📜 روش نقشه کشی در تاریخ
🔸نقشه میتواند وسیلهای برای تحقیق و تفسیر مکان و جغرافیای تاریخی باشد و از این لحاظ باید کوشید روشهای نقشه کشی را استخراج کرد.
🔹 نقشه توپوگرافیک و نقشه کار یا اطلس از جمله ابزار پژوهش تاریخی هستند.
🔸نقشهکشی مبتنی بر روشن کردن پدیدههای تاریخی از رهگذار ثبت آن بر نقشه است. چنین کاری نیاز به آمادگی وسیع در زمینه پژوهش و نقد محققانه دارد. ژاک برتن نظریهپرداز این گونه مسائل بوده است.
🔹 البته روش نقشهکشی فقط میتواند احتمالاتی را عرضه کند ولی هر واقعیت مسلمی نیز در حصار احتمالات محصور است.
📚روشهای پژوهش در تاریخ: ۱، ۱۲۷-۱۳۲.
@chsiqs
📜 مشاغل شیعیان متقدم: حصیربافی سلمان
🔸مرحوم كلينی در گزارشهایی تاكيد اهل بیت(ع) بر کسب درآمد حلال را منعکس کرده است.
📚 الکافی:۲ و ۵.
🔺مرحوم کلینی در گزارشی آورده که سلمان فارسی، وقتی حاکم مدائن بود، به کار حصیربافی اشتغال داشت(عاملی). مستمری سلمان، از بیت المال پنج هزار درهم بود که آن را صدقه میداد و از دسترنج خود استفاده میکرد.
📚الکافی: ۵، ۳۲.
🔸شیعیان با تأسی به آموزههای امامان، به داشتن شغل اهمیت ویژهای میدادند و با اینکه برخی از آنان دارای منصب حکومتی و یا مستمری از بیت المال بودند، از کار کردن خودداری نمیکردند.
🔸برخی از راویان مورد اعتماد امامان، افزون بر نقل روایات، به مشاغل مختلف نظیر تجارت، پارچه فروشی، روغن فروشی مشغول بودند که اغلب در پسوند نامشان نیز هویداست.
📚رجالنجاشی: ۱۹۳.
@chsiqs
📜 سکههای مشروعیتساز دولت علویان
🔸 دولت علویان طبرستان(حک۲۵۰ـ۳۱۶ق) با درج آیات قرآن بر سکهها، در پی تأکید بر انتساب خویش به خاندان پیامبر(ص) بودند.
🔺 در دوران حکومت علویان، دو آیه بر دینارهای ضرب جرجان، در سال۲۵۸ق و نیشابور، در سال۲۶۲ق، نقش بسته است:
✔️آیه ۳۹ سوره حج: «أُذِنَ لِلَّذِينَ يُقَاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا...»
✔️بخشی از آیه ۳۳ سوره احزاب: «إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ...»
📚سکههای ایران در دوره اسلامی از آغاز تا برآمدن سلجوقیان: ۴۶۷.
🔗سایت سکههای تاریخی
🌐https://www.zeno.ru/
@chsiqs
📜 مشاغل شيعيان متقدم: صرافی
🔸تعداد صرافان در کتب رجالی شیعه، به ۹۶ نفر میرسد.
🔺 شیخ طوسی، اصحاب ائمه نظیر مؤمن الطاق، صلت بن حجاج صیرفی، مفضل بن عمر،حنان بن سدیر و اسحاق بن عمار را به عنوان راویانی که به حرفهی صرافی مشغول بودند، معرفی میکند.
📚 رجال: ۲۲۷ و ۲۹۶.
🔸شیعیان عصر حضور امامان، در دوران خلفای حاکم با وجود محرومیت از مناصب دولتی، به توصیه امامان با ایجاد شبکه مالیِ منسجم، پایههای اقتصادی مستحکمی بنا نهادند.
📚الکافی: ۵، ۸۰.
@chsiqs
📜 مشاغل شیعیان متقدم: تألیف
🔸تعداد راویانِ مؤلف یا کاتب، در کتب رجالی سی و پنج نفر ثبت شده است.
🔹 نجاشی، از علمای رجالی قرن پنجم، برای ابوحمزه ثمالی، از اصحاب امام سجاد(ع) و راوی حدیث، کتاب حدیثی، کتاب النوادر، کتاب الزهد و تفسیر قرآن را ذکر کرده است.
📚الرجال:۱۱۵ـ۱۱۶.
🔸کَشّی، از علمای رجالی قرن چهارم، نیز نام راویانِ مولف را گزارش میکند. به عنوان نمونه از زکریا بن آدم قمی، راوی امام رضا(ع) و وكيل امام جواد(ع)، افزون بر روایات وی يک كتاب باقی ماندهاست.
📚 اختیار معرفةالرجال: ۲، ۷۶۲.
🔹گفتنی است به باور نجاشی وشیخ طوسی، همهٔ راویان ائمه کتابی را تألیف کردهاند، اما برخی به طور مشخص کتابی خاص داشتهاند مانند حریز بن عبدالله سجستانی.
