♦️صفحه ۵۰۲ سوره احقاف♦️
🍃🌸بسم الله الرحمن الرحیم 🌸🍃
1 - حا، میم
2 - این کتاب از جانب خدای شکست ناپذیر حکیم نازل شده است
3 - [ما] آسمان‌ها و زمین و آنچه را که میان آن دو است جز به حق و تا سر آمدی معین نیافریدیم، و کسانی که کافر شدند، از هشدارهایی که داده می‌شوند رو گردانند
4 - بگو: به من خبر دهید، آنچه را غیر از خدا می‌خوانید، به من نشان دهید که چه چیزی از زمین را آفریده‌اند و یا در [خلقت] آسمان‌ها شرکت داشته‌اند! اگر راست می‌گویید [دلیلی از] کتابی که پیش از این [قرآن] است یا اثری علمی [از پیشینیان] برای من بیاورید [که ادعای شما را ثابت کند]
5 - و کیست گمراه‌تر از آن کس که به جای خدا کسی را می‌خواند که تا روز قیامت هم او را پاسخ نخواهد داد و آنها از دعایشان بی‌خبرند!
♦️صفحه ۵۰۲ سوره احقاف♦️
✅ آسمان‌ها و زمین و تمام هستی به حق آفریده شده اند و زمان و فرجامی حساب شده و سنجیده دارند و اتفاقی و بیحساب نیستند. «خَلَقْنَا ... بِالْحَقِّ وَ أَجَلٍ مُسَمًّی»
👌توجّه به محدودیّت دنیا و ناپایداری نعمت‌ها و پدیدهها، زمینه حق‌گرایی و دل نبستن به دنیا و هشداری برای انسان است. «أَجَلٍ مُسَمًّی»
🔴🔴یکی از عوامل اساسی انحراف انسان، عدم توجّه به محدود بودن و فانی بودن دنیا و توهّم جاودانه بودن خود است، لذا انسان به فرموده قرآن به راه‌ها و روش‌های گوناگونی برای جاودانه ماندن خود دست میزند:
_گاهی برای بقای خود به جمع مال و ثروت و شمار و حساب و کتاب آن میپردازد و توفیق هیچ انفاقی ندارد. «الَّذِی جَمَعَ مالًا وَ عَدَّدَهُ. یَحْسَبُ أَنَّ مالَهُ أَخْلَدَهُ»/همزه، ۲-۳
_گاهی برای جاودانگی خود بناهایی محکم می‌سازد. «وَ تَتَّخِذُونَ مَصانِعَ لَعَلَّکُمْ تَخْلُدُونَ»/شعرا، ۱۲۹
_گاهی برای همیشگی خود به زورگویی و لشکرکشی و قدرت‌طلبی روی میآورد. «وَ اسْتَکْبَرَ هُوَ وَ جُنُودُهُ فِی الْأَرْضِ بِغَیْرِ الْحَقِّ وَ ظَنُّوا أَنَّهُمْ إِلَیْنا لا یُرْجَعُونَ»/قصص،۳۹
_گاهی به پندار خود، در صدد مقابله با مرگ و قهر الهی برمیآید. «وَ ظَنُّوا أَنَّهُمْ مانِعَتُهُمْ حُصُونُهُمْ»/حشر،۲
غافل از آنکه محدودیّت عمر، حقیقتی است که در مورد همه جریان دارد. «أَیْنَما تَکُونُوا یُدْرِکْکُمُ الْمَوْتُ وَ لَوْ کُنْتُمْ فِی بُرُوجٍ مُشَیَّدَةٍ»/نساء ، ۷۸
👈آری! قرآن همواره خطر غفلت را به انسان تذکّر داده است. «ما خَلَقْنَا السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَیْنَهُما إِلَّا بِالْحَقِّ وَ أَجَلٍ مُسَمًّی»
آیات ۱-۳ احقاف
«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ حم
* تَنْزِیلُ الْکِتابِ مِنَ اللَّهِ الْعَزِیزِ الْحَکِیمِ * ما خَلَقْنَا السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَیْنَهُما إِلَّا بِالْحَقِّ وَ أَجَلٍ مُسَمًّی وَ الَّذِینَ کَفَرُوا عَمَّا أُنْذِرُوا مُعْرِضُونَ»
«به نام خداوند بخشندۀ مهربان حا، میم. نزول (این) کتاب، از جانب خداوند عزیز حکیم است. ما آسمان‌ها و زمین و آنچه را میان آنهاست، جز بر اساس حق و زمانبندی مشخّص نیافریدیم، (ولی) کسانی که کفر ورزیدند، از آنچه بدان هشدار داده شدهاند، روی گردانند.»
