#شهید_مدرس #فقیه_کارگزار #یادداشت 🔰 موضوع: شهید مدرس؛ فقیه کارگزار (2) ✍️ عباسعلی مشکانی سبزواری 🔻 بخش دوم: عوامل شاخص تاثیرگذاری آیت‌الله سید حسن مدرس 🔸نکته اول در مورد شهید مدرس این است که ایشان فقیهی است که سالهای متمادی در حوزه های علمیه ایران و عراق مشغول تحصیل و تدریس بوده و پس از دریافت اجازه اجتهاد به ایران برگشته و وارد فعالیت های سیاسی و اجتماعی می شود. یعنی فقاهت و اجتهاد ایشان قطعی و مسلم است و هیچ کس در این زمینه خدشه ای وارد نمی کند. او در محضر بزرگانی همچون میرزای شیرازی و آخوند خراسانی که جزو بزرگان و فقهای شیعه هستند تلمذ کرده و درس آموخته و در محضر این بزرگان به مرحله اجتهاد نائل آمده است. پس کنش گری ها و آراء و اندیشه های ایشان، ناشی از فقاهت و اجتهاد است و به راحتی نمی توان از کنار آنها گذشت. 🔸نکته دیگر در مورد شخصیت علمی ایشان، نگاه و بینش سیاسی عمیق نسبت دین و مناسبات دین و سیاست است. شهید مدرس از جمله فقیهانی است که به شدت معتقد به پیوستگی و عینیت دین و سیاست است. این نگاه و بینش، یه طوری اساسی فقاهت و فعالیت و آراء ایشان را تحت تاثیر قرار داده است. 🔸ویژگی دیگر ایشان زهد و تقوا و ورع ایشان و تعلق خاطر نداشتن به دنیا و مادیات است. برای کسی که میخواهد در عرصه سیاسی و اجتماعی فعالیت و جهاد کند، بدترین چیز، تعلقات مادی و دنیوی است. تعلق خاطر به دنیا و مادیات و ظواهر دنیوی، بزرگترین مانع آدمی در مسیر جهاد و مبارزه است. اینکه شهید مدرس در کوران حوادث مربوط به دوره مشروطه، حکومت قاجار و بدتر از آن، دوره پهلوی توانست، به عنوان فقیهی مبارز در میدان بماند و موثر هم باشد، مسئله تقوا پیشگی، تعلق خاطر نداشتن به دنیا و مادیات بود. 🔸در کنار تقوا و ورع، شهید مدرس انسانی بسیار شجاع و دلیر و نترس بود. شجاعت و نترسی شهید مدرس در ادوار مختلف رندگی اش زبانزد همگان است. نترسیدن از حکومت و سلطنت طاغوتی، نترسیدن از اجانب، نترسیدن از هجمه ها و طعنه ها و زخم زبان ها. این امر نیز یکی از مهمترین عوامل تاثیرگذاری شهید مدرس بود. 🔸بینش مدیریتی-سیاسی و قوه تدبیر و مدیریت نیز از دیگر ویژگی های آن شهید والامقام است. حضور و فعالیت در مجلس و راه اندازی جریان های سیاسی و گروه های مختلف و مدیریت آنها، جملگی بیانگر قوت تدبیر و مدیریت بالای آن بزرگوار است. 🔹وقتی انسانی به چهار سلاح «علم (فقاهت)، تقوا، شجاعت و تدبیر» بود، می تواند تاثیرگذاری اجتماعی و سیاسی در مقیاسی کلان را داشته باشد و شهید مدرس مجهز به این چهار عنصر بود و تاثیرگذاری بنیادینش نیز ناشی از همین امر بود. #شهید_مدرس #فقیه_کارگزار #یادداشت #مشهد 🕌 گفتمان فقه مضاف حوزه خراسان 🆔 @feqhemozaf_khorasan

#شهید_مدرس #فقیه_کارگزار #یادداشت 🔰 موضوع: شهید مدرس؛ فقیه کارگزار (3) ✍️ عباسعلی مشکانی سبزواری 🔻 بخش سوم: رابطه میان فقه و سیاست در چارچوب حکومت اسلامی با تاکید بر تجربه شهید مدرس 🔸شهید مدرس با رویکرد حداکثری به دین و شریعت، معتقد بود مبتنی بر دین و منابع دینی و بدون احتیاج به گرته برداری از منابع و تجارب غیردینی می توان حکومت و کشور را اداره کرد. به عنوان نمونه ایشان می فرماید: «ما از مقالات روسو پیروی نمیکنیم، زیرا افکار عالیۀ پیامبر (ص) را دربارة اجتماع، بهتر از افکار روسو میدانیم، لذا باید جد و جهد کرد که قوانین ما از حدود اسلامیه تجاوز نکند». 🔸ایشان با نقد جریان های متحجر و سکولار حوزوی و غیر حوزوی که از غیریت دین و سیاست حرف می زنند، بر پیوستگی دین و سیاست تاکید می کنند: «در ممالک اسالمی اشخاصی که متدین هستند دوری میکنند از کسانی که داخل سیاست هستند. آن‌ها که دوری کردهاند – ناچار هر نوع اشخاصی – رشته امور سیاست را در دست گرفته و ازاینرو به عقب میروند ... من و امثال من که مشروطه را تصدیق کردیم برای این بود که اختالف از بین برود. پیغمبر اکرم (ص) که مؤسس دیانت بود، رئیس سیاست هم بود. از آن وقت که اختلاف پیدا شد، ممالک اسالم رو به ضعف رفت». 🔸 جمله ماندگار و نمادین شهید مدرس در زمینه نسبت دین و سیاست که می‏گفت: «سیاست ما عین دیانت ما و دیانت ما عین سیاست ماست» بهترین بیان در زمینه تبیین رابطه دین و حکومت، عموما، و فقه و حکومت، خصوصا است. مبتنی بر همین بیان است که حضرت امام تعبیر «الاسلام هوالحکومه» را به کار می برند. این هر دو بیان نشأت گرفته از رویکرد سیاسی و حکومتی این هر دو فقیه در قله فقاهت است. فقهای بزرگواری همچون صاحب جواهر تاکید و تصریح کرده اند که اگر کسی طعم فقه شیعه را چشیده باشد و درک درستی از فقه و فقاهت داشته باشد، نمی تواند پیواند میان فقه و حکومت و مسئله ولایت فقیه را انکار کند. 