#پرونده_ویژه 💠 اسلامی‌سازی علوم انسانی 1️⃣ گام نخست: نقد علوم علوم انسانی رایج 📌 تبیین و نقد علوم رایج، تشخیص سره از ناسره درمیان نظریات مطرح، و اثبات نظریاتی استوار بر اساس مبانی صحیح است. نقدها همه در یک سطح نیستند، بلکه برخی روبنایی و برخی زیربنایی‌اند. برای تولید علم دینی و اثبات نظریات صحیح، از هیچ‌یک از دو نوع نقد مذکور بی‌نیاز نیستیم. ساده‌ترین و روبنایی‌ترین شکل برخورد با علوم موجود آن است که نتایج تحقیقات آنها با همان متد تجربی خودشان، و براساس اصول موضوعه‌ای که در آنها پذیرش عام یافته‌اند، مورد بررسی نقادانه قرار گیرند. 2️⃣ گام دوم: تبیین و اثبات مبانی علوم گام بعدی در تولید علم دینی یا اسلامی‌سازی علوم آن است که اصول موضوعة آنها را بر اساسی استوار بنا کنیم. اصول موضوعه مشترک میان همه علوم را می‌توان به چند دسته کلی تقسیم نمود: مبانی معرفت‌شناختی، مبانی هستی‌شناختی، مبانی انسان‌شناختی، و مبانی دین‌شناختی. البته این تقسیم حصر عقلی نیست و می‌توان به تناسب موضوعات و اهداف مختلف، مبانی دیگری نیز به این فهرست افزود. بنابراین، اولین گام برای تولید علم دینی، و اسلامی‌کردن علوم، این است که مبانی علوم را با دلایل متقن اثبات کنیم. ادعای ما این است که می‌توانیم با دلایل عقلی یقینی، منظومه‌ای از علوم و معارف را ارائه بدهیم که منطقی‌ترین بحث‌ها در آن مطرح شده و به اثبات رسیده باشند، و با مبانی فکر اسلامی هم‌خوانی داشته باشند. از این‌رو می‌توان آن را علم اسلامی یا علم دینی نامید. #مصباح_یزدی 🆔 @didebane_andisheh

#پرونده_ویژه ❇️ لوازم و تبعات پلورالیسم 📌 از نظر آیت‌الله مصباح شاید بتوان گفت مهم‌ترین شبهه برای دین‌زدایی و دورکردن مردم از هدایت الهی و تعالیم انبیا علیهم‌السلام همین شبهه تعدد قرائات باشد که بر اساس آن حتی اگر دو قرائت ضد یکدیگر باشند باز هم هر دو قابل پذیرش است. آنها معتقدند که قواعد ادبی و واژه‌شناسی و اصول محاوره عقلایی هیچ یک در فهم متون دینی معتبر نیست و آنچه ملاک است ذهنیت مخاطب است؛ لذا هیچ ابایی ندارند که برای یک آیه یا روایت، معنایی را بر خلاف قواعد ادبیات عربی و فهم عرفی بیان کنند. 📌 از این بالاتر آنان برای کل اسلام صرف‌نظر از آیات و روایات و ادلة عقلی، قرائت جدیدی مطرح می‌کنند و برداشت مسلمانان را از صدر اسلام تا کنون «قرائت سنتی» می‌نامند. و بلکه فراتر از این گفته‌اند مسأله این است که در حال حاضر واقعاً اثبات قطعی حقانیت یا بطلان یک دین غیرممکن شده است و هیچ راهی نیست که بگوییم اسلام حق است یا باطل! از این رو بین اسلام یا دیگر ادیان و مذهب فرقی نیست. 📌 ایشان می‌فرمایند: «اگر ما قايل به قرائت‌‌هاي متعدد از دين باشيم، نتيجه آن خواهد شد كه بودن و نبودن دين تفاوتي نخواهد داشت. ديني كه معاني متضادي را برتابد و قابل تفسيرهاي گوناگون باشد و هركسي بتواند خواسته خود را بر آن تحميل كند، بود و نبودش مساوی است.» #مصباح_یزدی 🆔 @didebane_andisheh

