📜 جایگاه علمی حضرت زینب
🔹 ابن اثیر و ابن حجر عسقلانی، از علمای رجالی اهل تسنن، بر بُعد علمی شخصیت عقیلهبنیهاشم تأکید کردهاند و او را زنی دانشمند، خردورز و شجاع دانستهاند.
📚 اسدالغابه: ۶، ۱۳۳؛ الاصابه، ۸، ۱۶۷.
🔸 ابوالفرج اصفهانی، مورخ قرن چهارم، در گزارشی از ابنعباس تعبیر «عقیلتُنا» را برای حضرت زینب(س) به کار میبرد.
📚 مقاتل الطالبیین: ۹۵.
🔸به باور شیخ مفید و شیخ صدوق، حضرت زینب(س) یکی از راویان حدیث امامان بوده و نقلِ خطبه فدکیه حضرت فاطمه(س) یکی از مهمترین روایتهای اوست.
📚 کتاب من لایحضره الفقیه: ۳، ۵۶۷؛ الارشاد: ۴۰.
🔹حضرت زینب(س) آیاتی از سورههای مریم،۸۹ - ۹۰، فصلت،۱۶ و فجر، ۱۴، را در خطبههایی که در شام و کوفه ایراد نمودند که نشان از علم و درک عمق دین داشت.
📚 الارشاد:۳۲۲.
@chsiqs
📜 تعداد فرزندان حضرت زینب
🔸دربارهی شمار فرزندان حضرت زینب(س) در منابع تاریخی اختلاف وجود دارد.
✔️ ابن سعد، در گزارشی پنج فرزند به نامهای علی، عَونِ اکبر، عباس، محمد و امکلثوم میشمرد.
📚 الطبقات الکبیر: ۸، ۴۶۵.
✔️ شیخ مفید، فقط به دو پسرِ عبدالله بن جعفر بن ابی طالب اشاره کرده که در کربلا شهید شدند، بیآنکه بهطور صریح مادرشان را حضرت زینب(س) بداند.
📚 الامالی: ۲، ۶۸–۶۹.
✔️ابن حبان، چهار فرزند را به نامهای جعفر، اکبر، امکلثوم و امعبدالله برای حضرت زینب دانسته است.
📚 الثقات:۲، ۱۴۴.
🔸ابن داوود، از علمای رجالی قرن هشتم، بر این باور است که مادر محمد بن عبدالله که در کربلا به شهادت رسید، زنی به نام خوصا بنت حفصه بوده است نه حضرت زینب!
📚 رجال: ۱۶۷.
🔺با توجه به منابع تاریخی و انساب، دربارهی تعداد و هویت دقیق فرزندان حضرت زینب(س) عدد و نام ثابتی را نمیتوان معین کرد.
@chsiqs
📜 نسل حضرت زینب
🔸 ابن عبدالبر، محدث و مورخ قرن پنجم، بر این باور است که از میان فرزندان حضرت زینب و عبدالله بن جعفر بن ابیطالب، فقط علی بن عبداللـه معـروف «علـى الزینبــی» صاحب نسل شناخته شده است و فرزندان دیگر مانند محمد و عون نسلی برجای نگذاشتهاند.
📚الاستیعاب: ۳، ۱۲۴۷.
🔹 منابع متقدم انساب، ادامهی نسل عبدالله بن جعفر را از دو پسرش علی و معاویه میدانند.
📚 مقاتل الطالبیین:۳۹۳؛ جمهره انساب العرب: ۷، ۲۹۵.
🔸 امروزه، در شرح قبایل عرب از منطقهای در مصر به نام «الزیـانبَـه» یاد شده که طایفهای از قریش عدنانی، منسوب به علی بن عبدالله بن جعفر بن ابیطالب و زینب بنت علی بن ابیطالب،[علیالزینبــی]، در آن زندگی میکردند.
📚 معجم المولفین: ۲، ۴۸۸.
