ای چارده ساله قرة‌العین بالغ نظر علوم کونین آن روز که هفت ساله بودی چون گل به چمن حواله بودی و اکنون که به چارده رسیدی چون سرو بر اوج سرکشیدی غافل منشین نه وقت بازیست وقت هنر است و سرفرازیست دانش طلب و بزرگی آموز تا به نگرند روزت از روز نام و نسبت به خردسالی است نسل از شجر بزرگ خالی است جایی که بزرگ بایدت بود فرزندی من ندارت سود چون شیر به خود سپه‌شکن باش فرزند خصال خویشتن باش دولت‌طلبی سبب نگه‌دار با خلق خدا ادب نگه‌دار آنجا که فسانه‌ای سکالی از ترس خدا مباش خالی وان شغل طلب ز روی حالت کز کرده نباشدت خجالت گر دل دهی ای پسر بدین پند از پند پدر شوی برومند گرچه سر سروریت بینم و آیین سخنوریت بینم در شعر مپیچ و در فن او چون اکذب اوست احسن او زین فن مطلب بلند نامی کان ختم شده‌ست بر نظامی نظم ار چه به مرتبت بلند است آن علم طلب که سودمند است در جدول این خط قیاسی می‌کوش به خویشتن‌شناسی تشریح نهاد خود درآموز کاین معرفتی است خاطر افروز پیغمبر گفت علم علمان علم الادیان و علم الابدان در ناف دو علم بوی طیب است وان هر دو فقیه یا طبیب است می‌باش طبیب عیسوی هش اما نه طبیب آدمی کش می‌باش فقیه طاعت اندوز اما نه فقیه حیلت آموز گر هر دو شوی بلند گردی پیش همه ارجمند گردی صاحب طرفین عهد باشی صاحب طرف دو مهد باشی می‌کوش به هر ورق که خوانی کان دانش را تمام دانی پالان گریی به غایت خود بهتر ز کلاه‌دوزی بد گفتن ز من از تو کار بستن بی کار نمی‌توان نشستن با این که سخن به لطف آب است کم گفتن هر سخن صواب است آب ار چه همه زلال خیزد از خوردن پر ملال خیزد کم گوی و گزیده گوی چون در تا ز اندک تو جهان شود پر لاف از سخن چو در توان زد آن خشت بود که پر توان زد مرواریدی کز اصل پاکست آرایش بخش آب و خاکست تا هست درست گنج و کانهاست چون خرد شود دوای جانهاست یک دسته گل دماغ پرور از خرمن صد گیاه بهتر گر باشد صد ستاره در پیش تعظیم یک آفتاب ازو بیش گرچه همه کوکبی به تاب است افروختگی در آفتاب است #نظامی_گنجوی

اين حقيقت را اين گونه درياب كه گاه مردم شى‏ء ظريف و ارزشمندى مى‏سازند. اين شى‏ء ظريف، تنها هنگامى از اين ارج و نفاست برخوردار است كه اندك و #كمياب باشد، ولى آنگاه كه به طور گسترده در دسترس مردم قرار گيرد نزد آنان از ارزش مى‏افتد و قيمت آن كاسته مى‏شود. خلاصه، ارزش و نفيس بودن هر چيزى در كميابى و نبود آن است. #توحيد_مفضل_شگفتي_هاى_آفرينش،141 https://eitaa.com/ghanoonfeteb

اينك در حكمت و تدبير اين امر بنگر. خداى جلّ و علا مى‏خواهد كه بندگانش قدرى از قدرتش و گستردگى خزائنش را دريابند و بدانند كه اگر خداى بخواهد، كوههايى از نقره بديشان مى‏دهد و ليكن صلاح و مصلحت آنان در اين نيست؛ زيرا چنان كه اشاره شد- اگر چنين چيزى واقعيت يابد ارزش جواهر نابود مى‏شود و سودمند نخواهد بود. #توحيد_مفضل_شگفتي_هاى_آفرينش،141 https://eitaa.com/ghanoonfeteb

كسى كه معادن را بسيار عميق نمايد و سخت فرو برد به دره‏اى عظيم مى‏رسد كه آبى فراوان در آن جارى است و او به ژرفاى آب نتواند رسيد و از آن عبور نتواند كرد. در پشت آن، كوههايى از نقره نهفته است. #توحيد_مفضل_شگفتي_هاى_آفرينش،141 https://eitaa.com/ghanoonfeteb

