💡نکته تجویدی:
❓ آیا رعایت تجوید در نماز لازم است؟
🔹 نماز باید به عربی صحیح خوانده شود. بنابراین رعایت صحت ادای کلمات و حروف و حرکات و همچنین مراعات مخارج حروف از ضروریات نماز است.
🔸 لکن از نظر فقها «تجویدالصّلوه» محدود به همین اندازه است و چنان که در مسأله ۱۳ تحرير آمده: «... در تعيين و تشخيص مخارج حروف، رعایت ريزهكاریهاى تجويد لازم نيست، چه رسد به جهاتى از ريزهكاریها كه به صفات حروف برمى‌گردد، از قبيل «شدت» و «رخوت» و «تفخيم» و «ترقيق» و «استعلاء» و غير اينها ...».
🔸 همچنین مقام معظم رهبری نیز «رعایت محسّنات علم تجوید از قبیل مد و غنه و ادغام و اخفاء و ...» را در نماز لازم نمیدانند.
☝️ اما در این زمینه توجّه به دو نكته ضرورى است:
👈 جايى كه تمايز حرفى از حرف ديگر منوط به شناخت صفت آن حرف است، دانستن آن صفت متمايز، ضرورى است. به عنوان مثال: شناخت حرف «ص» از «س» در درشت اداشدن «ص» (تفخيم) و نازك اداشدن «س» (ترقيق) است و تمييز «ذ» از «ظ» و «ط» از «ت» و بقيه موارد مشابه نيز چنين است.
👈 عدم لزوم رعايت «تدقيقات» و ريزهكاریهاى تجويد از باب كفايت حدّاقل صحت نماز است و گرنه افرادى از قبيل قاريان كه قادر به قرائت صحيح و زيباى نماز هستند بجاست تا نماز را هم با رعايت قواعد و ترتيل زيبا قرائت كنند كه اين به نظر پسنديده‌تر است.
✨
💡نکته تجویدی:
مخارج حروف
🔹 مخرج حرف:
▪️ عبارت است از محل تولید و خروج حرف در دستگاه تکلم.
🔹 تعداد مخارج حروف:
▪️ تعداد حروف الفبا در زبان عربی ۲۸ و تعداد مخرج هفده (و به قولی ۱۶ یا ۱۴) است.
▪️ در حقیقت برخی از حروف دارای مخرج مشترک هستند.
🔸 برای نمونه:
▪️ از مخرج «ض» حرف دیگری تلفظ نمی‌شود
▪️ و اما «ع» و «ح» از یک مخرج ادا می‌گردد
▪️ و نیز ۳ حرف «ث» و «ذ» و «ظ» نیز در مخرج مشترکند
▪️ و در مخرج لب‌ها چهار حرف «ب»، «م»، «و» و «ف» تولید می‌شود.
📚 برگرفته از کتاب«دانش تجوید»
اثر دکتر محمدرضا ستوده‌نیا
✨
💡نکته تجویدی:
مخارج حروف - قسمت دوم
🔹 دانشمندان علم تجوید این هفده مخرج را در ۵ موضع طبقه‌بندی نموده‌اند:
◾️ جوف
▪️ حلق
▪️ زبان (لسان)
▪️ لب‌ها (شفتان)
▪️ خیشوم
1⃣ جوف
◾️ عبارتست از فضای خالی داخل حلق و دهان که مسیر عبور هواست.
◾️ به عقیده دانشمندان تجوید، «جوف» مخرج و محل تولید حروف مدی و حرکات است.
◾️ البته آواشناسان محل تولید اولیه حروف مدی و حرکات را حنجره (تارهای صوتی) می‌دانند و «جوف» را عامل تشدید، تقویت و کمال صدای آنها.
🔹 نکته:
◾️ حروف مدی = الف، واو و یاء بدون حرکت
◾️ حرکات = صداهای کوتاه = َ ِ ُ
📚 برگرفته از کتاب «دانش تجوید»
اثر دکتر محمدرضا ستوده‌نیا
✨
💡نکته تجویدی:
مخارج حروف - قسمت سوم
2️⃣ حلق
✅ اندامی است که از پایین به حنجره (تارهای صوتی) و از بالا به دهان مرتبط است.
✅ به عقیده دانشمندان تجوید، «حلق» جایگاه تلفظ ۶ حرف است که در ۳ مخرج قرار دارند:
◾️ ابتدای حلق (نزدیک دهان = ادنی‌الحلق) محل تلفظ غ - خ
◾️ وسط حلق محل تلفظ ع - ح
◾️ انتهای حلق (نزدیک حنجره = اقصی‌الحلق) محل تلفظ ه - ء
🔹 نکته:
👈 در آثار پیشینیان تنها در «اسباب حدوث الحروف» ابن سینا (رحمه الله) چیزی جز این تقسیم‌بندی آمده است. او مخرج دو حرف ه - ء را خود حنجره (تارهای صوتی) دانسته و نه حلق. مطلبی که علم آواشناسی مدرن نیز آن را تایید می‌کند. شیخ‌الرئیس(رحمه الله) با تبحری که در طب داشت به این نکته دست یافته بود.
