسان باید اول بیچارگی خودش را درک کند، اگر انسان فقر خودش را درک نکرد، هر چه به او بدهند به ضررش است، انسان اگر اول فقر را درک کرد، همه چی به او می‌دهند»🔺 👈این همان است که امام سجاد علیه السلام در دعای مکارم الاخلاق در موردش میفرماید: 📖«اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ لَا تَرْفَعْنِي فِي النَّاسِ دَرَجَةً إِلَّا حَطَطْتَنِي‏ عِنْدَ نَفْسِي‏ مِثْلَهَا، وَ لَا تُحْدِثْ لِي عِزّاً ظَاهِراً إِلَّا أَحْدَثْتَ لِي ذِلَّةً بَاطِنَةً عِنْدَ نَفْسِي بِقَدَرِهَا» ⚪آدمی از آنجا که در ابتدا با نیازهای طبیعی عمیقی پای به دنیا میگذارد توجّه ویژه ای به من طبیعی و مُلکی خود دارد. گویا خودش را جزئی از این عالم طبیعت دیده و بر اساس حبّ نفس فطری و تفسیر این نفس به نفس طبیعی مدام به دنبال سعادتی از جنس سعادتی است که برای من طبیعی خود توهّم میکند. 👈از ویژگی های من طبیعی آن است که هر چه امکانات بیشتری را به استخدام بگیرد بیشتر میتواند به تمایلات خود دسترسی پیدا کند. 👈وقتی قوی و قوی تر میشود که مدام احساس کند علوّ پیدا کند! قوّت نفس پیدا میکند! توانمندیهای جسمی و روحی و امکاناتی پیدا میکند! اصلا دارایی را در همینها میبیند و میداند! ✋مشکل کار همین است که دیر متوجّه میشود که اینها همه دارایی های موهوم سلطنت نفس است. همه اش از جنس همان است که با یک قطره سرکه ترشی آلبالو از بین میرود! هیچ اصالتی ندارد. باقی نیست. 👈نه تنها در نهایت به نفع انسان نیست بلکه به ضرر اوست! چرا؟ چون طبیعت را بر فطرت غلبه میدهد! مانع توجّه به فقر وجودی انسان میشود! توهّم علو و استعلاء می آورد! 👈آری قبل از آنکه انسان فقر خود را بیابد و یا در مسیر مبارزه با انانیت و درک فقر وجودی به خداوند متعال قرار بگیرد اگر کمالات ظاهری روحی، مکاشفات، ثروت، مقام و هر چیز دیگری به او بدهند میتواند بسیار خطرناک باشد! به ضررش است. راهش را دورتر میکند! بیماریش را تشدید میکند. ✅آن حال خوب و آن کمالی واقعا ریشه دار و اصیل است که از درک فقر نشأت گرفته باشد! 👈سر تاکید عجیب بر مهلک بودن صفاتی مانند غرور و تکبر در روایات و اهمیت تواضع و خشوع و مانند آن همین است. 🔹از همینجاست که علمای اخلاق نحله ی معرفت نفس حالات خوبی که در ظرف مراقبه نفس حادث نشود را چندان مفید به حال شخص نمیدانستند!

