▪️معرفی کتاب مورخان و امر قدسی حسن حضرتی و دیگران، به کوشش فاطمه بختیاری چکیده: 🔹دشوارۀ نسبت مورخان با امر قدسی موضوعی است که تاکنون تاریخ‌ورزان ایرانی چندان دربارۀ آن تأمل و مداقه نکرده‌اند. این در حالی است که پژوهشگران تاریخ به‌ویژه در دو حوزۀ مطالعاتی تاریخ اسلام آغازین و تاریخ انقلاب اسلامی به صورت جدّی و ملموس با آن درگیرند. مسکوت گذاشتن این مسئله، مشکلی را حل نمی‌کند. در این میان بیشترین آسیب هم به دانش تاریخ و پژوهش‌های مربوط به آن می‌رسد زیرا ناآگاهی معرفتی دربارۀ حدود و ثغور دانش تاریخ و نیز توانایی‌ها و قابلیت‌های علمی این رشته، میدان را برای ورود نامشروع معارف دیگر در مطالعات تاریخی و به بیراهه کشاندن آنها فراهم می‌کند. تاریخ‌ورز باید نیک آگاه باشد معرفت متعلَّق او توانایی توصیف و تبیین علمی چه موضوعاتی را دارد و اسناد و مدارک تاریخی در این مسیر تا کجا می‌توانند دستگیر او باشند. اشراف به این مشکله‌ها مستلزم برخورداری از درک درست دربارۀ ماهیت معرفت تاریخی و مختصات علمی بررسی‌های تاریخی است. 🔻اطلاعات کتاب‌شناختی: 🔹تعداد صفحات: 268 🔹ناشر: لوگوس 🔹چاپ دوم، 1402 فهرست و صفحات ابتدایی کتاب را می‌توانید از اینجا ببینید. 🔅دوستان خود را از طریق نشانی زیر به کانال مرکز پژوهش‌های تاریخ اسلام دعوت کنید (بازنشر مطالب کانال فقط با ذکر نشانی کانال مرکز و ذکر منبع جایز است): ⬇️⬇️ @chsiqs

جلسۀ بررسی و نقد این کتاب، امروز دوشنبه 16 بهمن با حضور دکتر حضرتی و دکتر الویری در مرکز پژوهش‌های تاریخ اسلام برگزار خواهد شد. برای اطلاعات بیشتر دربارۀ جلسه اینجا را ببینید.

#اطلاع‌رسانی_رویداد_تاریخی ▪️جایگاه سیاسی اجتماعی بانوان در عصر نبوی و پسانبوی 🎙ارائه‌دهنده: دکتر اکبر روستایی 🎙کمیته ناقدین: 🔹دکتر حسین قاضی خانی 🔹 دکتر زهرا روح اللهی امیری 🔹مدیر کرسی: دکتر شهناز کریم زاده ⏰چهارشنبه ۱۴۰۲/۱۱/۱۸ ساعت ۸ 🏢 سالن جلسات علامه طباطبایی (ره) (۲۹-۳) مدرسه عالی حکمت و تاریخ معاونت پژوهش مجتمع آموزش عالی بنت الهدى 🔻لینک شرکت در جلسه: http://Nce.miu.ac.ir/hoda5 @chsiqs @rustaei110

پوشۀ شنیداری سومین جلسه از سلسله‌نشست‌های تاریخ و ماورا ▪️نقدی بر کتاب «مورخان و امر قدسی» 🎙با حضور: 🔹دکتر حسن حضرتی (نویسنده) 🔸دکتر محسن الویری (ناقد) 🔹دکتر راحله ضائفی (دبیر جلسه) 🔅دوستان خود را از طریق نشانی زیر به کانال مرکز پژوهش‌های تاریخ اسلام دعوت کنید (بازنشر مطالب کانال فقط با ذکر نشانی کانال مرکز و ذکر منبع جایز است): ⬇️⬇️ @chsiqs

