به مناسبت دهم رجب؛ میلاد باسعادت حضرت امام جواد علیه السلام؛ گفتگوی پایگاه اطلاع رسانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با برخی از اعضای هیأت علمی پژوهشگاه درباره ابعاد شخصیتی حضرت امام جواد ع

🌏پایگاه اطلاع رسانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی(ایسکا): به مناسبت دهم رجب، سالروز میلاد باسعادت حضرت امام محمد تقی علیه السلام به سراغ حجج اسلام علی اکبر ذاکری و محمد غفوری و آقای دکتر سیدعلیرضا واسعی از اعضای هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی رفتیم و با آنها درباره این امام همام گفتگوی کوتاهی انجام دادیم. 🔎امام جواد ع به مثابه معیار دکتر سیدعلیرضا واسعی، عضو هیأت علمی پژوهشکده اسلام تمدنی مشهد وابسته به پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بر این باور است که: زندگی کوتاه امام جواد(ع) ابعاد گوناگونی داشته، اما وجه معیار و معیارسازی آن، مایه تمایز آن حضرت با دیگر پیشوایان است. به گفته وی، امامان شیعی که طی ۲۵۰ سال زیسته‌اند، به منزله پیکر واحد و انسان یگانه‌ای بوده‌اند که به حکم اقتضائات زمانه، نیازهای جامعه، مناسبات اجتماعی و ضرورت‌های نوپدید، رفتارهای متفاوتی داشته‌اند. البته این به معنای پیروی آنان از زمانه نیست، بلکه حاکی از به‌روز بودن و نیازمحور بودن آنان است. از این منظر، اگر هر یک از امامان به جای دیگری بود، همان مسیری را می‌پیمود که آن امام پشت سر نهاده بود. امام جواد(ع) نیز از این قاعده مستثنا نبودند. ایشان به جهت حضور در دوره خاصی از تاریخ، مأموریت ویژه‌ای داشتند که دیگر امامان بدان مأمور نشده بودند؛ مأموریت معیار بودن و معیارسازی برای یافتن الگوی صحیح زندگی؛ الگویی که تا عصر غیبت تداوم یافت و شیعیان دیگر در اصل امامت دچار سردرگمی و تردید نشدند. این عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در ادامه افزود: امام جواد(ع) با این‌که عمری دراز نکردند، اما با شناخت نیازهای زمانه و اقتضائات حاکم، توانستند نقش برجسته‌ای در تاریخ تشیع و اسلام ایفا کنند. ایشان با این‌که هنوز مقبولیت اجتماعی و وجاهت تجربی نیافته بودند، به حکم نزدیکی با دستگاه خلافت، فرصت یافتند تا هم توانایی علمی خود را اعلام نمایند، هم با انحراف‌های زمانه به مقابله برخیزند و با بهره‌گیری از فرصت‌ها، مقابله با تهدیدها و موانع، با عرضه اندیشه‌های صحیح اسلامی، به مثابه معیاری برای سنجش زندگی مسلمانی و اعتدال اسلامی نقش‌آفرینی کنند. دکتر واسعی در خاتمه گفت: حضرت در دوره‌ای از تاریخ اسلام قرار گرفته بودند که از یک‌سو، اندیشه‌های بیگانگان وارد سرزمین اسلامی شده بود و از دیگر سو، رقابتی متفاوت میان عباسیان و علویان رخ‌داده و از سوی سوم، تشتت آرایی در میان شیعه خودنمایی کرده بود. مجموعه این اوضاع، می‌طلبید تا امام باتدبیری دقیق وارد صحنه شوند. ایشان با نهایت حزم و احتیاط به کارهای خودپرداختند و با پرورش نیرو و بیان ارزش‌های دینی، تداوم امامت شیعی را تضمین کردند، به‌گونه‌ای که پس از ایشان، دیگر نهاد تشیع دچار سردرگمی در اصل امامت نگردید.

