نگاهی انتقادی به نمایش محیطی «ضیافت کشتارگاه» ⚠️ هشدار: این متن افشاگر نمایش است (Spoilers). 📢 معرفی: شنبه ۱۰ شهریورماه به تماشای ضیافت کشتارگاه نشستم. اثری که روایتی هنری از فضای سیاسی و تاریخی پهلوی اول ارائه می‌دهد. این اثر ۱۰۰ دقیقه‌ای، پنجاه‌وسومین اثر اصغر خلیلی، کارگردان اصفهانی است که پس از ۱۸ سال دوری از شهرش، در حوزۀ هنری اصفهان اجرا می‌شود. نمایش حول محور زندگی رییس شهربانی اصفهان و همسر و فرزندان او می‌گردد. استوار غلام‌رضا، داماد رییس شهربانی، خودش آجان است و تلاش دارد فرامین پدرزنش را اجرا کند. یکی از این فرامین، تعطیلی سلاخ‌خانه طوقچی به دلیل ذبح گوسفند برای مراسم عزاداری حسینی است. تاج‌بیگم (همسر رییس شهربانی) اما درصدد برگزاری روضۀ خانگی در پوشش مهمانی است. 📖 بستر تاریخی اثر: نمایش به سیاست‌های «ممنوعیت عزاداری و تعزیه‌خوانی در محرم و صفر» (در دهۀ ۱۳۱۰) و قانون پرآوازۀ «کشف حجاب» (۱۳۱۴) اشاره دارد. سیاست‌هایی که با مبارزۀ خشونت‌آمیز با مظاهر دینی و فرهنگ ملی ایرانیان همراه بود. در آن زمان «زنان برای اینکه از تعرض شهربانی در امان باشند، خانه‌های خود را از داخل و از پشت‌بام‌ها به‌هم متصل می‌کردند و از این طریق نوعی اجتماع مخفی در دل شهر مصیبت‌زده تشکیل می‌دادند.» (تاریخ تحولات سیاسی ایران، ص ۵۰۹) #یادداشت #نقد_نمایش #ضیافت_کشتارگاه #حوزه_هنری_اصفهان 🔆 @hrteimouri_ir

🔸 چند نکته دربارۀ اثر: ۱. یکی از توفیقات نمایش، اجرای آن در ساختمان حوزۀ هنری است. ساختمانی که در دورۀ پهلوی اول و توسط آندره گدارد، معمار و باستان‌شناس فرانسوی طراحی شده است. تطابق معماری با فضای تاریخی نمایش و گستردگی صحنه (سن) از ویژگی‌های منحصربه‌فرد اثر است. همچنین نورپردازی و صحنه‌آرایی محیطی، موجب چشم‌نوازی فضای اجرا و تمرکز نگاه مخاطب گشته است. ۲. اثر کارگردانی خوب، چیدمان مناسب و ریتم نسبتاً بالایی دارد. دو خرده‌روایت «تعطیلی سلاخ‌خانۀ طوقچی» و «عشق آقا جواد و بهجت خانم (دختر دوم رییس شهربانی)»، نمایش را از یکنواختی درآورده و بعضاً با چاشنی طنز، لبخند بر لبان مخاطب می‌نشاند. کشش نمایش‌نامه و تعدد بازیگران هم آن‌قدر بالا هست که مخاطب تا پایان نمایش، از مشاهدۀ آن انصراف ندهد. استفاده از عنصر تعزیه در انتهای نمایش رنگ‌وبوی دینی و ایرانی به اثر بخشیده است. اما ادبیات نمایش یکدست نیست و گاه عامیانه می‌شود و گاه رسمی (البته ممکن است این ایراد از اجرای بازیگران باشد، نه از نمایش‌نامه). ۳. استفاده از موسیقی زمینه نیز در برخی صحنه‌ها احساس مخاطب را برمی‌انگیزد و او را وارد عالَم شخصیت می‌کند، به‌طوری که بدون نورپردازی و موسیقی زمینه، فهم رؤیای ماه‌منیر (دختر اول رییس شهربانی) سرراست نخواهد بود. #یادداشت #نقد_نمایش #ضیافت_کشتارگاه #حوزه_هنری_اصفهان 🔆 @hrteimouri_ir

