شاید سخت‌تر از هر چیز دیگر در تاریخ اسلام از همان ابتدای بعثت پیامبر گرامی اسلام "شناخت نفاق" بوده است. نفاق در عرب یعنی سوراخِ موش صحرایی که در روز آن را برای فرار مخفی نگه می‌دارد. منافق را از این جهت منافق می‌خوانند که اظهار ایمان می‌کند اما آنچه در دل برای فرار خود مخفی نگه می‌دارد چیز دیگر است. حال مسأله این است: تا زمان کشف و افشای نفاقِ فرد منافق شناخت او می‌تواند نزدیک به محال باشد. نفاق وقتی علنی و همگانی شد دیگر بر همگان هویداست. دیگر نیاز به اثبات و ادله ندارد. منافق یک صفت دیگر هم دارد؛ منافق، دین‌فروش است؛ دین را در ابعاد و سایزهای مختلف بنا بر ذائقه و مزهٔ مخاطب تغییر می‌دهد و می‌فروشد؛ دین را بر زبان جاری می‌کند اما در عمل رفتارش به شکل دیگر است. دین برای منافق ابزار است؛ متمسک به آن‌ می‌شود. از دین به‌عنوان نردبان استفاده می‌کند. منافق هر چقدر زیرک و زبده باشد، هر چقدر بتواند سال‌ها در پشت آن چهرهٔ ساختگی مخفی شود در نهایت رسوا می‌شود. مولوی خطبه‌هایش را فراموش کرده! در همین ماه گذشته عروس‌ها را در کنار داماد به جشن عروسی‌شان راه ندادند! در نماز جمعه زنان را راه نمی‌دادند! هنوز هم راه نمی‌دهند! بعد که بازار دین‌فروشی دچار نوسان شد و باد به‌سمت دیگری وزیدن گرفت، بعد از سال‌ها جناب مولوی به مسافران نوروزی با آن وضع اجازه داده وارد مسجد شوند و به ساحت او ابراز محبت کنند! مدل رفتار همان مدل صدر اسلام است با این تفاوت که این‌بار علی تنها نمی‌ماند. ✍ علیرضا زادبر #نشر_رگباری @OneHistory