📢 پیش‌نشست دوم همایش فقه و اخلاق برگزار شد پیش‌نشست دوم همایش فقه و اخلاق با موضوع "روش‌شناسی حل مسئله در فقه و اخلاق کاربردی" با حضور اساتید و پژوهشگران حوزه و دانشگاه برگزار شد. این نشست فرصتی برای تبادل نظر میان اساتید، پژوهشگران و دانشجویان در راستای بررسی پیوندهای دانشی میان فقه و اخلاق بود. 🎙 سخنران اصلی: 🔹 حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمد تقی سبحانی، دانشیار دانشگاه قرآن و حدیث و مدیر مجتمع حوزوی مشکات 📝 مهم‌ترین مباحث مطرح‌شده: 📌 تقسیم آیات قرآن به احکام، عقاید و اخلاق 📌 منابع استنباط احکام اخلاقی: کتاب، سنت و عقل 📌 اخلاق کاربردی و رویکرد حل مسئله با توجه به قواعد عام اخلاقی و تجارب محیطی 📌 مقایسه روش حل مسئله در فقه و اخلاق کاربردی و لزوم توجه به شرایط و مقتضیات 📌 تأکید بر اینکه راه‌حل اخلاقی در اخلاق کاربردی، کشف راه‌حل جدید از متون وحیانی است نه ابداع 📌 تخصیص و تقیید در احکام اخلاقی به معنای فهم دقیق‌تر از متون وحیانی 🔍 این نشست با هدف طرح ایده‌ها، نقد و بررسی دیدگاه‌ها و ایجاد جرقه‌های پژوهشی برای محققان و دانشجویان برگزار شد. 🗣 ناقدان نشست: 🔸 حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر حسینعلی رحمتی 🔸 دکتر عبدالله عمادی دبیر علمی نشست و دبیر اجرایی همایش: حجت الاسلام دکتر سیدمحمدباقر میرصانع #فقه_و_اخلاق #روش_شناسی #همایش_علمی 🌐 وبگاه: https://cje.riqh.ac.ir/ ✉️ ایمیل: cje@riqh.ac.ir 📢 کانال ایتا: https://eitaa.com/cje_riqh

#گزارش_پیش‌نشست_دوم ⭕️روش‌شناسی حل مسئله در فقه و اخلاق کاربردی1⃣ در ابتدای پیش‌نشست دوم همایش فقه و اخلاق، دکتر سبحانی نیا با موضوع «روش‌شناسی حل مسئله در فقه و اخلاق کاربردی» به ایراد سخن پرداخت. مقدمه و کلیات: دکتر سبحانی نیا به این نکته اشاره کرد که در حوزه اخلاق کاربردی، رویکرد اصلی حل مسئله است. برای تبیین این موضوع، آیات قرآن کریم را به سه دسته تقسیم کرد: آیات مربوط به احکام، آیات مربوط به عقاید، و آیات مربوط به اخلاق و سبک زندگی. وی بیان کرد که از این سه دسته، سه علم (فقه، کلام و اخلاق) تولید می‌شود و اخلاق کاربردی، زیرشاخه‌ای از علم اخلاق است. 📖دکتر سبحانی نیا با اشاره به منابع استنباط احکام در فقه (کتاب، سنت، عقل و اجماع) 📜، به منابع مشابه در اخلاق با رویکرد دینی (کتاب، سنت و عقل) اشاره کرد. وی تأکید کرد که در اخلاق، عقل به دلیل توجه به حسن و قبح عقلی، جایگاه ویژه‌ای دارد و شاید از نظر رتبه مقدم بر کتاب و سنت باشد. اخلاق کاربردی و روش حل مسئله: دکتر سبحانی نیا، اخلاق کاربردی را شاخه‌ای جدید دانست که رویکرد آن حل مسئله است. به این معنا که ابتدا باید مسئله یا مشکلی وجود