____________________________
♦️♦️سرآغاز هفت سورۀ غافر، فصّلت، شوری، زخرف، دخان، جاثیه و احقاف، حروف مقطعۀ «حم» است که به «حوامیم سبعه» معروف است.
👈از تکرار آیۀ «حم*، تَنْزِیلُ الْکِتابِ* ...» در چند سوره پشت سر هم، می‌توان فهمید که مسائل مهم و اساسی را باید تکرار کرد.
🔴عزّت، از اوصاف و کمالاتی است که هم برای خدا آمده، «مِنَ اللَّهِ الْعَزِیزِ»، هم برای کتابِ خدا، «إِنَّهُ لَکِتابٌ عَزِیزٌ» (فصلت،۴۱) هم برای پیامبر خدا و مؤمنان به خدا آمده است. «ان لِلَّهِ الْعِزَّةُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنِینَ» (منافقون،۸)
💠با کمی دقّت در آیاتی که پس از حروف مقطعه «حم» آمده، نتیجه می‌گیریم که قرآن: از سرچشمۀ علم و عزّت خداوند است. «تَنْزِیلُ الْکِتابِ مِنَ اللَّهِ الْعَزِیزِ الْعَلِیمِ» (غافر،۲) از سرچشمۀ رحمت و محبّت اوست. «تَنْزِیلٌ مِنَ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» (فصلت،۲) از سرچشمۀ قدرت و حکمت اوست. «کَذلِکَ یُوحِی ... اللَّهُ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ» (شوری،۳) کتابی روشن و روشنگر و مایۀ اندیشه و تعقّل است. «الْکِتابِ الْمُبِینِ ... قُرْآناً عَرَبِیًّا لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ» (زخرف،۲-۳) کتابی مبارک و مایۀ برکت است. «وَ هذا کِتابٌ أَنْزَلْناهُ مُبارَکٌ فَاتَّبِعُوهُ» (انعام، ۱۵۵)
✅ نزول قرآن، تنها از جانب خداوند عزیز و حکیم مقدور است و از عهدۀ بشر خارج است. «تَنْزِیلُ الْکِتابِ مِنَ اللَّهِ الْعَزِیزِ الْحَکِیمِ»
👈 برنامه‌های قرآن، هر چند آسمانی و متعالی است، امّا در حدّ فکر و توان محدود بشر، نازل شده است. «تَنْزِیلُ الْکِتابِ»
👌چون نزول قرآن از سوی خداوندی است که سرچشمۀ عزّت و حکمت است، لذا برنامه‌ها و دستورات آن فرد و جامعه را به سوی عزّت و استواری سوق می‌دهد. «مِنَ اللَّهِ الْعَزِیزِ الْحَکِیمِ»
✅ عزّت و قدرت خداوند، آمیخته با حکمت و کاردانی است. «اللَّهِ الْعَزِیزِ الْحَکِیمِ»
✅آفرینش هستی، حکیمانه و بر اساس حقّ است.