اى مفضّل! در معادن كه از آنها جواهرى چون: گچ، آهك، زرنيخ، مردار سنگ، سنگ سرمه، جيوه، مس، سرب، نقره، طلا، زبرجد، ياقوت، زمرّد و انواع سنگها استخراج مى‏شود نظاره كن. همچنين قير، موميا، گوگرد، نفت و ديگر چيزهايى كه مردم با آنها رفع نياز مى‏كنند و از آنها استفاده مى‏نمايند. آيا بر هيچ عاقل و خردمندى پوشيده است كه تمام اين ذخاير براى آدمى در زمين ذخيره شده تا در وقت نياز از آنها استخراج كند و استفاده نمايد؟ #توحيد_مفضل_شگفتي_هاى_آفرينش،141 https://eitaa.com/ghanoonfeteb

آنگاه مردم نتوانستند مطابق حرص و طمع خود به پيش از آنكه بايد، دست يابند و چاره‏انديشى و تلاششان براى ساختن جواهرات ثمر نداد [و به دانش كيميا دست نيافتند]؛ زيرا اگر با حرص، طمع و تلاش خود موفق گردند، بى‏ترديد به طور گسترده ساخته و استخراج خواهند كرد و همه جا از آنها پر مى‏شود. طلا و نقره آنقدر افزايش مى‏يابد كه ارزش آنها نزد مردم، سخت كاسته مى‏شود و از چشم مردم مى‏افتند. بدين ترتيب نقش اساسى و فايده آنها در خريد و فروش و ديگر معاملات‏ از ميان مى‏رفت. #توحيد_مفضل_شگفتي_هاى_آفرينش،140 https://eitaa.com/ghanoonfeteb

#ويژگيهاى_گياهان دارويى‏] در گياهان دارويى و اينكه هر كدام در تهيه دارويى خاص به كار مى‏روند بينديش: يكى مانند «#شاه تره» در عروق، اعماق و مفاصل بدن فرو مى‏رود و مواد زايد و سنگين را دفع مى‏كند، يكى ديگر چون: «#أفتيمون» مواد سودايى را از بدن مى‏كشد، ديگرى چون «#سكبينه» ورمها و همانند آنها را بر مى‏دارد و ... چه كسى اين مصالح را در اين آفريده‏ها آفريده است؟ و چه كسى مردم را نسبت به آنها آگاه كرد جز آنكه آنها را پديد آورد؟ و چنان كه برخى پنداشته‏اند، كجا مى‏توان تصادفى و اتفاقى به اين ويژگيها پى برد؟❓ در واقع با #ذهن و انديشه و ذكاوت و تجربه‏آموزى‏اى كه به انسان عنايت شده او مى‏تواند به آنها پى ببرد. حيوانات چگونه از برخى از ويژگيهاى درمانى گياهان آگاهند و برخى از درندگان، زخم خود را با گياهى دارويى درمان مى‏كنند و پرنده‏اى با حقنه كردن، يبوست خود را درمان مى‏نمايد و ديگر موارد [ى كه حيوانات از گياهان دارويى استفاده مى‏كنند] #توحيد_مفضل_شگفتي_هاى_آفرينش،140 https://eitaa.com/ghanoonfeteb

بدان كه منزلت و مكانت هر چيزى به حسب قيمت آن نيست. بلكه اين دو، دو قيمت متفاوتند كه در دو بازار به كار مى‏آيند، چه بسا چيزى در بازار كاسب بى‏ارزش و كم فايده باشد ولى در ميدان دانش، ارزشمند و بلكه نفيس باشد. پس به خاطر كم قيمتى، چيزى را بى‏اعتبار مشمار. اگر شيفتگان و طالبان دانش كيميا به خواص عذره و مدفوع پى مى‏بردند آن را با قيمتى گران و با بيشترين قيمت ها مى‏خريدند. #ارزش_هر_چیز #توحيد_مفضل_شگفتي_هاى_آفرينش،150 https://eitaa.com/ghanoonfeteb

از اينكه در صغير و كبير و ريز و درشت و با ارزش و بى‏ارزش آفرينش مصالح فراوان نهفته شده درس عبرت بگير. پست‏ترين آنها #عذره انسان و #سرگين حيوان است كه #كثافت و نجاست در آن گرد آمده ولى براى #كشتزارها و سبزيها از چنان ارزشى برخوردار است كه چيزى جاى آن را نمى‏گيرد. تا جايى كه هيچ گياهى از آنچنان رشد و نموى برخوردار نمى‏شود مگر با چيزى كه از مردم دفع مى‏شود و هيچ گاه به آن نزديك نمى‏شوند. #ارزش_هر_چیز #توحيد_مفضل_شگفتي_هاى_آفرينش،150 https://eitaa.com/ghanoonfeteb

