با صرف نظر از نحوه وجود خاص هر ماهیتی عقل اشتراک ماهیت در افراد ماهیت را تجویز می کند ولو هزار مخصص به ماهیتی ضمیمه شود موجب تشخص و تخصص برای ماهیت نمی شود تخصص و تشخص هر شئ ای به وجود است

اعراض هر ماهیتی امارات تشخص برای ماهیت هستند نه تشخص دهنده به ماهیت تشخص به نفس وجود است

فصل چهارم از فصول مرحله پنجم ... ذاتی و عرضی .... مفاهیم معتبره در ماهیات به اعتبار اخذ در حدود و ذاتیات ماهیت و عدم اخذ در ماهیات به مفاهیم ذاتی و عرضی تقسیم می شوند....مفاهیم ذاتی مفاهیمی هستند که در حدود و ذاتیات ماهیت اخذ می شوند و با انتفای آن ماهیات منتفی می شوند اما غیر ذاتیات خارج از حدود ماهیت هستند مثل کتابت و مشی و اکل و ضحک به مفاهیم غیر ذاتی عرضیات گفته می شود

تقسیم عرضیات به محمول بالضمیمه و خارج محمول ...محمول بالضمیمه عرضیات و محمولاتی هستند که انتزاع شون از ماهیت و حمل شان بر ماهیت .... موضوع.... توقف بر انضمام شون به موضوع دارد مثل توقف انتزاع گرما و حمل آن بر جسم بر انضمام گرما به جسم و نیز مثل انتزاع مفهوم ناطق و حیوان از انسان و حمل شان بر انسان توقف دارد بر انضمام دو مفهوم ناطق و حیوان بر ماهیت انسان ....

اما عرضی خارج محمول ..... انتزاع شون از موضوع و حمل شان بر موضوع توقف بر انضمام شان به موضوع ندارد مثل .....انتزاع مفاهیم عالی و سافل و زوجیت از موضوعات شان ... عرض از مراتب جوهر است

فرق ذاتی و عرضی..... ۱... ذاتی از لوازم ذات است ... ۲.... ذاتی ثبوتش برای ذات ضروری است ... ۳....ذاتی بی نیاز از سبب است ..... ۴... ذاتیات به اعتبار عدم اجتماع مقدم بر ذات هستند به تقدم تجوهر

حمل میان ذات و ذاتی حمل اولی است.... مثلا حمل حیوان و ناطق بر انسان حمل اولی است که در این نوع از حمل موضوع و محمول اتحاد مفهومی دارند ... ذاتیات ماهیت را اجزائ ماهیت می گویند به علت آن که اجزائ ماهیت هر کدام جزئی از حد به شمار می آیند به اصطلاح به جنس و فصل حدود ماهیت می گویند

فصل پنجم از از مرحله پنجم...... ۱.... ذاتیات سه قسم است.... جنس و فصل و نوع .... نوع ماهیت تامه ای است که منشائ آثار خاص است مثل انسان .... فرس... غنم...... شیر و روباه...در سطح پایین تر درخت گردو درخت انار درخت سیب ....‌ و در سطح پایین تر از نبات.... سنگ آجر بلوک و خاک .....

۲... حیوان ذاتی اعم و جزئ مشترک برای انواع است که جنس انواع هم هست فصل جزئ مختص انواع و ممیز انواع از یکدیگر است مثلا حیوان جزئ مشترک میان انواع است مثل انسان اسب شتر که حیوان جنس آنها است ولی ناطق ... متفکر... فصل انسان و تمیز دهنده انسان از سایر انواع مثل اسب و شتر است و صاهل .... شیهه کننده....فصل اسب و تمیز دهتده اسب از سایر انواع است و درندگی فصل گرگ و تمیز دهنده گرگ از سایر انواع است

۳..... ماهیت جنسی با عمومیت مفهومش و اشتراکش در میان مصادیق متعدد یا حقایق متکثر مستلزم نوعی ابهام و عدم تعین در آن است لذا هر مفهوم کلی فی نفسه مبهم است هر چه عام تر باشد درجه ابهامش بیشتر است و هر چه خاص تر باشد درجه ابهامش کمتر است

۴... مفهوم فصل فقط اعم از صورت است ولی مفهوم جنس هم اعم از ماده است و هم اعم از نوع است و از این رو مشمول دو گونه ابهام است ابهامی در مقایسه با ماده و ابهامی در مقایسه با نوع

۵..... جنس و ماده یک ماهیت اند و فرقشان فقط در نوع اعتبار است اگر ماهیت لابشرط اعتبار شود جنس است و اگر بشرط لا اعتبار شود ماده است در نتیجه جنس در مقایسه با ماده همواره عام و مشمول نوعی ابهام است