📜 نخستین دولت عربی با شعار شیعه
🔹پیش از استقرار رسمی دولت صفوی در اوایل قرن دهم هجری، حکومت مشعشعیان (۸۴۵–۹۱۴ق) در نواحی خوزستان، بهویژه در شهرهایی چون هویزه و شوشتر، قدرت را در دست داشت. این حکومت از نخستین دولتهای محلی عربی با شعارهای آشکار شیعی در ایران محسوب میشود.
📚مؤسس الدولة المشعشعیه: 5.
🔸این حکومت محلی که با ادعای مهدویت شکل گرفت، شعارها و عقاید خاصی داشت که در تاریخ، قابل بازخوانی است.
📚 تاریخ مشعشعیان: ۱۲۳.
🔹تصویر فوق، سکهای از این دوره است که بر پشت آن، تنها نام امام صادق(ع) حک شده است. گرچه این سکه فاقد تاریخ دقیق و محل ضرب است، اما شعارهای خاص مشعشعیان نظیر «علی ولی الله» بر آن دیده میشود.
@chsiqs
📜چالش تاریخنویسی اسلامی
🔸تاریخنویسی نزد مسلمانان به دلیل وسعت فوقالعاده قلمروی اسلام، تنوع کمنظیری دارد. تاریخ انبیاء، تاریخ امم و قرون، تاریخ مغازی رسول، تاریخ فتوح، تاریخ خلفا، تاریخ سلاطین، تاریخ وزرا، تاریخ بلاد و امصار، تاریخ مذاهب و فرق، تاریخ طبقات رجال، تاریخ حوادث و وفیات، تاریخ مقابر و مزارات و حتی تاریخ آتشسوزیها و زلزلهها، موضوعاتی هستند که در دنیای اسلام بارها توجه تاریخنویسان را جلب کرده است و در هر یک از این رشتهها، کتابهای متعددی تألیف شده است.
🔹آنچه تاریخنویسی مسلمانان را امروزه تا حدی مورد نقد قرار داده، نخست، زرق و برق ادبی است که در این تاریخها وجود دارد و اغلب آنها را دشوار و گاه کمعمق میکند. دوم، غفلت اکثر مورخان اسلامی از نقد و تعمق کافی در روایات است که برخی از آنها را به رشتهای از روایات مبالغهآمیز و گاه متضاد تبدیل کرده است.
📚تاریخ در ترازو: عبدالحسین زرینکوب
@chsiqs
📜معرفی سایت
🔸زنو یکی از بزرگترین پایگاههای تخصصی سکههای اسلامی و شرقی
🔗 https://www.zeno.ru/
🔺این سایت بیشتر جنبهی آرشیوی و پژوهشی دارد و توسط مجموعهداران و محققان علم Numismatics اداره میشود.
🔻در این سایت سکهها را بر اساس:
✔️دوره تاریخی(اموی، عباسی، صفوی، سلجوقی، عثمانی و...)
✔️محل ضرب( بغداد، دمشق، نیشابور و...)
✔️نوع فلز(طلا، نقره، مس و...)
✔️و حتی متن روی سکهها را میتوان جستوجو کرد.
@chsiqs
📜 نخستین سکههای قرآنی ایران
🔸در سال ۶۸ قمری، در منطقه جیّ اصفهان، ازارقه که از شاخههای مهم خوارج بودند، به «قَطَری بن فُجائَه» پیوستند و با او بیعت کردند.
📚الکامل:۱۲، ۱۶۷ و ۱۳، ۴۵.
🔸از آغاز رهبری«قَطَری بن فُجائَه» تا سال ۷۵ه.ق در مناطقی از فارس، از جمله بیشاپور و اردشیر خوَرَّه، سکههایی ضرب شد که حاوی شعار«لا حكم إِلَّا لِلَّه» بود.
📚سکههای ایران در دوره اسلامی از آغاز تا برآمدن سلجوقیان: ۳۳-۳۴.
🔺تصویر فوق با شعار معروف خوارج، به همراه ترجمه پهلوی «نیست داور،جز ایزد» در فارس ضرب شده است.
@chsiqs
📜 روش نقشه کشی در تاریخ
🔸نقشه میتواند وسیلهای برای تحقیق و تفسیر مکان و جغرافیای تاریخی باشد و از این لحاظ باید کوشید روشهای نقشه کشی را استخراج کرد.