ملحدان و اصحاب مانى حكمت سختيها و بلاهايى را كه بر مردم وارد مى‏شود انكار مى‏كنند. آنان مى‏گويند: اگر جهان هستى آفرينشگر با رأفت و مهربانى داشت، چرا اين بلاها و مصيبتها در آن پديد مى‏آيد؟ آنان چنين مى‏خواهند كه انسان در اين دنيا نبايد هيچ دشوارى و بلايى بچشد. او بايد همواره خوش باشد. در حالى كه اگر انسان اين گونه باشد، #استكبار، #سرمستى و #راحتى، او را به #فساد در دين و دنيا مى‏كشانند. چنان كه بسيارى از رفاه‏طلبان و كسانى كه در امن و آسايش رشد مى‏كنند در اين فسادها سقوط مى‏كنند. اينان گاه حتى فراموش مى‏كنند كه انسان هستند، پروردگار و سرپرستى دارند، زيانى به آنان خواهد رسيد، ناخواسته‏اى برايشان واقع مى‏شود، بايد ضعيفان را يارى كنند، #فقيران را كمك رسانند، بر #مبتلايان و #گرفتار آمدگان رحم كنند و براى ناتوانان و #بيچارگان دل بسوزانند. امّا هنگامى كه انسان در سختي هايى گرفتار آمد و طعم تلخ آنها را چشيد، موعظه مى‏شود و چشم خود را در برابر آنچه بيش از اين نمى‏دانست و از آنها در غفلت بود مى‏گشايد و به بسيارى از وظايف خود آگاه مى‏شود و به آنها مى‏پردازد. #حکمت_بلاها #توحيد_مفضل_شگفتي_هاى_آفرينش،150 https://eitaa.com/ghanoonfeteb

آنان كه اين بلاها و مصيبتها را بى‏فايده و خالى از حكمت مى‏پندارند مانند #كودكانى هستند كه داروهاى تلخ و شفابخش را نكوهش مى‏كنند و از اينكه از غذاهاى زيانبار منع مى‏شوند به خشم مى‏آيند، از ادب شدن و كار مى‏گريزند و دوست دارند كه همواره بيكار باشند تا به سرگرميها و بازيها بپردازند و هر غذا و شرابى ميل كنند. آنان از پيامدها و آثار وخيم بيكارى و خوشگذرانى بى‏خبرند و نمى‏دانند كه غذاهاى خوشمزه و زيانبار بر ايشان چه زيانى و غذاهاى بد مزه و مفيد چه سودى دارد. خبر ندارند كه ادب اگر چه ناگوار امّا چه پيامد و ميوه شيرينى و داروى شفابخش اگر چه تلخ امّا چه سود و منفعتى دارد. ممكن است بگويند: چرا آدمى از #لغزش و #گناه معصوم آفريده نشد؟ اگر معصوم بود ديگر نيازى نداشت كه با اين مكاره و امور ناگوار بيدار شود. در پاسخ گفته مى‏شود: اگر چنين بودند هيچ گاه در كارهاى نيكويشان مستحق #پاداش و #ثواب نبودند. [زيرا كارهايشان اختيارى نبوده است‏]. #توحيد_مفضل_شگفتي_هاى_آفرينش،154 https://eitaa.com/ghanoonfeteb

اگر بگويند: وقتى كه سرانجامش نيكو شود و به نهايت درجه نعيم و خوشيها برسد، ديگر چه زيانى دارد كه بر كارهاى خيرش ستايش نشود و مستحق ثواب نگردد؟ در پاسخ گفته مى‏شود: شما به يك انسانى كه جسم و عقل او سالم است پيشنهاد كنيد كه به پيشگاه صاحب نعمتى برود و بى‏آنكه اندك سعى و تلاشى كند همه نيازهايش را آماده و حاضر نمايد، آيا به اين راضى مى‏شود؟ بى‏شك او اندكى را كه با تلاش و حركت به كف مى‏آورد بيشتر دوست دارد و خوشحالتر است تا اينكه نامستحقانه و بدون تلاش و كوشش به فوايد فراوان برسد. نعمتهاى آخرت نيز اين گونه است و حكمت و تقدير در آن است كه آنها را با سعى و تلاش به‏ دست آورند و مستحق و شايسته آنها باشند. در اين صورت نعمت آدمى مضاعف است. اگر در برابر سعى و كوشش و مجاهده او در اين دنيا به او پاداش دهند و در اين دنيا نيز [با داشتن اختيار و انتخاب عمل صالح‏] راه كسب استحقاق و تلاش برايش باز گردد بيشتر خوشحال و متلذذ مى‏شود. #توحيد_مفضل_شگفتي_هاى_آفرينش،154 https://eitaa.com/ghanoonfeteb