▪️دعوت پیامبر از آغاز آشکار بوده است 🔹در بیشتر کتاب‌های تاریخ اسلام شیعه و سنی دو عنوان «دعوت پنهانی» و «دعوت علنی» به چشم می‌خورد. دیدگاه مشهور مورخان تاریخ اسلام درباره روش دعوت پیامبر چنین است که ایشان پس از بعثت مأمور به دعوت همگان نبود و از این رو تا سه سال دل‌های آمادۀ پذیرش حق را پنهانی و خصوصی به اسلام دعوت می‌کرد. سپس در مرحلۀ دوم رسالت خویش با نزول آیۀ 94 سورۀ حجر مأمور به دعوت عمومی شد. 🔹این نظریۀ مشهور بر اخبار تاریخی و روایات تفسیری استوار است، اما ابهامات فراوانی را در پی دارد و با سیاق آیات، غرض سوره‌های مرتبط و سیر نزول قرآن سازگار نیست. 🔹اگر در واکاوی این نظریه مبتنی بر سه اصل عرضۀ روایات بر قرآن، روش تفسیر تنزیلی و لغت‌شناسی آیات و روایات راه بپیماییم، خواهیم دید پیامبر از ابتدا به تبلیغ توحید پرداخته و بعد از گذشت حدود شش سال از بعثت به تثبیت جایگاه اجتماعی رسالت و اعلام رسمی تشکل مسلمانان مأمور شده است. 🔹این پژوهش نشان می‌دهد دعوت پیامبر از آغاز رسالت ایشان علنی بوده و تقسیم‌بندی دعوت پنهان و آشکار درست نیست. 🔗برای مطالعۀ این مقاله رجوع کنید به: «واکاوی نظر مشهور در خصوص دعوت مخفیانۀ پیامبر (ص) از نگاه قرآن کریم»، نوشتۀ محمدهادی یوسفی غروی و صادقۀ یوسفی، فصل‌نامۀ علمی تخصصی علوم قرآن و حدیث. 🔅دوستان خود را از طریق نشانی زیر به کانال مرکز پژوهش‌های تاریخ اسلام دعوت کنید (بازنشر مطالب کانال فقط با ذکر نشانی کانال مرکز و ذکر منبع جایز است): ⬇️⬇️ @chsiqs

گزارش تصویری سومین جلسه از سلسله‌نشست‌های تاریخ و ماورا ▪️نقدی بر کتاب «مورخان و امر قدسی» 🎙با حضور: 🔹دکتر حسن حضرتی (نویسنده) 🔸دکتر محسن الویری (ناقد) 🔹دکتر راحله ضائفی (دبیر جلسه) از همۀ استادان و فرهیختگانی که با حضور در این جلسه زینت‌بخش محفل بودند سپاس‌گزاریم.🌷 🔅دوستان خود را از طریق نشانی زیر به کانال مرکز پژوهش‌های تاریخ اسلام دعوت کنید (بازنشر مطالب کانال فقط با ذکر نشانی کانال مرکز و ذکر منبع جایز است): ⬇️⬇️ @chsiqs

▪️بیست و هشتم رجب؛ روز خروج امام حسین (ع) از مدینه به سمت مکه 🔹غروب روز بیست و هشتم رجب ولید مردانی را به سوی امام حسین (ع) فرستاد. امام حسین (ع) فرمود: تا صبح صبر کنید تا شما و ما فکر کنیم. آنها نیز آن شب از او دست کشیدند و به او اصرار نکردند. 🔹امام حسین دو روز مانده به پایان ماه رجب سال 60ق با استفاده از تاریکی شب به همراه فرزندان و برادران و برادرزادگان و بیشتر خانواده جز محمد بن حنفیه از مدینه خارج شد. 🔹امام حسین در حالی از مدینه خارج شد که این آیه را زمزمه می‌کرد: «فَخَرَجَ مِنْهَا خَائِفًا يَتَرَقَّبُ قَالَ رَبِّ نَجِّنِي مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ؛ موسی ترسان و نگران از آنجا بیرون رفت در حالی که می‌گفت: «پروردگارا مرا از این گروه ستمکاران نجات بخش»». 🔹و چون وارد مکه شد این آیه را خواند: «وَلَمَّا تَوَجَّهَ تِلْقَاءَ مَدْيَنَ قَالَ عَسَىٰ رَبِّي أَنْ يَهْدِيَنِي سَوَاءَ السَّبِيلِ؛ و چون به سوی شهر مدین رو نهاد با خود گفت: امید است پروردگارم مرا به راه راست هدایت کند»». 📚ترجمۀ وقعة الطف، ص 91 🔅دوستان خود را از طریق نشانی زیر به کانال مرکز پژوهش‌های تاریخ اسلام دعوت کنید (بازنشر مطالب کانال فقط با ذکر نشانی کانال مرکز و ذکر منبع جایز است): ⬇️⬇️ @chsiqs

