🔻پروژۀ اسلام‌هراسی بر کانون «زن» سوار می‌شود! 🔁 #بازتاب_اندیشه‌ها تی‌آر‌تی عربی، بخش عربی‌زبان شبکه رادیو و تلویزیون دولتی ترکیه: گزارشی که روز پنج‌شنبه از سوی هیئت فرانسوی «دفاع از حقوق» منتشر شد، نشان می‌دهد که از هر سه مسلمان در فرانسه، یک نفر (۳۴٪) اعلام کرده است که قربانی تبعیض دینی شده؛ رقمی که به‌مراتب بالاتر از سایر گروه‌های مذهبی است و از تشدید پدیده اسلام‌هراسی در سال‌های اخیر حکایت دارد. بر اساس این گزارش که خبرگزاری فرانسه آن را نقل کرده، ۳۸٪ از زنان مسلمان تبعیض را تجربه می‌کنند، در حالی‌ که این رقم در میان مردان ۳۱٪ است. در این گزارش توضیح داده شده که زنان محجبه به‌ویژه در فضاهای عمومی با انگ‌زنی مواجه می‌شوند و در محیط کار نیز با محدودیت‌هایی روبه‌رو هستند. در ادامه آمده است که زنان محجبه ممکن است مجبور شوند شغل خود را ترک کنند، یا به پذیرش مشاغلی پایین‌تر از سطح تخصص‌شان تن بدهند، یا به کار آزاد روی بیاورند. همچنین گاه از انجام فعالیت‌های ورزشی منع می‌شوند؛ امری که نشان‌دهنده آثار مستقیم تبعیض بر روند ادغام اجتماعی است. این گزارش همچنین تأکید می‌کند که بخش قابل توجهی از جامعه فرانسه، مفهوم سکولاریسم را به‌اشتباه به‌عنوان ممنوعیت نمادهای دینی در فضاهای عمومی درک می‌کند و خاطرنشان می‌سازد که سیاست‌هایی مانند ممنوعیت حجاب در برخی مکان‌ها، نه‌تنها با تبعیض مقابله نمی‌کند، بلکه به تقویت آن دامن می‌زند. 📝 فصلنامه اقلیما مجله تخصصی زن،‌ جنسیت و جامعه eqlimamag.ir 📗 @Eqlima_Mag

🔻مهریه در مجلس دوازدهم بازگشت به عقب به‌جای بازنگری نظام‌مند(۱) 🔁 #بازتاب_اندیشه‌ها یادداشت فاطمه قاسمپور، نمایندۀ مجلس یازدهم: تصویب کلیات طرح اصلاح قانون نحوه اجرای محکومیت مالی و قانون مدنی موسوم به طرح مهریه در چند روز گذشته ابهامات و پرسش‌های بسیاری ایجاد کرده است. بنا نداشتم در این زمینه ورود کنم؛ ولی ازآنجاکه یکی از مهم‌ترین حقوق زوجه در این طرح مورد بررسی قرار گرفته است، ترجیح دادم نکاتم را بنویسم. اصل این طرح به سال 99 بازمی‌گردد که نوسانات اقتصادی باعث شد که مردانی که در موقعیت پرداخت مهریه قرار گرفته بودند، صدای خود را به قانون‌گذار برسانند و از قانون‌گذار استمداد بطلبند که با این میزان از تغییر در قیمت سکه هر روز بر میزان تعهداتشان اضافه می‌شود. خاطرم است در آن زمان ناظر بر مطالبه‌ای که از مجلس شد نزدیک به 5 طرح از سوی نمایندگان در سامانه مجلس بارگذاری شد که با برگزاری جلسات در فراکسیون زنان مجلس یازدهم تلاش شد این طرح‌ها به سمت احقاق حقوق زوجین برود و فقط از ناحیه حقوق زوج دنبال نشود که در برخی از موارد با طراحان به توافق رسیدیم و در برخی از موارد مثل مالیات بر مهریه که در طرح مجلس قبل بود و در طرح جاری البته نیست، توفیقی حاصل نشد. نهایت امر با پیگیری مکرر فراکسیون زنان مجلس، طرح موسوم به طرح مهریه در مجلس یازدهم به صحن نرسید؛ اما این طرح به شکل دیگری در مجلس دوازدهم پیگیری شد که در ادامه به بررسی مفاد این طرح جاری می‌پردازم. الف) تغییر ضمانت اجرایی: شکی نیست در نسبت با مردان معسر کسی قائل به استفاده از مجازات حبس نیست. اما مردی که ملائت داشته و به عللی استنکاف از پرداخت مهریه همسر خود دارد، چطور؟ کاهش ضمانت اجرایی کیفری مهریه به پابند الکترونیک قابل‌قبول است؟ در این صورت این مردانی که در صورت داشتن مال از پرداخت مهریه استنکاف می‌کنند، می‌توانند به‌راحتی با بسنده کردن به مجازات استفاده از پابند الکترونیک و بدون ایجاد کوچک‌ترین خللی در روند زندگی خود، به استنکاف از پرداخت این حق شرعی و قانونی زن ادامه دهند. چون در متن طرح مذکور آمده است که چنانچه محکوم‌علیه در ازای دین خود، مالی دریافت نکرده باشد، مانند مهریه یا دیه یا خسارات ناشی از جرایم غیرعمدی، صرفاً نظارت سامانه‌های الکترونیک اعمال می‌شود. حقیقت امر این است که در قوانین موجود، برای دریافت مهریه، اصل بر این است که مرد معسر است و زنانی که درخواست دریافت مهریه دارند می‌بایست عدم اعسار زوج را ثابت کنند. کارشناسان حقوقی – قضایی معتقدند که زندانیان مهریه عمدتاً افرادی‌اند که در پرداخت اقساط مهریه به جهت نوسانات مالی دچار اعسار مجدد می‌شوند و درخواست تعدیل مهریه را می‌دهند. خب اگر مسئله این است که این طرح در ماده 2 این مسئله را به‌خوبی مورد توجه قرار داده است و نیاز به ماده اول نبود. در ماده دوم آمده است که در صورت افزایش نوسانات بیش از 15 درصد قیمت سکه، قاضی بنابه‌درخواست زوج می‌تواند اقساط را تعدیل کند. ب) در ماده 7 طرح مصوب، در اصلاح ماده 1130 (مربوط به طلاق عسروحرجی)، آمده که درصورتی‌که زوجه کلیه حقوق مالی خود را بذل کند و 2 سال متوالی نیز از همسر خود جدا زندگی کند، عسر و حرج او برای دادگاه محرز خواهد شد. پرسش اینجاست که اگر زنی دچار عسر و حرج و سختی است، به قدری که 2 سال نیز از زندگی خارج مشترک خارج شده، چرا باید از حقوق مالی خود بگذرد تا بتواند از همسرش جدا شود؟! انتظار است فرایند دادرسی ما به قدری حامی کرامت زنان باشد که زنی که در شرایط اعسار به سر می‌برد برای خروج از این شرایط مجبور به گذشتن از حقوق مسلم خود نشود؛ این در حالی است که دسترسی زنان به منابع مالی کمتر بوده و همین اندک حقوق مالی نیز اگر بعد از طلاق به ایشان برسد، در شرایط پس از طلاق، کمتر دچار آسیب خواهند شد. 📝 فصلنامه اقلیما مجله تخصصی زن،‌ جنسیت و جامعه eqlimamag.ir 📗 @Eqlima_Mag

🔻مهریه در مجلس دوازدهم بازگشت به عقب به‌جای بازنگری نظام‌مند(۲) 🔁 #بازتاب_اندیشه‌ها یادداشت فاطمه قاسمپور، نمایندۀ مجلس یازدهم: ج) یکی از مسائل مهم زنان در استیفای حق قانونی و شرعی مهریه، فرار دین مردان است که متأسفانه در روند قضایی فعلی این وضعیت کنترل نمی‌شود. در حال حاضر به جهت رأی وحدت رویه، پس از قطعی‌شدن حکم اگر مردی فرار دین انجام داده باشد، امکان بررسی وجود دارد. در ماده 3 طرح فعلی برای کنترل فرار دین تلاش شده است که این وضعیت بهبود پیدا کند و عبارت «از تاریخ ابلاغ دادخواست مطالبه دین یا ابلاغ اظهارنامه مطالبه دین یا ابلاغ درخواست اجرای ثبت به مدیون» افزوده شده است؛ این در حالی است که اغلب مردان پیش از ورود زوجه به روند‌های قانونی مطالبه مهریه یا طلاق، فرایند مدنظر خود برای فرار دین را طی می‌کنند و عملاً این ماده که انتظار می‌رفت بتواند مسئله زنان را اندکی کاهش دهد، مؤثر نیست. در متن مجلس قبل تلاش شد که در ماده