🔸در واقع نسبت فقه و حکومت، نسبت وثیق و در هم تنیده ای است. مهمترین و شاید تنها ابزار اقامه فقه، عنصر حکومت است. اگر حکومت باشد فقه به گونه ای فهم می شود و اگر حکومت نباشد، گونه ای دیگر از فهم فقاهی رخ می دهد. فقیه می تواند فقه را یک بار بدون لحاظ عنصر حکومت مورد توجه قرار دهد و نتیجه فقاهتش بشود یک فقه کاملا فردی و بریده از جامعه و حکومت. اما بار دیگر می تواند با لحاظ عنصر حکومت، استنباط انجام دهد، که برآیند فهم فقهی اش، جز با وجود حکومت، قابل اجرا و اقامه نیست. از این دو رویکرد در فضای فقهی، با تعبیر «رویکرد فردی به فقه» و «رویکرد حکومتی به فقه» یاد می شود. در رویکرد حکومتی به فقه، مفروض ما، وجود حکومتی با محوریت فقه و کارگزاری فقیه عادل است که فقیه باید مبتنی بر منابع دینی و با رویکرد حکومتی و ساسی، به استنباط و طراحی نظامات اجتماعی در ساحات مختلف حیات بشری، در راستای اداره حکومت و جامعه بپردازد. 🔸شهید مدرس، بیش و پیش از هر چیز، فقیهی استخوان خرد کرده در فضای دینی و فقهی و نظریه پردازی اسلامی بود و همین ویژگی باعث شد که در عرصه سیاستمداریِ دینی خوش بدرخشد، ایده های مانا و اقدامات بنیادینی را انجام و حتی در فضای حکومت غیر دینی، کنشگری سیاسی از پایگاه دین و فقه را به رخ بکشد و بتواند نمونه و الگویی مهم در این عرصه به شمار آید. #شهید_مدرس #فقیه_کارگزار #یادداشت #مشهد 🕌 گفتمان فقه مضاف حوزه خراسان 🆔 @feqhemozaf_khorasan

#شهید_مدرس #فقیه_کارگزار #یادداشت 🔰 موضوع: شهید مدرس؛ فقیه کارگزار (4) ✍️ عباسعلی مشکانی سبزواری 🔻 بخش چهارم: ابعاد و جنبه‌های فقهی-سیاسی شهید مدرس برای استفاده در دوره معاصر 🔸حضور شهید مدرس در ساختار حکومت (ولو حکومت جور) از پایگاه فقاهت، امری مهم است و این کار خصوصا در حکومت دینی و اسلامی، کاری بس سترگ است. امروز برخی از آقایان حوزوی حضور و خدمت به نظام اسلامی را کسر شأن خودشان می دانند، این در حالی است که تاکیدات بسیاری در قرآن و روایات و متون فقهی مبنی بر تلاش برای اقامه دین و اجرای احکام الهی شده و مهمترین مسیر اقامه دین الهی، تاسیس حکومت اسلامی و تصدی گری فقیهانه در این عرصه است. 🔸به تعبیر رهبری معظم انقلاب، کارویژه انبیای الهی تحقق دین و حاکمیت دینی بوده است. بالتبع و بالطبع، کارویژه حوزه ها و روحانیت نیز همین امر مهم است. شهید مدرس از این منظر و از معبر حضور در حکومت و آشنایی با مسائل آن، در حوزه های مختلف مربوط به این فضا، ورود و اظهار نظر و دیدگاه خود را ارائه کرده است. 🔸اگر ساختار و نظام مسائل فقه سیاسی را در محورهای چندگانه: فقه الحکومه، فقه الثوره، فقه الولایه، فقه الشعب و فقه الدوله صورت بندی کنیم و ذیل فقه الدوله، سه شاخه فقه تقنین، فقه تشکیلات و فقه کارگزار را قرار دهیم، شهید مدرس در اکثر این محورها ورود داشته و آرائی را ارائه کرده است. 🔸بحث‏ های مختلفی در حوزه فقه الحکومه، فقه الولایه و نظریه رهبری، فقه الدوله و نظریه دولت، مباحث فقه الشعب و حقوق و تکالیف مردم در نسبت با نظام سیاسی، فقه تقنین و قانونگذاری و فقه ساختار و فقه تشکیلات و مسائل مربوط به فقه کارگزار و نیروی انسانی در حکومت و دولت اسلامی. حتی در حوزه هایی مانند سیاست خارجی و روابط بین الملل نیز با توجه به مسئولیت ها و موقعیت های خود، ورود داشته است. همچنین در فضای بحث نظریه رهبری و نظریه دولت اعم از مباحث مربوط به فضای فقه تقنین، فقه تشکیلات و فقه کارگزار به وفور در اندیشه و مباحث فقهی و سیاسی ایشان بحث و بررسی صورت گرفته است. 🔸در حوزه فقه الحکومه و فقه الولایه به مباحثی مانند مانند مسئله مشروعیت و عدم مشروعیت حکومت در عصر غیبت و حق و تکلیف حکومت پرداخته است. در حوزه فقه الشعب به مسائلی مانند نقش مردم در حکومت، وظائف و مسئولیتهای حکومت در نسبت با مردم و متقابلا نقش مردم در این زمینه و در حوزه فقه الدوله و ساختار دولت به مسائلی از قبیل تفکیک قوا و تقسیم قوا، پارلمان و... پرداخته است. در حوزه مسئولیت ها و وظائف دولت در حوزه داخلی و خارجی به طور تفصیلی پرداخته است. وظائفی از قبیل: ایجاد آسایش و رفاه برای مردم کشور، دریافت مالیات از شهروندان، اجرای عدالت در جامعه، حفظ مرزهای کشور اسلامی و عمران و آبادی کشور در عرصه کلان و داخلی، و مواردی از قبیل تامین حاکمیت و استقلال کشور، تدوین و اجرای اصول سیاست خارجی بر پایه دیانت، مبارزه با بیگانه در صورت تعدی و تجاوز به کشور، روابط حسنه با تمام دول جهان بدون هیچ گونه سلطه و دخالت در امور یکدیگر، دستیابی به استقلال سیاسی، فرهنگی و اقتصادی در سایه اعمال سیاست توازن عدمی و توجه به مسائل و مشکلات مسلمانان جهان اسلام در عرصه سیاست خارجی از جمله موارد مورد بحث ایشان است. 🔸در حوزه فقه تقنین و قانون گذاری علاوه بر بحث از پارلمان و ضرورت آن، مسائلی از قبیل توجه به پویایی فقه و نیاز‌های زمانه در قانون گذاری و لزوم مطابقت بر شرع هر گونه قانون گذاری و... نیز مورد اهتمام ایشان بوده است. در حوزه فقه کارگزار نیز به طور مکرر به بحث و بررسی پرداخته و به عنوان نمونه در موردی می گوید:«معیار شما برای رد و قبول افراد نادرست است! اینکه کسی نماز میخواند یا در مراسم احیا و روضه حاضر میشود ملاک شایستگی او برای سپردن مسئولیت نیست. ملاک سپردن فرمانروایی، عقل و درایت است». 🔸در حوزه های مختلف دیگری نیز شاهد آراء و اندیشه ها شهید مدرس هستیم که امروز می توان با مطمح نظر قرار دادن آنها، بهره های وافری برد و در مباحث مختلف از آراء ایشان استفاده کرد و به بحث و بررسی پرداخت. #شهید_مدرس #فقیه_کارگزار #یادداشت #مشهد 🕌 گفتمان فقه مضاف حوزه خراسان 🆔 @feqhemozaf_khorasan