در نظام آفرینش، کژی، انحراف، سستی، پستی، نادرستی و بیهودگی جایی ندارد. «ما خَلَقْنَا السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَیْنَهُما إِلَّا بِالْحَقِّ»
👈 آسمان‌ها و زمین و تمام هستی، زمان و فرجامی حساب شده و سنجیده دارند و اتفاقی و بیحساب نیستند. «خَلَقْنَا ... بِالْحَقِّ وَ أَجَلٍ مُسَمًّی»
👈 لازمۀ حقّانیّت آفرینش، وجود جهانی پس از آن است. (اگر معاد نباشد، بسیاری از نابرابریها و بی‌عدالتی‌ها جبران نشده و موجّه نخواهد بود.) «ما خَلَقْنَا ... إِلَّا بِالْحَقِّ وَ أَجَلٍ مُسَمًّی»
👌توجّه به محدودیّت دنیا و ناپایداری نعمت‌ها و پدیدهها، زمینه حق‌گرایی و دل نبستن به دنیا و هشداری برای انسان است. «أَجَلٍ مُسَمًّی»
❌نظام تکوین و تشریع برای هدایت و کمال انسان است؛ با این حال، برخی ناسپاسی کرده و کفر میورزند. «وَ الَّذِینَ کَفَرُوا عَمَّا أُنْذِرُوا مُعْرِضُونَ»
👈اعراض از حق، نشانۀ اراده و اختیار انسان است. «مُعْرِضُونَ»
آیه ۴ احقاف
«قُلْ أَ رَأَیْتُمْ ما تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَرُونِی ما ذا خَلَقُوا مِنَ الْأَرْضِ أَمْ لَهُمْ شِرْکٌ فِی السَّماواتِ ائْتُونِی بِکِتابٍ مِنْ قَبْلِ هذا أَوْ أَثارَةٍ مِنْ عِلْمٍ إِنْ کُنْتُمْ صادِقِینَ»
«بگو: آیا آنچه را به جای خداوند می‌خوانید، دیده‌اید؟ به من نشان دهید که چه چیزی را از زمین آفریده‌اند، یا در (آفرینش) آسمان ها چه مشارکتی داشته‌اند؟ اگر راستگو هستید، کتابی پیش از این (قرآن) یا نشانهای علمی (بر ادّعای خود) برای من بیاورید.»
_________________________
💠مشرکان نیز قبول داشتند که آفریدگار آسمان‌ها و زمین خداوند است. «وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ لَیَقُولُنَّ اللَّهُ» ( لقمان، ۲۵) لذا خداوند آنها را توبیخ می‌کند که چرا به سراغ بت‌ها و دیگران میروند و به جای خدا، آنها را میپرستند و از آنان کمک می‌خواهند.
💠منطق توحید به قدری قوی و مستدل است که می‌توان با آن به مجادله با مشرکان پرداخت و آنان را محکوم کرد.
💐امام باقر علیه‌السّلام فرمود: مراد از «کتاب» در این آیه، تورات و انجیل و مراد از «علم»، سخنان جانشینان انبیاست.
👈 در تبلیغ و ارشاد، می‌توان با سؤال و پرسش، فطرت دیگران را بیدار کرد و آنان را به تفکر و اندیشه واداشت. «أَ رَأَیْتُمْ ... ما ذا خَلَقُوا»
👈 استقامت و پایداری، شرط اساسی تبلیغ است؛ حتّی پس از اعراض کفار دست از تبلیغ برندارید. «مُعْرِضُونَ قُلْ أَ رَأَیْتُمْ»
✅ موجودی صلاحیّت استمداد و خوانده شدن دارد که قدرت آفرینش داشته باشد.
✅ریشۀ توحید در عبادت، توحید در خالقیّت است. «ما تَدْعُونَ ... ما ذا خَلَقُوا»
❌ بت‌ها و معبودهای خیالی، از هر جهت عاجزند؛ نه نقشی در آفرینش زمین دارند، «ما ذا خَلَقُوا مِنَ الْأَرْضِ» و نه سهمی در برپایی آسمان‌ها. «أَمْ لَهُمْ شِرْکٌ فِی السَّماواتِ»
👈در مجادله و استدلال، دلیل یا باید فطری و شهودی باشد، «أَ رَأَیْتُمْ» یا نقلی، «بِکِتابٍ» یا عقلی، «أَثارَةٍ مِنْ عِلْمٍ» و شرک هیچ دلیلی ندارد.