باسمه تبارک و تعالی (۲۲۱) «بزرگترین کشف تاریخ علم» «حقیقت وجود» 🔵کتاب تاریخ علم اثر معروف ویلیام دامپی یر را نگاه میکردم. از عصر یخ بندان و دوره های پارینه سنگی، نوسنگی، عصر مفرغ و آهن و سپس رودنشینی و صحرا نشینی بشر شروع کرده و به جهان باستان و پیدایش تمدّنهای انسانی مانند بابل، مصر، هند و یونان رسیده است. 👈در ادامه بحث را به فلسفه یونانی و پزشکی یونانی و هندسه و مکانیک و دیگر علوم یونانی میکشاند. در سده های میانی به قرون وسطی تا به قول خودش عصر انحطاط فلسفه مدرسی بحث را ادامه داده و سپس وارد عصر نوزایی میشود. 👈از داوینچی، کپلر، گالیله، دکارت و از همه مهمتر نیوتن میگوید. از لاک تا کانت گفته و وارد اکتشافات بزرگ بشری مانند نظریه اتم و نظریه ی موجی نور و ترمودینامیک و نظریات شیمی میشود. از تحوّلات مختلف در علم سخن گفته و بحث را تا نظریه کوانتوم و اخترشناسی نوین میکشاند! مطالعه ی آن بد نیست. ✋در این کتاب بیش از ۷۰۰ صفحه ای حدود ۹ صفحه از تاریخ علم در اسلام بحث کرده است! دیدم خیلی جفاکاری است. 🔹حالا کاری به آن ندارم که اینها قائل به علم دینی نبوده و طبیعتا علوم مبتنی بر عقول قدسی را در تاریخ علم حساب نمیکنند. آن را چیزی از سنخ حرفهای رمّالها و جادوگران و کهنه میدانند! چه میشود گفت؟! با مدعی مگویید اسرار عشق و مستی تا بی‌خبر بمیرد در درد خودپرستی عاشق شو ار نه روزی کار جهان سر آید ناخوانده نقش مقصود از کارگاه هستی در گوشه سلامت مستور چون توان بود تا نرگس تو با ما گوید رموز مستی

🔴ولی در همین علوم بشری هم حق را ادا نکرده است. مهمترین و عمیقترین کشف علمی همه ی تاریخ بشر را اصلا نفهمیده است. کشفی که بسی بالاتر از نظریه کوانتوم و نسبیت و قوانین نیوتن و کشف علم منطق توسّط ارسطو و کشف قاره آمریکا و گردش زمین دور خورشید و مانند آن است. ✅آن هم کشف حقیقت وجود که هنوز هم با وجود عظمتش غریب مانده است. هر کسی گویا توفیق آن را ندارد که بفهمد فلسفه اسلامی چه گوهر تابناکی را به علوم بشری هدیه کرده است. ✅همان امری که به شکل ضمنی در قاعده ی «کلّ ممکن زوج ترکیبی من ماهیة و وجود» توسّط فارابی و ابن سینا به دنیای علم هدیه شد. ✅کشف این حقیقت شگرف که در خارج از ذهن ما چیزی از سنخ حقیقت وجود تحقق دارد که اصلا هیچ گاه به ذهن ما نیامده و نخواهد آمد! عین تحقّق و خارجیت است. ✅تأمّل در این قسمت کلید فهم عظیمترین کشف بشری تمام دوران است. کشف حقیقت وجود! ⚪اوّلین ثمره ی بزرگی که فلسفه ی اسلامی از این ابر کشف همه ی تاریخ چید برهان امکان و وجوب برای اثبات واجب الوجود بوده که نفس مسیحایی توحیدی در فلسفه و تاریخ علم دمید! 👈تا پیش از آن هیچ گاه به این سادگی در فلسفه خداوند متعال قابل اثبات یقینی نبود. معانی مانند جوهر و محرّک و واحد و... که از یونانیان به ارث رسیده بود توان نهایی چنین اثباتی را نداشتند. شرحش بماند! 👈البته قبل از فارابی آنچه در این زمینه توسط پارمندیس کشف شده بود همان معنای وجود در برابر دیگر معانی فلسفی و ماهوی بود. ولی وجود هم مانند دیگر معانی تنها یک معنای فلسفی بود که دلالتی بر عین تحقّق بودن نداشته و به همین سبب میتوان ضمن تصوّر آن در تحقّق خارجی اش تشکیک نمود. 👈به عبارت دیگر در فلسفه یونان مفهوم وجود کشف شده بود ولی صرفا به عنوان مفهوم و هنوز حقیقت وجود در خارج که چیزی ورای معنا و ماهیت است کشف نشده بود. 👈یعنی هنوز مصداق منحاز داشتنش کشف نشده بود. از همینجاست که در فلسفه ارسطو موجود بودن چیزی در خارج معنایش چیزی بیش از تحقق جوهر نبود. 👈در این دوره فلاسفه در شناخت اصیل ترین هویّت عالم واقع آن را در عالم معانی جستوجو میکردند. در ذهنشان به دنبال اصیلترین واقعیّت هستی میگشتند! 