#یادداشت #توسعه_اصول 🔰 محورهای توسعه علم اصول (بخش اول) ✍🏻 استاد حمید درایتی 🔻تاریخ علم اصول فقه، ادوار گوناگونی را پشت سر نهاده و فراز و نشیب‌های علمی فراوانی داشته است. این علم با تلاش اندیش‌وران بزرگ توانسته است بر مانع‌های بی‌شماری فائق آید و به رشد و توسعه خود ادامه دهد تا آنجا که رشد و بالندگی این دانش در میان مجموعه علوم اسلامی شایان توجه و بایسته تحسین است. علم اصول فقه، مهم‌ترین دانشی است که علم فقه بر آن مبتنی است و از آن بهره می‌گیرد و با توجه به گستره دانش فقه و شمول آن در تمام عرصه‌های حیات و تأثیری که برتمام ساحت‌های زندگی مؤمنان دارد، توسعه علم اصول می‌تواند به توسعه و تکمیل علم فقه بینجامد و به آن، قوام و غنای لازم را ببخشد و ضعف این دانش می‌تواند موجب استنباطات فقهی ضعیف و استنادهای ناروا به دین گردد. گذشت زمان همواره ارزش علم اصول را نمایان‌تر کرده است و این دانش اگرچه در دوره‌هایی با رکود و پس‌رفت مواجه شده؛ اما به جهت نقش و اهمّیت آن، دوباره کانون توجه عالمان دین قرار گرفته و تعمیق و نشر آن رونق یافته و اندیشه‌های مخالف را به انزوا رانده است؛ با این ‌وجود هنوز این دانش به توسعه و تکمیل بیشتری نیازمند است تا بتواند رسالت خود را به‌طور کامل به انجام رساند و پاسخگوی نیازهای دانش فقه باشد. علم اصول در چهار محور اصلی، نیازمند توسعه است و بدون رشد در این محورها نمی‌تواند انبوه پرسش‌های به‌وجود آمده را پاسخ گوید؛ از این‌رو بر دانش‌وران این علم است که با توجه متوازن به محورهای ذیل، برای بررسی و تکمیل آن بکوشند و به غنای این دانش کمک کنند. 🔹محور اول: توسعه در مبادی علم اصول علم اصول همانند سایر دانش‌ها، مبادی تصدیقی خاصّی دارد که بر آن‌ها مبتنی است و از آن‌ها بهره می‌گیرد. هرگونه خلل در شناسایی و تطبیق مبادی علم اصول، ممکن است نتایج به دست‌آمده را دچار ضعف و خطأ نماید؛ از این‌رو عالمان این دانش، باید به مبادی علم اصول و نتایجی که از آن گرفته‌اند دقت بیشتری کرده و با بازخوانی مجدد آن مبادی، از بروز اشتباه‌ها و خطاهای احتمالی پرهیز کنند. 🔹محور دوم: توسعه در مسائل علم اصول علم اصول در آغاز پیدایش، مسائل اندکی داشت و به تدریج و بر اساس نیازهای پدید آمده، مسائل تازه‌ای بر آن افزوده شد. این توسعه، معلول نیازی بود که فقها در استنباط فقهی احساس می‌کردند. علم اصول در تعامل با علم هدف که همان علم فقه است با سؤالاتی مواجه شد که برای حل آن ناگزیر به ایجاد مسائل تازه و خلق قواعدی جدید شد و به مرور، مسائل این دانش گسترش یافت و به‌جایی رسید که در عصر حاضر، حجم زیادی از مسائل در آن وجود دارد. ➿ بخش دوم یادداشت: https://eitaa.com/feqhemozaf_khorasan/1288 #یادداشت #توسعه_اصول #استاد_درایتی #مشهد 🕌 گفتمان فقه مضاف حوزه خراسان 🆔 @feqhemozaf_khorasan

#یادداشت #توسعه_اصول 🔰 محورهای توسعه علم اصول (بخش دوم) ✍🏻 استاد حمید درایتی 🔹محور سوم: توسعه در روش علم اصول علم اصول هم در روش حل مسائل خود و هم در روش حل مسائل فقهی، به روزآمدی نیاز داشته و دارد و این اتفاق هرچند کند صورت گرفته و می‌گیرد؛ اما قابل ملاحظه و توجه است؛ همچنان‌که مشاهده می‌شود، دانشمندان این علم از گذشتگان خود بسیار روشمندتر به حل مسائل می‌پردازند و بدین‌جهت آثار آنان از قوت و استحکام بیشتری برخوردار است. 🔹محور چهارم: توسعه در مدیریت دانش مدیریت دانش به چگونگی تولید، گردآوری، ذخیره‌سازی، بازیابی، نشر و بکارگیری اطلاعات، اطلاق می‌شود؛ اگرچه در تعریف این واژه اتفاق نظر وجود ندارد؛ اما می‌توان گفت مدیریت دانش عبارت است ‌از خلق روندها و فرایندهایی برای تولید گزاره‌های علمی و تبدیل آن‌ها به صنعت، ثروت و تامین احتیاجات آموزشی؛ از این‌رو مدیریت دانش، کیفیت طبقه‌بندی مباحث دانش، ارزش‌گذاری مسائل آن، نشان‌دادن رابطه مسائل با یکدیگر، انسجام مباحث با یکدیگر، ارائه نظریه‌های جامع و فراگیر و توجه به کاربرد مسائل در علم هدف و نشان‌دادن کیفیت کاربست قواعد آن را در بر می‌گیرد. از جمله اتفاقاتی که درحوزه مدیریت دانش اصول رخ داده و به روزآمدی نیازمند است طراحی ساختاری جامع، قابل فهم و در دسترس برای این علم است. ساختارهایی که برای علم اصول پیشنهاد شده، می‌تواند به نظم و انسجام بیشتر مباحث بینجامد و درک بهتری از این دانش به دانش‌پژوهان آن ارایه دهد و آنان را در فهم سریع‌تر و دقیق‌تر این دانش یاری رساند. باید توجه داشت که فهم بهتر علم اصول و حل دقیق‌تر مسائل آن، به