قاعدۀ تسامح در ادلۀ سنن مجوز پذیرفتن گزارش‌های غیرمعتبر تاریخی است؟ 🔹گاهی برخی این قاعده را دلیلی می‌دانند برای اینکه پژوهشگر بتواند به هر نوع گزارشی از گزارش‌های تاریخی استناد کند. بنا بر مفاد قاعدۀ یادشده، که صحت آن به‌درستی توسط پاره‌ای از پژوهشگران زیر سؤال رفته است (مصباح الاصول، 1: 369)، افراد در عمل به اموری که احتمال می‌رود مستحب باشد به دقت سندی در احادیث نیاز ندارند، بلکه همین که حدیثی عملی را دارای ثواب دانست خداوند آن ثواب را به عامل خواهد داد هرچند آن عمل در واقع مستحب و دارای ثواب نباشد. 🔹چنانکه روشن است قاعدۀ یادشده ارتباطی با پژوهش تاریخی و اثبات قضایای گذشته ندارد. یگانه چیزی که این قاعده اثبات می‌کند وجود ثواب برای اعمالی است که معلوم نیست واقعاً دارای ثواب باشند ... 🔹شایستۀ اشاره است شیخ عباس قمی که از رواج دروغ‌گویی در مجالس مذهبی ناراحت بود یکی از بهانه‌هایی را که منجر به شیوع گزارش‌های غیرمعتبر می‌شود، تمسک به همین قاعدۀ تسامح در ادلۀ سنن می‌داند: «در مجامع علمای مذهب اکاذیب صریحه ذکر می‌شود و نهی از این منکر میسر نیست. و جمله‌ای از ذاکرین مصائب باک از اختراع وقایع مبکیه ندارند. بسا باشد که اختراع سخنی کند و خود را مشمول حدیث من ابکی فله الجنة می‌داند و به طول زمان همان حرف دروغ شیوعی در تألیفات جدیده پیدا کند. و هرگاه محدث مطلع امین منع از آن اکاذیب نماید نسبت به کتابی مکتوب یا کلامی مسموع دهد یا تمسک به قاعدۀ تسامح در ادلۀ سنن نماید و دست‌آویز نقل‌های ضعیفه قرار دهد که موجب ملامت و توبیخ ملل خارجه خواهد شد» (منتهی الآمال، 2: 1078). 📚 تاریخ‎یار، ص258-259 🔅دوستان خود را از طریق نشانی زیر به کانال مرکز پژوهش‌های تاریخ اسلام دعوت کنید (بازنشر مطالب کانال فقط با ذکر نشانی کانال مرکز و ذکر منبع جایز است): ⬇️⬇️ @chsiqs

▪️زندگی طلبگی در قرن یازدهم بخش‌هایی از زندگی‌نامۀ خودنوشت سید نعمت الله جزائری (5) 🔹در راه اصفهان سرما چنان شدت کرد که نزدیک بود هلاک شویم. شکر خدا به سلامت به اصفهان رسیدیم و به مدرسه‌ای وارد شدیم که چهار حجره بیشتر نداشت. چون می‌خوابیدیم و یکی می‌خواست به قضای حاجت بیرون رود همه را بیدار می‌کرد. گذران زندگی بر ما سخت شد. آنچه از لباس و غیره نزدمان بود فروختیم. غذاهای شور می‌خوردیم تا آب بسیار بنوشیم و گرسنگی را با آب فرو نشانیم. 🔹تا اینکه خداوند بر ما منت گذارد و با استادمان مجلسی که خداوند سلامتی‌اش را مستدام بدارد آشنا شدیم. او ما را به منزلش برد و در آنجا چهار سال بماندیم و دوستانمان را به او معرفی نمودیم و آن جناب اسباب معاش ما را فراهم آورد و ما نزد او حدیث می‌خواندیم. تا اینکه میرزا تقی نامی مدرسه‌ای بنا کرد و مرا مدرس آنجا نمود. 🔹هشت سال در اصفهان بودم و در آنجا تدریس می‎کردم تا از کثرت مطالعه چشمانم ضعیف شد و هرچند مداوا کردند جز زیادت درد اثری نبخشید و با خود گفتم که دوای دردم را خود بهتر می‌دانم و به برادرم گفتم که خیال زیارت مشاهد عالیه دارم. 📚زندگی طلبگی در قرن یازدهم، کامران فانی. 🔅دوستان خود را از طریق نشانی زیر به کانال مرکز پژوهش‌های تاریخ اسلام دعوت کنید (بازنشر مطالب کانال فقط با ذکر نشانی کانال مرکز و ذکر منبع جایز است): ⬇️⬇️ @chsiqs