🔹 نقشه توپوگرافیک و نقشه کار یا اطلس از جمله ابزار پژوهش تاریخی هستند.
🔸نقشهکشی مبتنی بر روشن کردن پدیدههای تاریخی از رهگذار ثبت آن بر نقشه است. چنین کاری نیاز به آمادگی وسیع در زمینه پژوهش و نقد محققانه دارد. ژاک برتن نظریهپرداز این گونه مسائل بوده است.
🔹 البته روش نقشهکشی فقط میتواند احتمالاتی را عرضه کند ولی هر واقعیت مسلمی نیز در حصار احتمالات محصور است.
📚روشهای پژوهش در تاریخ: ۱، ۱۲۷-۱۳۲.
@chsiqs
📜 مشاغل شیعیان متقدم: حصیربافی سلمان
🔸مرحوم كلينی در گزارشهایی تاكيد اهل بیت(ع) بر کسب درآمد حلال را منعکس کرده است.
📚 الکافی:۲ و ۵.
🔺مرحوم کلینی در گزارشی آورده که سلمان فارسی، وقتی حاکم مدائن بود، به کار حصیربافی اشتغال داشت(عاملی). مستمری سلمان، از بیت المال پنج هزار درهم بود که آن را صدقه میداد و از دسترنج خود استفاده میکرد.
📚الکافی: ۵، ۳۲.
🔸شیعیان با تأسی به آموزههای امامان، به داشتن شغل اهمیت ویژهای میدادند و با اینکه برخی از آنان دارای منصب حکومتی و یا مستمری از بیت المال بودند، از کار کردن خودداری نمیکردند.
🔸برخی از راویان مورد اعتماد امامان، افزون بر نقل روایات، به مشاغل مختلف نظیر تجارت، پارچه فروشی، روغن فروشی مشغول بودند که اغلب در پسوند نامشان نیز هویداست.
📚رجالنجاشی: ۱۹۳.
@chsiqs
📜 سکههای مشروعیتساز دولت علویان
🔸 دولت علویان طبرستان(حک۲۵۰ـ۳۱۶ق) با درج آیات قرآن بر سکهها، در پی تأکید بر انتساب خویش به خاندان پیامبر(ص) بودند.
🔺 در دوران حکومت علویان، دو آیه بر دینارهای ضرب جرجان، در سال۲۵۸ق و نیشابور، در سال۲۶۲ق، نقش بسته است:
✔️آیه ۳۹ سوره حج: «أُذِنَ لِلَّذِينَ يُقَاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا...»
✔️بخشی از آیه ۳۳ سوره احزاب: «إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ...»
📚سکههای ایران در دوره اسلامی از آغاز تا برآمدن سلجوقیان: ۴۶۷.
🔗سایت سکههای تاریخی
🌐https://www.zeno.ru/
@chsiqs
📜 مشاغل شيعيان متقدم: صرافی
🔸تعداد صرافان در کتب رجالی شیعه، به ۹۶ نفر میرسد.
🔺 شیخ طوسی، اصحاب ائمه نظیر مؤمن الطاق، صلت بن حجاج صیرفی، مفضل بن عمر،حنان بن سدیر و اسحاق بن عمار را به عنوان راویانی که به حرفهی صرافی مشغول بودند، معرفی میکند.
📚 رجال: ۲۲۷ و ۲۹۶.
🔸شیعیان عصر حضور امامان، در دوران خلفای حاکم با وجود محرومیت از مناصب دولتی، به توصیه امامان با ایجاد شبکه مالیِ منسجم، پایههای اقتصادی مستحکمی بنا نهادند.
📚الکافی: ۵، ۸۰.
@chsiqs
📜 مشاغل شیعیان متقدم: تألیف
🔸تعداد راویانِ مؤلف یا کاتب، در کتب رجالی سی و پنج نفر ثبت شده است.
🔹 نجاشی، از علمای رجالی قرن پنجم، برای ابوحمزه ثمالی، از اصحاب امام سجاد(ع) و راوی حدیث، کتاب حدیثی، کتاب النوادر، کتاب الزهد و تفسیر قرآن را ذکر کرده است.
📚الرجال:۱۱۵ـ۱۱۶.
🔸کَشّی، از علمای رجالی قرن چهارم، نیز نام راویانِ مولف را گزارش میکند. به عنوان نمونه از زکریا بن آدم قمی، راوی امام رضا(ع) و وكيل امام جواد(ع)، افزون بر روایات وی يک كتاب باقی ماندهاست.