شناسایی نظریاتی جامع خصوصاً در مسائل اساسی علم اصول بستگی دارد تا بر آن ‌اساس بتوان، در بین نظریه‌های مختلف بهتر داوری کرد. برخی از مباحث علم اصول بازتابی درمسائل فراوان دیگری از همین دانش دارد و آثار آن‌ها در سراسر علم اصول منتشر است. شناسایی زوایای این مباحث به آگاهی از مسائلی که تحت تأثیر آن نظریات قرار می‌گیرد نیازمند است. اصولیان بزرگ، نسبت به مسائل مهم و اساسی علم اصول نظریه‌هایی دارند که در سراسر این علم پراکنده است و به مناسبت مسائل مرتبط، زوایای مختلف آن مسئله را مطرح کرده‌اند؛ اما عموماً آن مسئله را به صورت جامع مطرح نکرده‌اند و به تمام زوایای پیدا و پنهان آن به صورت مستقل نپرداخته‌اند و شاید در بعضی موارد، خود آن‌ها به برخی از لوازم گفتار خود توجه نداشته و از آن آگاه نبوده‌اند؛ بدین جهت نظریه آن‌ها به صورت کامل مورد شناسایی قرار نگرفته است و بکارگیری آن نظریه درعلم فقه با توجه به عدم شناسایی تمام ابعاد و اضلاع آن، دشوار و همراه با خطا بوده است. (منبع یادداشت: تقریظ استاد درایتی بر «حکم ظاهری؛ چیستی، فرایندها و قواعد عمومی») #یادداشت #توسعه_اصول #استاد_درایتی #مشهد 🕌 گفتمان فقه مضاف حوزه خراسان 🆔 @feqhemozaf_khorasan

#یادداشت #قانون_حجاب 🔰سخنی با منتقدان قانون حجاب ✍️ حجت‌الاسلام محمد مروارید (استاد سطوح عالی حوزه علمیه مشهد) 🔻قانون "حمایت از خانواده از طریق ترویج فرهنگ عفاف و حجاب"، اکنون به مرحله اجرای آزمایشی سه ساله رسیده است. وضعیت اسفبار و نامتعارف پوشش برخی از بانوان و آقایان در فضای مجازی و حقیقی، هنجارشکنی‌های گسترده و عادی‌سازی پوشش‌های نامتعارف، وضعیت بلاتکلیف نهادهای متولی فرهنگ و ترک فعل‌های گسترده، وضعیت غیرقابل‌پذیرش قانون درباره حجاب شرعی و اجرایی نبودن آن و ... موجب تدوین و تصویب این قانون شده است. پیش از هرگونه واکنش باید به چند نکته توجه کرد: ۱. این قانون پس از دو سال ارایه به محافل علمی فرهنگی و نقد و بررسی و رفت و برگشت‌های متعدد میان کمیسیون‌ها و میان مجلس و شورای نگهبان در مرحله اجرای آزمایشی سه ساله قرار دارد. ۲. ۳۶ ماده از ۷۴ ماده این قانون به تکالیف دستگاه‌ها و نهادهای نظام و برخورد با ترک فعل‌ها اختصاص دارد. در ماده ۵۷ این قانون، شاهد عدم تخفیف مجازات‌ها برای مقامات، مسئولان، کارگزاران و خانواده آنان هستیم. ۳. هشت ماده به مجازات شدید ترویج‌کنندگان برهنگی، بی‌عفتی و کشف حجاب و مجازات افراد دارای شهرت و تأثیرگذاری اجتماعی اختصاص دارد. ۴. هیچ کدام از جرایم افراد عادی در این قانون، ارتباطی با حجاب شرعی بانوان ندارند؛ بلکه عناوین مجرمانه عبارتند از: برهنگی عرفی آقایان و بانوان، بدپوششی عرفی آقایان و بانوان و نداشتن پوشش سر از سوی بانوان. البته قطعا این قانون مثل همه قوانین مصوب مجلس شورای اسلامی از نقص و ایراد مصون نیست و می‌تواند توسط کارشناسان مربوطه مورد نقد قرار بگیرد. اما به نظر می‌رسد این قانون با واکنش‌های غیرمنطقی و غیرمنصفانه‌ای مواجه شده است. 🔹باید توجه داشت که هیچ‌گاه "برهه حساس کنونی" به پایان نمی‌رسد. اصلاح را باید از نقطه‌ای آغاز کرد. اقدامات ایجابی و فرهنگ‌سازی در جای خود لازم هستند. اما همگان اتفاق نظر دارند که مانند همه کشورهای دیگر، باید برای پوشش آقایان و بانوان، قانونی مبتنی بر فرهنگ وجود داشته باشد و تخلف از آن جرم‌انگاری شود. هیچ انسان خردمندی با ولنگاری، بی‌تفاوتی و نداشتن یک قانون معقول و قابل اجرا موافق نیست. لطفاً منتظر تمام شدن برهه حساس کنونی نباشیم! 🔺در پایان باید گفت جای بسی تعجب است که پس از دو سال نقد و بررسی لایحه و ارایه آن به محافل علمی و نظرخواهی و مشارکت چندین گروه پژوهشی در بررسی لایحه، اکنون که توسط نمایندگان ملت تصویب شده و طبق قانون اساسی لازم‌الاجرا شده، صدای انتقادات و اعتراضات بلند شده است! اگر انتقادات از سرِ دلسوزی و اصلاح وضع موجود است، چرا در دو سال گذشته شاهد سکوت اکثر منتقدان بودیم و اکنون که زمان عملیاتی شدن قانون است احساس خطر کرده‌اند؟ واقعا همه این انتقادات، دلسوزانه و کارشناسانه هستند یا باز هم شاهد مانور رسانه‌ای و بازی‌های حزبی و جناحی هستیم؟ #یادداشت #قانون_حجاب #مشهد 🕌 گفتمان فقه مضاف حوزه خراسان 🆔 @feqhemozaf_khorasan

#یادداشت #قانون_اساسی 💢علمای قانون نقش روحانیت و حوزه علمیه خراسان در تدوین قانون اساسی ✔️کمک به نظام‌سازی و تطبیق قوانین براساس مکتب اسلام ازجمله کارکردهای حوزه‌های علمیه است که نمونه آن در منصب فقهای شورای نگهبان نمود دارد. اما پایه‌ریزی بنای نظام جمهوری اسلامی نیز که در تدوین قانون اساسی متبلور شد، عمدتاً توسط علمای حوزه‌های علمیه انجام شده است. به بهانه روز سالگرد رسميت يافتن قانون اساسى جمهورى اسلامى ايران در آذر ۱۳۵۸، نگاهی گذرا به نقش علمای حوزه علمیه خراسان در تدوین قانون اساسی داریم. 📝 بخوانید: http://ijtihadnet.ir/?p=76694 #فقه_تقنین #قانون_اساسی #مشهد 🕌 گفتمان فقه مضاف حوزه خراسان 🆔 @feqhemozaf_khorasan