#معرفی_کتاب ▪️رمان تاریخی «یثرب» 🔹داستان این‌ کتاب دربرگیرنده بخشی از تاریخ صدر اسلام است که تأثیر مهمی در دعوت پیامبر اکرم (ص) و گسترش دین اسلام دارد. محور اصلی رمان اتفاقاتی است که پس از هجرت پیامبر (ص) به یثرب یا مدینه النبی رخ دادند ▪️دیدگاه دکتر سعید طاووسی درباره این کتاب: 🔹در این کتاب گزارش تاریخی در خصوص بعضی اتفاق‌های جزئی داریم که با تبدیل شدن به داستان، جالب شده است. در ادبیات داستانی ما به دورۀ پیامبر (ص) کم‌توجهی شده و کسانی که در سال‌های اخیر روی این موضوع کار کردند همه به سمت تقابل پیامبر و یهود رفته‌اند. نویسنده مقطع بسیار حساسی را انتخاب کرده و از نظر تاریخی موفق عمل کرده است. ▪️دیدگاه استاد مهران اسماعیلی درباره کتاب: 🔹کتاب در قالب ادبیات داستانی بسیار مبسوط است؛ من تقریباً از سال ۸۰ در دایرةالمعارف قرآن مدخل‌های مختلفی از قبایل یثرب نوشته‌ام. آنجا وقتی دنبال شواهد می‌گشتیم اطلاعات بسیار پراکنده بود. چیزی که باعث شگفتی من شد این بود که در این کتاب همه اینها آمده و دیده شده و این اطلاعات به راحتی در اختیار همۀ نویسندگان نبوده است. این نشان از زحمت بسیار نویسنده برای گردآوری اطلاعات دارد. 🔻اطلاعات کتاب‌شناختی: 🔸«یثرب» نوشتۀ حسینعلی جعفری 🔸انتشارات صاد 🔸چاپ 1402 🔅دوستان خود را از طریق نشانی زیر به کانال مرکز پژوهش‌های تاریخ اسلام دعوت کنید (بازنشر مطالب کانال فقط با ذکر نشانی کانال مرکز و ذکر منبع جایز است): ⬇️⬇️ @chsiqs

#اطلاع‌رسانی_رویداد_تاریخی ▪️مسجد و مناسبات اجتماعی در تاریخ ایران و اسلام با حضور: 🎙دکتر محسن الویری عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام 🎙دکتر جبار رحمانی عضو هیئت علمی پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی 🗓 دوشنبه ۳۰ بهمن ۱۴۰۲ 🕙 ساعت ۱۴ تا ۱۶ 📍پل گیشا، دانشکده علوم اجتماعی 📱پخش زنده‌ی نشست: skyroom.online/ch/ricac/culture پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات @ricac_ac_ir

مرکز پژوهش‌های تاریخ اسلام برگزار می‌کند: چهارمین جلسه از سلسله‌نشست‌های تاریخ و ماورا ▪️چرایی و چگونگی تأثیر گذاری باورهای کلامی بر تاریخ پژوهی 🎙با حضور: 🔹دکتر جواد سلیمانی امیری (ارائه) 🔸دکتر محسن الویری 🔹دکتر راحله ضائفی (دبیر جلسه) ⏰دوشنبه، ۱۴ اسفند، ساعت:  ۱۶:۳۰-۱۸:۳۰. 🏢مکان: قم، خیابان دورشهر، کوچۀ ۱۵، پلاک ۴. 🔅دوستان خود را از طریق نشانی زیر به کانال مرکز پژوهش‌های تاریخ اسلام دعوت کنید (بازنشر مطالب کانال فقط با ذکر نشانی کانال مرکز و ذکر منبع جایز است): ⬇️⬇️ @chsiqs