👈در همین تلاش هستی شناسانه زمانی به معنای عناصر چنگ زده و زمانی دیگر به معنای مُثُل افلاطونی و بار دیگر به معنای جوهر ارسطویی و زمانی به معنای واحد فلوطینی! 👈ولی کشف حقیقت وجود در فلسفه اسلامی همه چیز را میتوانست تغییر دهد! بر اساس این کشف تاریخی رمز هستی را نباید در عالم ذهن و دنیای معانی جست! 👈همه ی رازهای هستی در آن هویّتی است که عین تحقّق و موجودیّت بوده و هرگز به هیچ ذهنی نیامده و نخواهد آمد! از همین رو اساسا از سنخ معنا نیست تا در ذهن به دنبال آن بود. 🔹فارابی این حقیقت را حقیقت وجود نامید و آنچه سابقا فلاسفه به عنوان معنای وجود کشف کرده بودند را صرفا حکایتی ذهنی از آن دانست. حقیقت وجود همان چیزی است که اصلا مفهومی نداشته و محال است به ذهن بیاید. مفهوم وجود تنها حکایتی بعید از آن را دارد. ⚪فارابی با طرح مفاهیم وجوب و امکان و سپس قرار دادن وجود در برابر ماهیّت و کشف مصداق داشتن مفهوم وجود گامهای اساسی را در شناخت هستی برداشت. طرح ممکن الوجود و واجب الوجود طرحی نو برای اثبات خداوند متعال بر اساس مفهوم وجود و مفهوم وجوب و امکان بود. 👈سابقا در فلسفه یونان با برجسته نمودن مفهوم جوهر به نوعی خود بنیاد بودن مفهوم جوهر تن داده بودند که با آن توان اثبات خدا را نداشتند. خدا را تنها با مفهوم حرکت و محرّک اوّل میخواستند به نوعی بعید اثبات کنند. 👈ولی در مفهوم جوهر چون ذات اشیاء را تشکیل میداد نوعی وجوب برای جوهر بودن اشیاء نسبت به خودشان مطرح بود که با آن نمیتوانستند با بطلان تسلسل به واجب الجوهریة دست بیابند. 👈برخلاف مفهوم وجود که با توجه به اثبات اینکه حقیقت وجود عین خارجیّت است ضمن قول به عارض بودنش نسبت به ماهیت میشد از واجب الوجود و ممکن الوجود بحث نمود.

🔴فارابی در کتاب فصوص الحکم صراحتا اشیاء خارجی را دو عنصری دانست! ماهیت و وجود: 📖«الامور الّتی قبلنا لکلّ منها ماهیة و هویة و لیست ماهیته هویته ...» 👈یعنی وجود حقیقتی اصیل در خارج و غیر از ماهیّت است. فارابی نکته را در این جا دنبال کرد که الماهیة من حیث هی لیست الّا هی لا موجودة و لا معدومة! نه تنها ماهیّت بلکه همه معانی همینطور هستند. 👈سپس نتیجه گرفت اگر ماهیّت یا معنایی در خارج محقّق شود حتما باید از ناحیه حقیقتی دیگر باشد که عین تحقّق باشد. چنین حقیقتی دیگر نمیتواند از سنخ ماهیت و معنا باشد. 👈در واقع فارابی با قانون علّیت به ضمیمه قاعده الماهیة من حیث هی لیست الّا هی و در ادامه درک وجدانی تحقّق اشیاء در خارج به کشف حقیقت وجود نائل شد که علّت تحقّق ماهیات و معانی در خارج است. 👈همچنین مسأله تقدّم بالوجود علّت بر معلول و موضوع بودن وجود برای فلسفه از دیگر رگه های کشف حقیقت وجود بود که در دوّمی بهمنیار در التحصیل صراحتا پرده از کشف حقیقت وجود برداشت. 🔹راهی که فارابی و ابن سینا پیمود آن بود که اشیاء خارجی از آنجا که از سنخ معانی و ماهیات هستند نمیتوانند به خودی خود موجود باشند. از همینجا پی برد اشیاء خارجی به حکم معنا و ماهیّت بودن حتما ممکن الوجود هستند زیرا الماهیة من حیث هی لیست الّا هی! 👈از همینجا به واسطه قانون علّیت حتما باید حقیقتی که از سنخ معنا و ماهیّت نیست معانی و ماهیات را موجود کرده باشد و آن هم حقیقتی که تحقّق برایش وجوب داشته باشد که همان حقیقت واجب الوجود است. 🔸برای این امر هم از این راه وارد میشوند که این وجود را نمیتوان از لوازم ذات ماهیّت دانست زیرا لازم می آید که ماهیّت قبل از آن موجود باشد و همچنین نمیتوان از عرض مفارق دانست زیرا لازم می آید معنا و ماهیّت دچار انقلاب شده و بتواند خود به خود موجود شود لذا باید حتما این وجود را عرض لازمی برای ماهیت دانست که از ناحیه جعل غیر که آن غیر نیز معنا و ماهیت نیست افاضه شده باشد. 