داشته باشد، سپس آن مسئله تحلیل شده و راه‌حل اخلاقی برای آن استخراج شود. تعریف مشهور اخلاق کاربردی از نظر ایشان، «کاربرد نظریه‌های اخلاقی در مسائل اخلاقی با بی‌طرفی کامل به هدف حل مسئله» است. در این راستا، صاحب‌نظران اخلاق با استفاده از قواعد عام اخلاقی (که از عقل یا کتاب و سنت استخراج می‌شوند) به دنبال ارائه راه‌حل اخلاقی هستند. وی تأکید کرد که در این عرصه، علاوه بر قواعد عام اخلاقی، باید به تجارب محیطی و الزامات محیطی نیز توجه شود؛ زیرا مسائل اخلاقی ناظر به محیط، فضا و یا حرفه خاصی هستند. لذا حل مسئله در اخلاق کاربردی، یک فعالیت بین‌رشته‌ای است. دکتر سبحانی نیا بیان داشت که عالمی که به حل مسئله اخلاقی می‌پردازد، باید هم به قواعد عام اخلاقی و هم به شرایط و الزامات محیطی اشراف داشته باشد. وی اشاره کرد که راه‌حل ارائه‌شده در اخلاق کاربردی باید شدنی و اجرایی باشد، و برای ارائه آن، گاهی لازم است که قواعد عام اخلاقی تخصیص یا تقیید زده شوند. ایشان تأکید کردند که راه‌حل اخلاقی باید استدلالی باشد و عالم اخلاق باید بتواند برای آن استدلال اقامه کند. مقایسه با فقه: دکتر سبحانی نیا، روش حل مسئله در اخلاق کاربردی را با روش فقها در فقه مقایسه کرد و گفت که فقیه نیز برای استنباط حکم، علاوه بر کتاب، سنت و عقل، به موضوع‌شناسی و شرایط زمانی و مکانی توجه می‌کند. وی با اشاره به تغییراتی که در مناسک حج رخ داده است (مانند افزایش عرض سعی صفا و مروه و تغییر شکل جمرات)، بیان کرد که فقها نیز با توجه به شرایط جدید، در فتاوای خود تجدیدنظر می‌کنند. دکتر سبحانی نیا، با اشاره به دیدگاه امام خمینی (ره) در مورد «فقه پویا» گفت که فقیه با تغییر زمان و مکان، مجبور است امور دیگری را نیز در نظر بگیرد تا حکم را از منابع استنباط کند. نتیجه‌گیری: دکتر سبحانی نیا در پایان سخنان خود، نتیجه گرفت که در فقه، فقیه با عمل اجتهادی، فهم دقیق‌تری از کتاب و سنت پیدا می‌کند و حکم را نقض نمی‌کند، بلکه آن را تخصیص یا تقیید می‌زند. وی گفت که در اخلاق کاربردی نیز، با ملاحظه محظورات محیطی و تجارب محیطی، فهم مبسوط‌تر و دقیق‌تری نسبت به قواعد عام اخلاقی پیدا می‌کنیم و این فهم، منجر به ابداع راه‌حل جدید نمی‌شود، بلکه کشف راه‌حل جدید با اتکا به متون وحیانی است. دکتر سبحانی نیا تأکید کرد که راه‌حل اخلاقی در اخلاق کاربردی، نقض حکم‌الله نیست، بلکه تخصیص و تقیید آن است و با استفاده از شرایط جدید، فهم بهتری نسبت به متون وحیانی حاصل می‌شود. ایشان با رد ادعای اندیشمندان غربی در مورد ابداع راه‌حل در اخلاق کاربردی، بیان کرد که در اخلاق کاربردی اسلامی، کشف راه‌حل رخ می‌دهد، همان‌گونه که فقیه در عمل فقهی، کشف حکم می‌کند و نه نسبت دادن حکم جدید به خدا. دکتر سبحانی نیا در انتها در پاسخ به سؤالات و نقدهای مطرح‌شده، ضمن پذیرش برخی از اشکالات وارد شده به دلیل نقص متن اولیه، به توضیح برخی از ابهامات پرداخت و از اساتید ناقد تشکر کرد. 