#یادداشت #فقه #انقلاب_اسلامی 🔰 نقش «فقه» درشکل‌گیری و تداوم انقلاب اسلامی (بخش اول) ✍🏻 عباسعلی مشکانی سبزواری 1️⃣ مقدمه 🔹غالباً هر انقلابی در روند رو به رشد خود، طی مراحل مختلفی به اهداف خود نائل می‏آید. انقلاب اسلامی نیز مستثنای از این قاعده نیست. در حقیقت نقطه آغاز انقلاب اسلامی مردم ایران، قیام رسمی امام خمینی(ره) در سال‌های ۴۱-۴۲ بود و تا امروز با طی مراحل و فرآیندی خاص در مسیر وصول به اهداف نهایی خود گام برداشته است. در یک تحلیل، فرآیند تکاملی انقلاب اسلامی پنج مرحله دارد، در طرحی دیگر، این فرآیند، چهار مرحله‏ای و در طرح سوم این فرآیند شامل سه مرحله می‏باشد. نکته دیگر این است که تمامی فرآیندهای پیش گفته، نیازمند نرم‌افزاری هستند که بدون استفاده از آن، هیچ گونه موفقیتی متصور نیست. مقصود از نرم‏افزار نیز، برنامه‏ برای عمل است. این نرم افزار در انقلاب اسلامی، «فقه» بوده و مجری آن فقیه است. 🔹انقلاب اسلامی بر مبنای فقه اسلامی و با رهبری فقیهی جامع‏ الشرایط ایجاد شده و طی سه دهه به استمداد از فقه شیعی در فرآیند تکاملی خود گام برمی‏دارد. هر کدام از فرآیندهای سه ‏گانه پیش گفته که در دستور کار قرار گیرد، لاجرم نیازمند فقه هستیم. هر کدام از مراحل سه‌گانه، چهارگانه و پنجگانه فرآیندهای پیش‏گفته، شرایط و لوازم خاصی را نیازمند می‏باشند. مراحل ابتدایی فرآیندها با نرم‏افزاری بسیط نیز امکان دارد. مراحل میانی آنها اما، نیازمند نرم‏افزاری به مراتب تخصصی‏تر، و مرحله نهایی آنها، نیازمند نرم‏افزار نهایی و ایده‏آل است تا بتواند انقلاب را به خارج از مرزهای جغرافیایی پیش برده و در سطح منطقه ‏ای و جهانی به تدبیر بشریت بپردازد. 🔹انقلاب اسلامی مراحل ابتدایی خود را با محوریت فقه سنتی هزار و چهارصد ساله شیعه آغاز نمود. در مراحل میانی اما، به جهت پیشامد مسائل و موضوعات جدید و عدم توانایی پاسخگویی فقه سنتی، فقه پویا (به معنای مثبت آن)، با نگرش بسط موضوعی و استفاده از علوم تخصصی پا به عرصه نهاد. در مراحل نهایی فرآیندهای تکامل اما، نرم‏افزارهای پیشین جوابگو نیست. دلیل آن نیز نوع نگاه دو نرم‏افزار پیشین به مسائل و موضوعات است. نگاه حاکم بر آن دو، نگاه فردی است. این در حالی است که مراحل نهایی فرآیند تکاملی نیازمند فقهی نظام‏ساز است و نگاه حاکم در فقه نظام‌ساز، باید نگاه کلان، اجتماعی و حکومتی باشد که اصطلاحاً فقه حکومتی نامیده می‏شود. 🔹مقاله حاضر با نصب‌العین قرار دادن فرآیند سه مرحله‏ای، به تبیین مناسبات فقه و انقلاب اسلامی و تحلیل جامعه شناختی فرآیند تکاملی انقلاب اسلامی و سیر تطورات فقه همساز با انقلاب اسلامی پرداخته، نرم‌افزارهای مورد نیاز فرآیند تکاملی انقلاب اسلامی را به بررسی نشسته است. 🔗 لینک بخش دوم یادداشت: https://eitaa.com/feqhemozaf_khorasan/1594 🔗 لینک بخش سوم یادداشت: https://eitaa.com/feqhemozaf_khorasan/1595 🔗 لینک بخش چهارم یادداشت: https://eitaa.com/feqhemozaf_khorasan/1597 🔗 لینک بخش پنجم یادداشت: https://eitaa.com/feqhemozaf_khorasan/1596 #یادداشت #فقه #انقلاب_اسلامی #مشهد 🕌 گفتمان فقه مضاف حوزه خراسان 🆔 @feqhemozaf_khorasan

#یادداشت #فقه #انقلاب_اسلامی 🔰 نقش «فقه» درشکل‌گیری و تداوم انقلاب اسلامی (بخش دوم) ✍🏻 عباسعلی مشکانی سبزواری 2️⃣ فرآیند تکاملی انقلاب اسلامی 🔻در یک دیدگاه فرآیند انقلاب اسلامی در سه مرحله پیش‏بینی شده است. طرفداران این طرح معتقدند انقلاب اسلامی جامعه ایران به رهبری امام خمینی(ره) را، به سه مرحله می‏توان تقسیم کرد: ▫️۱ـ مرحله ایجاد انقلاب اسلامی: اولین مرحله انقلاب اسلامی، یعنی ایجاد انقلاب اسلامی، گرچه پیشینه‏ای به درازای تاریخ تشیع دارد، اما نمود و ظهور عینی آن از سال ۴۲ شروع و در سال ۵۷ به سرانجام رسید. ▫️۲ـ مرحله استقرار انقلاب اسلامی: مرحله دوم، یعنی استقرار انقلاب اسلامی، بلافاصله پس از پیروزی، آغاز و با تصویب قانون اساسی و تشکیل دولت و نهادهای قانونی حکومتی، شروع شد. اهمیت و ویژگی این مرحله در آن است که انقلاب اسلامی در صورت موفقیت در این مرحله، وارد مرحله توسعه و حرکت از جمهوری اسلامی به سوی تمدن اسلامی می‏گردد. با توجه به موقعیتِ تثبیت شده جمهوری اسلامی، می‏توان ادعا کرد مرحله استقرار انقلاب اسلامی با موفقیت پشت سر نهاده شده است. ▫️۳ـ مرحله توسعه انقلاب اسلامی: هم اکنون انقلاب اسلامی پای در مرحله توسعه انقلاب نهاده و بر اساس یک برنامه بلندمدت درصدد توسعه انقلاب اسلامی و صدور آن به جهان است. توسعه انقلاب اسلامی، به معنای فراگیری منطقه‏ای و بین‏المللی‌اندیشه و گفتمان انقلاب اسلامی است. اهمیت این مرحله از آن جهت است که در صورت موفقیت در این دوره، انقلاب اسلامی، پای در انقلاب جهانی اسلامی و تمدن جهانی اسلامی مبتنی بر نگرش جهانی خواهد گذارد. 