🔹وقتی مصداق داشتن واجب الوجود بر اساس قانون علّیت اثبات شد به تبع آن مصداق داشتن حقیقت وجود که از سنخ معنا نیست نیز اثبات شده و در ادامه در تبیین تحقّق ممکن الوجودها راه برای نظریه عروض حقیقت وجود بر معانی و ماهیات و نظریه کلّ ممکن زوج ترکیبی باز شد. 👈از اینجا به نوعی اصالت وجود در واجب الوجود و اصالت الوجود و اصالت الماهیة در ممکنات رسیدند که ابن سینا در الهیات شفا اینطور به آن تصریح میکند که: «هو حاصل الهویة منهما جمیعا فی الوجود». 👈بوعلی در مباحثات تصریح میکند که در ممکنات هم وجود و هم ماهیت اصالت دارند و وجود را عرض لازم ماهیت میداند و میگوید: 📖«اعنی بقولی: الوجود الوجود فی الاعیان لیس الوجود الّذی یعمّ حالین عینا و معقولا فذلک الوجود لازم دائما للماهیة ایضا و لیس کونها شیئا و ماهیة هی کونها ذلک الوجود و یعلم ذلک لاختلاف المفهومین و أنّ احدیهما موضوع للآخر». 👈در هر حال کشف حقیقت وجود توسّط فارابی زمینه را برای منحاز دانستن وجود از جوهر و ماهیّت مهیّا نموده و با ضمیمه کردن مفهوم وجوب و امکان به راحتی فلسفه الهی اسلامی تأسیس شد. 👈فارابی در واجب کاملا قائل به اصالت وجود شده و در ممکنات نیز با طرح نظریه عروض حقیقت وجود بر ماهیّت و قاعده کلّ ممکن زوج ترکیبی طرح اصالت وجود و ماهیّت در ممکنات را ریخت. 🔵دوّمین ثمره ی بزرگی که از این کشف تاریخی چیده شد کشف اصالت وجود بود! کشف اصالت وجود توسّط ملاصدرا خود از ثمرات کشف حقیقت وجود بود که توسّط فارابی به ما رسیده است. این صدرا بود که اوج اهمیت این کشف را درک کرده و با مطرح کردن اصالت وجود فلسفه ای نوین را پایه ریزی نمود. 👈تا قبل از صدرا نورانیّت این کشف بزرگ به واسطه اندیشه اصالت معنا که در فلسفه مشّاء ریشه دوانده بود روشن نمیشد. 👈این صدرا بود که بعد از برجسته کردن اندیشه حقیقت وجود با ضمیمه کردن اصالت وجود مانع را برای پی ریزی فلسفه وجودی از میان برداشت. 👈بعد از ضمیمه شدن اصالت وجود به حقیقت وجود دیگر ثمرات این کشف بزرگ را میتوان پی در پی یافته و چید! 👈ثمراتی بس شگرف که بسیاری را ملاصدرا چیده و بسیاری دیگر هنوز بر این شجره ی طیّبه باقی مانده است.

باسمه تبارک و تعالی (۲۲۲) «عشق درمانی!» «حب الحسین» 🔵زهر الربیع سید نعمت الله جزائری را میخواندم. رسیدم به: «التداوی بالعشق»؛ عشق درمانی! جریانی نقل میکند که خیلی قابل توجه است. 👈بهرام، پادشاه معروف ساسانی فرزندی داشت که معدن همه نقصها بود! هم طبعش پست بود و هم اخلاقش و هم بخیل بود و هم ضعیف! ولی تنها فرزندش همین بود! 👈بهرام اندیشه کرد که چطور این فرزند را درمان کند تا بتواند جانشین او در پادشاهی ایران شود! آنهایی که با اخلاق و صعوبت تغییر آن آشنا هستند میدانند چه موضوع مهمی است. 👈فکر کرد و فکر کرد تا اینکه راه حلّی به ذهنش آمد! تصمیم گرفت عدّه ای زن زیبا رو را برگزیده و به آنها دستور بدهد که سعی در دلربایی از او کنند! 👈قصدش آن بود که از بین اینها عاشق یکی شود! این جوان هم از آن همه دلربایی های رنگارنگ موزیانه عاشق یکی از آنها شد! 👈آن زن هم به سفارش بهرام ابتدا آنقدر دلربایی کرد که این جوان را از هوش ببرد! عقلش را زائل کند! 👈همینکه احساس کرد که کاملا موفّق شده و در آتش عشق او قرار گرفته یک دفعه از او دوری کرده و به ناز و کرشمه و پرده نشینی پرداخت! 👈این جوان از همه جا بی خبر هم مدام به دنبال وصال و سوز و گداز آن بود! مدّتی به همین منوال گذشت تا اینکه روزی این زن به این جوان گفت تا این اخلاقها را داری نمیتوانی به نزد من بیایی! 👈همین را که گفت این جوان با یک اراده ی شاهانه مشغول قلع و قمع این اخلاقهای پست شده و در مدّتی کوتاه مسیری را طی کرد که برای او عادتا طی آن در زمانهای طولانی ممکن نبود!