♦️صفحه ۵۰۳ سوره احقاف♦️
6 - و زمانی که مردم محشور گردند، [این معبودان] دشمنان آنها شوند و عبادتشان را انکار کنند
7 - و چون آیات روشن ما بر ایشان تلاوت شود، منکران حق، وقتی حق به سویشان آید، گویند: این سحری آشکار است
8 - آیا می‌گویند: این [کتاب] را به دروغ بافته است! بگو: اگر آن را بافته باشم [باید مجازات شوم و] شما نمی‌توانید خشم خدا را از من بازدارید او به آنچه [با طعنه] به آن می‌پردازید [و جادویش می‌خوانید] آگاه‌تر است، و شهادت او میان من و شما کافی است و اوست آمرزنده‌ی مهربان
9 - بگو: من از [میان] پیامبران، پیامبر نوظهوری نیستم، و نمی‌دانم با من و شما چه معامله‌ای خواهد شد جز آنچه را که به من وحی می‌شود پیروی نمی‌کنم، و من جز هشدار دهنده‌ای آشکار نیستم
10 - بگو: به من خبر دهید، اگر این [قرآن] از نزد خدا باشد و شما بدان کافر شوید و شاهدی از بنی اسرائیل [مانند عبد اللّه بن سلام] بر [حقانیت] مثل آن گواهی دهد و ایمان آورد و شما تکبر کنید [آیا در این صورت ستمکار نیستید!] البته خدا قوم ستمگر را هدایت نمی‌کند
11 - و کافران در حق مؤمنان گفتند: اگر [این قرآن] چیز خوبی بود، به [پذیرفتن] آن بر ما پیشی نگرفته بودند، و چون خود به وسیله آن هدایت نیافته‌اند به زودی خواهند گفت: این یک دروغ کهنه است
12 - و [حال آن که] پیش از آن، کتاب موسی راهنما و رحمتی بود، و این [قرآن] کتابی به زبان عربی است که تصدیق کننده [ی آن] است، تا کسانی را که ستم کردند هشدار دهد و نیکوکاران را مژده‌ای باشد
13 - محققا کسانی که گفتند: پروردگار ما خداست و استقامت کردند، نه بیمی بر آنهاست و نه غمگین می‌شوند
14 - ایشان اهل بهشتند و برای همیشه در آن ماندگارند [این] پاداشی است به خاطر آنچه انجام می‌دادند.
♦️صفحه ۵۰۳ سوره احقاف♦️
آیه ۹ احقاف
قُلْ ما کُنْتُ بِدْعاً مِنَ الرُّسُلِ وَ ما أَدْرِی ما یُفْعَلُ بِی وَ لا بِکُمْ إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا ما #یُوحی إِلَیَّ وَ ما أَنَا إِلَّا نَذِیرٌ مُبِینٌ
بگو:من در میان پیامبران،بی‌سابقه نیستم و نمی‌دانم با من و شما چگونه عمل خواهد شد و جز آنچه به من #وحی می‌شود از چیز دیگری پیروی نمی‌کنم و من جز هشدار دهنده ای آشکار نیستم.
_________________________
▪«بدع»به معنای پدیده نوظهور و بی‌سابقه است.
😳مخالفان به گونهای با پیامبر برخورد میکردند که گویا تا به حال هیچ پیامبری نیامده و این امری نوظهور است!
✅بعثت پیامبران و رسالت آنان،یک جریان مستمر در طول تاریخ بوده است«ما کُنْتُ بِدْعاً مِنَ الرُّسُلِ»
👈چون مردم در برابر مسائل جدید و نوظهور حساسیّت نشان می‌دهند،بیان سابقه و تاریخ گذشته لازم است.«قُلْ ما کُنْتُ بِدْعاً مِنَ الرُّسُلِ»
💠ای محمّد(صلی الله علیه وآله)!به آنها بگو: فقط من به پیامبری برگزیده نشده‌ام. بلکه قبل از من پیامبران زیادی بوده‌اند.
👈پیامبر، آنچه را از غیب آماده و مطلع است که خداوند به او عطا کند«تِلْکَ مِنْ أَنْباءِ الْغَیْبِ نُوحِیها إِلَیْکَ»(هود۴۹)
بدون عطا و وحی و تعلیم الهی،هیچ کس از غیب و آینده خبر ندارد.
چنانکه قرآن می‌فرماید:«فَلا یُظْهِرُ عَلی غَیْبِهِ أَحَداً إِلَّا مَنِ ارْتَضی مِنْ رَسُولٍ»(جن ۲۶-۲۷)
👈پیامبر،در سخن جز وحی نمیگوید«ما یَنْطِقُ عَنِ الْهَوی إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْیٌ یُوحی»(نجم ۳-۴)و در عمل جز از #وحی پیروی نمی‌کند«إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا ما یُوحی إِلَیَّ»
بنابراین کلام وسیرۀ پیامبر برای مردم #حجّت و #الگو است.