مرکز حوزوی پژوهش های تاریخ اسلام برگزار می‌کند: «سلسله نشست‌های علمی تاریخ و روایت» نشست دوم: اعتبارسنجی روایات و گزاره‌های تاریخی 🎙ارائه دهنده: حجت الاسلام والمسلمین دکتر سید کاظم طباطبایی 🔹 دبیر علمی: حجت الاسلام والمسلمین دکتر حامد قرائتی ✅ محورهای نشست: 🔸 تفاوت گزارش تاریخی و روایت در چیست؟ 🔸 آیا دسته بندی روایات (صحیح، حسن، ضعیف و ...) در پژوهشهای تاریخی کاربرد دارد؟ 🔸 در مقام تعارض گزارش تاریخی و روایت معصومان، کدام ترجیح دارد؟ چگونه و چرا؟ 🏢خیابان شهید فاطمی(دورشهر)، کوچه ۱۵, پلاک۴ ⏰ سه‎ شنبه 15 اسفند ۱۴۰۲ ساعت ۱۶-۱۷:۳۰ 🌐 لینک مشارکت مجازی: https://mmps.ir/mhpt مرکز حوزوی پژوهش های تاریخ اسلام https://chsiqs.ir @chsiqs

قسمت اول از گزارش سومین نشست تاریخ و ماوراء: سلسله نشست های"تاریخ و ماوراء" به دنبال یافتن روش پاسخ به سوالات اساسی در علم بودنِ تاریخ و ساحت دانشیِ آن در مرکز پژوهش های تاریخ اسلام تشکیل شد تا باور به قانونمندی عوامل نامحسوس در رویدادهای تاریخی، بررسی و واکاوی شود. به دنبال دو نشست پیشین و ارائه نظریه "پارادایم الهیاتی در تاریخ" توسط استاد محترم؛ جناب آقای دکتر الویری، روز دوشنبه 16 بهمن ماه 1402، در سومین نشست از سلسله مباحث "تاریخ و ماوراء" با دعوت از جناب آقای دکتر حسن حضرتی، به نقد کتاب اخیر ایشان با عنوان "مورخان و امر قدسی" پرداخته شد. در ابتدای جلسه آقای دکتر حضرتی دیدگاههای خود در کتاب مذکور را تبیین کردند. خلاصه نظرات ایشان به قرار زیر است: رشته، ماهیت، روش و غایت تاریخ. مربوط به معرفت های درجه دو می باشد و اکنون رابطه تاریخ با علوم دیگر، مسئله مورخان شده است. وقتی از رابطه تاریخ و کلام صحبت می‌کنیم، از رابطه دو علم حرف می‌زنیم. بنابراین ابتدا باید دقیقا بگوییم تعریف این دو علم چیست. کلامیون می‌گویند اثبات باورهای دینی و دفاع از آنها کاری است که در دانش کلام انجام می‌شود. قطعاً علم کلام، تأملاتی داشته که شامل کلام قدیم و جدید است. ولی به هر حال موضوع آن عقاید دینی است و از روش‌های مختلفی برای این کار استفاده می‌کند. در قید و بند روش خاصی نیست. و غایت آن اثبات و دفاع از گزاره‌های دینی است. اما از نگاه من تعریف تاریخ‌شناسی ـ که اصرار به تاریخ شناسی دارم نه تاریخ ـ این است که تاریخ شناسی معرفت به رویدادهای مهم گذشته انسانی است. متغیرهای این تعریف نیز عبارتند از: ۱. معرفت و دانش. ۲. موضوع آن که رویدادهای گذشته انسانی است. ۳. دنبال کردن رویدادهای مهم. ۴. زمان گذشته. تاریخ شناسی، بر اساس روشی که دارد، دانشی است که سعی می‌کند همه چیز را درباره رویدادهای انسانی را طبیعی و قاعده‌مند ببیند. اما اکنون سوال این است که وقتی مورخان با یک امر قدسی روبه رو می‌شوند باید چه کار کنند؟ در پاسخ به این سوال مورخان دو گروه می شوند: یک دسته از مورخان مانند بلاذری، یعقوبی و مسعودی، امور قدسی را نادیده گرفتند. و گفتند در حوزه دانش ما نیست. و ما نمی‌توانیم به این بپردازیم. اما دسته‌ای از مورخان چنین ملاحظه‌ای ندارند و به امور ماورائی و فراتاریخی هم می‌پردازند. ابن اسحاق و مَقْدَسی اینطور هستند. حال باید پرسید زمانی یک روایت تاریخی با یک باور کلامی تعارض پیدا می‌کند، باید چه کار کرد؟ باور من این است که اینجا مبنا تاریخ است نه کلام. چرا که زیربنای کلام دانش تاریخ است و کلام بر داده‌های تاریخی استوار شده است. تاریخ نور نیست؛ اما می‌تواند بر نور گواهی بدهد. این حرف راشنبوس است و در این کتاب (مورخان و امر قدسی) در مورد آن صحبت شده است. من برای قائل بودن به ترجیح تاریخ بر کلام، دلایلی دارم؛ از جمله این دلایل آن است که برای دستیابی به دلالت های کلامی می بایست از تاریخ عبور کنیم. دوم آن که رفتار شخصیت های قدسی، انسانی و بشری و قاعده مند است پس می بایست برای شناخت آن‌ها رویکردی تاریخی داشته باشیم تا بتوانیم بخش اعظمی از رفتارها و کنش‎ها را توضیح دهیم. این رویکرد تاریخی نسبت به شناخت شخصیت های قدسی، ویژگی الگو گرفتن را دارد ولی شان ثبوتی، خاصیت الگوگیری وجود ندارد. دلیل چهارم جهان شمول بودن این رویکرد تاریخی است که بر اساس آن می توان شخصیت قدسی را به همه دنیا معرفی کرد. دلیل چهارم نیز منعطف بودن رویکرد تاریخی استیعنی می تواند برای رفتارها و گفتارهای آن ها به سبب شرایط تاریخی، ادله مختلف بیاورد برخلاف رویکرد کلامی که ایستاست. @chsiqs