👈بر همه ی همگنانش سبقت گرفته و بعد از پدرش به پادشاهی نشست! 🔹کتاب را بستم و تلفن همراه را برداشتم. دیدم در یکی از گروه ها یکی از برادران خوش ذوقمان که اهل شعر و ادب است بیتی گذاشته که: عشق چیزی نیست جز حب الحسین هر که کرد تفسیر دیگر باطل است 💡به فال نیک گرفتم و به ذهنم خطور کرد به همین مناسبت مطلبی بذل کنم. 🔴رفقا یکی از داروهای قوی و مؤثّر و عمومی برای اصلاح شخص و جامعه معجونی به نام حبّ الحسین است! اگر واقعا این دارو را از جایی گیر بیاورید معجزه میکند! اگر انسان خوب تحت درمان این معجون قرار گیرد به مرور و یا حتّی گاهی آنی ریشه ی رذایلش را میخشکاند! 👈این درمان از محبّت شروع میشود و به محبّت سوزان و سپس عشق اگر ختم شود که دیگر کار را تمام میکند! 👈آنجا که انسان محو در معشوق و اراده ی او شده و ظرفی از میل به تشبّه و اتّحاد را مهیّا میکند که انسان در آن بتواند به سادگی موفّق به اراده ی خوبی ها و کمالات شود. ⚪شاید یکی از معانی «قتیلُ العَبَرات» و «أَنَا قَتِيلُ الْعَبْرَةِ لَا يَذْكُرُنِي مُؤْمِنٌ إِلَّا اسْتَعْبَر» و «بَذَلَ مُهْجَتَهُ فِيكَ لِيَسْتَنْقِذَ عِبَادَكَ‏ مِنَ الْجَهَالَةِ وَ حَيْرَةِ الضَّلَالَة» همین باشد. ✅یعنی خدا من را داروی جان انسانها قرار داد! یک سوزی و یک جاذبه ای در من قرار داد که از طریق من راه صعود به قلّه ی رفیع کرامت را هموار کرد. ✅امام حسین کسی است که نرخ مملکت حسن را شکست! دسترسی به آن را برای همگان میسور کرد! آن دیار پاکی که جز پاکان را به آن راهی نبود در دسترس همگان قرار داد. ✅آنقدر آن معانی زلال و پاک و والای معنوی را در مظاهر مشهود و پر جاذبه ی احساسی جلوه داد که همه زینت و زیبایی وادی پاکی را به نظاره نشستند! ✅رفقا احدی نه قبل و نه بعد ابا عبد الله الحسین اینگونه از دلها دلربایی نکرده بود! انگار مبعوث شده تا دلها را شیفته و عاشق خود کند و با خود چون همای سعادت به دیار پاکی ببرد! ✅اگر نبود راه سخت بود! خیلی سخت بود! قیمت سعادت را پایین آورده! ره صد ساله را گاهی یک شبه کرده! 👈آری تا قبل از ابا عبد الله حق و حقیقت هیچگاه اینگونه جلوه گری نکرده بود! ⚪مشکل همیشگی نبرد حق و باطل در آن بود که زینت حق باطنی و نامحسوس بود و زینت باطل ظاهری و محسوس بود! همین بود که اصل فتنه بود! همان چیزی که حضرت موسی علی نبیّنا و آله و علیه السلام از آن گله نمود که: 📖«وَ قالَ مُوسى‏ رَبَّنا إِنَّكَ آتَيْتَ فِرْعَوْنَ وَ مَلَأَهُ زينَةً وَ أَمْوالاً فِي الْحَياةِ الدُّنْيا رَبَّنا لِيُضِلُّوا عَنْ سَبيلِك‏» 👈شاید یعنی خدایا هر چه زینت و دلربایی ظاهری هست را به فرعون و فرعونیان داده ای و مرا تنها به نبرد آن فرستاده ای! 👈آخر مردم که آن زینت و زیبایی و طهارت باطنی موساها را نمی بینند! اگر میدیدند که دیگر دار ابتلاء نبود! تنها سلاح انبیاء تکیه به نیروی فطرت و پاکیهاست. با فطرت به جنگ طبیعت رفته اند 👈ولی این ابا عبد الله الحسین بود که کار را آسان کرد! پاکی را مجسم و محسوس و دلربا جلوه داد! آتشی به دلها انداخت و رفت! 