مربوط به فرار دین این عبارت قبل و یا بعد از صدور حکم بیاید که متأسفانه در متن مجلس فعلی این امر هم تقلیل پیدا کرده است و تنها مزیت طرح نیز کمرنگ‌تر دنبال شود. د) حق حبس که در مفاد1085 و1086 قانون مدنی بر اساس فقه امامیه قانون‌گذاری شده است، در این طرح اصلاح شده است و یحتمل ذهنیت این بوده است که بسیاری از زنان با توجه‌ به این حق قانونی به تکالیفشان در زندگی با همسر پایبند نیستند و زوجه با سوءاستفاده از این حق، قبل از اینکه تکالیفش را در زندگی با همسر ادا کند، در ابتدای زندگی درخواست دریافت مهریه را دارد و پس از آن نیز، دیگر به زندگی پایبند نیست و همسر هم امکان پرداخت مهریه را ندارد، پس این حق باید تعدیل شود. به همین جهت در ماده 5 این طرح، به این موضوع پرداخته شده است. در این طرح آمده است که مرد چنانچه اعسار داشته باشد و مهریه تقسیط شود و اولین قسط پرداخت شود، حق حبس از میان برداشته می‌شود و علاوه بر این در بخش دیگری از این ماده آمده که اگر بخشی از مهریه را تعیین و زوج پرداخت کند، حق حبس ساقط می‌شود. بخشی از مهریه یعنی چقدر؟ 1 ریال؟ 10 ریال؟ میلیون‌ها ریال؟ یا بیشتر؟ درواقع قانون‌گذار در این بند در رودربایستی با نحوه استیفای حقوق زنان، برای از میان برداشتن یک حق شرعی، روندی را طراحی کرده که به‌نوعی هم آن حق در ظاهر وجود داشته باشد و هم بهره‌مندی از آن غیرممکن شود. اما مهم‌تر از متن، فرامتن است. فرامتنی چنین سبکی از ورود به مسائل خانواده، نادیده‌انگاری زنان است. حتماً معسر نباید زندانی شود، اما حقوق زنان و به طور ویژه احقاق حقوقشان در فرایند دادرسی چقدر موردتوجه بوده است؟ قانون‌گذار می‌بایست در راستای سیاست‌های کلی خانواده - بند 7- حرکت کرده؛ در این بند به نگاه نظام‌مند به حقوق خانواده اشاره شده و متناسب با نیاز‌ها و مقتضیات جدید، این «نظام حقوقی» بایستی مورد بازنگری قرار گیرد. نگاه نظام‌مند به حقوق خانواده یعنی قانون‌گذار بداند به صورت نقطه‌ای و بدون در نظر گرفتن شبکه حقوق و تکالیف مرتبط با هریک از اعضای خانواده -مثلاً نظام حقوق مالی زوجه و...- نمی‌تواند وارد فرایند قانون‌گذاری شود. و در نهایت اینکه این طرح، بدون توجه به نقش مهریه در بافتار جامعه ایرانی طراحی شده است. در خانواده‌های ایرانی کمتر زنی است که مهریه خود را دریافت کرده باشد؛ زنان خود را شریک زندگی مردان می‌دانند و دوشادوش مرد زندگی‌شان تلاش می‌کنند زندگی مشترک خود را بسازند و محیط آرامی را برای خانواده خود فراهم کنند. اغلب افرادی که مطالبه مهریه دارند - چه در زمان زندگی مشترک و چه در هنگام جدایی - مهریه برایشان ابزاری است برای چانه‌زنی در موضوعات دیگر. درک نقش مهریه در منازعات زوجین، سبب می‌شود قانون‌گذار به‌گونه‌ای دیگر رویکرد خود را تعریف کند؛ لذا هر گونه تصمیم‌گیری درباره مهریه در نسبت با حقوق دیگر زوجین باید دنبال شود. مالیت مهریه لزوماً برای زنان در منازعات خانوادگی کارکرد ندارد، بلکه مهریه حقی است که به‌واسطه آن می‌توانند به حقوق دیگری دست پیدا کند. ممکن است مطرح شود این غلط است و مهریه باید به کارکرد اصلی خود بازگردد، حتماً من و بسیاری از مخالفان این طرح نیز با این گزاره موافق هستیم به شرطی که حقوق اسلامی زوجین اعم از زن و مرد به‌خوبی استیفا و آیین دادرسی حقوق خانواده به‌خوبی بازنگری شود. 📝 فصلنامه اقلیما مجله تخصصی زن،‌ جنسیت و جامعه eqlimamag.ir 📗 @Eqlima_Mag