🔸 کلینی، به «کتاب الصلاة» حریز، یکی از کتب حدیثی اشاره کرده است.
📚الکافی:۳، ۳۱۲.
@chsiqs
📜 پایهگذاران امامیه در شام و فلسطین
🔹 بنابر گزارش فتوح الشامِ منتسب به واقدی، مالک اشتر نخعی در فتح شامات نقشآفرینی داشت و به باور نویسنده، مالک بهعنوان یکی از چهرههای مؤثر در تحرکات نظامی در این منطقه است.
📚 فتوح الشام: ۱، ۳۹، ۵۲.
🔸 در واقعه «ابیالقدس» میان عرقه و طرابلس، عبدالله بن جعفر بن ابیطالب بهعنوان حامل لوای سپاه حضور داشت و جمعی از اشراف بنیهاشم و صحابه برجسته چون ابوذر غفاری تحت فرمان او بودند.
📚 فتوح الشام: ۱، ۵۷.
🔺 این حضورهای نظامی گاه به اقامت دائمی و تأثیرگذاری فرهنگی انجامید؛ چنانکه فرزندان جابر بن عبدالله انصاری در غزه و فرزندان مقداد بن اسود در غزه و بیسان سکونت گزیدند و در نشر معارف اهلبیت(ع) نقش ایفا کردند.
📚 الحلقة الضائعة من تاريخ جبل عامل من الفتح الاسلامى حتى السيطرة العثمانية: ۵۵.
🔺این شواهد، مؤید آن است که تکوین اجتماعی امامیه در شام و فلسطین، ریشه در اقدامات اصحاب خاص امام علی(ع) دارد؛ اقدام و تحرکاتی که بعدها با مهاجرت عالمان امامی در قرون بعدی، به نهادهای علمی و قضایی منسجم تبدیل شد.
@chsiqs
📜حریم مقدس
🔸در منابع روایی امامیه، برای تربت امام حسین(ع) محدودهای خاص با تعابیر گوناگون ذکر شده است؛ از جمله بیست ذراع، چهار میل، ده میل و حتی پنج فرسخ. برای این محدوده، آثار معنوی و شفابخشی تربت ذکر شده است.
🔹مرحوم طبرسی به نقل از امام صادق(ع) محدوده حریم مرقد امام حسین(ع) را پنج فرسخ از چهار طرف مزار معرفی کرده است.
📚 مکارم الاخلاق: ۱، ۳۶۰.
🔸 ابن قولویه در گزارشی از ابوحمزه ثمالی به نقل از امام صادق(ع) درباره تربت امام حسین(ع) ضمن تأیید این ویژگی شفا و تبرک، محدوده تربت را از مزار تا چهار میل برشمرده است.
📚 کامل الزیارات: ۲۸۰.
@chsiqs
📜فضای تاریخی
🔸رویدادهای تاریخی علاوه بر تحقق در زمان، در گستره مکان هم اتفاق میافتد. «تعیین هویت مکانهای تاریخی» امری است که دست اندرکاران تاریخ را ملزم میسازد که به محل حدوث واقعهها و هویت مکانهای تاریخی توجه کنند.
🔹 البته توجه به این نکته به آسانی صورت نمیگیرد بلکه به گونهای تقریبی بوده و ممکن است میان دادههای اسناد تطابقی وجود نداشته باشد.
🔸ناپایداری و دگرگونی اسامی و همچنین خالی شدن منطقه از جمعیت یکی از موارد قابل توجه است.
🔹استفاده از روش توپوگرافیک، پست و تلگراف، توضیحات متون در باب تعیین محل، جداول نشریات و نقشههای بزرگ قدیمی در این مساله راه گشاست؛ البته نکته اساسی این است که مورخ غالبا باید از محدودهٔ اتاق خود بیرون بیاید و به تفحص بپردازد.
📚روشهای پژوهش در تاریخ: ۱، ۱۰۹-۱۱۱.
@chsiqs
📜 عالمان امامیه در فلسطین
🔸 از سدهی سوم تا پنجم هجری، شهر رمله در فلسطین به یکی از مراکز مهم فعالیتهای علمی و تبلیغی امامیه تبدیل شد. در این دوران، گروهی از فقها و محدثان شیعه در این شهر به تدریس، نگارش و حتی تصدی منصب قضاوت پرداختند.
🔺 به باور نجاشی، در میانهی قرن سوم هجری، احمد بن علی رقّی از نخستین چهرههای علمی امامیه در رمله بوده است.
📚 رجال: ۲۷۸.
🔹 ابن غضائری، از علمای رجالی شیعه قرن پنجم، بر این باور است که در قرن چهارم، فقیهانی همچون علی بن محمد بن کأس نخعی، علی بن نصر بندنیجی و شریف احمد بن حمزه عریضی، با تشکیل حلقههای درس، به گسترش آموزههای امامیه در این شهر پرداختهاند.