@chsiqs
📜حضرت زینب(س) در چه روز و ماهی به دنیا آمده است؟
🔹️درباره روز و ماه ولادت حضرت زینب(س) در اسناد تاریخی دست اول و دوم مطلبی نیامده است. از این رو، مرحوم ذبیح الله محلاتی، یکی از نویسندگان معاصر، به درستی بر این باور است که هیچ یک از مواردی که به عنوان روز تاریخ ولادت ایشان مطرح میشود، اساس تاریخی ندارد.
🔺️البته محلاتی احتمال میدهد، اگر امام حسین(ع) در روز سوم شعبان به دنیا آمده باشد و حضرت زهرا(س) بلافاصله پس از ولادت امام حسین(ع) به حضرت زینب(س) حامله شده باشد، در این صورت میتوان این دیدگاه که ایشان در یکی از روزهای دهه آخر ربیع الثانی به دنیا آمده را تقویت کرد.
🔺️در حالیکه اگر قرار باشد، خود را محصور دیدگاههای بدون شاهد تاریخی بدانیم و دست به انتخاب یکی از این دیدگاهها بزنیم، نمیتوان انتخاب محلاتی را پذیرفت؛ زیرا با توجه به فرض یادشده در روز ولادت امام حسین(ع) و این نکته که معمولا بارداری بین ۳۹ تا ۴۱ هفته طول می کشد، بایستی احتمال ولادت حضرت زینب(س) در ماه جمادی الاولی را بعد از ربیع الثانی دانست و این دیدگاه بدون شاهد تاریخی که حضرت زینب(س) در روز پنجم جمادی الاولی به دنیا آمده را انتخاب کرد.
🏷ولادت او را با اختلاف نوشتهاند؛ بعضى پنجم شهر جمادى الاولى سال ششم هجرت در مدينه دانستهاند و بعض ديگر در اوايل شعبان سال ششم هجرت دانستهاند و بعضى ديگر در ماه رمضان و بعضى ديگر در ده روز اخر ربيع الثانى در پنجم يا ششم يا هفتم سال هجرت دانستهاند و بعضى ديگر در ماه محرم سال پنجم هجرت دانستهاند ولى بايد دانست كه كه براى هيچیک از اين اقوال يك دليل تاريخى در دست نيست و اگر ولادت حضرت حسين(ع) در سوم شعبان بوده باشد و فاطمه زهرا(س) بلافاصله به زينب حامله شده باشد مىتوان قول كسى كه مىگويد در دهه اخير ربيع الثانى متولد شده است، اقرب به صحت گرفت.
📚ریاحین الشريعة: ۳، ۳۳.
@chsiqs
.
📜معرفی کتاب
🔹کتابشناسی جامع حضرت زینب (س)،
نخستین مجموعهای که بهصورت فراگیر به معرفی آثار مرتبط با حضرت زینب(س) پرداخته، با گردآوری و تدوین حجتالاسلام والمسلمین مصطفی مشهدی و توسط واحد پژوهش معاونت رسانهای مؤسسه آلالبیت لإحیاء التراث منتشر شده است.
🔸 این کتابشناسی شامل معرفی بیش از ۱۸۰۰ اثر در زبانهای گوناگون است و گامی مهم در مسیر پژوهشهای علمی درباره شخصیت عقیله بنیهاشم به شمار میآید.
🔹 کتابشناسی، پایهای ضروری برای هر تحقیق علمی است؛ زیرا شناخت منابع موجود، پژوهشگر را از تکرار بیثمر بازمیدارد و او را به سوی خلأهای پژوهشی و مسیرهای نو هدایت میکند.
🔸 افزون بر کتابهای چاپی، نسخههای خطی و سنگی مرتبط با حضرت زینب (س) نیز در این مجموعه ثبت شدهاند تا زمینهای برای احیاء و انتشار آنها در آینده فراهم گردد و مسیر شناخت دقیقتر ابعاد شخصیتی ایشان برای پژوهشگران هموار شود.