🔎برکات علمی امام جواد ع برای مسلمانان حجت الاسلام والمسلمین علی اکبر ذاکری، عضو هیأت علمی پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت علیهم السلام درباره برکات علمی امام جواد برای مسلمانان می گوید: برکت امام جواد(ع) منحصر در شیعیان نبود، بلکه ایشان برای دیگر مسلمانان نیز بابرکت بودند؛ زیرا با وجود کمی سن، نقش زیادی در بیان مسائل دینی داشتند. آن حضرت در جلسه‌های بحث و مناظره، به‌خوبی از عهده پرسش‌های مطرح شده برآمدند و مدعیان را مبهوت و شیفته خود کردند و امامت را تداوم بخشیدند و نکات جدیدی در تبیین مسائل دینی به جامعه اسلامی تقدیم کردند. امام جواد(ع) در مجالس بحث و مناظره با علمای بنام زمان خود، شرکت می‌کردند. ایشان توانستند با نشان دادن توانایی علمی خویش، نظر علمای برجسته جهان اسلام را به خود جلب کنند و حکم برخی موضوعاتی را که کم‌تر موردتوجه بود، بیان نمایند.[قمی، تفسیر القمی، ج‌۱، ص‌۱۸۳؛ مفید (منسوب) الإختصاص، ص‌۹۸] مانند تعیین محدوده جای قطع دست دزد، در زمان معتصم که درباره آن، اختلاف رخ داد که دست دزد از مچ یا چهار انگشت باید قطع شود. حضرت جواد(ع) با استناد به آیات قرآن بر لزوم قطع چهار انگشت دست، استدلال کردند.[عیاشی، تفسیر العیاشی، ج‌۱، ص‌۳۱۹] نمونه دیگر سؤالات ابن‌اکثم از امام جواد(ع) است که به چند مورد آن در کافی اشاره شده است. 🌏منبع: پایگاه اطلاع رسانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

🔎جلوه ای از اخلاق اجتماعی امام جواد ع حجت الاسلام والمسلمین محمد غفوری، عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی سیره و سخنان امامان(علیهم السلام)، به عنوان جانشینان معصوم پیامبر(ص)، سرمشق و برنامه عمل پیروانشان است. بنابراین، فهم و شناخت افکار و اندیشه‌های آنان، ما را در پیروی از روش آن بزرگواران یاری می‌کند. امام جواد(ع) اگرچه در سنین نوجوانی به امامت و در اوان جوانی به شهادت رسیدند و فرصت چندانی برای ظهور سیره اخلاقی ایشان حاصل نشد، اما در دوره‌ای حساس، رهبری جامعه شیعه را بر عهده داشتند که از این حیث شناخت اندیشه‌های آن حضرت اهمیت ویژه‌ای می‌یابد. وی در ادامه با بیان اینکه: مسأله اخلاق، در آموزه‌های اسلام و اهل‌بیت(علیهم السلام) جایگاه والایی دارد و موضوعات و مباحث اخلاقی بخش زیادی از آیات قرآن مجید و روایات اهل‌بیت(علیهم السلام) را تشکیل داده، درباره یکی از این مفاهیم اخلاقی در سخنان امام جواد ع با عنوان لزوم حفظ اسرار می گوید: هر فردی در نهان و در مسیر زندگی خود اسراری دارد و غالباً تلاش می‌کندتا پوشیده بماند؛ چون اگر فاش شود، تأثیرات بسیاری بر زندگی فردی و اجتماعی او خواهد گذاشت. دین مبین اسلام نیز از فاش کردن اسرار به شدت نهی کرده است. خدای متعال می‌فرماید: «ان الذین یحبون ان تشیع الفاحشة فی الذین آمنوا لهم عذاب الیم فی الدنیا و الآخرة و الله یعلم و انتم لاتعلمون؛ کسانی که دوست دارند زشتی‌ها در میان مردم با ایمان شیوع یابد، عذاب دردناکی برای آنان در دنیا و آخرت است و خداوند می‌داند و شما نمی‌دانید».[سوره نور، آیه ۱۹] این عضو هیأت علمی پژوهشگاه سپس افزود: حفظ اسرار دیگران در اسلام، حق‌الناس و از واجبات است. چون علاوه بر ضربه‌ای که بر شخصیت افراد وارد می‌شود و زندگی خصوصی آنان را دچار بحران می‌کند، کارکرد اجتماعی دارد. لذا با این کار، اشاعه فحشا صورت می‌گیرد و قبح ارتکاب گناهان از بین می‌رود و در نتیجه گناه و فسق شایع می‌شود. به تبع آن حد و تعزیری هم که برای پیش‌گیری قرار داده شده است، کارکرد خود را از دست خواهد داد؛ زیرا ارتکاب جرم‌ها همگانی خواهد شد. چنین جامعه‌ای مصداق این بیت معروف می‌شود: گر حکم شود که مست گیرند در شهر هر آن‌چه هست گیرند به گفته حجت الاسلام غفوری، آیه قرآن نیز به همین نکته اشاره دارد و شیوع دادن زشتی‌ها در جامعه مؤمنان را منع می‌کند. باز با همین نگاه است که ائمه از جمله امام جواد(ع) فرمودند: اگر اسرارتان برملا می‌شد، هم‌دیگر را دفن نمی‌کردید.