🔻درحصار استعاره‌های ناموسی بررسی زبانی پیوند تجاوز نظامی با بدن زن تینا چهارسوقی امین، دکترای زبان‌شناسی، پژوهشگر تحلیل گفتمان انتقادی و رتوریک شاید برای بسیاری از ما آشنا باشد که در بزنگاه‌های تنش‌آلود سیاسی یا نظامی، چه در رسانه‌ها و چه در شبکه‌های اجتماعی، با عباراتی مواجه می‌شویم که «وطن» را در هیئت «ناموس»، «زن»، «مادر» یا «عروس» تصویر می‌کنند و دفاع از آن را امری ناموسی و جنسیتی می‌سازند. در چنین گفتمانی، دشمن، خائن و جاسوس «بی‌ناموس و بی‌غیرت» خوانده می‌شود و آسیب به سرزمین، به‌منزلۀ تعرض به بدن زن تعبیر می‌گردد؛ تصویری که به‌ظاهر هیجانی و احساسی است اما ریشه در الگوهای دیرپای فرهنگی دارد. این زبان، صرفاً شکل شاعرانه‌ای از هیجان‌زدگی ملی نیست؛ بلکه بازتاب ساختارهای عمیق فرهنگی، الگوهای دیرپای مردسالارانه و نظام‌های معنایی‌ای است که بدن زن را میدان اصلی صورت‌بندی مفاهیم متعلق به «ملک» و «سرزمین» قرار می‌دهد. این نوع صورت‌بندی‌ها نشان می‌دهد که زبان چگونه در لحظات بحرانی، نقش تعیین‌کننده‌ای در جهت‌دهی به ادراک جمعی ایفا می‌کند و بدن زن را به عرصه‌ای برای رمزگذاری مفاهیم سیاسی و ملی بدل می‌سازد. از این منظر، مطالعۀ انتقادی این دست استعاره‌ها، بخشی از درک ما از سازوکارهای قدرت، جنسیت و هویت سیاسی در ایران معاصر است و مشخص می‌کند که چرا این عبارات صرفاً انتخاب‌های احساسی یا شاعرانه نیستند، بلکه سازه‌هایی‌اند که بر جهان‌بینی ما درباره جنگ، جنسیت و قدرت اثر می‌گذارند و فهم ما را از واقعیت‌های پیچیده دفاع و تهدید مدرن محدود می‌کنند. مبنای نظری مناسب برای تحلیل این پدیده، نظریۀ استعارۀ مفهومی لیکاف و جانسون است؛ نظریه‌ای که بر این نکته تأکید می‌کند که استعاره‌ها نه زینت‌های زبانی، بلکه شیوه‌های بنیادین تفکرند. انسان‌ها حوزه‌های انتزاعی را از طریق حوزه‌های جسمانی و ملموس می‌فهمند. در فرهنگ‌هایی که ساختار پدرسالاری در آن‌ها ریشه‌دار است، بدن زن و مفاهیمی مانند عفت، مالکیت و حریم، به حوزۀ مبدأ مهمی برای فهم سرزمین، مرز و دفاع تبدیل می‌شود. از این‌جاست که تعرض نظامی به کشور معادل تعرض جنسی به «ناموس» فهم می‌شود و وطن در هیئت «عروس» یا «زن آسیب‌پذیر» ظاهر می‌گردد. این تمثیل، از نظر احساسی، فراخوانی فوری به غیرت و عصبیت قومی است؛ اما از نظر تحلیلی، محدودیت‌های شناختی و پیامدهای اجتماعی آشکاری دارد. نخستین ضعف این استعاره‌ها در این است که تجربۀ پیچیده جنگ مدرن را به یک کنش بدنی و ابتدایی تقلیل می‌دهند. جنگ امروز، ترکیبی از عملیات سایبری، جنگ اطلاعاتی، تهدیدات اقتصادی، بمباران رسانه‌ای و مناسبات پیچیدۀ ژئوپولیتیک است. اما استعارۀ تجاوز، همۀ این ابعاد را نادید می‌گیرد و تنها یک نوع خشونت را مدل‌سازی می‌کند: خشونت جنسی. در چنین چارچوبی، حمله سایبری نه تهدیدی امنیتی، بلکه غفلت یا «بی‌غیرتی» تعبیر می‌شود؛ تحریم اقتصادی، که می‌تواند بنیان‌های یک جامعه را متزلزل کند، اهمیت خود را از دست می‌دهد؛ و