قسمت دوم از گزارش سومین نشست تاریخ و ماوراء: در بخش دیگر این نشست علمی، جناب آقای دکتر الویری چنین اظهار داشتند: موضوع بحث، کتاب مورخان و امر قدسی است. این کتاب یازده مقاله دارد. ابتدا به نظر رسید که می بایست بر کل کتاب ملاحظاتی را بیان کنم. ولی مطالب فراوان و شاید به یک معنا واگراست و تحت عنوان واحد نمی‌شود آنها را در چارچوبی قرار داد که بتوان نقد کرد. نویسنده محترم چهار مقاله مستقل در این مجموعه دارند و در مقالاتی هم نقش دارند، اما از آن جا که این چهار مقاله موضوعات متفاوتی دارند، بهتر آن بود که اصل را بر سخنان ایشان قرار می دادم. بحث کنونی ایشان، مقاله اول این مجموعه است. هدف از این مباحث نیز گفتگو و بهتر فهمیدن است. بر اساس صحبت جناب آقای دکتر حضرتی دو تأمل خواهم داشت تا محل گفتگو و ابهام روشن شود: ابتدا درباره تعریف تاریخ که بر خلاف سخنی که ذکر شد روش‌ها در هر علمی، با آن پارادایمی که در درون آن است، ارتباط مستقیم دارد. مثلا اگر در دوره‎هایی پارادایم تفسیری باشد متن کاوی بیشتر اهمیت پیدا می‌کند تا خود سندکاوی. در تاریخ نیز سند، و روش اسنادی بیشترین سهم را دارد ولی بحث انحصار را بر نمی‌تابم. منحصر کردن روش اسنادی متناسب است با پاردایم پوزیتیویستی که دیگر دوره آن گذشته و انحصار روشی شکسته شده است. در بحث‌های تاریخی چه بسا می توان از قاعده عقلی استفاده کرد و یک گزاره تاریخی نوشت که سند ندارد، اما کسی هم نمی تواند در درستی آن شک کند. در پاسخ این نکته که وقتی مورخان با امر قدسی رو به رو می‌شوند، باید چه کاری انجام بدهند؟ باید تقریر دیگری ارائه داد. اینطور نیست که فقط در محل تعارض بحث شروع ‌شود بلکه در خود وصف، که منِ مورخ انجام می‌دهم، باورها هم نقش دارد نه فقط در تعارض. در تعارض با یک گزاره‌ای رو به رو می‌شوم که نمی‌دانم باید جانب کلام را بگیرم یا تاریخ را، به نظرم در همان مرحله وصف، با باورهای کلامی‌مان به شدت کار داریم و چالش‌ها آنجاست. امثال این ناچیز که دفاع می‌کنیم از جایز بودن دخالت دادن باورهای کلامی، در عمل تاریخی مشروط به اینکه مطلقا عمل تاریخ نگاری ما مخدوش نمی‌شود؛ یعنی با پای بندی صد در صدی به ضبواط تاریخ نگاری، و تاریخ پژوهی و تاریخ ورزی. ادعای بنده این است که دخالت دادن مبانی کلامی مطلقا تاریخ ورزی من را از علم بودن رایج خارج نمی کند. دقیقا تمام ضوابط علمی را می‌توانم حفظ کنم و اصحاب تاریخ باید بپذیرند که کار من تاریخی است. همه ضوابط در بالاترین حد ممکن پایبند باشم. با حفظ پایبندی می‌توانم باورهای کلامی‌ام را دخالت دهم و لطمه‌ای به آن کار نمیزند. بنابراین انحصار به مقام تعارض نداریم. در این جا تاملاتی در غالب پرسش مطرح می شود: ١. در مقام ترجیح چرا باید تاریخ مرجح داشته باشد، و کلام مرجوح باشد؟! در صورتیکه بنا بر سخنان شما مرز کلام و تاریخ باید از هم جدا باشد. در تعارضِ بین کلام و تاریخ وقتی تاریخ را مقدم می‌دارم، یعنی عملاً به یک سلسله اعتقادات و مسلمات کلامی مهر باطل بودن می‌زنم، در حالی که قبلا گفتم کار من نیست. منِ مورخ نباید پایم را از حیطه خود فراتر بگذارم. در این گونه موارد مقدم داشتن تاریخ، یعنی حکم کردن به باطل بودن آن گزاره کلامی. ٢. نکته دیگر: ادله‌ای که شما در ترجیح تاریخ آوردید، تقریباً هر چهار مورد کلامی بودند. در واقع غیر از دلیل "انعطاف داشتن روش تاریخی" در سه مورد دیگر از دلیل کلامی استفاده کرده‎اید. در ادامه نشست، جناب آقای دکتر حضرتی به محل اختلاف رویکردها ضمن پیش فرض دانستن اعتقادات و باورهای مورخ، زاویه نگاه او را مورد تردید قرار داده و عنوان کردند: یک مورخ مسلمان نمی تواند باورهای اعتقادی‌اش را در هنگام تاریخ ورزی کنار بگذارد. اما اجازه ندارد آن را کلامی توصیف و تبیین کند چرا که در اینصورت از قلمرو دانش تاریخ بیرون رفته است. در این جا باید بر اساس سند صحبت کرد. در تاریخ حلقه‌های مفقوده زیاد داریم. حلقه‌های مفقوده، دریافت شما از اسناد اندک و محدودی است که در اختیار دارید. در این جا کار اصلی مورخ توصیف است. در تاریخ یک تلاشی بوده که نیاکان مورخان ما کردند شأن تاریخ را به عنوان یک معرفت حفظ کنند. @chsiqs