🔹این فرآیند ناظر به حرکتی است که انقلاب اسلامی در دوره ‏های یاد شده و نیز دوره‏های پیش رو داشته باشد تا به اهداف و موفقیت‏های مورد نظر خود در هر مرحله از مراحل سه ‏گانه پیش‏گفته، نائل آید. بدیهی است که مرحله سوم نسبت به مراحل دیگر از اهمیت بیشتری برخوردار است، چه اینکه کارآمدی و کارایی انقلاب اسلامی و حکومت دینی مبتنی بر آموزهای اسلامی و شیعی، در این دوره ارزیابی خواهد شد. 🔹دیگر اینکه در دوره اول و دوم، هدف حرکت جامعه، به ویژه بر اساس هدایت‌ها و رهبری حضرت امام(ره) اولاً بسیط و ثانیاً شفاف و روشن بود. اما در دوره سوم این هدف ابعادی چند وجهی می‏یابد و به لحاظ پیچیدگی این ابعاد، از شفافیت و روشنی آن کاسته می‏شود که در نتیجه مسیر حرکت جامعه را با مشکلات اساسی مواجه می‏کند. حل این مشکلات نیز در سایه کشف قابلیت‏های جدید در منابع اسلامی امکان‌پذیر است. همچنین در مسیر حرکت رو به جلوی انقلاب اسلامی، بر سرعت، گستردگی و نیز چرخش تغییرات افزون می‏شود و همین امر بر حجم مسائل پیش رو می‏افزاید. 🔹به لحاظ ساختاری نیز، جامعه اسلامی در مرحله سوم، از مزیت نظام‏مند شدن فعالیت‌ها برخوردار می‏شود که در عین افزایش میزان بهره‏وری‏ها، منجر به مسائل و آسیب‌هایی نیز خواهد شد. از طرف دیگر دشمنان انقلاب اسلامی به لحاظ شناخت گسترده‏تری که نسبت به انقلاب و جمهوری اسلامی به دست‏ می‏آورند، فرصت بیشتری برای فعالیت‌های ریشه‏ای‏تر و نیز هماهنگ‏تر علیه انقلاب اسلامی می‏یابند. 🔹مهم‌تر از همه اینکه، مرحله اول و دوم، درون مرزهای جغرافیایی ایران اسلامی و در میان مردمان مومن و معتقد به نظام و جمهوری اسلامی به وقوع پیوست، مرحله سوم اما، پای را از جغرافیای خودی فراتر نهاده و سطح منطقه و بین‌الملل را شامل خواهد شد. بالطبع مسائل و موضوعات جدیدی فرا راه خود خواهد یافت، که پیش‌تر به نظیر آن برخورد نکرده بود و بایستی در صدد پاسخگویی و اشباع آنها برآید. (ر.ک. مشکانی سبزواری، فقه حکومتی نرم‏افزار توسعه انقلاب اسلامی؛ فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، ش ۳۲، ص۹۷-۱۱۸) #یادداشت #فقه #انقلاب_اسلامی #مشهد 🕌 گفتمان فقه مضاف حوزه خراسان 🆔 @feqhemozaf_khorasan

#یادداشت #فقه #انقلاب_اسلامی 🔰 نقش «فقه» درشکل‌گیری و تداوم انقلاب اسلامی (بخش سوم ) ✍🏻 عباسعلی مشکانی سبزواری 3️⃣ خدمات متقابل فقه و انقلاب اسلامی 🔹با توجه به اینکه نرم‌افزار فرآیند تکاملی انقلاب اسلامی را فقه قلمداد نمودیم، در ادامه به بررسی مناسبات فقه و انقلاب اسلامی پرداخته و کاربردهای آن در مراحل مختلف فرآیند تکاملی انقلاب را بررسی می‌نماییم. انقلاب اسلامی با تکیه بر آموزه‏های فقه شکل گرفت و در مسیر پیشرفت قرار گرفت. 🔹فقه نیز به مثابه تبیین‌کننده نرم‌افزار نظام‏ساز اسلام و به عنوان مهم‌ترین عامل اداره جامعه اسلامی که تا پیش از انقلاب اسلامی به محاق رفته بود، به صحنه اجتماع و حکومت درآمد و در مسیر تکامل و توسعه قرار گرفت. توضیح اینکه: از مهم‌ترین نوآوری‏های امام خمینی(ره) در کنار ارائه تئوری انقلاب بر مبنای فقه، اجتهاد انقلابی و انقلاب در اجتهاد بود. ایشان با انقلاب اسلامی ایران تحول مهمی را در اجتهاد و فقاهت ایجاد کردند. زیرا هر چند که ایشان، انقلاب اسلامی را با تکیه بر اجتهاد شیعه و بر بنیادهای فقه سنتی و جواهری استوار کرد، اما همین انقلاب با توجه به ابعاد اجتناب‌ناپذیر فقه و سیاست و حضور عملی فقه در عرصه‏های عمومی جامعه، لاجرم مقدمات انقلابی را در درون فقه و اجتهاد سنتی به تدریج فراهم کرد. 🔹هدف اساسی امام(ره) توضیح این مسئله بود که ما چگونه می‏خواهیم اصول محکم فقه را در عرصه فرد و جامعه پیاده کنیم. (صحیفه نور) و بتوانیم برای معضلات زندگی در دنیای امروز جواب متقن داشته باشیم. ایشان در همین راستا می‏فرمود: «حکومت در نظر مجتهد واقعی، فلسفه عملی فقه در تمامی زوایای زندگی بشریت است. حکومت نشان‌دهنده جنبه عملی فقه در برخورد با تمامی معضلات اجتماعی و سیاسی و نظامی و فرهنگی است. فقه تئوری واقعی و کامل اداره انسان و اجتماع از گهواره تا گور است». (همان). 🔹روشن است که اگر حکومت فلسفه عملی فقه است، ضرورت بالندگی و نشاط حکومت مستلزم آزادی اجتهاد، رونق، توسعه و تکامل فقه همگام با پیشرفت و توسعه حکومت خواهد بود. حضرت امام(ره) با توجه به همین نکته، می‏فرماید: «لذا در حکومت اسلامی همیشه باید باب اجتهاد باز باشد و طبیعت انقلاب و نظام همواره اقتضا می‏کند که نظرات اجتهادی- فقهی در زمینه‏های مختلف، ولو مخالف با یکدیگر، آزادانه عرضه شود و کسی توان و حق جلوگیری از آن را ندارد». (صحیفه نور) در جای دیگر می‏فرماید: زمان و مکان دو عنصر تعیین‌کننده در اجتهادند. مسئله‏ای که در قدیم دارای حکمی بوده است، به ظاهر همان مسئله در روابط حاکم بر سیاست و اجتماع و اقتصاد یک نظام، ممکن است حکم جدیدی پیدا کند. (صحیفه نور، ج ۲۱، ص ۹۸) 🔹با توجه به نکات فوق، تاثیرگذاری و تاثیرپذیری هر کدام از انقلاب اسلامی و فقه اسلامی بر یکدیگر