#پرونده_ویژه 💠 رمضان داغ اندیشه‌ای ♻️ هرساله در ایام رمضان، فضای مجازی یکی از شلوغ‌ترین دوره‌های کاری خود در زمینه‌های مختلف اندیشه‌ای را تجربه می‌کند. جریان روشنفکری حوزوی یکی از پرکارترین و فعال‌ترین جریانات فکری در این بازه خاص است؛ به طور خلاصه می‌توان 10 محور کلی را در بین سخنرانی‌های روشنفکران حوزوی در رمضان‌های سابق جستجو کرد: 1️⃣ تقدم اخلاق بر دین 2️⃣ نقد فقه سنتی و حوزه علمیه کنونی 3️⃣ سکولاریسم 4️⃣ معنویت‌گرایی درونی 5️⃣ تقدم عدالت بر ولایت 6️⃣حمایت از زنان 7️⃣ پلورالیسم دینی 8️⃣ اومانیست و انسان‌محوری 9️⃣ نقد جمهوری اسلامی 🔟 برجسته‌سازی دموکراسی غربی 📚 دیده‌بان اندیشه شماره ۲۶ 🆔 @didebane_andisheh

#پرونده_ویژه 💠 ادعای فرار از وابستگی 📌 به جرات می‌توان اذعان کرد که برتری‌بخشیدن اخلاق نسبت به دین، مهمترین محور مطرح‌شده در سخنرانی‌های رمضانی جریان روشنفکری است که در قالب مولفه‌هایی همچون جامعه‌سازبودن اخلاق، تقدم وجودی اخلاق بر ایمان، عقل‌محوربودن اخلاق و تقدم اعمال اخلاقی بر مناسک دینی خودنمایی می‌کند. به نظر آقای سید حمید حسینی در جوامع دینی عامل بی‌اخلاقی، وابسته‌کردن اخلاق به دین است. ایشان اشکال وابسته‌کردن اخلاق به دین را افتادن به دور باطلی می‌داند که پای عقلانیت را خارج می‌سازد. دین برای رشددادن اخلاق آمده و عقل و فطرت انسان، خوب و بد را تشخیص می‌دهد، اما اگر به رهنمودهای انبیا(ع) پاببند باشیم، این تشخیص رشد می‌کند. 📌 این تعبیر که «اخلاق نه وابسته به دین است و نه بی‌نیاز از دین» یک پارادوکس است و ایشان به حکم به «نادرستی بی‌نیازی اخلاق از دین»، از اخلاق سکولار فرار می‌کند، اما با حکم به «عدم وابستگی اخلاق به دین» به سمت همان چیزی حرکت می‌کنند که از آن فرار می‌کردند و آنچه می‌توان گفت این است که علی‌رغم اینکه عقل بشر با صرف نظر از دین، قادر به تشخیص برخی از احکام کلی اخلاقی است، اما این مقدار از احکام اخلاقی برای رسیدن به سعادت با اینکه لازم است، کافی نیست و عقل در خیلی از احکام و مسائل اخلاقی و در جزئیات و شرایط آن احکام کلی، به دلیل عدم اشراف آن به آثار فردی و اجتماعی، دنیوی و اخروی رفتارهای اخلاقی، به دین نیاز دارد و بدون دین قادر به تشخیص آنها نخواهد بود. 📚 دیده‌بان اندیشه شماره ۲۶ 🆔 @didebane_andisheh

#پرونده_ویژه 💠 تاریخی‌نگری امامت 📌 روشنفکران حوزوی همواره منتقد وضع موجود حوزه بوده و سعی دارند تا مدل سنتی اجتهاد فقهی در حوزه را زیر سوال ببرند. آقای حمیدرضا شریعتمداری عدم توجه مجتهدین به اقتضائات زمان و مکان در استخراج احکام شرعی را مورد نقد قرار داده و نگاه تاریخی و عصری به فقه را در زمانه حاضر تبلیغ می‌کند. ایشان حتی مسأله امامت را به عنوان یک مسألة تاریخی قلمداد کرده و یک مسأله کلامی-اعتقادی را در حد یک مسأله تاریخی تنزل می‌دهند. 📌 امام در تفکر شیعی کسی است که فرد پیرو اولاً فهم درست از دین را از او می‌گیرد، ثانیاً در امور سیاسی و حاکمیتی، او را سزاوارتر از دیگران و دارای حق حکومت می‌داند و هر حکومتی غیر از حکومت آنان (و کسانی که از جانب آنان اذن دارند) را حکومت طاغوتی می‌داند، و ثالثاً آنها را دارای ولایت سلوکی و معنوی می‌داند. امامت به این معنا به هیچ وجه یک مسألة تاریخی نیست، و جز از راه نصب الهی نمی‌توان شخص امام را تشخیص داد. 📚 دیده‌بان اندیشه شماره ۲۶ 🆔 @didebane_andisheh