👈همان آتشی که ریشه ی رذائل و زشتی ها را میخشکاند! میل به تشبّه می آورد! همان آتشی که به برکت آن و محرّم و صفر آن است که اسلام زنده مانده است. 🔵آری معجون «حبّ الحسین» همه ی ارکان عشق درمانی را به نحو واقعی و اعلی دارد! رابرت استرنبرگ دانشمند معروف معاصر در نظریه ی عشق خود سه مؤلّفه اساسی را برای عشق برشمرده است: صمیمیت، وفاداری، شهوت. ✋البته گویا مراد از شهوت امری عامّ است و بسته به خصوصیت موضوع تفاوت دارد. گویا روح معنایش همان میل به اتّحاد و یکی شدن است. ✔اگر در رابطه ای تنها صمیمیت وجود داشته و در آن وفاداری و شهوت نباشد آن را رابطه ی دوستی میدانند. اگر علاوه بر صمیمیت، وفاداری هم باشد آن را رابطه ی رفاقت و خلّت میدانند! اگر علاوه بر این دو میل به اتّحاد هم باشد عشق است. ✔اگر چنین است ابا عبد الله الحسین میتواند هم بهترین دوست برای انسان باشد. یعنی انسان با وجود او خوشحالی و درک متقابل و حمایت عاطفی و مانند آن را تجربه کند. و هم میتواند بهترین رفیق برای انسان باشد. همان کسی که انسان از ناحیه ی او در امنیت کامل بوده و میتواند رویش همیشه حساب باز کند! ✔همانکه همیشه با او یک روست و رهایش نمیکند! یک تعهّد واقعی و همیشگی! و هم میتواند معشوق انسان واقع شود. همان وجود نوری که انسان را در شور و هیجان اتّحاد با خود بسوزاند. فطرت انسان را بیدار کند. ⚪رفقا در منازل روضه بگیرید! پدر و مادرها فرزندانتان را از همان کودکی با حبّ الحسین بار بیاورید. آنها را هیئتی کنید. اهل سینه زنی های پاک و پر شور کنید. اگر همه ی رذائل هم زمینه هایش مهیّا باشد این معجون میتواند همه را درمان کند. در آن لحظات حسّاس و گردنه ها به دادشان میرسد. یک میل و جاذبه ی وجودی نوری قوی به عوالم نور!

باسمه تبارک و تعالی (۲۲۳) «حقیقت وجود» (۲) «بازخوانی اجمالی تاریخ فلسفه اسلامی بر اساس چالش حقیقت وجود» 🔻نقطه ی عطف واقعی در تاریخ علم بشر و همچنین فلسفه اسلامی کشف حقیقت وجود توسّط فارابی در قاعده ی کلّ ممکن زوج ترکیبی و سپس کشف اصالت وجود و اعتباریت معنا و ماهیت توسّط ملاصدرا است🔺 ⚪اکتشافات شگفت انگیزی که در فلسفه اسلامی رخ داده و هر کسی توفیق درک عمق آن را نداشته است. باید به این کشف بزرگ بشری بالید و سعی در فهم و چیدن ثمرات آن نمود. 👈کشف حقیقتی شگرف که همه هستی را فراگرفته ولی هرگز در هیچ ذهنی نیامده و نخواهد آمد! حقیقتی که انسان تنها با نوعی مواجهه حضوری میتواند به درک آن نائل شود. همان حقیقتی که حقیقة الحقائق است. ✋رفقا همیشه خودمان برای خودمان و دیگران برای ما از معانی و ماهیات حرف زده اند! از خود وجود که اصل الاصول است چیزی نمیدانیم! 🔹به زعم حقیر کشف حقیقت وجود به راستی بزرگترین کشف تاریخ علم بشر است. برخی از اساتید فلسفه نیز همین نظر را دارند. بزرگترین انقلاب علمی بشر با درک عمیق این کشف میسور میشود. 👈هنوز متأسّفانه امتدادهای این کشف بزرگ چندان روشن نشده است. تنها برخی از ثمرات برجسته آن مانند اثبات واجب الوجود در فلسفه ی فارابی و ابن سینا به بار نشسته. 👈البته مرحوم ملاصدرا به خوبی این حقیقت و لوازم آن را یافته و ثمرات بسیاری را از این کشف بزرگ چیده است.