مشخص می‌شود. انقلاب اسلامی مبتنی بر فقه سنتی به وجود آمد. شرایط و مسائل پیش آمده بعد از ایجاد انقلاب، فقه سنتی را ناگزیر از تحول نمود و فقه را از مرحله سنتی، به مرحله فقه پویا وارد کرد. امروز نیز بر مبنای ضرورت تطابق فقه با شرایط زمان و مکان و نیز با توجه به مرحله توسعه انقلاب اسلامی از جمهوری اسلامی به تمدن اسلامی، فقه دومین تاثیرپذیری اساسی از انقلاب اسلامی را داشته و لاجرم نیازمند رحلت از مرحله فقه پویا به درآمدن به دنیای فقه حکومتی است. خلاصه تاثیرگذاری و تاثیرپذیری فقه و انقلاب به قرار ذیل است: 4️⃣ تاثیرگذاری اساسی فقه سنتی بر انقلاب اسلامی و ایجاد آن 🔸تاثیرپذیری فقه سنتی از انقلاب اسلامی در دوره استقرار و گذار از مرحله فقه سنتی به مرحله فقه پویا؛ 🔸تاثیرپذیری ثانویه فقه از انقلاب اسلامی در دوره توسعه و گذار از مرحله فقه پویا به مرحله فقه حکومتی؛ 🔸تاثیرگذاری فقه حکومتی بر انقلاب اسلامی و تبیین ضرورت صدور انقلاب به جهان و ایجاد انقلاب جهانی و اداره جهان بر مبنای فقه حکومتی. 🔸تاثیر‌پذیری انقلاب اسلامی از فقه حکومتی و ایجاد انقلاب جهانی اسلامی، مرحله ایده‏آلی است که پس از ایجاد تمدن اسلامی، مجال طرح می‏یابد. 🔹باید اذعان داشت که امروزه با تکوین نظام اسلامی و پیدایش مسائل گوناگون و تحول عظیم در ساختار و ابعاد مختلف جامعه فردی، اجتماعی، اقتصادی، حقوقی، فرهنگی، سیاسی و روابط بین‌الملل و به وجود آمدن زمینه اجرایی و عملی برای فقه اجتهادی، زمینه ‏های تحول در فقه با توجه به گفتمان انقلاب اسلامی فراهم آمده است. #یادداشت #فقه #انقلاب_اسلامی #مشهد 🕌 گفتمان فقه مضاف حوزه خراسان 🆔 @feqhemozaf_khorasan

#یادداشت #فقه #انقلاب_اسلامی 🔰 نقش «فقه» درشکل‌گیری و تداوم انقلاب اسلامی (بخش پنجم ) ✍🏻 عباسعلی مشکانی سبزواری 6️⃣ تحلیل جامعه‌شناختی فرآیند تکاملی توأمان فقه و انقلاب اسلامی 🔻تحلیل جامعه‌شناختی فرآیند تکاملی انقلاب اسلامی و سیر تطورات فقه به موازات آن، به شرح ذیل است: 🔹جامعه بشری از حیث ساختار و نوع اداره آن دوره‏های متعددی را گذرانده و می‏گذراند. اولین مرحله را می‏توان جامعه طبیعی و ابتدایی نامید. البته این عنوان را نباید با معنای منفی آن، که برخی از جامعه‌شناسان به‌ کار برده‏اند، خلط کرد. مقصود از جامعه طبیعی در این تحلیل، دوره‏ای از حیات بشری است که موثرترین عامل در حرکت فردی و اجتماعی جامعه، عوامل طبیعی است؛ لذا شکل حرکت بشر و نوع زندگی و امرار معاش او نیز در این دوره بیشتر همگام با طبیعت است. حکومت‏ها نیز در این دوره بیش از اینکه وظیفه‏ای در قبال شهروندان داشته باشند، مسئولیت‏هایی منحصر در قبال عوامل بیرونی دارند. در این جامعه افراد در درون حکومت به ویژه در زندگی خصوصی و شخصی که گستره بسیار وسیعی دارد، از وسعت عمل گسترده‏ای برخوردارند و همین امر باعث می‏شود که در جوامع اسلامی، رهبران دینی به ویژه فقها برای تحقق اهداف دین به مرز ضرورت ایجاد حکومت اسلامی نرسیده و با ایجاد رابطه ویژه با پیروان خود، امکان هدایت و رهبری آنان را حتی بدون ایجاد حکومت پی می‏گیرند. 🔹با گذشت زمان و گذر جامعه بشری از جامعه طبیعی به «جامعه مدنی» امّا، حکومت اهمیت مضاعفی می‏یابد. البته مفهوم جامعه مدنی در طول تاریخ، تحولات عمده و معانی مختلفی پیدا کرده است. مقصود از جامعه مدنی در این تحلیل عبارت است از جامعه‏ای که حکومت علاوه بر مسئولیت در قبال عوامل بیرونی، در قبال شهروندان مسئولیت‏های گوناگونی را همچون به رسمیت شناختن و حفاظت از حقوق مالکیت فردی، احترام به حوزه حقوق خصوصی، خصوصاً حق شهروندان برای مشارکت در بحث عمومی و زندگی سیاسی، بر عهده دارد. (ن.ک. جامعه مدنی، آزادی، اقتصاد و سیاست، ص ۲۹-۳۰). 🔹اینجاست که متدینان و متولیان دین، به ضرورت در دست داشتن حکومت و قدرت برای وصول به اهداف خود پی می‏برند و در تکاپوی به دست آوردن حکومت به جنب و جوش درمی‏آیند. به خصوص با گسترده شدن وظایف حکومت در ارتباط با شهروندان، حکومت در دایره وسیع‌تری از موضوعات اعمال حاکمیت می‏کند و همین امر باعث می‏شود در جوامع اسلامی به تدریج دایره تعارض میان اعمال حاکمیت دولت و دایره اعمال حاکمیت دین، فقه و فقها بیشتر شود. نتیجه این تعارضات در ایران اسلامی، منجر به ایجاد انقلاب اسلامی شد. 🔹طبیعی است که هر کدام از دو وضعیت جامعه طبیعی و جامعه مدنی و به بیان دیگر، وضعیت قبل از انقلاب و وضعیت بعد از انقلاب نرم‏افزار و فقه متناسب با خود را نیازمند است. بعد از انقلاب تا استقرار انقلاب اسلامی، جامعه انقلاب ایران، همچنان در جامعه مدنی به سر می‏برد. تنها تفاوت مرحله استقرار با مرحله ایجاد، مواجهه انقلاب با مسائل فزون‌تر و جدی‏تر نسبت به قبل است و همین فزونی نیز نرم‌افزار و فقه متناسب با خود را می‏طلبد. پس از جامعه مدنی، نوبت به جامعه جهانی می‏رسد و در آینه جامعه جهانی، انقلاب اسلامی به مرحله توسعه وارد می‏شود. نهاد و نهان جامعه جهانی با جامعه مدنی متفاوت بوده و بالطبع نهاد و نهادن مرحله توسعه انقلاب اسلامی با مرحله استقرار آن تفاوت خواهد داشت. در این مرحله نرم افزار مربوط به مراحل گذشته فاقد کارآمدی و اثربخشی لازم در جامعه جهانی و مرحله توسعه انقلاب اسلامی خواهد بود. (ن.