مدیریت بحران یا مذاکره به‌سادگی نشانه «ضعف» تلقی می‌شود، نه ابزارهای مشروع و کارآمد دفاع. در نتیجه، چنین استعاره‌هایی نه‌تنها فهم جامعه از جنگ را فرو می‌کاهند، بلکه مانع از شکل‌گیری گفتمان عقلانی درباره امنیت ملی می‌شوند. مسئلۀ دوم، پیامد جنسیتی این استعاره‌هاست. وقتی وطن در مقام زن یا عروس مجسم می‌شود، زن به موضوعی منفعل و در معرض تملک تقلیل می‌یابد. تصویر وطنِ عروس‌گونه، برخلاف ظاهر شاعرانه‌اش، حامل یک پیام روشن است: زن «دارایی» است، «حفاظت» می‌خواهد و سهمی در دفاع از میهن ندارد. نتیجه آن، بازتولید سلسله‌مراتب سنتی میان زن و مرد است؛ سلسله‌مراتبی که در آن مرد مدافع و زن، نمادِ حریم و دارایی، معرفی می‌شود. این تصویر نمادین، در عرصۀ اجتماعی راه را برای توجیه کنترل‌های بیشتر بر بدن و حضور زنان هموار می‌کند؛ چرا که زنی که نماد شرف ملی شمرده شود، از نظر فرهنگی قابل‌کنترل‌تر و محدودسازی‌پذیرتر می‌شود. به این ترتیب استعاره، عملاً در خدمت تثبیت نظم پدرسالارانه قرار می‌گیرد. با این حال، نقد استعاره‌های جنسیتی نباید ما را به سمت حذف استعاره ببرد. استعاره ابزار ضروری تفکر انسانی است و نمی‌توان جهان اجتماعی را بدون آن فهمید. مسئله، انتخاب و طراحی استعاره‌هایی است که نه تنها بیان‌کنندۀ منزلت برابر شهروندان باشند، بلکه با پیچیدگی واقعیت‌های جهان امروز نیز سازگار بمانند. ➕مطالعه متن کامل 📝 فصلنامه اقلیما | #اقلیما_مجازی مجله تخصصی زن،‌ جنسیت و جامعه eqlimamag.ir 📗 @Eqlima_Mag

🔻مستورگی، نه حذف زن که حضوری توأم با حریم و رازآلودگی است. 🔁 #بازتاب_اندیشه‌ها زهرا ابراهیم‌زاده، پژوهشگر کارگروه مطالعات فضای مجازی پژوهشکده باقرالعلوم: در سنت اسلامی، واژه‌ها تنها برای انتقال سطحی معنا نیستند؛ بسیاری از آنها حامل لایه‌های عمیق‌تری از هستی انسان‌اند. «خلوت» و «جَلوت» نمونه‌هایی از این حقیقت‌اند؛ نخست، ساحت درونی و اصیل وجود را آشکار می‌سازد و دوم، عرصه عمومی و آشکار. انسان، در نگاه عرفانی اسلام، نه تنها ظاهر و باطن دارد، بلکه حامل لایه‌ای پنهان به نام «سِرّ» است؛ فضایی درونی برای سلوک، مکاشفه و راز. هر ظهور و حضوری در جَلوت، اگر ریشه در سِرّ نداشته باشد، تهی و ناپایدار خواهد بود. «اعلان» اما آن چیزی است که از درون به بیرون می‌آید و در دنیای اجتماعی و دیجیتال دیده و شنیده می‌شود؛ کلام، صدا، تصویر، حضور. جلوتی از جنس خلوت زن، در معنا و عرفان اسلامی، با باطن و سِرّ نسبت وثیقی دارد. مستوری او، محافظت از راز است، نه صرفاً پوشاندن ظاهر. او تنها بخشی از سِرّ خود را انتخاب می‌کند تا در جَلوت آشکار شود؛ حضوری که از درون و خلوت برخاسته باشد، نه از فشار و قواعد بیرونی. مستوری، نه محدودیت، بلکه شکل ویژه‌ای از «بودن» است؛ بودنی که از درون می‌آید و نه از خواست و قضاوت دیگران. در عصر دیجیتال، خلوت و جَلوت شکل پیچیده‌تری یافته‌اند. فضای مجازی جَلوتی بی‌وقفه و همه‌گیر فراهم می‌آورد؛ هر پست، هر عکس، هر استوری و هر تعامل، زن را در معرض دیده‌شدن و قضاوت عمومی قرار می‌دهد. در این میان، مستوری دیگر صرفاً پوشش فیزیکی یا فاصله جسمانی نیست؛ بلکه توانایی زن برای حفاظت از سِرّ، گزینش آگاهانه آنچه اعلان