📚 رجال:۸۲.
🔺 در همین سده، قاضی اسد بن ابراهیم حرّانی (متوفای پس از ۴۱۰ق) نیز در رمله عهدهدار قضاوت بود و کراجکی در آثار خود از او یاد کرده است.
📚 کنز الفوائد: ۱۳ و ۳۱.
🔸 ابوعلی حسن بن محمد رِقّی، از شاگردان برجسته شیخ مفید، در رمله فعالیت علمی گستردهای داشته است.
📚 الاحتجاج: ۳۲۵.
🔺 این فعالیتهای علمی را میتوان بخشی از جریان گستردهتری دانست که در روزگار آلبویه، با تمرکز بر بغداد و به رهبری فقهایی چون شیخ مفید و شیخ طوسی، شکل گرفت. گسترش این جنبش دانشی، سبب شد آموزههای امامیه از حوزههای مرکزی عراق فراتر رود و در سرزمینهای شام، بهویژه فلسطین و رمله، پایههای اجتماعی و فقهی خود را استوار کند.
@chsiqs
📜 جایگاه علمی حضرت زینب
🔹 ابن اثیر و ابن حجر عسقلانی، از علمای رجالی اهل تسنن، بر بُعد علمی شخصیت عقیلهبنیهاشم تأکید کردهاند و او را زنی دانشمند، خردورز و شجاع دانستهاند.
📚 اسدالغابه: ۶، ۱۳۳؛ الاصابه، ۸، ۱۶۷.
🔸 ابوالفرج اصفهانی، مورخ قرن چهارم، در گزارشی از ابنعباس تعبیر «عقیلتُنا» را برای حضرت زینب(س) به کار میبرد.
📚 مقاتل الطالبیین: ۹۵.
🔸به باور شیخ مفید و شیخ صدوق، حضرت زینب(س) یکی از راویان حدیث امامان بوده و نقلِ خطبه فدکیه حضرت فاطمه(س) یکی از مهمترین روایتهای اوست.
📚 کتاب من لایحضره الفقیه: ۳، ۵۶۷؛ الارشاد: ۴۰.
🔹حضرت زینب(س) آیاتی از سورههای مریم،۸۹ - ۹۰، فصلت،۱۶ و فجر، ۱۴، را در خطبههایی که در شام و کوفه ایراد نمودند که نشان از علم و درک عمق دین داشت.
📚 الارشاد:۳۲۲.
@chsiqs
📜 تعداد فرزندان حضرت زینب
🔸دربارهی شمار فرزندان حضرت زینب(س) در منابع تاریخی اختلاف وجود دارد.
✔️ ابن سعد، در گزارشی پنج فرزند به نامهای علی، عَونِ اکبر، عباس، محمد و امکلثوم میشمرد.
📚 الطبقات الکبیر: ۸، ۴۶۵.
✔️ شیخ مفید، فقط به دو پسرِ عبدالله بن جعفر بن ابی طالب اشاره کرده که در کربلا شهید شدند، بیآنکه بهطور صریح مادرشان را حضرت زینب(س) بداند.
📚 الامالی: ۲، ۶۸–۶۹.
✔️ابن حبان، چهار فرزند را به نامهای جعفر، اکبر، امکلثوم و امعبدالله برای حضرت زینب دانسته است.
📚 الثقات:۲، ۱۴۴.
🔸ابن داوود، از علمای رجالی قرن هشتم، بر این باور است که مادر محمد بن عبدالله که در کربلا به شهادت رسید، زنی به نام خوصا بنت حفصه بوده است نه حضرت زینب!
📚 رجال: ۱۶۷.
🔺با توجه به منابع تاریخی و انساب، دربارهی تعداد و هویت دقیق فرزندان حضرت زینب(س) عدد و نام ثابتی را نمیتوان معین کرد.
@chsiqs
📜 نسل حضرت زینب
🔸 ابن عبدالبر، محدث و مورخ قرن پنجم، بر این باور است که از میان فرزندان حضرت زینب و عبدالله بن جعفر بن ابیطالب، فقط علی بن عبداللـه معـروف «علـى الزینبــی» صاحب نسل شناخته شده است و فرزندان دیگر مانند محمد و عون نسلی برجای نگذاشتهاند.
📚الاستیعاب: ۳، ۱۲۴۷.
🔹 منابع متقدم انساب، ادامهی نسل عبدالله بن جعفر را از دو پسرش علی و معاویه میدانند.
📚 مقاتل الطالبیین:۳۹۳؛ جمهره انساب العرب: ۷، ۲۹۵.
🔸 امروزه، در شرح قبایل عرب از منطقهای در مصر به نام «الزیـانبَـه» یاد شده که طایفهای از قریش عدنانی، منسوب به علی بن عبدالله بن جعفر بن ابیطالب و زینب بنت علی بن ابیطالب،[علیالزینبــی]، در آن زندگی میکردند.
📚 معجم المولفین: ۲، ۴۸۸.
@chsiqs