ک. گفتارهایی در فقه سیاسی، ص ۲۲۴). 🔺با توجه به تبیینی که از تفاوت مراحل چندگانه فرآیند تکاملی انقلاب اسلامی و نیز تفاوت‏ هر کدام از جریان‏های فقهی فردی، پویا و حکومتی از یکدیگر ارائه شد، اساسی‏ترین سوال در اینجا این است که با ورود انقلاب اسلامی به مراحل نهایی فرآیند تکاملی خود، آیا می‏توان به نرم‏افزارهای پیشین اکتفا کرد و مثلاً با نرم‏افزار مراحل ابتدایی (فقه فردی) و یا مراحل میانی (فقه پویا)، به تدبیر امور در مراحل نهایی پرداخت؟ بدیهی است که اگر مسئله بسیار مهم بقا و توسعه انقلاب اسلامی در دستور کار باشد، امکان اکتفا به نرم‌افزارهای پیشین وجود ندارد. اکتفا به نرم‌افزارهای پیشین در واقع تجویز انحطاط از جامعه جهانی به جامعه مدنی و یا طبیعی و نیز ایستا کردن حرکت پویای انقلاب اسلامی و فرآیند تکاملی آن و به انحراف کشاندن آن است. با این حساب در دروازه جامعه جهانی و در مراحل نهایی فرآیند تکاملی انقلاب اسلامی، ما نیازمند تولید فقه متناسب با این مرحله و بازسازی، نوسازی و آماده سازی نهادها و ارکان نظام اسلامی هستیم. نرم‏افزار مراحل نهایی فرآیند تکاملی انقلاب اسلامی، به ابتکار رهبر معظم انقلاب «فقه حکومتی» نام گرفته است. #یادداشت #فقه #انقلاب_اسلامی #مشهد 🕌 گفتمان فقه مضاف حوزه خراسان 🆔 @feqhemozaf_khorasan

#یادداشت #فقه #انقلاب_اسلامی 🔰 نقش «فقه» درشکل‌گیری و تداوم انقلاب اسلامی (بخش چهارم ) ✍🏻 عباسعلی مشکانی سبزواری 5️⃣ سیر تطور فقه به موازات انقلاب اسلامی 🔹فقه و اجتهاد شیعی از بدو تولد، با توجه به نیازهای زمان خود حرکت کرده و به گونه ‏ای کاملاً مطابق با اوضاع و احوال زمانه خود درصدد استنباط احکام الهی برآمده است. زمانی در حضور معصومین(ع) با تکیه بر روایات حضرات معصومین، احکام الهی بیان می‏شد. البته در همین دوره از سوی معصومین راهکارهای اصولی فقاهت بیان و استنباط بر عهده فقها و علما نهاده می‏شد. 🔹دوران غیبت معصومین(ع) شرایط ویژه‏ای برای شیعه بود که با مهیا‏سازی و زمینه ‏پردازی حضرات معصومین(ع) شکل گرفت. در این دوران علما و فقهای شیعه در صدد تبیین احکام الهی برمی‏آمدند. شرایط گونه‏گون این بازه زمانی باعث ایجاد مکاتب و دوره‏های فقهی و اصولی گوناگونی می‏شد. این جریان تا پیش از انقلاب اسلامی در یک خط مستقیم با فراز و نشیب نسبی در جریان بود و وجه اشتراک تمامی مکاتب و دوره‏های فقهی در این بازه زمانی طولانی مدت، ادامه حیات در فضایی کاملاً و یا نسبتاً تقیه‌آمیز می‏باشد. دورانی نیز که تقیه به کمینه می‏رسید، فقها تنها مأمور تمشیت احکام الهی با رویکرد فردگرایانه بودند. 🔹در واقع فضای استنباط احکام الهی مبتنی بر حکومت دین، هرگز مهیا نشده بود. از همین روی تمامی ادوار گذشته و مکاتب پیشین اعم از اصولی و اخباری در قالب فقه سنتی و فردی معرفی می‌شوند. البته فقه سنتی در عین فراگیری نگاه فردی در نهاد خویش، بیگانه از سیاست نبود و اصولاً مراحل ابتدائی انقلاب اسلامی، مدیون و مبتنی بر همین فقه سنتی بوده است. پس از انقلاب اسلامی ایران و ایجاد شرایط ویژه و تاریخی حاکمیت دینی، مسائل جدید و کلانی فراروی فقها قرار گرفت. پس از این مصاف، اکثریت فقهای نواندیش و پویا در‌اندیشه رویکردی نوین به فقه فرو رفتند. 🔹بر همین اساس پس از مراحل ابتدایی انقلاب اسلامی و در دوره‏های میانی فرآیند تکاملی انقلاب، بر اثر تلاش‌اندیشه‏وران فقه، فقه شیعه در برخورد با مسائل و موضوعات جدید در عرصه اجتماع و حکومت با یک گام به پیش، از حالت دگم خویش به در آمد و با استناد بر لزوم استفاده از علوم تخصصی دیگر در حیطه موضوع شناسی و نیز با به رسمیت شناختن تاثیر زمان و مکان در اجتهاد و استنباط احکام اسلامی، فضایی به مراتب بازتر و گسترده‏تر از قبل فرا راه فقه گشوده شد. این تحرک ناشی از پیشروی انقلاب اسلامی از مراحل ابتدایی به مراحل میانی بود. به بیان دیگر با حرکت انقلاب از مراحل ابتدایی به مراحل میانی، و به وجود آمدن فضای جدید، بالطبع نرم‏افزارها نیز باید سنخیت لازم با محیط جدید را می‏یافت. بدین خاطر با تحولاتی کلی، فقه از مرحله سنتی به مرحله جدید پای نهاد. فقه در این دوره با عنوان فقه پویا مشهور گشته است. پس از مراحل میانی و با ورود انقلاب اسلامی به مراحل نهایی انقلاب اسلامی، و تغییرات بنیادین در اوضاع و شرایط و گسترده‏تر شدن جغرافیای اهداف انقلاب اسلامی، نرم‌افزاری معطوف به تمدن و توانا بر نظام‌سازی مورد نیاز است. فقه در این مرحله، فقه حکومتی عنوان یافته و تفاوت‏های اساسی و بنیادینی با مرحله فقه سنتی و فقه پویا دارد. #یادداشت #فقه #انقلاب_اسلامی #مشهد 🕌 گفتمان فقه مضاف حوزه خراسان 🆔 @feqhemozaf_khorasan