می‌شود، و اداره حضور دیجیتال، شاخص مستوری اوست. زن می‌تواند بخش‌هایی از درون خود را اعلان کند، بدون آنکه تمام خلوتش فاش شود. او می‌آموزد که هر حضور دیجیتال باید زمانمند و هدفمند باشد، نه نتیجه فشار جریان بی‌وقفه شبکه‌ها. زبان و نمادهای او در این میدان، استعاره‌آمیز، گزینشی و تلویحی هستند؛ او بی‌هیچ فریادی، عمق و راز خود را منتقل می‌کند و جَلوت دیجیتال را از هیاهو و مصرف بی‌هدف می‌رهاند. همزمان، او مرزهای میان عمومی و خصوصی را بازسازی می‌کند؛ با گزینش مخاطبان، تنظیم حریم خصوصی و محدود کردن دسترسی‌ها، خلوتش محافظت می‌شود و جَلوت، صحنه‌ای برای الگوسازی و تولید معنا می‌شود. زن مستور، هر بروز دیجیتال خود را با پالایش مداوم تطبیق می‌دهد؛ محتوا و حضورش را بازنگری می‌کند تا همواره با سِرّ و خلوتش هماهنگ باشد و الگویی برای دیگران ارائه دهد، الگویی که نشان می‌دهد می‌توان در جهان دیجیتال هم مستور بود و هم فعال، هم ظاهر شد و هم خلوت را حفظ کرد. مستورگی زن در این نسبت، جَلوت دیجیتال به صحنه‌ای برای ظهور اصیل تبدیل می‌شود؛ نه میدان رقابت برای دیده‌شدن، بلکه عرصه‌ای که حضور آگاهانه، گزینشی و معناگرا ممکن می‌سازد. زن مستور، نیازی به فریاد ندارد؛ او خودِ ظهور است، نه محصول فشار بیرونی و هیاهوی دیجیتال. حضورش زمانی واقعی و معنادار است که از خلوت و سِرّ برخاسته باشد و به موقع اعلان شود. مستورگی زن در فضای مجازی، به این معنا، الگویی است از بودنی که نه انزواست، نه تظاهر، بلکه فن آگاهانهٔ بودن در جَلوت دیجیتال بر اساس خلوت و سِرّ است؛ بودنی که حضورش را از درون شکل می‌دهد و جَلوت را به عرصه‌ای برای معنا و اصالت تبدیل می‌کند. هر بروز دیجیتال او، اگر از خلوت برخاسته باشد، نه فقط دیده می‌شود بلکه الگویی برای دیگران نیز می‌سازد، الگویی که نشان می‌دهد مستور بودن و حضور همزمان، نه تضاد، که هماهنگی ممکن و عملی است. 📝 فصلنامه اقلیما مجله تخصصی زن،‌ جنسیت و جامعه eqlimamag.ir 📗 @Eqlima_Mag

🔻حجاب؛ بحران معنا یا بحران سیاست؟ 🔁 #بازتاب_اندیشه‌ها حجت الاسلام احمدی پرتو، پژوهشگر مسائل اجتماعی و خانواده: مسئلۀ حجاب در ایران دیگر یک بحث صرفاً فقهی یا قانونی نیست؛ به گره‌گاهی از چندین بحران هم‌زمان تبدیل شده است؛ بحرانی که از یک‌سو محصول فروپاشی سازوکارهای سنتی معناسازی در جامعه و از سوی دیگر نتیجه سیاسی‌شدن یک حکم دینی است. یکی از چالش‌های نوپدید پیش روی سیاست گذاران و فقیهان در عصر حاضر ویژگی چندوجهی بودن مسائل است که بر پیچیدگی در تحلیل و تصمیم و روش حل مسئله تاثیر زیادی گذاشته است. اینک مسئلۀ حجاب، آیینه تمام‌نمای بحران معناسازی در ایران معاصر است. این بحران، ریشه در تقلیل یک مسئلۀ چندبعدی (فقهی، اخلاقی، اجتماعی، سیاسی) به یک بُعدِ غالباً سیاسی-امنیتی دارد. خروج از این بن‌بست، نه با سخت‌گیری بیشتر و نه با انفعال، که تنها با شجاعت برای دیدن تمام ابعاد ماجرا و یافتن راهبردهای خلاقانه و غیرقالبی ممکن خواهد بود. مسئله حجاب در ایران امروز، تنها یک دستور دینی یا قانونی نیست، بلکه «میدان نبردی گفتمانی» است که در آن، چهار عنصر کلیدی مقبولیت اجتماعی، زمینه‌سازی اخلاقی، مشروعیت فقهی و وحدت سیاسی در حال