📚 اختیار معرفةالرجال: ۲، ۷۶۲.
🔹گفتنی است به باور نجاشی وشیخ طوسی، همهٔ راویان ائمه کتابی را تألیف کردهاند، اما برخی به طور مشخص کتابی خاص داشتهاند مانند حریز بن عبدالله سجستانی.
🔸 کلینی، به «کتاب الصلاة» حریز، یکی از کتب حدیثی اشاره کرده است.
📚الکافی:۳، ۳۱۲.
@chsiqs
📜 پایهگذاران امامیه در شام و فلسطین
🔹 بنابر گزارش فتوح الشامِ منتسب به واقدی، مالک اشتر نخعی در فتح شامات نقشآفرینی داشت و به باور نویسنده، مالک بهعنوان یکی از چهرههای مؤثر در تحرکات نظامی در این منطقه است.
📚 فتوح الشام: ۱، ۳۹، ۵۲.
🔸 در واقعه «ابیالقدس» میان عرقه و طرابلس، عبدالله بن جعفر بن ابیطالب بهعنوان حامل لوای سپاه حضور داشت و جمعی از اشراف بنیهاشم و صحابه برجسته چون ابوذر غفاری تحت فرمان او بودند.
📚 فتوح الشام: ۱، ۵۷.
🔺 این حضورهای نظامی گاه به اقامت دائمی و تأثیرگذاری فرهنگی انجامید؛ چنانکه فرزندان جابر بن عبدالله انصاری در غزه و فرزندان مقداد بن اسود در غزه و بیسان سکونت گزیدند و در نشر معارف اهلبیت(ع) نقش ایفا کردند.
📚 الحلقة الضائعة من تاريخ جبل عامل من الفتح الاسلامى حتى السيطرة العثمانية: ۵۵.
🔺این شواهد، مؤید آن است که تکوین اجتماعی امامیه در شام و فلسطین، ریشه در اقدامات اصحاب خاص امام علی(ع) دارد؛ اقدام و تحرکاتی که بعدها با مهاجرت عالمان امامی در قرون بعدی، به نهادهای علمی و قضایی منسجم تبدیل شد.
@chsiqs
📜حریم مقدس
🔸در منابع روایی امامیه، برای تربت امام حسین(ع) محدودهای خاص با تعابیر گوناگون ذکر شده است؛ از جمله بیست ذراع، چهار میل، ده میل و حتی پنج فرسخ. برای این محدوده، آثار معنوی و شفابخشی تربت ذکر شده است.
🔹مرحوم طبرسی به نقل از امام صادق(ع) محدوده حریم مرقد امام حسین(ع) را پنج فرسخ از چهار طرف مزار معرفی کرده است.
📚 مکارم الاخلاق: ۱، ۳۶۰.
🔸 ابن قولویه در گزارشی از ابوحمزه ثمالی به نقل از امام صادق(ع) درباره تربت امام حسین(ع) ضمن تأیید این ویژگی شفا و تبرک، محدوده تربت را از مزار تا چهار میل برشمرده است.
📚 کامل الزیارات: ۲۸۰.
@chsiqs
📜فضای تاریخی
🔸رویدادهای تاریخی علاوه بر تحقق در زمان، در گستره مکان هم اتفاق میافتد. «تعیین هویت مکانهای تاریخی» امری است که دست اندرکاران تاریخ را ملزم میسازد که به محل حدوث واقعهها و هویت مکانهای تاریخی توجه کنند.
🔹 البته توجه به این نکته به آسانی صورت نمیگیرد بلکه به گونهای تقریبی بوده و ممکن است میان دادههای اسناد تطابقی وجود نداشته باشد.
🔸ناپایداری و دگرگونی اسامی و همچنین خالی شدن منطقه از جمعیت یکی از موارد قابل توجه است.
🔹استفاده از روش توپوگرافیک، پست و تلگراف، توضیحات متون در باب تعیین محل، جداول نشریات و نقشههای بزرگ قدیمی در این مساله راه گشاست؛ البته نکته اساسی این است که مورخ غالبا باید از محدودهٔ اتاق خود بیرون بیاید و به تفحص بپردازد.
📚روشهای پژوهش در تاریخ: ۱، ۱۰۹-۱۱۱.
@chsiqs