🤝 #فقه_و_اخلاق #روش_شناسی #همایش_علمی 🌐 وبگاه: https://cje.riqh.ac.ir/ ✉️ ایمیل: cje@riqh.ac.ir 📢 کانال ایتا: https://eitaa.com/cje_riqh

#گزارش_پیش‌نشست_دوم ⭕️روش‌شناسی حل مسئله در فقه و اخلاق کاربردی2⃣ نقد دکتر رحمتی: با عرض تبریک ایام شعبانیه 🌸 و تشکر از برگزارکنندگان همایش فقه و اخلاق، و ضمن تشکر از استاد گرامی جناب آقای دکتر سبحانی نیا به خاطر طرح بحث «روش‌شناسی حل مسئله در فقه و اخلاق کاربردی» 📚، نکاتی در این زمینه تقدیم می‌شود: 🌟 نقاط قوت بحث: - توجه به رابطه فقه و اخلاق و زمینه‌سازی برای گفت‌وگوی علمی در این حوزه. - تمرکز بر روش‌شناسی هر یک از این دو دانش. از این جهت کار استاد گرامی قابل تقدیر است . نقد کلی: متن و بحث ارائهشده از نظر تدوین و تنظیم مطالب، کمی آشفته و نامنظم است. - سیر منطقی و سرفصل‌های بحث به‌خوبی مشخص نشده. - بهتر بود بحث با تعریف روش‌شناسی آغاز می‌شد، سپس به وجوه اشتراک و افتراق روش‌شناسی فقه و اخلاق کاربردی پرداخته می‌شد. 🔎 نکات جزئی‌تر: 1️⃣ در مورد منابع استنباط احکام اخلاقی (عقل، کتاب و سنت)، باید نسبت آن با حسن و قبح شرعی و نظریه امر الهی تبیین شود. 2️⃣ نقل قول از جان رالز درباره بازنگری در قواعد عام اخلاقی، با مدعای کشف راه حل در اخلاق کاربردی سازگار نیست. - اگر قواعد اخلاقی بازنگری شود، دیگر کشف نیست، بلکه تغییر و ابداع است. - تفاوت کشف در اخلاق اسلامی و ابداع در اخلاق غیراسلامی مشخص نشده. 3️⃣ درباره معنای «روش اجتهادی» در اخلاق کاربردی نیاز به توضیح بیشتر است. 4️⃣ تعبیر «سازگاری با طبع» برای اخلاق کاربردی نادرست است؛ اخلاق کاربردی باید به مسائل ملموس زندگی پاسخ دهد. 5️⃣ موضوع‌شناسی در فقه و تجربه محیطی در اخلاق، هر دو به یک معنا هستند اما با عبارتی متفاوت بیان شده‌اند. 💡 پیشنهاد عملی: بهتر بود یکی از موضوعات اخلاق کاربردی (مانند سقط جنین) مبنای کار قرار می‌گرفت و با بررسی فقهی و اخلاقی، تفاوت روشی آن دو مشخص می‌شد. ⚖️ بحث مرز فقه و اخلاق: - این ادعا که فقها کار اخلاق کاربردی را انجام می‌دهند، نیازمند تعیین مرز دقیق بین فقه و اخلاق است. - باید توضیح داده شود آیا فقیه بررسی فقهی می‌کند یا اخلاقی. ابهام مفهومی: - تفکیک «فهم جدید» از «ابداع» در روش اخلاق کاربردی چندان روشن نیست. به نظر می‌رسد فهم جدید همان ابداع باشد! 📌 جمع‌بندی پایانی: دکتر رحمتی ضمن تشکر مجدد از دکتر سبحانی نیا، بر لزوم تدوین دقیق‌تر مفاهیمو روشن شدن مرزهای بین فقه و اخلاق کاربردی تأکید کردند 🔍. #فقه_و_اخلاق #روش_شناسی #همایش_علمی 🌐 وبگاه: https://cje.riqh.ac.ir/ ✉️ ایمیل: cje@riqh.ac.ir 📢 کانال ایتا: https://eitaa.com/cje_riqh