[لو تکاشفتم ما تدافنتم؛ شیخ صدوق، الامالی، ص‌۵۳۱] یعنی آشکار شدن بسیاری از اعمال و رفتار انسان‌ها حتی برای نزدیک‌ترین کسان نیز سخت و تنفرآور است، به گونه‌ای که حاضر نیستند جنازه یک‌دیگر را به خاک بسپارند. در واقع فاش شدن اسرار، آثار ویران‌گر زیادی دارد. یکی از آن‌ها افزایش کینه، کدورت و دشمنی بین دوستان، بستگان و کسانی می‌شود که در یک محیط و جامعه زندگی می‌کنند. هم‌چنین انس و الفت، دوستی، برادری[ انما المومنون اخوة فاصلحوا بین اخویکم؛ مؤمنان برادر یک‌دیگرند. پس دو برادر خود را صلح و آشتی دهید؛[سوره حجرات، آیه ۱۰] و توجه به حال هم‌دیگر که از سفارش‌های اسلام است، از بین می‌رود و تنفر و انزجار جای آن را می‌گیرد. از سوی دیگر، باعث از بین رفتن امنیت و آرامش اجتماعی می‌شود. حجت الاسلام محمد غفوری در پایان گفت: اگر افراد جامعه، احساس امنیت نداشته باشند و هر کاری که حتی از سر اشتباه انجام گیرد، منتشر گردد و دیگران باخبر شوند، بنیاد جامعه از هم گسیخته می‌شود و دیگر زندگی خصوصی و خانواده معنا نخواهد داشت؛ بنابراین، هم بحران خانواده به جامعه سرایت می‌کند و هم ناامنی اجتماعی و فاش شدن اسرار، آرامش و کانون خانواده را متلاشی می‌سازد. از این‌رو، در دین اسلام سفارش شده که اسرار را حتی به دوست صمیمی خود نیز نگویید که اگر روزی دشمن شد، آن را فاش نکند و عرض و آبروی شما را نریزد.

به مناسبت سیزده رجب؛ سالروز ولادت باسعادت مولای متقیان امیر مؤمنان علی علیه السلام؛ معرفی دو اثر اختصاصی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی درباره امام علی علیه السلام

🌏پایگاه اطلاع رسانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی(ایسکا): به مناسبت سیزدهم رجب، میلاد باسعادت مولای متقیان امام علی علیه السلام، دو اثر(کتاب سیاستهای مالی امام علی ع و کتاب ارزیابی اخبار قضاوتهای امیرالمؤمنین علی علیه السلام) از آثار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی را که به طور خاص به موضوع امام علی علیه السلام پرداخته اند را خدمت مخاطبان عزیز معرفی می کنیم. 📚سیاستهای مالی امام علی علیه السلام / تألیف محمدحسین علی اکبری 🔎تمام مسلمانان و به‌ویژه پیروان مکتب اهل‌بیت علیه‌السلام، امیرمؤمنان علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام را الگوی رفتاری خود می‌دانند و پیوسته می‌کوشند تا رفتار خود را با رفتار آن حضرت منطبق کنند. گام نخست، اساسی و بسیار ضروری در مسیر این هم‌رفتاری، شناخت سیره و سنت آن بزرگوار و در واقع، شناختن و شناساندن الگوست تا زمینه الگوبرداری، الگوپذیری، رفتار مشابه و همگون فراهم شود. 🔎کتاب سیاست‌های مالی امام علی علیه‌السلام به همت حجه‌الاسلام محمدحسین علی اکبری به بار نشسته است. محقق در این طرح در صدد پاسخ‌گویی به پرسش‌های بسیاری در باره سیره و سیاست‌های مالی و اقتصادی امیرمؤمنان علیه‌السلام در دوران خلافت است، مانند منابع در آمد دولت اسلامی ( خمس، زکات، فی‌ء، جزیه و خراج )، منابع جدید در آمد، مقایسه نظر امام با نظر رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله و خلفا در باره بیت‌المال، تدابیر و راهکارهای جمع‌آوری اموال، نگهداری بیت‌المال، چگونگی مصرف و موارد آن، چگونگی مواجهه با کسری بودجه و بحران‌های مالی، پیشگیری از اسراف، کارگزاران مالی و تنبیه و تشویق آنان، تساوی در تقسیم، راه‌های افزایش در آمد رعایا و کاهش و افزایش مالیات‌ها. 