#مساحت_محيط_و_قطر_كره_زمين ابوريحان مساحت محيط و قطر كره زمين را شخصأ رصد و محاسبه كرد كه نتيجه اش با دقيقترين تحقيقات امروزى تقريبا موافق و تفاوت آن بسيار اندک و ناچيز است. ابو ريحان نخستينبار مىخواست اين كار را در بيابان شمالى دهستان جرجان انجام بدهد؛ و ليكن به سبب صعوبت آمد و رفت آن بيابان و نيز براى نداشتن دستيار و معاون امين و صادق كه مخصوصا براى اين عمل لازم و دربايست است از دهستان صرفنظر كرد و بعدا آن را در هندوستان انجام داد.(1) توضيحا مساحت محيط كره زمين را در روزگاران پيش از ابو ريحان،رومىها و هندىها رصد و معلوم كرده بودند؛ كه مقياس طول رومىها اسطاذيا [استاد] و مقياس هندىها،جوژن بوده است(2)؛ جالينوس و بطلميوس نيز در اين باره به اختلاف اشاراتى داشتهاند. بعد از اسلام هم نخستينبار مأمون عباسى (198- 218) گروهى از منجّمان و مهندسان زمان خود را مانند خالد بن عبد الملک مرورودى و ابو الطيب سند بن على و على بن عيسى حرانى اسطرلابى مأمور كرد تا در دشت سنجار از توابع موصل آن را رصد و مساحت كردند كه نتيجه اش در كتب نجوم و مسالک و ممالک قديم از جمله در كتاب التفهيم [ص 156- 164] ذكر شده است. ابوريحان چون در هيچ مسأله علمى به تقليد ديگران قانع نمىشد و بدون اينكه خود رسيدگى و تحقيق كند چيزى را باور نمىكرد شخصا بدان كار پرداخت،چنانكه در قانون مسعودى مىنويسد: «و على شدّة حرصى ان اتولّى الاعتبار و اختيارى له قاعا صفصفا فى شمال دهستان الّتى بأرض جرجان، ثم عجزى عن المفاوز المتبعة و المعين الصّادق عليه عدلت فيه(3) إلى طريق آخر لما وجدت بأرض الهند جبلا مشرفا على صحراء مستوية الوجه ناب استواؤها عن ملاسة سطح البحر: ج 2، ص 530». اتفاقا نتيجه رصد عهد مأمون نيز بسيار دقيق بوده چندانكه مساحت ابوريحان با آن چندان تفاوت نداشته است. در كتاب التّفهيم مىگويد: من نيز به زمين هندوستان آنرا به ديگر طريقهها آزمودم بسى خلاف نيافتم با اينكه مقدار كه حكايت كردم: ص 164» يعنى مساحتى را كه قبل از آن خود ابو ريحان به تفصيل نوشته است(4). (1) كتاب التفهيم، ص 164 و قانون مسعودی ج 2 ص 530_531 (2) کتاب التفهیم، ص 160 (3) كذا فى النسخة المطبوعة و لعل الصواب «منه» (4). ص 156- 164 منبع: اختر شناسان و نوآوران مسلمان ج3 ص 248 http://eitaa.com/joinchat/2780430336C5028e29338