♨️ نگاهی فرامتنی به اثر: ۱. بی‌شک اصفهان به تقویت هنرهای نمایشی نیازمند است و باید بیش از پیش شاهد اجرای تئاتر در این شهر هنرخیز باشیم. اما یکی از ایرادات جدی به ضیافت کشتارگاه، هزینۀ بسیار زیاد آن است. بر اساس برخی برآوردها، این نمایش با رقمی بالغ بر ۱.۵ میلیارد تومان برای ۲۳ شب اجرا می‌رود که درصد قابل‌توجهی از آن را حامیان اثر (حوزه هنری اصفهان و دفتر تخصصی هنرهای نمایشی شهرداری اصفهان) پرداخت کرده‌اند. بهتر نبود این هزینه به تقویت گروه‌های نمایشی نوپا در اصفهان و تبلیغ نمایش‌های آنان اختصاص یابد؟! و چرا باید هنرمندان پایتخت‌نشین بودجه‌های شهرستان‌ها را نیز به خود اختصاص دهند؟! ۲. ضیافت کشتارگاه ذاتاً اثری سیاسی تاریخی است. اما اگر لایه‌های فرامتنی نمایش را بکاویم، این نمایش تنه به تنۀ اعتراضات ۱۴۰۱ و جنبش مهسا می‌زند و نقدی جدی به سیاست‌گذاری فرهنگی کشور در حوزۀ حجاب دارد. شاید بی‌راه نباشد اگر بگوییم که اثر «ضد حجاب» است. در بین دیالوگ‌ها، رد پای این گزاره را می‌توان دید؛ مثلاً در دیالوگ یکی از شخصیت‌های فرعی چنین آمده: «حتم دارم این آجان‌ها یا اجنبی هستند یا بی‌بته. ورنه کسی با دختران و زنان شهرش اینگونه نمی‌کند». یا در دیالوگ دیگری وقتی ماه‌منیر از پیشکار می‌خواهد زنانی که حجاب از سرشان کشیده شده و به خانۀ رییس شهربانی آمده‌اند و به زن رییس شهربانی طعنه می‌زنند، بیرون کند، پیشکار می‌گوید «این‌ها که لخت هستند!» و ماه‌منیر جواب می‌دهد «این‌ها که سر تا پایشان پوشیده است». یا در دیالوگ پایانی تاج‌بیگم جملۀ مشهور «الملک یبقی مع الکفر و لایبقی مع الظلم» را می‌خواند. اصغر خلیلی در مصاحبه با روزنامۀ اصفهان زیبا می‌گوید: «اینکه یک نمایش تا چه میزان می‌خواهد بر کدام مفاهیم پافشاری کند، جزو اهداف نهایی اثر است که من به‌عنوان کارگردان اجازه بازکردن آن را برای مخاطب ندارم و از طرفی این کار از دید هنری منطقی نیست. به نظر من از دل یک اثر دراماتیک بی‌نهایت برداشت انجام می‌شود و این در حالی است که یک مفهوم اصلی و کلیدی برای آن اثر وجود دارد که در نمایش جاری است. این برداشتی که شما اشاره کردید (برخی منتقدان می‌گویند این نمایش نگاه منتقدانه‌ای به مقوله «قدرت» دارد) درواقع یکی از ده‌ها برداشتی است که بیننده می‌تواند در ذهن خود متصور شود». 📎 پی‌نوشت: مصاحبه اصفهان زیبا با اصغر خلیلی را از اینجا بخوانید: isfahanziba.ir/59384 در جریان نگارش این متن، چند خرده روایت از «مصائب برپایی مجالس عزاداری در دوران رضاخان» توجهم را جلب کرد. آن را از اینجا بخوانید. #یادداشت #نقد_نمایش #ضیافت_کشتارگاه #حوزه_هنری_اصفهان 🔆 @hrteimouri_ir