🔎در این تحقیق، کوشش بر آن بوده است که سیره و روش امام علی علیه‌السلام در موارد یاد شده به صورت مستند و با تکیه بر منابع معتبر و به صورت روش‌مند و هوش‌مندانه و با توجه به جزئیات و به شکل روشن و واضح، شناسایی و به گونه‌ای بیان شود که برای آحاد ملت و دولتمردان قابل فهم و تجربه و تکرار باشد. پژوهشگر محترم در سراسر این نوشته و در همه مسائل مطرح شده، به عهد خود وفادار مانده است. نتایج و یافته‌های این تحقیق این امکان را به ما می‌دهد که با مقایسه تصمیم‌ها و رفتار خود با رفتار آن حضرت از تفاوت‌ها و تشابه‌ها آگاه شویم و درستی و نادرستی تصمیم‌ها و رفتارمان را تشخیص دهیم. 📚ارزیابی اخبار قضاوتهای امیرالمؤمنین علی علیه السلام / تألیف مصطفی صادقی 🔎انسان بر اساس فطرت پاک و خالص خود، خواهان و دوستدار عدالت و انصاف است. یکی از آرزوهای تقریباً دست نیافتنی دیرین بشر، بهره مندی از عدالت و انصاف در داوری ها بوده و هست. در طول تاریخ اسلام در میان حاکمان مسلمان، تنها شخصی که به عدالت و انصاف مشهور شده، امیرمؤمنان علی(علیه السلام)است. 🔎اخبار و روایات بسیاری مشتمل بر داوری ها و قضاوت های امام علی(علیه السلام) در کتاب های حدیثی و فقهی شیعه و سنی وجود دارد که غالباً تلقی به قبول شده اند و حتی برخی از این اخبار در کتاب های فقهی فریقین، مصدر و منبع فتوا و صدور حکم نیز قرار گرفته است. همچنین دانشمندان گذشته و حال شیعه، این روایات و اخبار را گردآوری و در کتاب هایی به نام های گوناگون و از جمله «قضاوت های امام علی(علیه السلام)» ارائه کرده اند. با آنکه محتوای برخی از این اخبار در میان شیعیان و محافل آنان قرن هاست که زبان به زبان و سینه به سینه نقل و نشر می شود، نویسندگان همه این آثار یا دست کم بیشتر آنان در باره درستی یا نادرستی متن و سند این اخبار اظهار نظر نکرده اند. همچنین بیشتر خوانندگان عالم و عامی این آثار از آنجا که از جان و دل شیفته و دلباخته امیرمؤمنان(علیه السلام)بوده و هستند، این اخبار را بدون بررسی علمی، تلقی به قبول کرده، آنها را در آثار و محافل خود نقل و نشر می کنند. بر این اساس، جای کتابی که ضمن گردآوریِ جامع این اخبار درباره درستی و نادرستی یکایک آنها بر اساس قواعد و ضوابط علمی بحث و اظهار نظر کند، خالی بود. 🔎اثر پیش رو یکی از کم نظیرترین پژوهش ها در باره اخبار مشتمل بر داوری های امیر مؤمنان(علیه السلام) است که افزون بر تحقیق کامل و گردآوری جامع، در باره امکان تاریخی و محیطی وقوع حادثه، بررسی علمیِ متن و سند، و میزان درستی یا نادرستی هر یک از آنها نیز مطالعه، بحث و اظهار نظر کرده است. 🌏منبع: پایگاه اطلاع رسانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

در سال 1397 بیایید کتاب بخوانیم برشی از یک کتاب: رؤیاانگاری وحی، تألیف ابوالفضل ساجدی و حامد ساجدی، از آثار پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی https://eitaa.com/isca24

📚در سال 1397 بیایید کتاب بخوانیم ✂️برشی از یک کتاب: رؤیاانگاری وحی، تألیف ابوالفضل ساجدی و حامد ساجدی، از آثار پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی 📕در این مختصر می خوانیم: 📝عبدالکریم سروش در طول حیات علمی‌اش فراز و نشیب‌های فراوانی داشته است که می‌توان آن را به چهار مرحله تقسیم کرد... 📝سروش در فرضیه رؤیای رسولانه به‌سان سایر اندیشه‌های دین‌شناختی خود بر عصری‌نگری تأکید می‌ورزد. 