چهاردهمین نشست از سلسله نشست های چهلمین سالگرد انقلاب اسلامی با رشد و پیشرفت همه جانبه در تالار امام مهدی عجل الله در حال برگزاری است

در گفتگو با عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بحث شد؛ کارکردهای اجتماعی اعتقاد به مهدویت پایگاه اطلاع رسانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی www.isca.ac.ir کانال پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در پیام رسان داخلی eitaa.com/isca24

در گفتگو با عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بحث شد؛ کارکردهای اجتماعی اعتقاد به مهدویت حجت الاسلام محمود ملکی راد، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه همه باورها و اعتقادات می‌توانند آثار و نقش اجتماعی داشته باشند، اظهار داشت مهدویت نیز از این قاعده مستثنی نیست، لذا کارکردهای مهدویت در عرصه اجتماع می‌تواند در سه حوزه: ۱. فرهنگ؛ ۲. نهادهای اجتماعی؛ ۳. نظام اجتماعی، مطرح شود. ۱. کارکرد در حوزه فرهنگ: عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در تبیین نقش مهدویت در حوزه فرهنگ گفت: کارکرد در ساحت فرهنگ یکی از کارکردهای مهم اندیشه مهدویت به‌حساب می‌آید. زیرا از طرفی اعتقادات و باورها یکی از ارکان فرهنگ به‌شمار می‌روند. و از طرف دیگر اندیشه مهدویت از بنیان‌های فکری و باورهای اصیل برخوردار می‌باشد. بنابراین می‌تواند در فرهنگ سازی و تقویت و تحکیم بنیان‌های فرهنگ مفید باشد. و فرهنگ نوینی را به جامعه عرضه نماید. با این وصف در تعریف فرهنگ بر آمده از مهدویت می‌توان گفت: «فرهنگ مهدويت منبعث از انـديشه‌ها‌، بـاورها‌، اصول‌ و اعتقادات مربوط به آمـوزۀ مـهدويت است». بنابراین باور به مهدویت می‌تواند ساحات مختلف فرهنگ را تحت تأثیر خود قرار دهد. الف) بینش‌ها یکی از ساحات مهم فرهنگ به‌شمار می‌روند و در این حوزه دارای کارکردهایی هستند که می‌تواند بعد بینشی فرهنگ را تحت تأثیر خویش قرار دهد. مربوط به بعد بینشی فرهنگ است. ب) در بعد ارزشی و اخلاقی: اندیشه مهدویت در ابعاد ارزشی فرهنگ نیز دارای کارکرد است. ارزش‌ها از ابعاد مهم و اصلی دین به‌حساب می‌آیند؛ ارزش‌ها‌ برآمده‌ از باورها و جهان‌بینی‌ها هستند و با استناد به بینش انسان نسبت به هستی، ملاک‌هایی به ما می‌دهند که بر اساس آن قضاوت مـی‌کنیم و بـین خـوبی و بدی، زشتی و زیبایی و درستی و نادرستی امور، ارزش‌یابی و ارزش گذاری می‌کنیم. «عقل و وحی به مدد همدیگر، ارزش‌ها را تبیین و ترسیم می‌نمایند و انسان را نسبت به التزام به ارزش‌ها ترغیب و تشویق و نسبت به اجتناب از ضد ارزش‌ها تحذیر می‌کنند». و به تعبیر خواجه نصیر طوسی: «تعالیم دینی را باید در رأس ارزش‌های اخلاق قرار داد، چون فضایل اخلاقی‌ مانند:‌ حق، عدالت، امانت‌ و درستی و... در صورتی فضیلت مـحسوب می‌شوند کـه مـتکی به دین و اعتقاد‌ به خدا‌ باشد وگرنه پایدار نخواهد ماند». یکی از فلسفه‌های اصلی طرح اندیشه مهدویت در اسلام، برای تحقق و تحکیم ارزش‌ها در جامعه است؛ و از این منظر اندیشه مهدویت در بعد ارزشی دین دارای کارکردهایی است. این کارکردها را می‌توان در ابعاد مختلف معرفتی، اخلاقی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی مورد بررسی قرار داد. ج) در بعد هنجاری رفتاری: هنجار‌ها و رفتارها یکی دیگر از لایه‌های فرهنگ محسوب می‌شوند. اصولا رفتارها و هنجار‌ها برآمده از بینش‌ها و ارزش‌ها و بازتاب آن‌ها هستند. و لازم است در جهت تقویت ارزش‌های اجـتماعی عـمل ‌کنند و باهم‌ هماهنگی‌ داشته باشند. گفته شد اندیشه مهدویت از نظر بینشی از مبانی کلامی متقنی برخوردار است و بر اساس آن مبانی، ارزش‌هایی را در اختیار جامعه قرار می‌دهد که در تحول و تحکیم فرهنگ می‌توانند نقش داشته باشد. و در نتیجه بر طبق بینش‌ها و ارزش‌های مهدوی، هنجار‌ها و رفتارهای مناسبی در جامعه شکل می‌گیرد. د) در بعد نمادی و سمبلی: نماد‌ها و سمبل‌ها تبلور عینی و ملموس لایه باور و ارزش و هنجار و رفتار فرهنگ محسوب می‌شوند و به اعتبار تفاوت فرهنگ‌ها در باورها و ارزش‌ها و هنجار‌ها و رفتارها، متفاوت خواهند بود. عوامل مختلفی در شکل‌گیری نماد‌ها و سمبل‌ها می‌توانند نقش داشته باشند. دین یکی از عوامل مهم در شکل‌گیری نماد‌ها و سمبل‌ها است. زیرا دین حامل باورها و ارزش‌ها و هنجار‌ها و رفتارهایی است که می‌تواند متناسب با آن‌ها سمبل‌ها و نماد‌هایی را ارائه دهد. اندیشه مهدویت از ظرفیت خوبی برای نماد سازی برخوردار است و از این جهت می‌تواند در ساحت فرهنگ ورود داشته باشد و با آن تعامل کند و در صدد تثبیت و تحکیم فرهنگ برآید. ۲. کارکرد در ساحت نهادهای اجتماعی؛