✅اوّلین ثمره این کشف نورانی الهی شدن فلسفه بود. ✋اما همواره مانع اصلی از ازدهار این کشف بزرگ اصالت معنایی بودن ذهن بشر بوده است. کشف حقیقت وجود به خودی خود به اصالت معنایی بودن فلسفه پایان نداده بود. 👈بلکه مفروغ عنه گرفتن اصالت معنا و ماهیّت باعث آن شد که اشکالات جدّی بر حقیقت وجود مخصوصا در حوزه ی زیادت وجود بر ماهیت وارد شود. 👈فارابی و ابن سینا سعی در توجیه این اشکالات و دفاع از حقیقت وجود در واجب و ممکن نموده و شیخ اشراق سعی در برجسته کردن این اشکالات و نفی حقیقت وجود در واجب و ممکن کرد. 👈فلاسفه بعد از شیخ اشراق سعی در دفاع از حقیقت وجود در واجب و نفی آن در ممکن نموده و در نهایت ملاصدرا سعی در دفاع از حقیقت وجود با برداشت اصل فتنه که همان اصالت معنا و ماهیت بود داشته و با طرح نظریه اصالت وجود مانع را بالکلّ از میان برداشت. 🔴به عبارت دیگر در قبال این مانع چهار رویکرد در فلسفه اسلامی اتّخاذ شد که : ✔۱-یکی به حکمت مشّائی اسلامی امثال فارابی و ابن سینا انجامید که سعی در توجیه این اشکال و تأسیس فلسفه الهی وجودی نمودند ✔۲-و دیگر به حکمت اشراقی و نوری شیخ اشراق انجامید که به انکار حقیقت وجود پرداخته و حتّی معنای وجود را نیز مانند معانی منطقی دانست. ✔۳-و دیگر به ذوق تألّه دوانی رسید که حقیقت وجود را در واجب مانند فارابی پذیرفته و آن را در ممکنات مانند شیخ اشراق نفی نمود. ✔۴-و دیگر به حکمت متعالیه رسید که در آن ضمن طرح اصالت وجود اساس اشکال که ناشی از اصالت معنا بود مرتفع گردید. 🔵رویکرد شیخ اشراق این بود که با اصل قرار دادن اندیشه اصالت معنا سعی در انکار حقیقت وجود نموده و وجود را در سطح همان معانی ذهنی عصر یونانی تقلیل داد. بعد از این کار وقتی خود را برای اثبات خداوند متعال و فلسفه الهی در خطر دید سعی نمود با تکیه بر علم حضوری و شهود درّاک فعّال بودن نفس انسانی که همان حالت نوری انسان است با ابطال تسلسل به اثبات نور الانوار نائل شود. ✅خداوند از نظر شیخ اشراق واجب الوجود نیست بلکه نور الانوار است. از دید او وجودی که اصلا در خارج نمیتواند تحقّق داشته باشد چطور میتواند مبیّن اصیلترین واقعیّت هستی باشد؟! ✅نقطه عزیمت شیخ اشراق در تأسیس حکمت نوری همین انکار حقیقت وجود بود که بزرگترین کشف فلسفی همه ادوار بود. 👈گویا شیخ اشراق به خوبی درنیافته بود که حقیقت وجود در فلسفه ابن سینا و فارابی چه کشف بزرگی است. ✋فارابی در شناسایی حقیقت وجود بیش از آنکه در پی حلّ اشکال زیادت وجود بر ماهیّت در ممکنات باشد که شیخ اشراق اشکالات خود را به این ناحیه گسیل ساخت دنبال تأسیس فلسفه ی الهی بود که بتواند هویّت حقیقی ترین موجود هستی را تبیین کند. 🔹فارابی و ابن سینا خوب میدانستند که این حقیقت نمیتواند از سنخ معنا یا ماهیت باشد؛ چه این معنا مُثُل افلاطونی باشد یا جوهر ارسطویی یا واحد افلوطینی و یا حتّی نور اشراقی! ✅این حقیقت چون خودبنیاد است باید عین موجودیت باشد و اصیلترین هویت هستی نمیتواند از سنخ معانی باشد. بلکه باید چیزی باشد که عین تحقّق بوده و اساسا از سنخ معنا نباشد. 👈همان حقیقتی که در مرحله بعد با عروضش به ماهیّت سبب تحقّق ممکنات میشود. 