📝این نوشتار ناظر به واقعیتی تاریخی است؛ بنابراین با روش اسنادی به جمع‌آوری اطلاعات نقلی مربوط به آن پرداخته شده است. ✂️و اینک برشهایی از این کتاب خواندنی: 🔎تنها مخالفان اسلام به تضعیف باورهای قرآنی مسلمانان دست نمی‌زنند، بلکه گاه برخی مسلمانان با ادعای طرح دیدگاهی علمی چنین می‌کنند، هر چند این امر در نتیجه با شبهاتی که علیه قرآن القا می‌شود، یکسان است. 🔎یکی از دیدگاه‌هایی که در همین مسیر طرح‌شدنی است، ادعای رؤیاانگاری وحی است که از جانب دکتر سروش بیان شده است. 🔎دیدگاه رؤیاانگاری وحی بر سه فرض استوار است: نخست آنکه وحی قرآنی گزارشی از مشاهدات شخصی پیامبر است، نه آنکه کلام خدای متعال خطاب به پیامبر صلی الله علیه و اله نقل و گزارش شود؛ نیز آن مشاهدات نه در بیداری که در رؤیا اتفاق افتاده است و درنهایت مشاهدات پیامبر نه از جنس واقعیات خارجی که از جنس رؤیاست؛ ازاین‌رو نیازمند تعبیر است، نه تفسیر؛ ازاین‌رو تحقیق در چهار فصل سامان یافته است. 🔎در فصل اول مفهوم وحی و رابطه آن با رؤیاانگاری وحی بررسی شده و در فصول سه‌گانه بعدی به‌ترتیب هر یک از سه فرض یادشده در فصلی مستقل بررسی و نقد شده است. 🔎دکتر عبدالکریم سروش به مناسبت‌های گوناگون، تحلیل‌های مختلفی درباره حقیقت وحی و نحوه برداشت و فهم آن مطرح کرده است که با یکدیگر پیوند دارند. او گاه حقیقت وحی را تجربه‌ای دینی می‌شمارد که مقوم اصلی آن شخصیت و ظرفیت نبی است. در این دیدگاه وحی کشفی است درخور استعداد نبی و قابل بسط و تکمیل و تکرار برای غیرنبی. ایشان گاه وحی را الهامی از جنس الهامات شعرا و عرفا تلقی می‌کند و درنتیجه نبی را نه‌تنها صورت‌بخش وحی، بلکه دارای نقشی محوری در تولید آن می‌انگارد؛ تولیدی که شخصیت و حالات تولیدگر نقشی مستقیم در نحوه شکل‌گیری آن دارد. وی در سایه نگاه تجربی به وحی و تأکید بر اثرپذیری آن از شرایط درونی و برونی پیامبر صلی الله علیه و اله در مقام تفکیک ذاتیات و عرضیات وحی بر می‌آید. ایشان با طرح شرطیات کاذبة‌المقدم و لزوم تفکیک ذاتیات و عرضیات دین، به نقد برداشت‌های سنتی از قرآن و گزاره‌های دینی می‌پردازد. درنهایت وی در مقاله اخیر خود، وحی را رؤیا تلقی می‌کند. نوشتار پیش روی در صدد بیان و بررسی رویکرد اخیر وی در تحلیل وحی است. 🔎این تحقیق در واقع جواب دو سؤال را پی می‌گیرد: آیا وحی قرآنی از قبیل مشاهده‌ای در عالم رؤیاست یا از نوع پیامی که از ناحیه خدای متعال بر پیامبر صلی الله علیه و اله نازل می‌شود ؟ آیا در مواجهه با متن قرآن و برای فهمیدن آن باید مکانیزم و قواعد تفسیر متن را به کار ببریم یا باید روش خوابگزاری معبران را پیش‌ بگیریم ؟ جمله اول سؤالی حقیقت‌شناختی است و دومین پرسش، زبان‌شناختی. برای رسیدن به جواب این دو سؤال باید به سؤالات جزئی‌تری پاسخ داد: آیا شواهد درون‌متنی آقای سروش در اثبات رؤیابودن وحی قرآنی صحیح و منتج است ؟ آیا شواهد تاریخی و نقلی آقای سروش برای اثبات فرضیه او کافی است ؟ چه شواهد و ادله‌ای در نفی رؤیابودن وحی قرآنی وجود دارد ؟ چه شواهد و ادله‌ای در اثبات خطاب‌گونگی و قائم به طرفین بودن وحی قرآنی وجود دارد ؟ آیا رویکرد خوابگزارانه به قرآن، چنان‌که آقای سروش مدعی است، به رفع ابهامات تفسیری کمک می‌کند ؟ رویکرد خوابگزارانه در فهم قرآن دچار چه مشکلاتی است ؟ 📘منبع: رؤیاانگاری وحی، تألیف ابوالفضل ساجدی و حامد ساجدی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چاپ اول، 1396، تعداد صفحات: 232، قیمت روی جلد: 150000قیمت نسخه الکترونیک: 30000 🌏پایگاه اطلاع رسانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی www.isca.ac.ir 📡کانال پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در پیام رسان داخلی ایتا: https://eitaa.com/isca24