قسمت سوم از گزارش سومین نشست تاریخ و ماوراء: حجت الاسلام و المسلمین دکتر الویری در صحبت های دیگر خود چنین اظهار داشتند: من هم تأکید کردم که ضوابط و معیارهای دانش تاریخ و تاریخ ورزی باید رعایت شود و باید به آن پایبندی باشد و یکی از شاخصه‌های آن این است که اصحاب تاریخ این کار را تاریخی تلقی کنند اما باید این نکته را مد نظر داشت که الزاما ورق‌هایی که در مرکز اسناد نگه داری می شوند، سند نیستند... قرآن نیز یک سند است. اعتبار آن در جای دیگر بیان شده است. خود علم تاریخ در مورد اعتبار قرآن صحبت نکرده است. در جای دیگری بر منِ مورخی که باورهای خودم را دارم، برای من اثبات شده است که سند معتبری است. در سند قران می‌گوید که وقتی استغاثه کردید، یُمْدِدْکُمْ رَبُّکُم بِخَمْسَةِ آلافٍ مِّنَ الْمَلآئِکَةِ مُسَوِّمِینَ. پنج هزار فرشته آوردیم شما پیروز شدید. اشکال منِ مورخ که غزوه بدر را گزارش می‌کنم چیست که بگویم در این غزوه مسلمان‌ها با امداد غیبی الهی که شامل پنج هزار فرشته دنبال هم یا نشان‌دار و یا چند شاهد دیگر یاری کردند که باران آمد و زیر پایتان سفت شد. چرا نباید به قرآن ارجاع بدهم؟ کجای آن خلاف موازین تاریخ نگاری عمل کردم؟ در مقام تعارض به عنوان یک تاریخ پژوه و مورخ هم اگر با یک موضوعی برخورد کردم که با باورهای کلامی سازگار نیست، باید دو کار انجام بدهم: یا باید سکوت کنم. یا اینکه برای متکلم تولید پرسش کنم.در هر حال باید به روش‌های تاریخ نگاری پایبند باشم. کار من کار سند است. اما یک سلسله سندهای معتبر داریم. سند معتبر یا قرآن است یا روایات قطعی. همانطور که از عقل کردیم، اینجا هم از سند معتبر می‌توانم استفاده کنم. و در کار تاریخی‌ام دخالت کنم و در منابع به آن ارجاع بدهم و بر پایه گزارش تاریخی تنظیم کنم. در پایان ملاحظاتی از جانب اساتید حاضر عنوان شد از جمله اینکه دو استاد بزرگوار نه در مبادی تصوری و نه در مبادی تصدیقی تحریر محل نزاع نکردند. یعنی روشن نشد سند چیست و مورخ کیست؟ نیز یکی از مباحثی که باید به آن پرداخت بحث تحلیل است که جایگاه آن در تاریخ روشن نشد. چرا که تحلیل، خود، تولید علم تاریخی می‌کند و می‌تواند مفید باشد. یکی دیگر از موارد بحث تجلی سقوط در اثبات است که آیا مورد قبول هست یا نه و... که پس از پاسخ های اجمالی اساتید، تشریح بیشتر آن به جلسات بعدی این سلسله نشست ها موکول شد. @chsiqs