📚 کتابشناسی جامع حضرت زینب (س)
@chsiqs
📜گسترش فقه امامیه در شام
🔸 ابوالفتح کراجکی، از شاگردان شیخ مفید، به شهرهای صور و صیدا، شامات، هجرت کرد و در آنجا ضمن اقامت، آثار علمی متناسب با نیازهای اعتقادی و فقهی آن دیار تألیف نمود.
📚 شذرات الذهب:۳، ۲۸۳.
🔺 ابن البراج طرابلسی، از فقهای برجسته امامیه و شاگرد شیخ طوسی، نیز پس از تحصیل علم در بغداد و بازگشت به طرابلس، حدود دو دهه منصب قضاوت شیعیان را برعهده داشت و در تثبیت نظام حقوقی فقه امامیه در شامات نقشآفرینی کرد.
📚 روضات الجنات: ۶، ۳۵۱.
🔹حسين بن أحمد بن محمد قطان بغدادی نیز از شاگردان سید مرتضی و شیخ مفید بود که در سال ۳۷۰قمری به حلب وارد شد و مجلس درس در مسجد جامع این شهر تشکیل داد.
📚لسانالمیزان: ۲۷۶.
🔸اسفندیار بن موفق بوشنگی نیز از عالمان شیعه بوده است. او متولد واسط بود اما بعد از آن به حلب آمده است.
📚 معجم اعلام الشیعه: ۸۹.
🔺به نظر میرسد حمایت علمی عالمانی چون شیخ مفید و شیخ طوسی، حکومتهای محلی شیعی نظیر حمدانیان، آلمرداس و آلعمار و مهاجرت عالمان امامیه در قرون چهارم و پنجم هجری، موجب گسترش امامیه در شامات شده است.
🔺این مسئله واکنش تند برخی مورخان اهلسنت را نیز برانگیخت که سیوطی با عنوان احساس خطر عمومی در منطقه، یاد کرده است.
📚 تاریخ الخلفاء: ۱۶۸.
@chsiqs
📜 مکاتبات علمای بغداد با شام
🔸 در قرن پنجم، مکاتبات مردم شامات: طرابلس و صیدا برای حل مسائل فقهی و اعتقادی به سید مرتضی در بغداد ارسال شد. ایشان در پاسخ، رسائل معروف الطرابلسیات و الصیداویات را نگاشت.
📚مناقب آل ابیطالب: ۲، ۶۲.
🔹مرحوم آقا بزرگ تهرانی از شخصی به نام محمد بن هبهالله بن جعفر الورّاق الطرابلسی یاد کرده که شاگرد شیخ مفید و همدوره سید مرتضی بوده است. از وی نیز اثری با عنوان المسائل الصیداویه ثبت شده، هرچند نسخهای از رسالهی او در دست نیست.
📚 طبقات اعلام الشیعه: ۲، ۱۸۹.
@chsiqs
📜 علمای امامیه در شام
🔹 به باور حافظ ابرو، جغرافیدان، طرابلس را بهعنوان ناحیهای از منطقهی شام قابلیت جذب عالمان شیعه برای مهاجرت و تبلیغ را داشت و به همین سبب حوزهی علمیهای در آن تأسیس گردید.
📚جغرافیا: ۳۴۶.
🔸 برجستهترین چهره در انسجام این حوزه، سعدالدین عبدالعزیز بن نحریر بن البراج بود که اصالتاً مصری بود و در بغداد، شاگردان سید مرتضی و سپس شیخ طوسی را درک کرد.
📚 روضات الجنات: ۳۵۱.
🔸 ابنالبراج پس از تحصیل در بغداد و رسیدن به مرتبهی اجتهاد، در سال ۴۳۸ق به طرابلس رفت. او در آنجا مورد حمایت امیر جلالالملک از فرمانروایان بنیعمار قرار گرفت و پیشوای امامیان آن شهر شد. از آثار ماندگار او میتوان به المهذب، جواهر الفقه و شرح جمل العلم اشاره کرد.
📚 فهرست اسماء علماء الشیعة: ۱، ۳۵۱ و ۱۰۷.