#پرونده_ویژه 💠 رسالت حکمرانی 📌در مورد ارتباط دین و مسائل اجتماعی و سیاسی در زندگی بشر، همواره اقوال مختلفی بیان شده است. آقای مهدی مهریزی معتقد است که آنچه قرآن درباره هدف پیامبران بیان کرده، بسترسازی برای اجرای قسط است و نه آنکه اجرای قسط را عهده‌دار شوند. فاعل قیام مردم‌اند و نه پیامبران! بنابراین اهداف ارسال رسل نیز به مسئله حاکمیت اشاره‌ای ندارد. 📌 در مورد رابطه نبوت و حکومت باید گفت اولا قبل از هرچیز باید رابطه دین و سیاست و ویژگی‌های این ارتباط روشن گردد. ثانیا همانطور که آقای مهریزی اشاره کردند، فاعل قیام علیه ظلم مردم هستند ولی مردم هیچگاه بدون رهبری یک فرستاده الهی نمی‌توانند قیام کرده و انگیزه‌ای برای مبارزه با ظلم پیدا نخواهند کرد. ثالثا بسیاری از وظایف 24 گانه انبیا یا فقط در قالب تسلط برحکومت امکان‌پذیر است و یا در قالب حکومت به شکل کامل‌تری اجرایی می‌شود مثل اجرای حدود. رابعا پذیرش یا رد حکومت توسط پیامبران همواره به امر الهی بوده و خواست شخصی آنان هیچ تاثیری در این امر نخواهد داشت. خامسا آقای مهریزی از پیامبرانی که صاحب حکومت نبودند، حرف می‌زند ولی هیچ اشاره‌ای به پیامبران صاحب حکومت نمی‌کند. 📚 دیده‌بان اندیشه شماره ۲۶ 🆔 @didebane_andisheh

#پرونده_ویژه 💠 خلوت معنوی 📌معنویت‌گرایی پروژه‌ای است که به نام آقای ملکیان مشهور شده و در بین روشنفکران حوزوی نیز طرفداران متعددی دارد. برای مثال آقای ناصر نقویان سعی دارد تا با یکی‌دانستن دعا و نیایش، در واقع نام عبادت را از هرگونه عمل اجتماعی برداشته و مخاطبین را دعوت به ایمان‌گرایی درونی کند. 📌 این در حالی است که انحصار دعا در پیوند شخصی بین خداوند متعال و بنده‌اش سخن تامی نیست و نباید از کارکردهای فرهنگی، اجتماعی و سیاسی آن غفلت نمود. از این رو باید اشتراکات و تمایزات دعا و نیایش به یک اندازه مورد توجه قرار گیرد. 📚 دیده‌بان اندیشه شماره ۲۶ 🆔 @didebane_andisheh

#پرونده_ویژه 💠 پیشتازی عدالت 📌 در مورد عدالت و رابطه آن با ولایت یا عصمت، بحث‌های چالشی زیادی وجود دارد. آقای سید جواد ورعی و آقای کاظم قاضی‌زاده با برجسته‌سازی عدالت به مثابه شاخصه جامعه دیندار، عدالت را مقدم بر دین و ولایت دینی تصویر کرده و معتقدند که وجود حاکم عادل بر وجود حاکمی که نسبت به ما ولایت دارد، دارای اولویت است. 📌 در مورد این نوع دیدگاه، باید نسبت به سطحی‌بودن نگاه به عدالت هشدار داد. عدالت کمالی وجودی است که مراتب مختلفی دارد لذا انسان‌های عادل همه در یک سطح نیستند.عدالتی که از یک فرد عادی متوقع است با عدالتی که از حاکم توقع می‌رود، در یک درجه نیست. عدالت فردی در نصاب حاکم مستلزم رعایت ضوابط حاکمیتی است لذا عدالت فردی حاکم بستر و زمینه‌ساز عدالت‌ورزی او در ساحت اجتماع است. در نگاه فلسفه سیاسی شیعه و نظریه ولایت فقیه، شرط عدالت تضمین‌کننده عدالت اجتماعی است؛ البته این به معنای نفی نظارت بیرونی نیست بلکه به معنای امتیاز ویژه حکومت مبتنی بر فقاهت و عدالت است. 📚 دیده‌بان اندیشه شماره ۲۶ 🆔 @didebane_andisheh