پوشۀ شنیداری چهارمین جلسه از سلسله‌نشست‌های تاریخ و ماوراء ▪️چرایی و چگونگی تأثیر گذاری باورهای کلامی بر تاریخ پژوهی 🎙با حضور: 🔹دکتر جواد سلیمانی امیری (ارائه) 🔸دکتر محسن الویری 🔹دکتر راحله ضائفی (دبیر) 🔅دوستان خود را از طریق نشانی زیر به کانال مرکز پژوهش‌های تاریخ اسلام دعوت کنید (بازنشر مطالب کانال فقط با ذکر نشانی کانال مرکز و ذکر منبع جایز است): ⬇️⬇️ @chsiqs

گزارش تصویری چهارمین جلسه از سلسله‌نشست‌های تاریخ و ماوراء ▪️چرایی و چگونگی تأثیر گذاری باورهای کلامی بر تاریخ پژوهی 🎙با حضور: 🔹دکتر جواد سلیمانی امیری (ارائه) 🔸دکتر محسن الویری 🔹دکتر راحله ضائفی (دبیر جلسه) از همۀ استادان و فرهیختگانی که با حضور در این جلسه زینت‌بخش محفل بودند سپاس‌گزاریم.🌷 🔅دوستان خود را از طریق نشانی زیر به کانال مرکز پژوهش‌های تاریخ اسلام دعوت کنید (بازنشر مطالب کانال فقط با ذکر نشانی کانال مرکز و ذکر منبع جایز است): ⬇️⬇️ @chsiqs