🔸 به باور ابن حجر عسقلانی، حسین بن أحمد بن محمد قطّان بغدادی، از علمای قرن چهارم، نیز علاوه بر حلب، در دورهای از زندگی خود در طرابلس اقامت داشت و در حلقهی علمی آن شهر فعالیت میکرد.
📚 لسان المیزان: ۲، ۲۶۷.
@chsiqs
📜 نخستین متون درباره تربت امام حسین(ع)
🔸 قدیمیترین اشاره به مُهر تربت با تعبیر «لوحٌ مِنْ طینِ القبر» در توقیعی از امام عصر (عج) آمده است. این توقیع در سال ۳۰۸ ه.ق در پاسخ به پرسشهای محمد بن عبدالله بن جعفر حِمیری صادر شده و یکی از نخستین متون درباره مشروعیت و قداست مُهر تربت محسوب میشود.
🔹شیخ حر عاملی روایاتی مبنی بر استحباب ذکر گفتن با تسبیح تربت امام حسین(ع) گزارش کرده است.
📚 وسائل الشیعه:۶ ،۴۵۵.
🔸 شهید اول، این روایات را متواتر دانسته و بر اعتبار آنها تأکید کرده است.
📚الدروس الشرعیة فی فقه الامامیة: ۲، ۲۶.
@chsiqs
پژوهشهای تاریخ اسلام
. 📜شعارهای شیعی بر آثار تاریخی ▫️در طولتاریخ از حکومتهایمختلف، آثاری نظیر سکهها، کتیبهها و ن
📜 حدیث نبوی بر محراب
🔸در ضلع غربی مسجد جامع اصفهان، یکی از زیباترین محرابهای تاریخ اسلام قرار دارد؛ محرابی که در سال ۷۱۰ هجری قمری به دستور سلطان محمد خدابنده، اولجایتو، در دوره ایلخانی ساخته شده است.
🔹بر طاق محراب، حدیثی از جابر بن عبدالله انصاری حکاکی شده که در آن، پیامبر(ص) اسامی دوازده امام شیعه را بهصراحت بیان میکند.
🔺 این حدیث، در منابع امامیه نقل شده است.
📚کمالالدین و تمامالنعمة: ۱، ۲۵۳.
@chsiqs
📜 محل دفن حضرت فاطمه زهرا(س)
🔸سَمهُودِی، عالم شافعی مذهب قرن دهم، بر این باور است که علت نامشخص بودن محل دقیق قبر حضرت فاطمه(س)، و برخی از بزرگان سلف، این بوده که آنان بر ساخت بنا و گچکاری بر روی قبور باور نداشتند.
🔸او به بررسی دو گزارش دربارهی محل دفن حضرت فاطمه(س) میپردازد:
✔️ بنا بر نقل عبدالعزیز، قبر ایشان در مسجدالنبی، روبهروی دری قرار دارد که به سمت خانهی اسماء بنت حسین باز میشود(سمت شمالی بابالنساء). با این حال، این نظر را از نظر جغرافیای تاریخی بعید میداند.
✔️ به نقل از عز بن جماعه، که آن را نظر «اصحّ» میداند، قبر حضرت فاطمه(س) در خانهی خود ایشان قرار دارد؛ در همان محل محراب چوبی واقع درون مقصورهی حجرهی شریفه، پشت ضریح.
📚وفاء الوفا بأخبار دار المصطفى:۹۰۶.
@chsiqs
📜جنگ جمل در ۱۰جمادی الاولی
🔸به گزارش شیخ مفید، جنگ جمل، اولین نبرد بین دو سپاه مسلمان،۱۰ جمادى الاولی سال ۳۶، در یک روز و نزدیکی شهر بصره اتفاق افتاده است.
📚 الجمل والنصره: ۳۳۶.
🔹بلاذری گزارش میکند جنگ جمل، به هنگام ظهر آغاز شد و تا غروب آفتاب ادامه یافت و به شکست اصحاب جمل انجامید.
📚جمل من أنساب الأشراف: ۲، ۳۷.
@chsiqs