#پرونده_ویژه 💠 مشروعیت حضور نِسوان 📌 در مساله زنان نیز، جریان روشنفکری سعی دارد تا با استناد به روایات و آیات مختلف، جواز حضور زنان در جامعه و حکومت را به اثبات رسانده و شبهات پیرامون آن را پاسخ دهد. آقای محمدسروش محلاتی در بحث از مشروعیت فقهی حضور زنان در مناصب سیاسی و اجتماعی، برداشت غالب فقها را زیر سوال می‌برد. ایشان با تفسیر دوباره آیاتی همچون «وَقَرْنَ فِي بُيُوتِكُنَّ»، «الرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّسَاءِ» و «أَوَمَنْ يُنَشَّأُ فِي الْحِلْيَةِ وَهُوَ فِي الْخِصَامِ غَيْرُ مُبِينٍ»، به دنبال آن است تا اثبات کند که هیچ منع فقهی برای حضور زنان در عرصه¬های مختلف سیاسی و اجتماعی وجود ندارد. 📌 در مورد این مساله باید اذعان کرد که عمده در بحث ممنوعیت منصب ولایت عام برای زنان و مناصب فرعی مانند روایات است که در این بحث مورد بررسی قرار نگرفته‌اند و برداشت فقهاء در بررسی این روایات متفاوت است. آن چه میزان است، بحث از برداشت‌های فقاهتی است که باید با رویکرد تخصصی پیگیر آن باشیم نه این که به خاطر حکم یک فقیه به عدم صلاحیت زنان برای مناصب اجتماعی، ایشان را افراد سنتی و مخالف حقوق زنان بدانیم. 📚 دیده‌بان اندیشه شماره ۲۶ 🆔 @didebane_andisheh

#پرونده_ویژه 💠 دین انسانیت 📌 در مورد ارتباط ادیان و نحوه ارزش‌گذاری آنها نیز بحث‌های زیادی در بین اندیشمندان مطرح است. برای مثال آقای حمیدرضا شریعتمداری مولفه تساهل و مدارا با مخالفین دینی را مطرح کرده و سعی می‌کند تا از تساوی حقوق مسلمان و غیرمسلمان در پذیرش یکدیگر سخن بگوید.به نظر ایشان تقوا، یک امر فرا مکتبی و فرامذهبی است و ارزش آن وابسته به مکتب و مذهب خاصی نیست و بیان می‌کنند که «یک یهودی با تقوا از یک مسلمان بی‌تقوا برتر است. به نظر ایشان این سخن که «دین من انسانیت است» حرف قرآن است. 📌 درست است که تقوای فطری، امری فراتر از مکتب‌ها و مذهب‌هاست؛ اما همین قرآن، تقوای فطری را مقتضی ایمان به قرآن و دین حق می‌داند، به گونه‌ای که اگر کسی به حقانیت قرآن و دین اسلام پی ببرد اما در مقابل آن لجاجت بورزد، در حقیقت از عنصر «تقوا» برخوردار نیست. قرآن مذهب انسانیت است، اما کدام انسان؟ انسان در مقابل خدا یا انسان پیرو دین خدا؟ انسان خلیفة الله یا انسان فرورفته در درة حیوانیت؟! خیلی‌ها از انسانیت و آزادی حرف می‌زنند و از اجمال آنها بهره می‌برند و هیچ وقت این آزادی و انسانیت را معنا نمی‌کنند. 📚 دیده‌بان اندیشه شماره ۲۶ 🆔 @didebane_andisheh

#پرونده_ویژه 💠 خودبنیادی انسانی 📌 در مورد جایگاه انسان و علی‌الخصوص عقل انسان در جهان هستی، اختلاف نظرهای متفاوتی بین نظریات اصیل حوزوی و روشنفکری وجود دارد که برخی از آنها مانند اعتقاد به مبنای اومانیست، مبنایی است. برخی همچون آقایان امیرحسین شکیبافر، سید عباس حسینی قائم‌مقامی و ناصر نقویان تلاش می‌کنند تا با برتری‌بخشیدن به انسان در مقابل دین، نسخه‌ای عمومی از دین تحت عنوان دین انسانیت ارائه دهند که حد و مرزها و حب و بغض‌های موجود در بین ادیان را نداشته باشد. برخی دیگر نیز آقایان سید حمید حسینی و سعید جوادی آملی در سخنرانی‌های رمضانی خود تا حد زیادی بر اهمیت عقل انسان در کشف تمام حقایق موجود در طبیعت تاکید کرده و انسان را به نوعی بی‌نیاز از هر ابزار دیگری معرفی می‌کنند. 📌 این دیدگاه به دنبال آن است تا چشم‌اندازي را ترسـیم سـازد کـه در آن، پـس از تبیـین دردها و آلام انسانی، انسان‌ها هرچه کمتر درد کشیده و رنج ببرند و نهایتاً با بهره‌گـرفتن از هر آنچه که در عرصه دین و علم و فلسفه و هنر هست، سعی می‌کنـد عـلاوه بـر دو مقصد پیش‌گفته، انسان‌ها را به گرایش هر چه بیشتر به سوي نیکی و نیکوکاري رهنمون گردد. 📚 دیده‌بان اندیشه شماره ۲۶ 🆔 @didebane_andisheh