🔵اشکال شیخ اشراق بر فلسفه مشّاء این بود که شما در تحلیل حقیقت ممکنات و قاعده ی کلّ ممکن زوج ترکیبی ضمن ادعای کشف حقیقت وجود بیان نمودید که ممکنات مرکّب از وجود و ماهیّت بوده و وجود آنها عارض بر ماهیّت آنها شده است. 👈اگر مرادتان از وجود حقیقت آن نبوده و همان مفهوم وجود است امری ذهنی و اعتباری است و اصالت با ماهیّت است و وجود چیزی جز همان تحقّق ماهیّت در خارج نیست. 👈اگر هم مرادتان حقیقت وجود است آنگاه حقیقت ممکنات متشکّل از دو امر اصیل در خارج که همان ماهیّت و وجود است میباشد. 👈در اینجا اضافه وجود به ماهیّت خودش ماهیّت بوده و قبول حقیقت وجود در خارج ما را به تسلسل در ناحیه اضافه میکشاند لذا اساسا نمیتوان برای وجود حقیقتی جز در ذهن قائل شد. ⚪در مورد واجب الوجود هم روشن است که نمیتواند حقیقتش را مفهوم وجود که امری اعتباری است شکل داده باشد. ولی اینکه بگوییم حقیقت وجود در واجب تحقّق دارد و آن اشکال در ممکنات به دلیل ماهیّت نداشتن واجب مطرح نمیشود غلط است. 👈زیرا ما راهی برای اثبات اینکه خدا حقیقت وجود است نداریم. بله اگر میتوانستیم اثبات کنیم که در ممکنات در خارج متشکّل از حقیقت وجود و ماهیّت هستند میتوانستیم با آن به واسطه اصل سنخیّت در قانون علّیت قائل به حقیقت وجود در واجب الوجود بشویم.

👈ولی چون در ممکنات اثبات نمودیم که با چیزی بیش از صرف تحقّق ماهیّت در خارج مواجه نیستیم پس در واجب الوجود نیز نمیتوانیم سخن از حقیقت وجود مطرح نماییم. 🔹البته در تاریخ فلسفه اسلامی بعد از شیخ اشراق نوع فلاسفه مانند خواجه نصیر تا میرداماد اشکال شیخ اشراق را در ممکنات پذیرفتند ولی این اشکال را در نفی حقیقت وجود در واجب نپذیرفته و از همینجا اساس حکمت نوری او را که بر ردّ حقیقت وجود و ردّ واجب الوجود و اثبات نور الانوار به جای آن بود نپذیرفتند. 👈در زمان محقّق دوانی سعی در ترمیم اندیشه شیخ اشراق با مطرح نمودن اندیشه ذوق تألّه شد که بتوان بر اساس حقیقت وجود در واجب و اصالت ماهیّت نوعی از الهیّات وحدت وجودی را تصویر نمود که به دلیل ابتناء آن بر اصالت معنا در شناخت عالم واقع ناکام بود. ⚪اما رویکرد ملّا صدرا این بود که در برابر کشف بزرگ فلسفه اسلامی که همان کشف حقیقت وجود و مصداق داشتن مفهوم وجود بود مانع را از ریشه برداشت. ملّا صدرا با طرح نظریه اصالت وجود صحنه بحث را تغییر داد. 👈بر اساس اندیشه او دیگر در خارج چیزی غیر از وجود تحقّق نداشت تا اشکالات شیخ اشراق رخ دهد. 👈در ادامه با طرح تشکیک در وجود به فلسفه الهی و سپس با طرح وجود فقری به فلسفه عرفانی دست یافت. 👈تا پیش از صدرا گمان میشد که کشف حقیقت وجود به چیزی بیش از این امر دلالت ندارد که در خارج بر خلاف تصوّرات اوّلیه چیزی بیش از این معانی و ماهیّات هم تحقّق دارد که همان حقیقت وجود است. یعنی هم ماهیّات اصالت دارند و هم وجود! 👈ولی صدرا با طرح نظریه اصالت وجود بر این امر تأکید نمود که اساسا برخلاف تصوّرات اوّلیه در خارج چیزی بیش از حقیقت وجود تحقّق نداشته و این ماهیّات و معانی تحققی ورای تحقق وجود ندارند. 👈اگر هم بر موجود بودن معانی فلسفی و ماهیّات در خارج اصرار کنیم حتما باید در سایه حقیقت وجود و به تبع آن موجود شوند و هرگز نمیتوانند وجودی زائد داشته باشند.