📚 برگرفته از کتاب «دانش تجوید»
اثر دکتر محمدرضا ستوده‌نیا
✨
💡نکته تجویدی:
مخارج حروف - قسمت چهارم
3️⃣ زبان (لسان)
✅ زبان با حرکت‌های مختلف خود و به وسیله تغییر حالت و حجم دهان، کم و بیش در ادای تمامی حروف نقش دارد
✅ لکن به عقیده دانشمندان تجوید، ۱۸ حرف مستقیما به وسیله زبان تولید می‌شود و در واقع مخرج هریک از آنها قسمتی از زبان است
✅ این حروف عبارتند از: ق، ک، ض، ج، ش، ی، ص، س، ز، ط، د، ت، ظ، ذ، ث، ل، ن، ر
✅ قسمت‌های مختلف زبان در علم تجوید عبارت است از:
▪️ «اقصی اللسان» یا «انتهای زبان»
▪️ «وسط اللسان»
▪️ «طَرَف اللسان» یا «سر زبان»
▪️ «حافة اللسان» یا «کناره زبان»
▪️ «جذر اللسان» یا «ریشه زبان»
📚 برگرفته از کتاب «دانش تجوید»
اثر دکتر محمدرضا ستوده‌نیا
✨
💡نکته تجویدی:
مخارج حروف - قسمت پنجم
3⃣ زبان (لسان)
🔸 اقصی اللسان (انتهای زبان)
🖊 مخرج ۲ حرف «ق» و «ک» در انتهای زبان قرار دارد
📌 در تلفظ هر دو حرف، انتهای زبان بالا می‌رود و به سقف دهان (حنک اعلی) می‌خورد، هوا حبس می‌شود و به محض رها شدن، تلفظ آنها صورت می‌گیرد
🔸 تفاوت «ق» و «ک»
👈 با وجود هم‌مخرج بودن، اما این دو حرف تفاوت‌هایی دارند که باعث تمیز آنها از یکدیگر می‌شود:
▪️ در تلفظ «ق» انتهای زبان به انتهای «نرم‌کام» برخورد می‌کند (چسبیده به زبان کوچک)، اما «ک» کمی جلوتر از آن
▪️به عقیده اکثر دانشمندان تجوید «ق» دارای صفت «جهر» است اما «ک» را همه «مهموس» دانسته‌اند
▪️ «ق» دارای صفت «استعلاء» است اما «ک» نازک ادا می‌شود و «استفال» دارد
📚 برگرفته از «دانش تجوید»، اثر استاد محمدرضا ستوده‌نیا
و «پژوهشی در علم تجوید» اثر استاد ابوالفضل علامی
✨
💡نکته تجویدی:
مخارج حروف - قسمت ششم
3️⃣ زبان (لسان)
🔸 وسط اللسان
🖊 مخرج ۳ حرف «ش»، «ج» و «ی» در وسط زبان قرار دارد
📌 این ۳ حرف از نزدیک شدن یا چسبیدن و کنده شدن وسط زبان به سقف دهان تولید می‌شود و البته میان آنها تفاوت‌هایی وجود دارد
🔹 تلفظ حرف ج:
📝 وسط زبان بالا می‌آید و به کام بالا می‌چسبد، هوای خارج شده از ششها را محبوس می‌کند و به محض کنده شدن حرف «ج» تولید می‌شود
🔹 تلفظ حرف ش:
📝 وسط زبان بالا می‌آید و به کام بالا بسیار نزدیک می‌شود، هوا با شدت از شکاف باریک میان زبان و کام عبور می‌کند و حرف «ش» تولید می‌شود
🔹 تلفظ حرف ی:
📝 وسط زبان به کام بالا نزدیک می‌شود، هوای خارج شده از ششها همراه با جهر از فاصله بین زبان و کام عبور می‌کند و حرف «ی» تولید می‌شود
📚 برگرفته از کتاب «دانش تجوید» اثر دکتر محمدرضا ستوده‌نیا
و «پژوهشی در علم تجوید» اثر استاد ابوالفضل علامی
✨
💡نکته تجویدی:
مخارج حروف - قسمت هفتم
3⃣ زبان (لسان)
🔸 وسط اللسان
🖊 مخرج ۳ حرف «ش»، «ج» و «ی» در وسط زبان قرار دارد
❓ چند پرسش
➖ چرا این حروف را «شَجْرى» یا «شَجْریّه» نامیده‌اند؟
➖ با توجه به اشتراک مخرج این ۳ حرف، تفاوت (وجه تمایز) آنها چیست؟
➖ آیا حرف «ی» شجری است یا جوفی؟
✨