برخورد، تعامل و گاه تنش با یکدیگرند. این میدان را می‌توان به یک نمایش رسانه‌ای گسترده تشبیه کرد که در آن، هر یک از این عناصر، روایت خود را به شیوه‌ای جذاب ارائه می‌دهد. روایت اول: حجاب به مثابه «تکلیف شرعی» در این سطح، حجاب یک حکم قطعی دینی و فقهی است که با وجود فردی و فرعی بودن در مباحث فقهی در حال حاضر و در سطح حاکمیت سیاسی برای زنان مسلمان به‌عنوان نشانه‌ای از مسلمان بودن، واجب شمرده می‌شود. در این رویکرد، حجاب یک نیاز فطری در نهاد انسان قلمداد می‌شود که در دیگر ادیان الهی (یهودیت و مسیحیت) نیز با شدت و ضعف مورد تأکید بوده است و ریشه در قرآن و روایات دارد. از این رو به عنوان تکلیف شرعی غیرقابل اغماض بر تک تک افراد جامعه واجب است. همچنین حجاب در جمهوری اسلامی ایران، به عنوان یک الزام قانونی تعریف شده است. روایت دوم: حجاب در فضای رسانه‌ای و مجازی در این لایه، حجاب در بستر یک جنگ روایی و رسانه‌ای پیچیده قرار می‌گیرد: روایت یکپارچه: رسانه‌های رسمی تلاش می‌کنند تصویری هموار و یکدست از حجاب به عنوان هنجار مسلم اجتماعی ارائه دهند. البته این روایت رسمی با تنوع سبک زندگی در جامعه و به‌ویژه فضای مجازی در تعارض است. فضای مجازی با تکیه بر فردگرایی و ذیل گمنامی، این کنترل اجتماعی سنتی را به چالش کشیده و به بستری برای تنوع در پوشش و نگرش تبدیل شده است. نتیجه این وضعیت، شکاف و گسست بین روایت رسمی و واقعیت‌های جامعه است. ناکامی نسبی در اقناع عمومی، باعث شده تا اجبار قانونی بیش از اقناع اخلاقی در کانون توجه قرار گیرد. روایت سوم... ➕مطالعه کامل گزارش 📝 فصلنامه اقلیما مجله تخصصی زن،‌ جنسیت و جامعه eqlimamag.ir 📗 @Eqlima_Mag

🔻آیا زنان مسلمان نیاز به نجات دارند؟ پروژۀ استعمار با نقد «دیگری شرقی»، مهندسی سلطه می‌کند ماهین حق، دانشجوی دکتری حرفه‌ای حقوق دانشگاه جرج‌تاون پروژۀ استعماری، پروژه‌ای است که حول محور بدن زن مسلمان می‌چرخد و از او و روایتش برای به دست گرفتن کنترل بی‌دلیل بر مردم استفاده می‌کند. همانطور که عطیه لطیف می‌گوید:«برای برپایی یک دستگاه استعمارگرانۀ مؤثر، استعمارگران باید این امر را موجه جلوه می‌دادند که رابطه‌شان با مردمی که می‌خواستند بر آن‌ها مسلط شوند، رابطه‌ای از قدرتِ موجه در برابر فرودستیِ موجه است. برای تثبیت این نابرابریِ ساخته‌شده، استعمارگران به اختراع شرق روی آوردند؛ یعنی مفهوم یک «دیگریِ شرقی» که کاملاً متفاوت، بربرگونه و پست‌تر از تمدن غرب است.» فرانتس فانون در کتاب «استعمار در حال مرگ»، بر روانشناسی استعمار تأکید می‌کند. او در بحث دربارۀ پروژۀ استعماری فرانسه در الجزایر، استدلال می‌کند که استعمار فقط یک نبرد فیزیکی بر سر زمین نیست، بلکه یک نبرد روانی است و در مرکز این نبرد، زنان مسلمان قرار دارند. از بین بردن پوشش زن مسلمان بخش مهمی از نبرد امپریالیستی و استعماری در الجزایر بود و امروزه نیز به‌عنوان یک روش سلطه باقی مانده‌است. اگر استعمارگران فرانسوی می‌خواستند پروژۀ امپریالیستی خود را پیش ببرند، ساختار جامعۀ الجزایر و ظرفیت مقاومت آن را از بین ببرند، باید زنان مسلمان و به‌طور خاص، حجاب آنها را هدف قرار می‌دادند. این بر‌اساس تحلیلی از