#گزارش_پیش‌نشست_دوم ⭕️روش‌شناسی حل مسئله در فقه و اخلاق کاربردی3⃣ 📢 نقد دکتر عمادی: دکتر عمادی ضمن تشکر از دکتر سبحانی نیا برای ارائه بحث، از تلاش برای همگرایی بین فقه و اخلاق کاربردی ابراز خرسندی کرد و اظهار داشت که بسیاری از تعارضات موجود، ناشی از مسائل مطرح شده در اخلاق کاربردی است. 🔍 اولین نقد دکتر عمادی: ایشان اشاره کردند که بحث ارائهشده بین اخلاق کاربردی اسلامی و اخلاق کاربردی موجود، تزلزل دارد. از طرفی تلاش بر این بوده که اخلاق کاربردی اسلامی را روش‌شناسی کنند و از طرفی در تعریف و روش اخلاق کاربردی، آنچه موجود است را عنوان کردند. واقعیت این است که اخلاق کاربردی اسلامی به عنوان یک دانش مستقل هنوز تعریف نشده است و لازم است مبانی، تعاریف و مفهوم‌شناسی آن مشخص شود. 🔄 تفاوت دو رویکرد: فرق است بین کاربردی کردن اخلاق اسلامی و اسلامیزه کردن اخلاق کاربردی. این دو رویکرد از نظر روش‌شناسی کاملاً متفاوت هستند. - مثلاً باید بحث شود آیا اصل‌گرایی در اخلاق کاربردی اسلامی به عنوان یک روش مطرح است یا لازم است در آن تجدید نظر شود. - یا مثلاً تهذیب در اخلاق اسلامی، چه برای محقق اخلاق و چه برای فاعل اخلاق، در کشف حقیقت، شناخت راهحل و تصمیم درست، نقش مهمی دارد. 💡 نکته روش‌شناختی: اخلاق کاربردی موجود، حیطه اخلاق را به تصمیم‌گیری اخلاقی تقلیل می‌دهد، در حالی که در اخلاق اسلامی با حیطه ارزش‌داوری اخلاقی (تشخیص حسن و قبح) نیز روبرو هستیم. لذا اگر از اخلاق کاربردی اسلامی سخن می‌گوییم، باید علاوه بر روش‌شناسی حل مسئله، روش‌شناسی تشخیص حسن و قبح را نیز بررسی کنیم. 🔍 دومین نقد دکتر عمادی: ایشان قائل به کشف احکام به جای ابداع آنها بودند، اما اشاره کردند که این نگاه ممکن است با تجربه‌های بیرونی دچار تعارض شود. برخی معتقدند اخلاق را باید امری مستقل از تجربه دانست، در حالی که در دیدگاه ابداع یا جعل، تجربه نقش پررنگ‌تری دارد. - ادعا می‌شود در مسائل اخلاق کاربردی، ابداع مؤثرتر است تا کشف. - در ناواقع‌گرایی و ابداع، تزاحم اخلاقی شکل نمی‌گیرد، اما چالش اصلی نسبی‌گرایی است که طرفداران این دیدگاه آن را می‌پذیرند. 📚 پیشنهاد پایانی: دکتر عمادی تأکید کردند این بحث نقش کشف و ابداع در اخلاق کاربردی نیاز به بررسی تطبیقی مستقل دارد و بهتر است در مجال موسعی به آن پرداخته شود. #فقه_و_اخلاق #روش_شناسی #همایش_علمی 🌐 وبگاه: https://cje.riqh.ac.ir/ ✉️ ایمیل: cje@riqh.ac.ir 📢 کانال ایتا: https://eitaa.com/cje_riqh