استعمارگران بود که اهمیت، قدرت و جایگاه زنان مسلمان را یافته بود. به‌دلیل عزت بالای زنان، استعمارگران فرانسوی و امپریالیست‌های غربی امروزی، زنان مسلمان را هدف قرار دادند. هدف قرار دادن زنان مسلمان و الزام آنها به رعایت مفاهیم غربی در مورد پوشش و نقش‌های جنسیتی «متمدنانه»، راهی مؤثر برای استعمارگران جهت بی‌ثبات کردن ساختارهای اساسی جوامع اسلامی بود. کارزار استعمارگران فرانسوی به‌طور جدایی‌ناپذیری با فمینیسم سفید امپریالیستی که امروزه شاهد آن هستیم، گره خورده‌است. مرد الجزایری اهریمن‌سازی، غیرانسانی‌سازی و به‌عنوان وحشی تصویر شد. گروه‌های امدادی پر از زنان غربی به نظر می‌رسیدند که برای ایجاد همبستگی و کمک به این زن فقیر و تحقیرشده تلاش می‌کنند. استعمارگران فرانسوی سوگند یاد کردند که قهرمانانه از زن الجزایری در برابر این مردان «وحشی» دفاع کنند و از آن به‌عنوان توجیهی برای استعمار و اشغال وحشیانۀ الجزایر استفاده کردند با خلق روایت زن مسلمان درمانده و نیازمند، استعمارگران می‌توانستند پروژۀ امپریالیستی خشونت‌آمیز خود را از طریق دلیلی به‌ظاهر اخلاقی توجیه کنند. لیلا احمد در ادامه توضیح می‌دهد که فمینیسم استعماری، فمینیسمی است که در خدمت استعمار علیه فرهنگ‌های دیگر استفاده می‌شود که هر کدام متناسب با خرده فرهنگ خاصی که هدف فوری سلطه بود، طراحی شده‌است. کشف حجاب زن مسلمان برای توجیه سلطه استفاده می‌شد و بعدها به عنوان معیاری برای موفقیت پروژه استعماری نیز مورد استفاده قرار گرفت. پروژه‌های نجات زنان دیگر به حس برتری غربی‌ها وابسته است و آن را تقویت می‌کند . در برابر این گفتمان، زنان مسلمان نه به «تایید» غرب نیاز دارند و نه به الگوهای فمینیستی‌ای که از بیرون تحمیل می‌شود. هرگونه تمایل به تأیید، نشان‌دهنده‌ی حقارت درونی‌شده‌ای است که باید برچیده شود. زنان مسلمان برای به دست گرفتن قدرت خود به تأیید یا اجازة کسی نیاز ندارند. این در ذات ما است و در رگ‌های ما جریان دارد. روحیۀ انقلابی ما چیزی است که به نسل‌ها قبل از ظهور اسلام برمی‌گردد. تاریخ اسلام سرشار از نمونه‌های زنان قدرتمند، عالم، بنیانگذارِ نهادهای آموزشی و سیاسی است؛ تاریخچه‌ای بسیار قدیمی‌تر از شکل‌گیری فمینیسم مدرن غربی. تا امروز، پابرجا ماندن حجاب میان زنان مسلمان نماد مقاومت است؛ نماد نپذیرفتن اینکه به ابژۀ تملک تبدیل شویم، نماد نپذیرفتن سلطه. نبرد برای برداشتن حجاب زن مسلمان فقط نبردی فیزیکی نیست، نبردی روانی نیز هست. ما زنان مسلمان، خود را از بسیاری از مکان‌ها محدود می‌بینیم. ما تحت ستم اسلام‌هراسی عمومی هستیم که تمام جنبه‌های وجودمان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. ما تحت ستم فمینیسم سفید امپریالیستی هستیم. ما تحت ستم مردسالاری عمومی در غرب و همچنین آرمان‌های مردسالارانه از فرهنگ‌های خودمان هستیم. و وقتی در مورد ستمی که در فرهنگ‌هایمان بر ما وارد می‌شود صحبت می‌کنیم، از این ترس رنج می‌بریم که روایت ما قطعاً غصب شده و برای تداوم تعصبات و ایدئولوژی‌های امپریالیستی مورد استفاده قرار گیرد. ➕مطالعه متن کامل 📝 فصلنامه اقلیما | #اقلیما_مجازی مجله تخصصی زن،‌ جنسیت و جامعه eqlimamag.ir 📗 @Eqlima_Mag